Budowa linii elektroenergetycznej 400 kv

Budowa linii elektroenergetycznej 400 kv Jasiniec Pątnów Inwestycja liniowa

Kto jest kim w inwestycji? Inwestor Wykonawcy Polskie Sieci Elektroenergetyczne S.A. (PSE S.A.) są operatorem Krajowego Systemu Elektroenergetycznego. To spółka Skarbu Państwa o szczególnym znaczeniu dla polskiej gospodarki. Forma prawna oraz zakres jej odpowiedzialności określone zostały w ustawie Prawo energetyczne. PSE S.A. zajmują się przesyłaniem energii elektrycznej siecią przesyłową (400 kv i 220 kv) do wszystkich regionów kraju. Są odpowiedzialne za zapewnienie bezpieczeństwa pracy polskiego systemu elektroenergetycznego, rozwój sieci przesyłowej oraz połączeń transgranicznych z sąsiednimi systemami. PSE S.A. są właścicielem ponad 13 000 kilometrów linii oraz ponad stu stacji elektroenergetycznych najwyższych napięć. ELTEL Networks Energetyka S.A. lider konsorcjum. Jest doświadczonym dostawcą kompletnych i nowoczesnych rozwiązań z zakresu energetyki i telekomunikacji. Zatrudnia 790 pracowników. Oferuje pełen zakres usług: przygotowanie inwestycji, projektowanie, realizację projektów sieciowych, stacyjnych i telekomunikacyjnych, eksploatację urządzeń telekomunikacyjnych, sprzedaż materiałów i urządzeń elektroenergetycznych oraz specjalistyczne szkolenia nt. bezpiecznych metod pracy przy budowie i eksploatacji linii WN i NN w unikalnym na skalę krajową Centrum Szkoleniowym. www.eltelnetworks.com www.pse.pl Inżynier Kontraktu SAG Elbud Gdańsk S.A. członek konsorcjum. od ponad 60 lat zajmuje się budową, remontami linii, stacji elektroenergetycznych wysokich i najwyższych napięć w Polsce i w Europie. Zatrudniając ponad 300 pracowników, jest jedną z największych firm budownictwa elektroenergetycznego w Polsce. Wieloletnie doświadczenie i specjalistyczna wiedza w połączeniu z potencjałem wykwalifikowanej kadry pozwalają spółce na kompleksową realizację najpoważniejszych inwestycji w branży elektroenergetycznej. www.sagpolska.pl PSE Inwestycje S.A. to spółka należąca do Grupy Kapitałowej Polskich Sieci Elektroenergetycznych. Firma wykonuje działania wspierające realizację projektów inwestycyjnych, które pozwalają osiągać statutowe cele Krajowego Operatora Systemu Przesyłowego. Działalność spółki obejmuje nadzór inwestorski nad realizowanymi inwestycjami (funkcja inżyniera kontraktu) oraz sporządzanie projektów sieci i urządzeń elektroenergetycznych (biuro projektów). www.pse-inwestycje.pl Elfeko S.A. członek konsorcjum. Jest jedną z największych polskich firm, kompleksowo obsługującą inwestycje w energetyce i telekomunikacji. Od ponad 20 lat wprowadza nowości technologiczne na rynek. Zatrudniając ponad 250 pracowników jest w stanie realizować własnym potencjałem największe inwestycje, począwszy od przygotowania koncepcji, poprzez projektowanie i prowadzenie prac formalno-prawnych, a kończąc na budowie. Od 2006 roku posiada certyfikowane laboratorium pomiarów pól elektromagnetycznych. www.elfeko.pl 2

Szanowni Państwo, Oddajemy w Państwa ręce folder dotyczący budowy linii 400 kv Jasiniec Pątnów. Realizację tej kluczowej dla regionu inwestycji powierzyły nam Polskie Sieci Elektroenergetyczne S.A., jedna z największych spółek Skarbu Państwa, odpowiedzialna za to, aby o każdej porze dnia i nocy prąd był przesyłany w odpowiedniej ilości do odbiorców w całym kraju. Wraz z rosnącym zapotrzebowaniem na energię elektryczną jest to coraz trudniejsze zadanie. Większość linii przesyłowych w Polsce funkcjonuje już od ponad 50-60 lat. Są więc dość mocno wyeksploatowane. Z tego powodu, od kilku lat prowadzona jest modernizacja i rozbudowa systemu przesyłowego. Budowa linii 400 kv Jasiniec Pątnów jest jedną z kilkudziesięciu podobnych inwestycji elektroenergetycznych realizowanych w Polsce. Linia będzie jednym z głównych filarów zasilania województw kujawsko-pomorskiego oraz wielkopolskiego i zastąpi dwie linie 220 kv pracujące na tym terenie od ponad pół wieku. Nowoczesna linia zapewni dostęp do energii elektrycznej milionom mieszkańców tej części kraju. Mamy świadomość, że budowa tego typu infrastruktury, choć niezwykle potrzebna, może budzić wątpliwości mieszkańców. Dlatego wraz z przystąpieniem do inwestycji, rozpoczęliśmy akcję informacyjno-konsultacyjną. Jej elementem są spotkania z Państwem, niniejszy folder oraz strona internetowa, na której mogą Państwo znaleźć aktualne wiadomości na temat linii. Na kolejnych stronach tej publikacji zamieściliśmy podstawowe informacje o inwestycji. Opisujemy procedurę zawierania umów z właścicielami, zasady wytyczania trasy, przybliżamy informacje techniczne dotyczące np. wysokości słupów, czy odległości między nimi. Zdajemy sobie sprawę, że w trakcie realizacji naszego zadania mogą pojawić się różne pytania i wątpliwości. Jesteśmy do Państwa dyspozycji. Zależy nam, aby z informacją o inwestycji dotrzeć do jak największej liczby osób. Chcemy zrealizować to zadanie we współpracy z Państwem. Z poważaniem, Paweł Madaj Dyrektor Zadania 3

Sieć przesyłowa najwyższych napięć w Polsce O bezpieczeństwie elektroenergetycznym Polski stanowi niezawodny i sprawny Krajowy System Elektroenergetyczny (KSE). Na KSE składają się urządzenia do wytwarzania, przesyłu i rozdziału energii elektrycznej. Zanim energia elektryczna dotrze do gniazdek w Państwa domach i urządzeń, które zasila, musi pokonać długą drogę. Czasem jest to nawet kilkaset kilometrów, ponieważ większość elektrowni w Polsce jest zlokalizowana w południowej części kraju. Przesył i dystrybucja energii na tak duże odległości są możliwe dzięki rozbudowanej i prawidłowo funkcjonującej sieci linii przesyłowych i stacji elektroenergetycznych. Tworzą one system umożliwiający dostawy prądu w sposób ciągły i nieprzerwany do gospodarstw domowych, przedsiębiorstw oraz obiektów użyteczności publicznej w całym kraju. W Polsce jest ponad 13 000 km linii przesyłowych. Około 5 300 km jest o napięciu 400 kv. Pozostałe niemal 8 000 km to linie 220 kv, które są stopniowo zastępowane dużo bardziej wydajnymi połączeniami 400 kv. Służą one do przesyłu energii z elektrowni do stacji elektroenergetycznych. Tam napięcie jest obniżane, po czym za pomocą linii 110 kv energia przesyłana jest do mniejszych stacji, nazywanych głównymi punktami zasilania (GPZ). Tu następuje transformacja do poziomu średniego napięcia (najczęściej 15 kv, ale także 20 kv lub 30 kv) i rozdział energii do setek mniejszych stacji transformatorowych. Dopiero z nich zasilana jest większość odbiorców końcowych, takich jak np. gospodarstwa domowe, firmy, szkoły czy szpitale. Tak energia elektryczna trafia do Państwa. Sieć elektroenergetyczna Polski jest porównywalna z siecią autostrad. Linii najwyższych napięć, podobnie jak dróg autostradowych, jest obecnie za mało. W celu zapewnienia nieprzerwanych dostaw energii, konieczna jest modernizacja i rozbudowa tego rodzaju infrastruktury. Po pierwsze dlatego, że duża część linii powstała jeszcze w latach 50. i 60. ubiegłego wieku. Po drugie, trzeba wziąć pod uwagę o ile wzrosła liczba urządzeń elektrycznych wykorzystywanych w przeciętnym polskim gospodarstwie na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat. Od razu staje się jasne, z czego wynika rosnące zapotrzebowanie na energię elektryczną. Dziś w Polsce szczególnie brakuje linii 400 kv, które od lat są standardem u naszych zachodnich sąsiadów. Dlatego tak ważna jest budowa nowych linii przesyłowych, w tym linii 400 kv Jasiniec Pątnów. Wytwórca Stacja SN/NN Linie przesyłowe NN 400 kv i 220 kv Stacja rozdzielcza i transformatorowa NN/WN Linia WN 110 kv Odbiorca Linia nn 400/230 V Transformator SN/nn Linia rozdzielcza SN Stacja transformatorowa WN/SN NN najwyższe napięcia WN wysokie napięcia SN średnie napięcia nn niskie napięcia 4

Szybki rozwój sieci przesyłowych w Polsce Obecna infrastruktura sieci przesyłowych w Polsce wymaga szybkiej rozbudowy. Wystarczy spojrzeć na mapę zagęszczenia linii 400 kv u naszych sąsiadów. W Niemczech łączna długość linii najwyższych napięć (NN) na 1000 km 2 wynosi ponad 100 km. We Francji około 90 km, a w bliskich nam Czechach 70 km. U nas ten wskaźnik oscyluje na stosunkowo niskim poziomie 41 km na 1000 km 2, a znaczna część z ponad 13 000 km linii NN powstała ponad pół wieku temu. Budowa linii 400 kv Jasiniec Pątnów wpisuje się w szeroko zakrojone plany Polskich Sieci Elektroenergetycznych S.A., realizujących rządową Politykę energetyczną Polski do 2030 roku. Do 2025 roku PSE S.A. zamierza 2025 roku wybudować 4 000 kilometrów nowych linii elektroenergetycznych najwyższych napięć. Linia Jasiniec Pątnów jest częścią tego planu i stanowi inwestycję celu publicznego o znaczeniu lokalnym i krajowym zarazem. Po lewej istniejące linie elektroenergetyczne Po prawej linie istniejące oraz planowane W ostatnich latach Polskie Sieci Elektroenergetyczne S.A. uruchomiły proces inwestycyjny na niespotykaną dotychczas skalę. Obejmuje on zarówno budowę nowej, jak i modernizację istniejącej infrastruktury przesyłowej. Inwestycje te mają przede wszystkim zapewnić wzrost bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej do wszystkich regionów Polski, umożliwić przyłączenie i wyprowadzenie mocy z konwencjonalnych i odnawialnych źródeł energii oraz rozwinąć połączenia transgraniczne. Niezawodna, gwarantująca stałe dostawy energii infrastruktura elektroenergetyczna to obok nowoczesnych dróg bez wątpienia największy impuls dla rozwoju ekonomicznego i zwiększenia możliwości inwestycyjnych w naszym kraju. To także wyższy komfort życia Polaków. Długość linii najwyższych napięć w Polsce (w kilometrach) 13,5 tys. 2013 17,5 tys. 2025 Liczba stacji elektroenergetycznych w Polsce 101 2013 118 2025 Henryk Majchrzak Prezes Zarządu Polskich Sieci Elektroenergetycznych S.A. 5

Korzyści z realizacji inwestycji GMINA I JEJ MIESZKAŃCY Większa pewność dostaw energii do domów Nowa linia istotnie obniży ryzyko wystąpienia rozległych awarii energetycznych, co ma bezpośredni wpływ na dostawy prądu do Państwa domów. Jest też warunkiem rozbudowy lokalnej sieci dystrybucji energii elektrycznej. Większe wpływy do budżetu gminy Inwestycja oznacza także stałe wpływy z tytułu podatku płaconego przez Inwestora (Polskie Sieci Elektroenergetyczne S.A.). Wyniosą one około 2% wartości linii elektroenergetycznej na obszarze danej gminy. Im dłuższy fragment linii przebiega przez gminę, tym wyższa jest kwota podatku. Wynagrodzenie dla właścicieli Właściciele, przez których działki będzie przebiegać linia, otrzymają z tego tytułu stosowne wynagrodzenia za ustanowienie tzw. służebności przesyłu. REGION Poprawa infrastruktury Nowa linia 400 kv będzie jednym z filarów zasilania województw kujawsko-pomorskiego i wielkopolskiego. Jej budowa wpłynie na wzrost niezawodności systemu elektroenergetycznego, a w dalszym czasie umożliwi rozbiórkę wyeksploatowanych torów istniejącej linii 220 kv. Rozwój biznesu i tworzenie miejsc pracy Zabezpieczenie dostaw prądu ma bezpośrednie przełożenie na rozwój przedsiębiorczości na poziomie regionalnym i lokalnym, a tym samym tworzenie nowych miejsc pracy. Bez gwarancji stabilnego i nieprzerwanego zasilania nie będzie to możliwe. Nowe źródła energii Budowa linii 400 kv umożliwi w przyszłości przyłączenie do Krajowego Systemu Elektroenergetycznego nowych źródeł energii elektrowni konwencjonalnych, gazowych, farm wiatrowych i solarnych. 6

Inwestycja celu publicznego Dwutorowa, napowietrzna linia elektroenergetyczna 400 kv Jasiniec Pątnów, będąc inwestycją celu publicznego, ma stanowić jeden z filarów bezpieczeństwa energetycznego województw kujawsko-pomorskiego i wielkopolskiego oraz innych terenów przede wszystkim północnej Polski. Inwestycja celu publicznego oznacza zadania prowadzone na szczeblu lokalnym (gminnym), ponadlokalnym (powiatowym i wojewódzkim) oraz krajowym (obejmującym również inwestycje międzynarodowe i ponadregionalne), które realizują cele wymienione w art. 6 Ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami. Inwestycje celu publicznego Z ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami można dowiedzieć się, że inwestycje celu publicznego to m.in.: budowa i utrzymywanie ( ) przewodów i urządzeń służących do przesyłania ( ) energii elektrycznej, a także innych obiektów i urządzeń niezbędnych do korzystania z tych przewodów i urządzeń. Budowa linii elektroenergetycznej 400 kv Jasiniec Pątnów, zgodnie z zapisami ustawy, stanowi inwestycję celu publicznego. Oznacza to między innymi szereg udogodnień w przepisach prawa, które regulują realizację tego typu przedsięwzięć. Znaczenie linii dla regionu W szerszym ujęciu, projektowana linia 400 kv posłuży przede wszystkim do wyprowadzenia mocy z Elektrowni Pątnów i przesłania jej w kierunku północnym. Jak wcześniej wspomniano, bez sprawnego systemu przesyłowego ta część Polski zostałaby pozbawiona dostępu do energii elektrycznej. Istniejące tu nielicznie źródła wytwarzania nie byłyby w stanie zbilansować zapotrzebowania na elektryczność. Dziś zasilanie województwa kujawsko-pomorskiego zależy w ogromnym stopniu od dwóch linii 220 kv, łączących Pątnów i Bydgoszcz. Powstały one na przełomie lat 50. i 60., a więc pracują od ponad pół wieku. Ich żywotność dobiega końca. Awaria jednej z tych linii mogłaby stanowić realne zagrożenie bezpieczeństwa energetycznego całego regionu. Nowa infrastruktura, gwarantując ciągłość dostaw energii elektrycznej, ma strategiczne znaczenie dla tego regionu. Nowa linia 400 kv będzie również mogła w awaryjnych sytuacjach zasilić obszar województwa wielkopolskiego. Obecnie istniejące linie 220 kv nie dawały i nie dają takiej możliwości. 7

Harmonogram inwestycji 2015 2017 Działania formalnoprawne Zaprojektowanie trasy linii, wprowadzenie linii do dokumentów planistycznych gmin, rozmowy i zawarcie umów z właścicielami działek pod linią, uzyskanie decyzji środowiskowej, zdobycie pozwoleń na budowę 2017 2018 Budowa linii 2018 Uruchomienie linii 2020 Rozbiórka linii 220 kv Po wybudowaniu i oddaniu do eksploatacji linii 400 kv Jasiniec Pątnów 8 Inwestycję rozpoczyna się od przygotowania propozycji trasy linii. Następnie z jej przebiegiem zapoznają się przedstawiciele społeczności lokalnych. Tak ważne przedsięwzięcia muszą znaleźć się w dokumentach planistycznych gmin. Rozpoczynają się procedury zmiany studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego i uchwalenia miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Procesowi temu towarzyszą konsultacje z mieszkańcami. W ich toku rozpatrywane są uwagi zgłaszane do projektu. Konsultacje pozwalają na ustalenie możliwego do realizacji przebiegu trasy linii, który będzie najmniej uciążliwy dla mieszkańców. Przyjęcie studium i planu miejscowego kończy fazę procedur planistycznych. Zgodność podjętych uchwał z prawem sprawdza jeszcze wojewoda. Ważnym elementem niezbędnym do rozpoczęcia budowy jest uzyskanie tak zwanej decyzji środowiskowej. Wydanie takiego dokumentu dla linii 400 kv jest poprzedzone szczegółową i długotrwałą procedurą oceny jej oddziaływania na środowisko. Już więc sam projekt linii podlega szczegółowej weryfikacji, której dokonuje Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. Ponieważ linia przechodzić będzie przez nieruchomości prywatnych właścicieli, wykonawca prowadzi z nimi rozmowy, których celem jest uzyskanie zgody na budowę linii. Szczegóły tego procesu opisano na stronie 14.

Jak projektujemy trasę linii? Rozmowa z Adamem Pahlem generalnym projektantem linii 400 kv Jasiniec Pątnów Panie inżynierze, po co buduje się nową linię, skoro Bydgoszcz i Konin łączy już linia najwyższych napięć? Właścicielem istniejącej linii i inwestorem zlecającym budowę nowej infrastruktury są Polskie Sieci Elektroenergetyczne S.A. Jest to jedna z największych Spółek Skarbu Państwa, odpowiedzialna za bezpieczeństwo energetyczne kraju. Czyli za to, żeby o każdej porze dnia i nocy, w całym kraju dostarczać taką ilość energii, która odpowiada zapotrzebowaniu. Dzięki działaniom PSE S.A. powstaje coraz więcej nowych obiektów służących do przesyłu i rozdziału energii. Są też takie elementy sieci przesyłowej, które wymagają modernizacji lub całkowitego zastąpienia. Jednym z nich jest linia 220 kv Pątnów Jasiniec, działająca od ponad pół wieku. Aby poprawić pewność dostaw energii elektrycznej w województwach kujawsko-pomorskim i wielkopolskim, zdecydowano się na jej zastąpienie nowoczesną linią o napięciu 400 kv. Jedną taką linią można przesłać średnio cztery razy więcej energii elektrycznej niż istniejącą linią 220 kv. Stara linia zostanie docelowo zdemontowana, choć już nie w ramach naszych prac. Czy nie da się poprowadzić tej linii kablem, pod ziemią? O ile mi wiadomo, ani w Polsce, ani nigdzie w Europie, nie stosuje się takiej technologii do budowy całych linii przesyłowych. Zdarzają się bardzo krótkie odcinki kablowe, np. przy wprowadzaniu linii do stacji na terenach miejskich, gdzie występuje duże zagęszczenie zabudowy tak jest choćby w Berlinie. Ta technologia nie jest jednak rozwinięta i sprawdzona, ponadto powoduje ogromną degradację terenu. Linie takie układa się w specjalnych wentylowanych tunelach. Na tak długim odcinku linii musiałyby powstać dodatkowo tzw. stacje z dławikami kompensacyjnymi, zajmujące dużą powierzchnię. Nasza linia będzie zasilać szkoły, szpitale, zakłady przemysłowe, dziesiątki tysięcy domów. Nie można budować jej w technologii, która nie jest wystarczająco rozwinięta i sprawdzona. A dlaczego wytyczacie linię przez prywatne działki? Linia ma ponad sto kilometrów długości. Niestety nie sposób wytyczyć jej wyłącznie przez działki państwowe. Staramy się prowadzić trasę głównie przez użytki rolne, możliwie najdalej od istniejącej zabudowy mieszkaniowej. Zależy nam, aby lokalizacja linii była jak najmniej uciążliwa dla właścicieli nieruchomości. W tym celu staramy się m.in. w miarę możliwości lokalizować słupy blisko granic działek, żeby nie utrudniać prac polowych. Czy tę linię można jeszcze przesunąć, na przykład w las? Projektując linię staramy się w możliwie największym stopniu pogodzić ze sobą interesy wszystkich stron. Przede wszystkim omijamy istniejące budynki mieszkalne. To trudne zadanie, bo zabudowa jest rozproszona. Nie ma dziewiczych, niezabudowanych terenów poza obszarami pod ochroną. Uwzględniamy również plany rozwoju gmin. 9

Lokalizujemy linię tak, żeby nie prowadzić jej na terenach przewidzianych np. pod przyszłą zabudowę mieszkaniową, czy rekreację. Chronimy też środowisko. Musimy brać pod uwagę, że część terenów jest bardzo cenna przyrodniczo i te obszary należy ominąć. Poza tym projektanci uwzględniają istniejące i planowane linie elektroenergetyczne, drogi, tory kolejowe Wreszcie pozostaje kwestia ochrony krajobrazu. Szukamy takich miejsc, gdzie linię można ukryć i zminimalizować jej oddziaływanie na otoczenie. Na przykład na skraju lasu, czy w sąsiedztwie istniejącej linii, do której mieszkańcy są już przyzwyczajeni. Projekt trasy linii jest efektem wielomiesięcznych rozmów z władzami samorządowymi, planistami, leśnikami, specjalistami od ochrony przyrody. Projektanci są wiele razy w terenie. Prowadzone są konsultacje z mieszkańcami 12 gmin, przez które będzie przebiegać linia Czyli trasę linii można zmienić? Jeśli w którymś miejscu uznajemy wspólnie z władzami, czy mieszkańcami, że jest lepszy wariant trasy taki, który nie prowadzi do dewastacji środowiska, bardziej odsuwa linię od zabudowy, jest możliwy do technicznej realizacji, a nie ogranicza się jedynie do przesunięcia linii na podobne działki innych sąsiadów, to oczywiście rozważamy taką możliwość. Polskie prawo jest bardzo restrykcyjne w tym zakresie. Wymogi i normy dotyczące tego typu inwestycji są dużo bardziej rygorystyczne, niż w niejednym europejskim państwie, np. w Niemczech, Szwecji, czy Finlandii. Linia zaprojektowana i wybudowana zgodnie z przepisami nie oddziałuje negatywnie na środowisko, zdrowie i życie ludzi, ani nie powoduje nadmiernych uciążliwości. Czasem padają też pytania, czy takie słupy mogą się przewrócić albo połamać. A to wyjątkowo rzadkie zdarzenia. Takie konstrukcje są posadowione na dużych żelbetowych lub palowych fundamentach. Ich wytrzymałość jest testowana pod kątem ogromnych obciążeń. Konstrukcje przeszły z wynikiem pozytywnym pełne badania na tzw. stacji prób. Mogą zatem być Państwo spokojni. Miasto Bydgoszcz Nowa Wieś Wielka Złotniki Kujawskie Pakość Janikowo Strzelno Solec Kujawski woj. kujawsko- -pomorskie Inowrocław Czy ta linia będzie bezpieczna dla ludzi i środowiska? Jeziora Wielkie Ślesin Miasto Konin woj. wielkopolskie Skulsk 10

Technologia jak będzie wyglądała linia? Linia na terenach niezalesionych, głównie rolnych, będzie składała się ze słupów kratowych i łączących je przewodów. Rozpiętość typowego przęsła, czyli odległość między dwoma słupami, będzie wynosiła od 350 do 450 metrów. W niektórych gminach linia będzie przebiegała przez tereny leśne. Dla zmniejszenia wycinki drzew będą stosowane słupy w tak zwanej technologii nadleśnej. Oznacza to wielokrotnie mniejsze straty dla środowiska. W technologii nadleśnej słupy są znacznie wyższe od standardowych. W lesie dokonuje się wycinki tylko w miejscach posadowienia słupów oraz tymczasowo wycina się dodatkowy pas o szerokości kilku metrów. Ma on ułatwić montaż konstrukcji. Dzięki temu oszczędza się wiele hektarów lasu, a drzewa mogą swobodnie rosnąć pod przewodami linii. Słupy W inwestycji zastosowane zostaną nowoczesne słupy kratowe serii E33 o wysokości od 55 do 75 metrów. Wyższe mogą być jedynie konstrukcje nadleśne, opisane poniżej. Słupy spełniają wszystkie normy i wymagania techniczne, tak aby w największym stopniu zapewnić bezpieczeństwo ludzi, zwierząt i maszyn rolniczych. Przewody Przewody fazowe zostaną zawieszone na słupach poprzez łańcuchy izolatorowe. Przewiduje się zastosowanie potrójnej wiązki przewodów stalowo-aluminiowych. To bardzo ważne, bo skutecznie obniży poziom szumów akustycznych wytwarzanych przez linię. Dla ochrony przed wyładowaniami atmosferycznymi między wierzchołkami wszystkich słupów zostaną zawieszone dwa przewody odgromowe. Słupy nadleśne 11

Pas technologiczny W celu zapewnienia dodatkowej strefy ochrony dla każdej linii 400 kv tworzy się tzw. pas technologiczny o szerokości 70 metrów (po 35 metrów od osi linii w obie strony). Odległości linii od budynków, dróg oraz innych obiektów będą zgodne z nową normą PN-EN 50341-1:2013-03E, która obowiązuje w większości krajów europejskich. Odległość przewodów od ziemi Odległość pomiędzy najniżej zawieszonym przewodem fazowym a ziemią nie będzie mniejsza niż 10 m, co odpowiada wysokości 3-4 piętra w bloku mieszkalnym. Dzięki temu nawet największe maszyny rolnicze będą mogły bezpiecznie pracować pod linią. W celu zmniejszenia hałasu linii zostaną zastosowane specjalne przewody fazowe Dwa przewody odgromowe łączące wierzchołki słupów oś linii ok. 350 450 m Odległość pomiędzy sąsiednimi słupami (rozpiętość przęsła) 10 m Dwutorowe stalowe słupy kratowe wysokości 55 75 m (słupy nadleśne ok. 90 m) Pas technologiczny 70 m Po 35 m od osi linii w obie strony 12

Konsultacje społeczne Szacuje się, że linia 400 kv Jasiniec Pątnów będzie miała długość około 102 km. Oznacza to konieczność przeprowadzenia rozmów z właścicielami około 1100 działek. Dlatego wykonawca od początku inwestycji podejmuje działania konsultacyjno-informacyjne z władzami gmin, mieszkańcami oraz organizacjami społecznymi, aby trasa linii zyskała optymalny przebieg, uwzględniający interesy wszystkich stron. Na każdym etapie inwestycji pozostajemy do dyspozycji mieszkańców i organizacji zainteresowanych trasą linii. Nasze dane kontaktowe znajdą Państwo na końcu folderu. Konsultacjom podlega zwłaszcza: Konsultacjom podlega zwłaszcza: Konsultacje prowadzimy od początku inwestycji: wybór trasy, która ma w najmniejszym możliwym stopniu ingerować w życie mieszkańców. przedstawiając propozycję trasy do zaopiniowania władzom gminy, zbierając opinie radnych i sołtysów, uważnie słuchając uwag mieszkańców i organizacji społecznych. Konsultacje prowadzimy od początku inwestycji: 13

Prywatne nieruchomości na trasie linii zasady współpracy z właścicielami Ze względu na charakter inwestycji, trudno jest wytyczyć trasę tak, aby całkowicie ominąć działki prywatne. Część linii planuje się więc poprowadzić przez tego typu tereny. Dlatego przedstawiciele firm wykonawczych (ELTEL Networks Energetyka S.A., SAG ELBUD Gdańsk S.A. i ELFEKO S.A.) będą sukcesywnie kontaktować się z ich właścicielami i rozmawiać o możliwości zlokalizowania linii. Reprezentanci wykonawcy przedstawią właścicielom działek propozycję wynagrodzenia w zamian za zgodę na wybudowanie linii na ich nieruchomości. Jak szacuje się wartość wynagrodzenia za służebność przesyłu? Wykonawca rozpoczyna pracę od sporządzenia tzw. operatów szacunkowych dla każdej nieruchomości, która będzie położona pod planowaną trasą linii. Taki operat stanowi podstawę do wyceny wynagrodzenia i odszkodowania, jakie oferowane będzie właścicielowi. Każdy właściciel nieruchomości pod linią otrzymuje bowiem wynagrodzenie z tytułu ustanowienia tzw. służebności przesyłu oraz odszkodowanie za zmniejszenie wartości nieruchomości. wpisana do księgi wieczystej nieruchomości. Należy podkreślić, że absolutnie nie zmienia się właściciel działki. Rozmowy z właścicielami krok po kroku Przedstawiciel wykonawcy odwiedza właściciela gruntu. Informuje o inwestycji, pyta o zgodę na lokalizację linii na nieruchomości. Przedstawia również umowę cywilnoprawną, którą planuje podpisać z właścicielem. Prezentuje operat i informuje ile wynosi proponowane kwota wynagrodzenia z tytułu służebności przesyłu oraz w jaki sposób została oszacowana. Po podpisaniu pierwszej umowy następuje wypłata pierwszej części wynagrodzenia. Służebność przesyłu wymaga następnie spotkania u notariusza. Zawierana jest wówczas umowa w formie aktu notarialnego. Po jej podpisaniu przez właściciela następuje wypłata drugiej transzy wynagrodzenia. Wykonawca proponuje właścicielom gruntów czytelne umowy na ustanowienie służebności przesyłu. Każdy z właścicieli ma czas, aby sprawdzić wszystkie jej zapisy. Zachęcamy do konsultowania i dopytywania naszych przedstawicieli o wszystkie kwestie budzące wątpliwości. Czym jest służebność przesyłu? To instrument prawny służący do regulowania relacji pomiędzy firmami zajmującymi się przesyłem gazu czy prądu, a właścicielem nieruchomości, na której przedsiębiorstwo zamierza wybudować infrastrukturę przesyłową. Służebność określa precyzyjnie zasady wykorzystywania nieruchomości na potrzeby elementów systemu przesyłowego. Dotyczy to również linii energetycznych. Przepisy o służebności przesyłu wskazują też jasno, co firma, korzystająca z prywatnej nieruchomości, może na niej robić, a czego robić jej nie wolno. W praktyce służebność określa, jaką linię można na działce wybudować i zapewnia firmie prawo dostępu do tej części działki, gdzie linia się znajduje. Zezwala także na prowadzenie prac eksploatacyjno-remontowych. Każdemu właścicielowi firma przesyłowa wypłaca jednorazowo pieniądze z tytułu służebności. Umowa służebności zawierana jest w formie aktu notarialnego i musi zostać 14

Linia i bezpieczeństwo Dziesiątki lat historii W Polsce istnieje ponad 13 000 kilometrów linii najwyższych napięć i wciąż powstają nowe. Niektóre z nich działają nieprzerwanie od ponad pół wieku. Na terenach podmiejskich, zwłaszcza wokół dużych miast, zabudowa mieszkaniowa zbliża się do istniejących linii na możliwe dopuszczalne odległości. Widok osiedli zlokalizowanych 35 metrów od linii najwyższych napięć jest dosyć powszechny. Jeszcze więcej tego typu przykładów można zobaczyć w Europie Zachodniej, gdzie sieć przesyłowa jest wielokrotnie dłuższa i gęstsza niż w Polsce. Obawy Mimo to, sąsiedztwo nowej infrastruktury tego typu budzi szereg obaw związanych z jej oddziaływaniem na środowisko. Zaniepokojone są głównie osoby, które mają mieszkać w pobliżu linii. Jest to oczywiście zrozumiałe, ponieważ linie niewątpliwie oddziałują na otoczenie, przede wszystkim zmieniając jego krajobraz. Normy i regulacje Dlatego budowa linii 400 kv Jasiniec Pątnów, jak i innych tego typu obiektów, podlega rygorystycznym przepisom i regulacjom. Kontroluje się przede wszystkim poziom pola elektrycznego i magnetycznego oraz szumu. Poziomy pól elektrycznych i magnetycznych wytwarzanych przez linie elektroenergetyczne podlegają znacznym ograniczeniom. Wartości dopuszczalne obowiązujące w Polsce mieszczą się w zaleceniach wydanych przez Unię Europejską oraz odpowiednie organizacje międzynarodowe. Warto dodać, że polskie normy nie tylko spełniają europejskie standardy, ale są o nich znacznie bardziej rygorystyczne. Prowadzone od lat badania nad oddziaływaniem pól elektromagnetycznych o częstotliwości 50 Hz (źródłem takich częstotliwości są linie elektroenergetyczne) na organizmy żywe nie potwierdziły ich szkodliwego wpływu na organizm człowieka. Według obowiązujących w Polsce przepisów, dopuszczalne w środowisku wartości poszczególnych składowych pola elektromagnetycznego wynoszą: Pole elektryczne 10 kv/m dopuszczalna wartość natężenia w miejscach dostępnych dla ludzi, 1 kv/m dopuszczalna wartość natężenia na obszarach przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową (dla porównania suszarka do włosów wytwarza natężenie 0,8 kv/m). Oznacza to zatem, że nawet stałe przebywanie w miejscach, w których natężenie pola elektrycznego nie przekracza 1 kv/m jest całkowicie bezpieczne dla zdrowia. Natomiast w miejscach dostępnych dla ludzi, lecz nieprzeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową nie potrzeba ograniczać dopuszczalnych wartości pola elektrycznego do poziomów niższych niż 10 kv/m. Pole magnetyczne 60 A/m dopuszczalna wartość natężenia w miejscach dostępnych dla ludzi. Zaprezentowane dozwolone wartości natężenia składowych pola elektromagnetycznego są bardzo niskie, a przebywanie w nim jest całkowicie bezpieczne dla ludzi i zwierząt. Warto zauważyć, że są one są równe lub nawet bardziej surowe niż w Niemczech, Austrii, Szwecji czy Belgii, czyli w krajach znanych z rygorystycznych przepisów dotyczących ochrony środowiska. Ustalaniu poziomów dozwolonych wartości obydwu składowych towarzyszyła zasada, że działające na człowieka pole magnetyczne nie może powodować powstawania w organizmie prądów większych niż naturalnie płynące w jego ciele. Zachowanie zgodności z obowiązującymi przepisami weryfikowane jest przez pomiary kontrolne, które prowadzone są zawsze po wybudowaniu i uruchomieniu linii. Bez nich nie ma możliwości uzyskania zgody na eksploatację obiektu. 15

Hałas W zależności od rodzaju zabudowy otaczającej linię, dopuszczalne w środowisku wartości poziomów hałasu, którego źródłem jest napowietrzna linia elektroenergetyczna wynoszą: od 40 db w porze nocnej do 50 db w dzień. Określenie hałas kojarzy się raczej z odgłosem startującego samolotu, pracującego młota pneumatycznego, czy dźwiękami dobiegającymi z ruchliwej ulicy w centrum miasta. W kontekście linii elektroenergetycznej mamy do czynienia z szumem towarzyszącym jej pracy, często określanym jako bzyczenie. Poziom tego szumu mieści się w przedziale od 30 do 45 decybeli. 145 db 125 db 105 db 93 db 55 db 45 db 30-45 db 12 db start odrzutowca ciężki sprzęt budowlany dyskoteka ciężki transport drogowy rozmowa mieszkanie linie przesyłowe najwyższych napięć las Mówiąc obrazowo, natężenie tego dźwięku jest zbliżone do odgłosów szumu lasu, albo dźwięków słyszalnych w mieszkaniu. Warto też wiedzieć, że dźwięk ten pojawia się jedynie w wyjątkowo niekorzystnych warunkach pogodowych, wówczas, gdy mży lub gdy powietrze jest bardzo wilgotne (ok. 35 dni w roku). Przy innej pogodzie linia jest praktycznie niesłyszalna. Jeżeli zatem podczas mżawki staniemy tuż pod linią, to faktycznie usłyszymy szum, którego źródłem jest tak zwany ulot. To zjawisko występujące na powierzchni przewodów, które są pod wysokim napięciem. Podobnie jak w przypadku pól elektromagnetycznych, obowiązujące przepisy nakładają na właściciela obiektu obowiązek przeprowadzenia pomiarów kontrolnych hałasu, jeszcze przed przekazaniem inwestycji do użytkowania. 16

Najczęściej zadawane pytania Jak blisko linii 400 kv można budować domy? O tym, jaka odległość musi dzielić dom od linii, decyduje poziom pola elektromagnetycznego i hałasu, który jest nieco inny dla każdej linii. Zależy bowiem od wysokości słupów, czy zawieszenia przewodów nad ziemią. Dla linii Jasiniec Pątnów minimalna odległość dzieląca dom od osi linii to 35 metrów. Oznacza to, że przy zachowaniu takiej odległości wartości pola elektromagnetycznego spadają do poziomów, które umożliwiają lokalizowanie budynków na pobyt stały, a dźwięk, jaki czasami towarzyszy pracy linii, nie jest uciążliwy. Czy dłuższe przebywanie pod linią jest bezpieczne? Tak. W miejscach dostępnych dla ludzi dopuszczalne natężenie pola elektrycznego o częstotliwości 50 Hz czyli takiego, z jakim mamy do czynienia w przypadku linii przesyłowych wynosi 10 kv/m. Na terenach przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową jest to 1 kv/m. Z kolei natężenie pola magnetycznego nie może przekroczyć 60 A/m. Poziomy pól dla projektowanej linii będą poniżej tych poziomów. Czy linia zakłóci odbiór sygnału radiowo-telewizyjnego w moim domu? W pasie technologicznym linii przesyłowej może występować podwyższony poziom zakłóceń radiowych, co może czasami powodować pogorszenie odbioru radiowego i telewizyjnego. Linia napowietrzna musi jednak spełniać wymagania restrykcyjnej normy dotyczącej dopuszczalnego poziomu emisji zakłóceń radioelektrycznych, co jest sprawdzane po oddaniu linii do użytkowania. Zgodnie z przepisami, poziom natężenia pola zakłóceń mierzony w odległości 20 m od rzutu poziomego najbliższego przewodu linii nie powinien przekraczać 57,5 db. Liczne wyniki pomiarów poziomu hałasu zakłóceń radioelektrycznych dla nowo budowanych linii 400 kv są jeszcze niższe od tej wartości. A zatem można powiedzieć, że poza pasem technologicznym między innymi w budynkach mieszkalnych zakłócenia nie występują. W jakiej odległości od siebie będą słupy i jaka będzie ich wysokość? Standardowo rozpiętości przęseł pomiędzy słupami będą wynosić około 350-450 metrów. Wszystko zależy od ukształtowania terenu. Może się zdarzyć, że odległości między słupami będą na określonych odcinkach większe lub mniejsze. Wysokość będzie różna, od 55 do 75 metrów. Wyjątkiem są konstrukcje wykorzystywane w lesie. Żeby do minimum ograniczyć wycinkę lasu będą to specjalne słupy, które wyniosą linię nad korony drzew. Czy wypasanie zwierząt pod linią jest bezpieczne? W Europie jest ponad sto tysięcy kilometrów takich linii. Wiele z nich pracuje od kilkudziesięciu lat. W większości znajdują się na terenach rolniczych, a widok stada krów pasącego się bezpośrednio pod linią jest powszechny. Przez wszystkie te lata nie stwierdzono żadnego wpływu linii na zwierzęta i ich zachowanie. Oznacza to, że wypasanie zwierząt pod linią jest bezpieczne. Czy po ustanowieniu służebności przesyłu i wybudowaniu linii Inwestor staje się właścicielem gruntu w pasie technologicznym? Nie. Dzięki służebności przesyłu Inwestor PSE S.A. uzyska jedynie ograniczone prawo do korzystania z gruntów pod linią w związku z jej budową i eksploatacją. Służebność przesyłu ustanawiana jest w formie aktu notarialnego, ale nie ma to nic wspólnego z przeniesieniem własności. Potwierdzić to może każdy notariusz. Jakie ograniczenia zostaną nałożone na właścicieli działek pod linią? Ograniczenia dotyczą wyłącznie pasa technologicznego, a więc 70 metrów (2 x 35 m od osi linii). W jego obrębie zabronione jest wznoszenie budynków mieszkalnych i sadzenie wysokich drzew. Jednak poza granicą pasa nie ma żadnych ograniczeń w użytkowaniu działek. 17

Czy rodzaj działek zmienia się po wybudowaniu linii? Nie, jeśli teren pod linią ma np. przeznaczenie rolne (a tak jest w większości przypadków), to nawet po wybudowaniu linii nie ulega to zmianie. Komu i za co przysługuje wynagrodzenie? Do wynagrodzenia uprawnieni są wszyscy właściciele, przez których działki będzie przechodzić pas technologiczny. Wysokość kwoty zależna będzie od obszaru działki objętego tym pasem, rodzaju działki, klasy gruntu. Dodatkowe odszkodowania otrzymają wszyscy właściciele działek, na których zostaną zlokalizowane słupy. Wynagrodzenie wypłacane będzie w dwóch ratach: pierwsza trafi do właściciela po zawarciu umowy, druga po podpisaniu aktu notarialnego. Czy wynagrodzenia obejmą szkody związane z budową linii? Nie. Rekompensaty za ewentualne straty powstałe podczas budowy i eksploatacji linii będą regulowane osobno. Będą one szacowane na podstawie protokołu szkód sporządzanego w obecności właściciela gruntu. Pojawiają się głosy, że linie mają szkodliwy wpływy na zdrowie ludzi. Czy to prawda? Nie. Nie potwierdza tego żadna licząca się instytucja naukowa. Trzeba również podkreślić, że linie te istnieją tuż przy zabudowie od kilkudziesięciu lat i nic złego nikomu się nie dzieje. W samej Polsce funkcjonuje ponad 13 000 kilometrów linii najwyższych napięć. Warto dodać, że linia 400 kv budowana jest z poszanowaniem rygorystycznych norm środowiskowych. Jej działanie nie ma żadnego bezpośredniego wpływu na zdrowie ludzi. Czy to prawda, że słupy energetyczne ściągają pioruny? Nie. Miejsce uderzenia pioruna jest losowe. Nowoczesne linie najwyższych napięć wyposażone są w przewody odgromowe, co chroni je przed skutkami wyładowań atmosferycznych. Obecność przewodów odgromowych umieszczonych nad przewodami fazowymi powoduje, że przed wyładowaniami atmosferycznymi chroniony jest również obszar o szerokości kilkudziesięciu metrów wzdłuż całej linii napowietrznej. 18

Miejsce na notatki 19

Inwestor Polskie Sieci Elektroenergetyczne S.A. ul. Warszawska 165 05-520 Konstancin-Jeziorna www.pse.pl sekretariat@pse.pl Biuro prasowe inwestycji Marek Rudnicki tel. 604 204 205 Katarzyna Piekarniak tel. 608 818 942 Strona inwestycji www.liniajasiniecpatnow.pl Wykonawcy ELTEL Networks Energetyka S.A. Gutkowo 81D 11-041 Olsztyn tel. 89 522 25 00 www.eltelnetworks.com kontakt@liniajasiniecpatnow.pl SAG Elbud Gdańsk S.A. ul. Marynarki Polskiej 87 80-557 Gdańsk tel. 58 769 48 00 www.sagpolska.pl Elfeko S.A. ul. Hutnicza 20 a 81-061 Gdynia tel. 58 663 16 64 www.elfeko.pl Konstancin-Jeziorna, luty 2015