WARSZAWA W MIĘDZYNARODOWYCH RANKINGACH ADAM PŁOSZAJ*, KLAUDIA PESZAT**

WARSZAWA W MIĘDZYNARODOWYCH RANKINGACH ADAM PŁOSZAJ*, KLAUDIA PESZAT** * Centrum Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych (EUROREG), Uniwersytet Warszawski ** Wydział Geografii i Studiów Regionalnych, Uniwersytet Warszawski Warszawskie Forum Polityki Społecznej: Sytuacja Warszawy wyzwania dla miejskiej polityki społecznej, 16.12.2013

W klasyfikacji MEGAs z 2003 r. została uznana za metropolię trzeciego rzędu, na równi z em czy Pragą, ale poniżej większości stolic państw Europy Zachodniej. Czy w przypadku aktualizacji tej klasyfikacji ma szansę na przejście do wyższej kategorii? Przegląd rankingów jest dobrym punktem wyjścia do szukania odpowiedzi na to pytanie.

UWZGLĘDNIONE RANKINGI I ŹRÓDŁA European Cities Monitor Quality of Life in Cities Mercer Quality of Living Survey Global Liveability Survey Global Financial Centres Index Benchmarking the Future Competitiveness of Cities Web of Science European Green City Index TomTom European Traffic Index

TŁO GLOBALNE

POZYCJA W GLOBAL LIVEABILITY SURVEY 2012 (140 = NAJLEPSZA POZYCJA W RANKINGU) 140 120 100 Australia i Oceania Ameryka Północna Europa Zachodnia Europa Środkowa i Wschodnia Azja Ameryka Południowa i Środkowa Afryka 80 60 40 20 0 0 20 40 60 80 100 120 140

WARTOŚĆ GLOBAL LIVEABILITY SURVEY 2012 (100 = MAKSYMALNA WARTOŚĆ INDEKSU) 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Australia i Oceania Ameryka Północna Europa Zachodnia Europa Środkowa i Wschodnia Azja Ameryka Południowa i Środkowa Afryka 0 20 40 60 80 100 120 140

WARTOŚĆ GLOBAL LIVEABILITY SURVEY 2012 MIASTA EUROPEJSKIE 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Belgrad Kijów Sofia Moskwa Petersburg Reykjavik Manchester Mediolan Barcelona Lyon Düsseldorf Monachium Luksemburg Oslo Frankfurt Hamburg Genewa Zurych

POZYCJA W MERCER QUALITY OF LIVING SURVEY 2012 (222 = NAJLEPSZA POZYCJA W RANKINGU) 220 200 180 160 Australia i Oceania Ameryka Północna Europa Zachodnia Europa Środkowa i Wschodnia Azja Ameryka Południowa i Środkowa Afryka 140 120 100 80 60 40 20 0 0 20 40 60 80 100 120 140 160 180 200 220

POZYCJA W MERCER CITY INFRASTRUCTURE RANKING 2012 (222 = NAJLEPSZA POZYCJA W RANKINGU) 220 200 180 160 Australia i Oceania Ameryka Północna Europa Zachodnia Europa Środkowa i Wschodnia Azja Ameryka Południowa i Środkowa Afryka 140 120 100 80 60 40 20 0 0 20 40 60 80 100 120 140 160 180 200 220

ATRAKCYJNOŚĆ BIZNESOWA

ZNAJOMOŚĆ MIAST JAKO MIEJSC DO PROWADZENIA BIZNESU (2011) EUROPEAN CITIES MONITOR, NA PODSTAWIE WYWIADÓW Z KADRĄ MENADŻERSKĄ Z OKOŁO 500 NAJWIĘKSZYCH FIRM 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Barcelona Mediolan Frankfurt Monachium Dusseldorf Zurych Genewa Hamburg Lyon Manchester Moskwa Stambuł Edynburg Birmingham Glasgow Oslo Leeds 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0%

NAJLEPSZE MIASTA DO PROWADZENIA BIZNESU (2011) EUROPEAN CITIES MONITOR, NA PODSTAWIE WYWIADÓW Z KADRĄ MENADŻERSKĄ Z OKOŁO 500 NAJWIĘKSZYCH FIRM 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Frankfurt Barcelona Monachium Zurych Mediolan Genewa Dusseldorf Hamburg Manchester Birmingham Lyon Instanbuł Leeds Glasgow Edynburg Moskwa Oslo 0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 1 0,16 0,14 0,12 0,10 0,08 0,06 0,04 0,02 0,00

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 NAJLEPSZE MIASTA POD WZGLĘDEM DOSTĘPNOŚCI POWIERZCHNI BIUROWEJ (2011) EUROPEAN CITIES MONITOR, NA PODSTAWIE WYWIADÓW Z KADRĄ MENADŻERSKĄ Z OKOŁO 500 NAJWIĘKSZYCH FIRM Leeds Birmingham Barcelona Frankfurt Manchester Glasgow Lyon Dusseldorf Mediolan Stambuł Hamburg Moskwa Monachium Edynburg Oslo Zurych Genewa 0,50 0,45 0,40 0,35 0,30 0,25 0,20 0,15 0,10 0,05 0,00 0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 NAJLEPSZE MIASTA POD WZGLĘDEM STOSUNKU KOSZTÓW I JAKOŚCI POWIERZCHNI BIUROWEJ (2011) EUROPEAN CITIES MONITOR, NA PODSTAWIE WYWIADÓW Z KADRĄ MENADŻERSKĄ Z OKOŁO 500 NAJWIĘKSZYCH FIRM Leeds Lyon Birmingham Instanbuł Barcelona Manchester Glasgow Frankfurt Dusseldorf Hamburg Edynburg Mediolan Monachium Moskwa Genewa Zurych Oslo 0,90 0,80 0,70 0,60 0,50 0,40 0,30 0,20 0,10 0,00 0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 1

ŚWIATOWE CENTRA FINANSOWE (2013) GLOBAL FINANCIAL CENTRES INDEX WYKRES PRZEDSTAWIA TYLKO MIASTA EUROPEJSKIE Zurych Genewa Frankfurt Luksemburg Oslo Monachium Mediolan Valletta Edynburg Glasgow Moskwa Nikozja Petersburg Tallin 0 200 400 600 800 1000 W skali światowej, na 80 miast, została sklasyfikowana na 71 miejscu (2013 r.). O ile pozycja Warszawy w zestawieniu ogólnoświatowym spadła, to bezwzględnie jej ocena wzrosła, z poziomu 460 punktów w 2007 r. do 571 punktów w 2013 r.

HOT SPOTS 2025 (2013) ECONOMIST INTELLIGENCE UNIT : BENCHMARKING THE FUTURE COMPETITIVENESS OF CITIES WYKRES PRZEDSTAWIA TYLKO MIASTA EUROPEJSKIE Ankara Petersburg Kijów Kraków Stambuł Moskwa Mediolan Barcelona Hamburg Birmingham Genewa Oslo Frankfurt Zurych 0 20 40 60 80 W skali globalnej w tym zestawieniu zajmuje, ex aequo z Birmingham i Incheon, 43 miejsce (na 120) na ocenianych miast. W stosunku do poprzedniego roku stolica Polski awansowała o 6 pozycji. Również w rankingu miast europejskich pozycja Warszawy poprawia się. W 2012 r. zajmowała 21 miejsce wśród 30 miast europejskich, podczas gdy w 2013 r. już miejsce 15.

B+R

ARTYKUŁY NAUKOWE NA 1 TYS. MIESZKAŃCÓW (2010) ARTYKUŁY NAUKOWE INDEKSOWANE W WEB OF SCIENCE Z PRZYNAJMNIEJ JEDNĄ AFILIACJĄ W DANYM MIEŚCIE NA 1 TYS. MIESZKAŃCÓW Edinburgh Oslo Copenhagen Zurich Belfast Cardiff Ljubljana Praha London Brussels Stockholm Vienna Paris Bratislava Rome Budapest Madrid Lisbon Bucuresti Sofia Vilnius Athens Tallinn Riga 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 Opracowanie własne na podstawie danych z Web of Science opracowanych w ramach projektu Polskie ośrodki naukowe w europejskiej sieci współpracy - charakterystyka, uwarunkowania, mechanizmy

RYNEK PRACY

ŁATWOŚĆ ZNALEZIENIA PRACY (2012) % MIESZKAŃCÓW ZGADZAJĄCYCH SIĘ ZE STWIERDZENIEM BADANIE KOMISJI EUROPEJSKIEJ: QUALITY OF LIFE IN CITIES Valletta Zagrzeb Nikozja Lublana Ryga Tallinn Wilno Sofia Luksemburg 100% 80% 60% 40% 20% 0% 31% 38% 39% 13% 14% 9% 2006 2009 2012 Nie wiem / brak odpowiedzi Zdecydowanie nie Raczej nie Raczej tak Zdecydowanie tak 0 20 40 60 80

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 NAJLEPSZE MIASTA POD WZGLĘDEM DOSTĘPNOŚCI WYKWALIFIKOWANYCH KADR (2011) EUROPEAN CITIES MONITOR, NA PODSTAWIE WYWIADÓW Z KADRĄ MENADŻERSKĄ Z OKOŁO 500 NAJWIĘKSZYCH FIRM Frankfurt Monachium Zurych Manchester Barcelona Genewa Mediolan Dusseldorf Hamburg Leeds Birmingham Edynburg Lyon Oslo Glasgow Moskwa Instanbuł 0,35 0,30 0,25 0,20 0,15 0,10 0,05 0,00 0 0,2 0,4 0,6 0,8 1 1,2 1,4 1,6

NAJLEPSZE MIASTA POD WZGLĘDEM KOSZTÓW PRACY (2011) EUROPEAN CITIES MONITOR, NA PODSTAWIE WYWIADÓW Z KADRĄ MENADŻERSKĄ Z OKOŁO 500 NAJWIĘKSZYCH FIRM 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Stambuł Leeds Glasgow Barcelona Birmingham Manchester Moskwa Lyon Edynburg Mediolan Hamburg Dusseldorf Frankfurt Oslo Zurych Monachium Genewa 0 0,2 0,4 0,6 0,8 1 1,2 1,4 1,6 1,80 1,60 1,40 1,20 1,00 0,80 0,60 0,40 0,20 0,00

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Genewa Frankfurt Zurych Monachium Oslo Birmingham Manchester Hamburg Barcelona Dusseldorf Mediolan Leeds Glasgow Moskwa Lyon Instanbuł Edynburg NAJLEPSZE MIASTA POD WZGLĘDEM UŻYWANYCH JĘZYKÓW (2011) EUROPEAN CITIES MONITOR, NA PODSTAWIE WYWIADÓW Z KADRĄ MENADŻERSKĄ Z OKOŁO 500 NAJWIĘKSZYCH FIRM 0 0,2 0,4 0,6 0,8 1 1,2 1,4 1,6 0,35 0,30 0,25 0,20 0,15 0,10 0,05 0,00

JAKOŚĆ ŻYCIA

ZADOWOLENIE MIESZKAŃCÓW Z ŻYCIA W MIEŚCIE (2012) % ZADOWOLONYCH MIESZKAŃCÓW BADANIE KOMISJI EUROPEJSKIEJ: QUALITY OF LIFE IN CITIES Ryga Sofia Nikozja Valletta Tallinn Lublana Zagrzeb Wilno Luksemburg 100% 80% 60% 40% 20% 0% 25% 36% 64% 54% 2006 2012 Nie wiem / brak odpowiedzi Zdecydowanie nie Raczej nie Raczej tak Zdecydowanie tak 0 20 40 60 80 100

NAJLEPSZE MIASTA POD WZGLĘDEM JAKOŚCI ŻYCIA DLA PRACOWNIKÓW (2011) EUROPEAN CITIES MONITOR, NA PODSTAWIE WYWIADÓW Z KADRĄ MENADŻERSKĄ Z OKOŁO 500 NAJWIĘKSZYCH FIRM 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Barcelona Zurych Genewa Monachium Oslo Edynburg Hamburg Lyon Leeds Mediolan Manchester Dusseldorf Frankfurt Birmingham Glasgow Stambuł Moskwa 0 0,2 0,4 0,6 0,8 1 1,2 0,18 0,16 0,14 0,12 0,10 0,08 0,06 0,04 0,02 0,00

ŚRODOWISKO NATURALNE

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Oslo Genewa Zurych Edynburg Monachium Barcelona Leeds Hamburg Lyon Dusseldorf Manchester Birmingham Frankfurt Glasgow Stambuł Mediolan Moskwa NAJLEPSZE MIASTA POD WZGLĘDEM NISKIEGO POZIOMU ZANIECZYSZCZENIA ŚRODOWISKA (2011) EUROPEAN CITIES MONITOR, NA PODSTAWIE WYWIADÓW Z KADRĄ MENADŻERSKĄ Z OKOŁO 500 NAJWIĘKSZYCH FIRM 0 0,2 0,4 0,6 0,8 1 1,2 1,4 0,35 0,30 0,25 0,20 0,15 0,10 0,05 0,00

Kijów Sofia Belgrad Zagrzeb Instanbuł Tallinn Lublana Ryga Wilno Zurych Oslo EUROPEAN GREEN CITY INDEX (2009) BADANIE ECONOMIST INTELLIGENCE UNIT 0 20 40 60 80 100

ZADOWOLENIE MIESZKAŃCÓW Z CZYSTOŚCI POWIETRZA (2012) % ZADOWOLONYCH MIESZKAŃCÓW BADANIE KOMISJI EUROPEJSKIEJ: QUALITY OF LIFE IN CITIES Sofia Valletta Wilno Tallinn Lublana Nikozja Zagrzeb Ryga Luksemburg 0 20 40 60 80 100 100% 80% 60% 40% 20% 0% 44% 8% 2012 Poziom hałasu (23 miejsce): 9% bardzo zadowolonych 37% zadowolonych Czystość miasta (11 miejsce): 7% bardzo zadowolonych 57% zadowolonych Nie wiem / brak odpowiedzi Zdecydowanie nie Raczej nie Raczej tak Zdecydowanie tak

BEZPIECZEŃSTWO

POCZUCIE BEZPIECZEŃSTWA W MIEŚCIE (2012) % MIESZKAŃCÓW ZGADZAJĄCYCH SIĘ ZE STWIERDZENIEM BADANIE KOMISJI EUROPEJSKIEJ: QUALITY OF LIFE IN CITIES Sofia Wilno Ryga Nikozja Tallinn Valletta Zagrzeb Lublana Luksemburg 0 20 40 60 80 100 100% 80% 60% 40% 20% 0% 46% 31% 46% 42% 55% 24% 2006 2009 2012 Nie wiem / brak odpowiedzi Zdecydowanie nie Raczej nie Raczej tak Zdecydowanie tak

WIĘKSZOŚCI LUDZI W MIEŚCIE MOŻNA ZAUFAĆ (2012) % MIESZKAŃCÓW ZGADZAJĄCYCH SIĘ ZE STWIERDZENIEM BADANIE KOMISJI EUROPEJSKIEJ: QUALITY OF LIFE IN CITIES Sofia Ryga Nikozja Zagrzeb Wilno Tallinn Lublana Valletta Luksemburg 100% 80% 60% 40% 20% 0% 33% 39% 8% 3% 2009 2012 Nie wiem / brak odpowiedzi Zdecydowanie nie Raczej nie Raczej tak Zdecydowanie tak 0 20 40 60 80 100

OBECNOŚĆ OBCOKRAJOWCÓW JEST DOBRA DLA MIASTA (2012) % MIESZKAŃCÓW ZGADZAJĄCYCH SIĘ ZE STWIERDZENIEM BADANIE KOMISJI EUROPEJSKIEJ: QUALITY OF LIFE IN CITIES Nikozja Valletta Ryga Sofia Tallinn Zagrzeb Wilno Lublana Luksemburg 100% 80% 60% 40% 20% 0% 36% 45% 41% 35% 2009 2012 Nie wiem / brak odpowiedzi Zdecydowanie nie Raczej nie Raczej tak Zdecydowanie tak 0 20 40 60 80 100

MIESZKALNICTWO

ŁATWOŚĆ ZNALEZIENIA MIESZKANIA ZA ROZSĄDNĄ CENĘ (2012) % MIESZKAŃCÓW ZGADZAJĄCYCH SIĘ ZE STWIERDZENIEM BADANIE KOMISJI EUROPEJSKIEJ: QUALITY OF LIFE IN CITIES Lublana Luksemburg Tallinn Wilno Ryga Zagrzeb Nikozja Valletta Sofia 0 20 40 60 80 100% 80% 60% 40% 20% 0% 10% 20% 8% 4% 7% 4% 2006 2009 2012 Nie wiem / brak odpowiedzi Zdecydowanie nie Raczej nie Raczej tak Zdecydowanie tak

USŁUGI PUBLICZNE

ZADOWOLENIE MIESZKAŃCÓW Z OCHRONY ZDROWIA (2012) % ZADOWOLONYCH MIESZKAŃCÓW BADANIE KOMISJI EUROPEJSKIEJ: QUALITY OF LIFE IN CITIES Ryga Sofia Wilno Tallinn Zagrzeb Nikozja Valletta Lublana Luksemburg 100% 80% 60% 40% 20% 0% 34% 31% 7% 9% 2009 2012 Nie wiem / brak odpowiedzi Zdecydowanie nie Raczej nie Raczej tak Zdecydowanie tak 0 20 40 60 80 100

ZADOWOLENIE MIESZKAŃCÓW Z USŁUG ADMINISTRACJI (2012) % ZADOWOLONYCH MIESZKAŃCÓW BADANIE KOMISJI EUROPEJSKIEJ: QUALITY OF LIFE IN CITIES Wilno Tallinn Zagrzeb Sofia Ryga Lublana Nikozja Valletta Luksemburg 0 20 40 60 80 100 100% 80% 60% 40% 20% 0% 28% 37% 35% 10% 13% 3% 2006 2009 2012 Nie wiem / brak odpowiedzi Zdecydowanie nie Raczej nie Raczej tak Zdecydowanie tak

ZADOWOLENIE MIESZKAŃCÓW Z OFERTY KULTURALNEJ (2012) % ZADOWOLONYCH MIESZKAŃCÓW BADANIE KOMISJI EUROPEJSKIEJ: QUALITY OF LIFE IN CITIES Valletta Sofia Nikozja Zagrzeb Wilno Ryga Luksemburg Tallinn Lublana 100% 80% 60% 40% 20% 0% 46% 53% 50% 30% 33% 32% 2006 2009 2012 Nie wiem / brak odpowiedzi Zdecydowanie nie Raczej nie Raczej tak Zdecydowanie tak 0 20 40 60 80 100

ZADOWOLENIE MIESZKAŃCÓW Z OFERTY EDUKACYJNEJ (2012) % ZADOWOLONYCH MIESZKAŃCÓW BADANIE KOMISJI EUROPEJSKIEJ: QUALITY OF LIFE IN CITIES Sofia Tallinn Wilno Valletta Ryga Zagrzeb Luksemburg Nikozja Lublana 100% 80% 60% 40% 20% 0% 49% 35% 20% 19% 2006 2012 Nie wiem / brak odpowiedzi Zdecydowanie nie Raczej nie Raczej tak Zdecydowanie tak 0 20 40 60 80 100

ZADOWOLENIE MIESZKAŃCÓW Z OFERTY SPORTOWEJ (2012) % ZADOWOLONYCH MIESZKAŃCÓW BADANIE KOMISJI EUROPEJSKIEJ: QUALITY OF LIFE IN CITIES Sofia Wilno Valletta Ryga Zagrzeb Nikozja Tallinn Lublana Luksemburg 100% 80% 60% 40% 20% 0% 46% 39% 24% 7% 13% 18% 2006 2009 2012 Nie wiem / brak odpowiedzi Zdecydowanie nie Raczej nie Raczej tak Zdecydowanie tak 0 20 40 60 80 100

TRANSPORT I KOMUNIKACJA PUBLICZNA

Moskwa Stambuł Palermo Marsylia Lyon Nicea Stuttgard Hamburg Oslo Luksemburg NAJBARDZIEJ ZAKORKOWANE MIASTA EUROPY WSKAŹNIK KONGESTII (2013) PROCENTOWY WZROST CZASU PODRÓŻY PODCZAS GODZIN SZCZYTU W STOSUNKU DO OKRESU PŁYNNEJ JAZDY; TOMTOM EUROPEAN TRAFFIC INDEX 70 60 50 40 30 Według badania TomTomTraffic Index w Warszawie w przypadku codziennych dojazdów wynoszących 30 minut (np. dompraca, dom-szkoła) w ciągu roku kumuluje się średnio 110 godzin spędzonych w korkach. 20 10 0

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Monachium Barcelona Manchester Zurych Leeds Frankfurt Genewa Oslo Lyon Hamburg Birmingham Dusseldorf Mediolan Glasgow Edynburg Moskwa Stambuł NAJLEPSZE MIASTA POD WZGLĘDEM ŁATWOŚCI PRZEMIESZCZANIA SIĘ PO MIEŚCIE (2011) EUROPEAN CITIES MONITOR, NA PODSTAWIE WYWIADÓW Z KADRĄ MENADŻERSKĄ Z OKOŁO 500 NAJWIĘKSZYCH FIRM 0 0,2 0,4 0,6 0,8 1 1,2 1,4 0,25 0,20 0,15 0,10 0,05 0,00

ZADOWOLENIE MIESZKAŃCÓW Z TRANSPORTU PUBLICZNEGO (2012) % ZADOWOLONYCH MIESZKAŃCÓW BADANIE KOMISJI EUROPEJSKIEJ: QUALITY OF LIFE IN CITIES Valletta Wilno Nikozja Tallinn Sofia Zagrzeb Lublana Luksemburg Ryga 100% 80% 60% 40% 20% 0% 51% 42% 54% 25% 29% 14% 2006 2009 2012 Nie wiem / brak odpowiedzi Zdecydowanie nie Raczej nie Raczej tak Zdecydowanie tak 0 20 40 60 80 100

PRZESTRZEŃ PUBLICZNA

ZADOWOLENIE MIESZKAŃCÓW ZE STANU DRÓG I BUDYNKÓW (2012) % ZADOWOLONYCH MIESZKAŃCÓW BADANIE KOMISJI EUROPEJSKIEJ: QUALITY OF LIFE IN CITIES Sofia Wilno Valletta Tallinn Ryga Zagrzeb Nikozja Lublana Luksemburg 100% 80% 60% 40% 20% 0% 47% 53% 17% 15% 2009 2012 Nie wiem / brak odpowiedzi Zdecydowanie nie Raczej nie Raczej tak Zdecydowanie tak 0 20 40 60 80 100

ZADOWOLENIE MIESZKAŃCÓW ZE STANU PRZESTRZENI PUBLICZNYCH (PLACÓW, PRZESTRZENI PIESZYCH) (2012) % ZADOWOLONYCH MIESZKAŃCÓW BADANIE KOMISJI EUROPEJSKIEJ: QUALITY OF LIFE IN CITIES Valletta Sofia Nikozja Tallinn Ryga Zagrzeb Wilno Lublana Luksemburg 0 20 40 60 80 100 100% 80% 60% 40% 20% 0% 53% 55% 13% 10% 2009 2012 Nie wiem / brak odpowiedzi Zdecydowanie nie Raczej nie Raczej tak Zdecydowanie tak

WNIOSKI Dla kogo miasto ma być atrakcyjne? dla mieszkańców? dla inwestorów? dla turystów i przyjezdnych (city users)? Jaka przyszłość czeka Warszawę? lider Europy Środkowo-Wschodniej? czy może przeskoczenie do ligi miast zachodnioeuropejskich?

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ Adam Płoszaj a.ploszaj@uw.edu.pl aploszaj@gmail.com Klaudia Peszat kpeszat@gmail.com