Grupa wysokiego ryzyka. Palenie a pneumokoki. Krzysztof Przewoźniak, Witold A. Zatoński Ostatnia aktualizacja: 13.07.2011
Palenie tytoniu w Polsce wg płci w latach 2009-2010 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 33.5% 21.0% Codziennie palący Mężczyźni Kobiety 3.3% 3.4% Okazjonalnie palący 21.8% 11.3% Byli palacze 41.3% 64.3% Nigdy niepalący 1/3 mężczyzn i 1/5 kobiet pali codziennie, ok. 20% żyjących mężczyzn i ok. 10% kobiet to byli palacze, 50% mężczyzn i 70% kobiet nigdy nie paliło codziennie Źródło: Badanie GATS. Polska 2009-2010 1
W Polsce CODZIENNIE pali: 33.5% (5.2 mln) dorosłych mężczyzn 21.0% (3.5 mln) dorosłych kobiet Łącznie 8.7 mln dorosłych Polaków 2
Codziennie palący wg wieku 50 40 38.8 43.1 41.8 mężczyźni 32.1 30 % 20 15.6 21.0 10 0 15-19 20-29 30-39 40-49 50-59 60+ Źródło: Badanie GATS. Polska 2009-2010 3
Codziennie palący wg wieku 40 32.33 33.4 kobiety 30 22.4 22.0 % 20 10 7.6 8.0 0 15-19 20-29 30-39 40-49 50-59 60+ Źródło: Badanie GATS. Polska 2009-2010 4
Polacy rozpoczynają codzienne palenie między 18 a 24 r.ż. Mężczyźni w 18 r.ż. ż Kobiety w 20 r.ż. 5
Średnia liczba papierosów wypalanych w ciągu doby: Mężczyźni 18 sztuk Kobiety 16 sztuk 6
Średnia długość codziennego palenia: Mężczyźni 23.3 roku Kobiety 21.7 roku 7
60% codziennych palaczy zapala pierwszego papierosa w ciągu 30 minut po przebudzeniu, 22.9% w ciągu pierwszych 5 minut. Co czwarty palacz (23%) budzi się w nocy i pali papierosa. 24.2% mężczyzn 21.2% kobiet. 8
TOKSYKOLOGIA DYMU TYTONIOWEGO Zawarty w dymie papierosowym kompleks 4000 związków chemicznych, docierający do najgłębszych tkanek organizmu, oga u,uszkadza ada wszystkie procesy życiowe i wszystkie narządy. 9
NAJWAŻNIEJSZE SUBSTANCJE PNEUMOTOKSYCZNE substancje smoliste lotne aldehydy tlenki azotu tlenek węgla cyjanowodór 10
Dym tytoniowy: zmniejsza skuteczność systemu obronnego / immunoodporność zwiększa wydzielanie śluzu w drzewie oskrzelowym sprzyja kolonizacji streptokoków w noso-gardzieli; jest przez to ważnym czynnikiem/prekursorem inwazyjnej choroby pneumokokowej 11
Istnieje liniowa zależność dawka-efekt między ekspozycją na dym tytoniowy (bierne i czynne palenie) a ryzykiem inwazyjnej choroby pneumokokowej AR (atributable risk) palenie 51% palenie bierne 17% 12
Związek przyczynowo-skutkowy palenia z chorobami układu oddechowego: przewlekłe zapalenie oskrzeli rozedma płuc POChP astma oskrzelowa gruźlica płuc zapalenie płuc /inwazyjna choroba pneumokokowa 13
Dwukrotnie szybsze starzenie się płuc palacza Wpływ palenia papierosów na wskaźnik FEV 1 FEV 1 % należnej 100 90 Niepalący 80 70 60 50 40 30 Palacze Inwalidztwo Przestali palić w 45 roku życia 20 10 Śmierći Przestali palić w 65 roku życia 0 25 50 75 Wiek (lat) Źródło: Fletcher i J. Peto Br Med. J 1977 14
Związek między liczbą wypalanych papierosów a ryzykiem zachorowania na PZP ponad 25 papierosów dziennie 7,3 15-24 papierosów dziennie 1-14 papierosów dziennie 2,8 5,3 Średnie ryzyko zachorowania (tzw. iloraz szans) 0 papierosów dziennie 1,0 0 2 4 6 8 Źródło: J.P.Nourti i innn. Cigarette smoking and invasive pneumococcal disease, New England Journal of Medicine, 2000, 342:681-689) 15
Związek pomiędzy długością ś kontaktu kt z dymem papierosowym biernych palaczy a ryzyko zachorowania na PZP Kontakt z dymem powyżej 4h dziennie 4,9 Kontakt z dymem 1h-4h dziennie 2,0 Średnie ryzyko zachorowania (tzw. iloraz szans) Brak kontaktu z dymem 1,0 0 1 2 3 4 5 6 Źródło: J.P.Nourti i innn. Cigarette smoking and invasive pneumococcal disease, New England Journal of Medicine, 2000, 342:681-689) 16
Związek pomiędzy liczbą lat niepalenia byłych palaczy a ryzykiem zachorowania na PZP Po rzuceniu palenia w ciągu 5 ostatnich lat 4,7 Po rzuceniu palenia 5-9 lat temu 2,3 Średnie ryzyko zachorowania (tzw. iloraz szans) Po rzuceniu palenia ponad 10 lat temu 1,0 0 1 2 3 4 5 Źródło: J.P.Nourti i innn. Cigarette smoking and invasive pneumococcal disease, New England Journal of Medicine, 2000, 342:681-689) 17
Rzucanie palenia zmniejsza ryzyko zachorowania na pneumokokowe zapalenie płuc. Szacuje się, że zaprzestanie palenia (inhalowania dymu tytoniowego) t zmniejsza każdego roku ryzyko zachorowania o prawie 15%; a ryzyko wraca do poziomu jak u nigdy nie palących po 10-15 latach (Nuorti et al. NEJM 2000) 18
Rekomendacje / Center for Diseases Control and Prevention (CDC) Bethesda, USA; Advisory Committee on Immunization Practise (AICP): wszystkie osoby w wieku 65 lat powinny być szczepione 23 walentną polisacharydową szczepionką. PPV23 (23 walent pneumococal polisacharoid vaccin) szczepienia powinny być także przeprowadzone u młodych dorosłych (19-64 lat) z grup wysokiego ryzyka z chorobami przewlekłymi lub obniżoną odpornością / immunosupresyjną - np. infekcja HIV/oraz także astmą wszyscy palacze (w wieku 19-64 lat; a szczególnie po 65 roku) powinni być szczepieni PPSU-24 oraz podjęte powinno być LECZENIE ZUT (leczenie z palenia i uzależnienia) 19
Wiele organizacji i instytucji uważa, że palący pacjenci, którzy przebywali w szpitalu z powodu zapalenia płuc (community aquired pneumonia) POWINNI zostać zaszczepieni PPSU-24 20
Wytyczne w sprawie leczenia i uzależnienia zawarte są w wydanym przez Fundację Promocja Zdrowia we współpracy z Naczelną Izbą Lekarską Konsensusie dotyczącym rozpoznawania i leczenia zespołu uzależnienia od tytoniu 21
Uniwersalnym poradnikiem dla pacjentów i przewodnikiem e dla terapeutów jest poradnik: Jak rzucić palenie 22
UCHWAŁA NR XVIII/357/2007 Rady Miejskiej w Kielcach z dnia 20 grudnia 2007 r. w sprawie uchwalenia programu profilaktyki zakażeń pneumokokowych na lata 2008-2012. Na podstawie art.7 ust. 1 pkt. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2004r. Nr 210 poz. 2135, z 2005r Nr 94 poz. 788, Nr 132 poz. 1110, Nr 138 poz. 1154, Nr 157 poz. 1314, Nr 164 poz. 1366, Nr179 poz. 1485, z 2006r. Nr 75 poz. 519, Nr104 poz. 708, Nr 104 poz. 711, Nr143 poz. 1030, Nr169 poz. 1411, Nr 170 poz. 1217, Nr 191 poz. 1410, Nr 227 poz. 1658, Nr 249 poz. 1824, z 2007r. Nr 64 poz. 427, Nr 82 poz. 559, Nr 115 poz. 793, Nr 133 poz. 922, Nr 166 poz. 1172, Nr 176 poz. 1243) w związku z art. 18 ust.1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142 poz. 1591, z 2002r. Nr 23 poz. 220, Nr 62 poz. 558, Nr113 poz. 984, Nr 153 poz. 1271, Nr214 poz. 1806, z 2003r. Nr 80 poz. 717, Nr 162 poz. 1568, z 2004r. Nr 102 poz. 1055, Nr 116 poz. 1203, z 2005r. Nr 172 poz. 1441, Nr 175 poz. 1457, z 2006r. Nr 17 poz. 128, Nr 181 poz. 1337, z 2007r. Nr 48 poz. 327, Nr 138 poz. 974, Nr 173 poz. 1218) Rada Miejska w Kielcach: 1 Uchwala program profilaktyki zakażeń pneumokokowych. 2 Program zakłada zaszczepienie dzieci, zamieszkałych na terenie Miasta Kielce trzema dawkami szczepionki w celu wytworzenia w ich organizmach swoistych przeciwciał przeciw bakteriom, co chroni przed zachorowaniem. 3 Program będzie obejmował wywiad, badanie lekarskie oraz zaszczepienie dziecka szczepionką skoniugowaną przeciw pneumokokom. 4 W ramach programu zaszczepione zostaną nowourodzone niemowlęta w 3, 5 oraz po ukończeniu 12 miesiąca życia, zamieszkałe na terenie Miasta Kielce. 5 Program będzie realizowany w latach 2008-2012. 6 Wykonanie czynności składających się na realizację programu zleca się Prezydentowi Miasta. 7 Uh Uchwała ł wchodzi w życie i z dniem podjęcia. Przewodniczący Rady Miejskiej Krzysztof Słoń 23
Umieralność z powodu zapalenia płuc, Polska, 0-4 lat oraz w grupach wieku, 1963 vs. 2008 rok 250 wiek 0-4 Wiek 0+, 1963 vs 2008 1000 0 populacji (skala logarytmiczna) 200 150 100 100 10 < 0-4 > < 5-9 > < 10-14 > < 15-19 > < 20-24 > < 25-29 > < 30-34 > < 35-39 > < 40-44 > < 45-49 > < 50-54 > < 55-59 > < 60-64 > < 65-69 > < 70-74 > < 75-79 > < 80-84 > < 85+ > 1 Wsp. std. / 100,000 populacji i linia trendu Wsp. surowe / 100,00 50 0 1960 1970 1980 1990 2000 2010 0 1963 2008 24
Liczba zgonów z powodu zapalenia płuc w Polsce, obie płcie, 0+ lat 12000 10000 8000 6000 4000 2000 0 1960 1970 1980 1990 2000 2010 25