VII.2. OCHRONA SRODOWISKA VII.2.1. OCHRONA SRODOWISKA - STUDIA LICENCJACKIE

VII.2. OCHRONA SRODOWISKA VII.2.1. OCHRONA SRODOWISKA - STUDIA LICENCJACKIE 08.1 FILOZOFIA PRZYRODY 08.1 12 00 A/01 02, 30 W, 30 C 3 ABSTRAKT Zwiezla historia filozofii. Filozofia przyrody w ujeciu Platona: idee, istnienie, pojecie przestrzeni, czas, symetria. Fizyka Arystotelesa: przejscie ze swiata idei do konkretu, filozofia zmiennosci, zasady dynamiki. Mechanicyzm Kartezjusza: metoda empiryczna, mechanika geometryczna. Matematyczne zasady filozofii przyrody Izaaka Newtona. Kartezjusz Leibniz: kontrast systemów. Aprioryczne warunki nauk w ujeciu Immanuela Kanta. Romantyczna filozofia przyrody. Wspólistnienie filozoficznych teorii przyrody z naukami przyrodniczymi. Systemy Whiteheada I Poppera. 1. A. R. Peacocke, Teologia i nauki przyrodnicze, Znak, Kraków 1991 2. M. Heller, Filozofia swiata, Znak, Kraków 1992 3. M. Heller, Nauka i wyobraznia, Znak, Kraków 1995 09.0 JEZYK ANGIELSKI 09.0 12 00 A/02 02, 03, 04, 05, 120 K 9 ABSTRAKT Nauka jezyka majaca na celu jego czynne opanowanie w mowie i pismie ze szczególnym uwzglednieniem terminologii przedmiotu. 16.1 WYCHOWANIE FIZYCZNE 16.1 12 00 A/03 03, 04, 05, 06, 120 C 0 11.1 MATEMATYKA Z ELEMENTAMI STATYSTYKI 11.1 12 00 B/04 01, 30 W, 45 C 6 ABSTRAKT Liczby rzeczywiste, liczby zespolone. Geometria analityczna na plaszczyznie i w przestrzeni. Wyznaczniki, uklady równan liniowych. Ciaglosc funkcji. Pochodna i jej interpretacja. Reguly rózniczkowania. Badanie funkcji. Pochodne wyzszych rzedów. Wzór Taylora, szeregi liczbowe funkcyjne, rozwijanie funkcji w szereg Taylora. Calka nieoznaczona. Calka oznaczona, wzór Newtona-Leibnitza. Obliczanie pól i objetosci przy pomocy calek. Funkcje dwu i wiecej zmiennych. Równania rózniczkowe I-go i II-go rzedu. Elementy logiki. Elementy statystyki matematycznej. Rachunek prawdopodobienstwa. 1. L. Maurin, M. Maczynski, T. Traczyk, Matenatyka, PWN, Warszawa 1975 2. A. Lomnicki, Wprowadzenie do statystyki dla przyrodników, PWN, Warszawa 1995 75

13.1 BIOLOGIA OGÓLNA 13.1 12 00 B/05 01, 45 W, 45 L 7 ABSTRAKT Biologia jako dziedzina nauk przyrodniczych. Podstawowe wlasciwosci materii ozywionej i jej glówne poziomy organizacji. Sklad chemiczny organizmów. Teoria komórkowa. Podstawy cytofizjologii komórki struktura i funkcje glównych organelli komórkowych (blona komórkowa, refikulum endoplazmatyczne, aparat Golgiego, lizosomy, mitochondrium, plastydy). Budowa i funkcje jadra komórkowego. Cykl komórkowy. Kariokineza i cytokineza. Organizmy prokariotyczne i eukariotyczne. Metabolizm komórkowy. Podstawy bioenergetyki. Enzymy ich budowa i kinetyka reakcji enzymatycznych. Glówne procesy kataboliczne i anaboliczne i ich regulacja. Mechanizmy homeostazy komórkowej. Struktura genów i chromosomów. Przebieg i biologiczna rola replikacji, transkrypcji i translacji oraz ich regulacja. Teoria operonu. Mutacje i czynniki mutagenne. Ogólne zasady dziedziczenia cech. Prawa Mendla i chromosomowa teoria dziedzicznosci. Dziedziczenie cech sprzezonych. Choroby genetyczne czlowieka. Wybrane problemy inzynierii genetycznej. Tkanki zwierzece i roslinne. Typy budowy ciala organizmów i stosunki symetrii. Budowa i fizjologia wybranych grup organizmów. Odzywianie sie organizmów autroficznych i heterotroficznych. Wymiana gazowa. Plyny ustrojowe i ich krazenie. Osmoregulacja i wydalanie. Regulacja termiczna organizmów poikilotermicznych i homojotermicznych. Zjawiska elektrofizjologiczne. Regulacja nerwowa i hormonalna. Typy rozrodu i rozwój organizmów. Homeostaza na poziomie organizmu. Podstawy taksonomii i nomenklatury. Biologiczna definicja gatunku. Czynniki i mechanizmy ewolucji. Pojecie radiacji adaptatywnej i idioadaptacji. Procesy specjacji i makroewolucji. Przyczyny powstawania i wymierania gatunków. Wspólczesne teorie biogenezy. Pochodzenie i ewolucja czlowieka. Miejsce czlowieka w biosferze. 1. E. P. Solomon, L. R. Berg, D. W. Martin, C. A. Villee, Biologia, Oficyna wydawnicza Multico, Warszawa 1996 2. H. Krzanowska, A. Lomnicki, J. Rafinski, H. Szarski, J. M. Szymura, Zarys mechanizmów ewolucji, PWN, Warszawa 1991 3. B. Alberts, D. Bray, A. Jonhson, Podstawy biologii komórki. Wprowadzenie do biologii molekularnej, PWN, Warszawa 1999 76

13.3 CHEMIA OGÓLNA I NIEORGANICZNA 13.3 12 00 B/06 01, 45 W, 15 K, 45 L 10 ABSTRAKT Podstawowe pojecia i prawa chemiczne, nomenklatura i wzory chemiczne, budowa elektronowa atomu i zwiazku chemicznego, energia i rodzaje wiazan chemicznych. Prawo okresowosci wlasciwosci chemicznych i fizycznych wystepujacych w ukladzie okresowym pierwiastków. Rodzaje reakcji chemicznych w zaleznosci od ukladu fazowego. Rola pierwiastków metalicznych w chemii oraz podstawowe wlasciwosci chemiczne i fizyczne. Niemetale ich wystepowanie i aktywnosc w tworzeniu polaczen z metalami 1. A. Bielanski, Podstawy chemii nieorganicznej, PWN, Warszawa 1987 2. R. Soloniewicz, Obliczenia z chemii ogólnej i nieorganicznej, PL, Lódz 1993 3. A. Sliwa, Obliczenia chemiczne, PWN, Poznan 2000 4. F. A. Cotton, G. Wilkinson, P. L. Gaus, Chemia nieorganiczna, PWN, Warszawa 1995 5. J. D. Lee, Zwiezla chemia nieorganiczna, PWN, Warszawa 1999 6. Z. Galus, Cwiczenia rachunkowe z chemii analitycznej, PWN, Warszawa 2000 11.3 PODSTAWY INFORMATYKI 11.3 12 00 B/07 01, 02, 75 L 5 ABSTRAKT Maszyny cyfrowe: budowa, zasady dzialania. Systemy operacyjne. Srodowisko WINDOWS. Akcesoria srodowiska Windows (Paintbrush, Write, Notatnik). Edytory tekstu oraz arkusz kalkulacyjny. Program ISIS DRAW. Uslugi internetowe WWW, FTP, E-MAIL 1. Z. Kierzkowski, Elementy informatyki, PWN, Warszawa 1996 13.2 FIZYKA 13.2 12 00 B/08 02, 45 W, 30 L 5 ABSTRAKT Przedmiot i metodologia fizyki. Rodzaje oddzialywan w przyrodzie. Pole grawitacyjne, elektryczne, magnetyczne, elektromagnetyczne. Ruch drgajacy i falowy. Podstawowe pojecia akustyki. Statyka i dynamika gazów i cieczy. Kinematyczno molekularna teoria gazów. Zjawiska transportu masy, pedu, energii. Zasady termodynamiki. Funkcje termodynamiczne. Przemiany energii. Fale elektromagnetyczne. i ich wlasnosci. Emisja termiczna i laserowa fal elektromagnetycznych. Elementy optyki. Widma atomowe i czasteczkowe. Budowa jader atomowych. Rozpady promieniotwórcze. Oddzialywanie promieniowania jadrowego z materia. 1. D. Holliday, R. Resnick, Fizyka, t.i-ii, PWN, Warszawa 1994 2. A. Wróblewski, J. Zakrzewski, Wstep do fizyki, PWN, Warszawa 1995 3. Bolton, Zarys fizyki, PWN, Warszawa 1995 77

13.3 CHEMIA ANALITYCZNA 13.3 12 00 B/09 02, 30 W, 15 K, 60 L 9 ABSTRAKT Przedmiot chemii analitycznej. Cele i zadania chemii analitycznej. Zakres analizy chemicznej. Normalizacja metod analitycznych. Standaryzacja metod analitycznych. Analiza chemiczna metodami klasycznymi oraz instrumentalnymi. Skala metod analitycznych. Schemat przebiegu analizy ilosciowej. Pobieranie próbek do analizy, zasada reprezentatywnosci próbek. Technika pobierania próbek pierwotnych z róznorodnych materialów badawczych. Usrednianie, zmniejszanie rozdrabnianie próbek do analizy. Metody rozkladu próbek stalych (rozpuszczanie, stapianie, mineralizacja) sprzet specjalistyczny. Metody zageszczania i rozdzielania substancji zlozonych straceniowe, ekstrakcyjne, oparte na lotnosci substancji, wymiana jonowa, chromatograficzne. Nieniszczace, bezposrednie metody badan, metody badan w miejscu pobierania próbek. Dokladnosc, precyzja, czulosc metody analitycznej. Statystyczne kryteria oceny wyników. Sposoby oszacowania wartosci rzeczywistej, odchylenie standardowe, przedzial ufnosci sredniej arytmetycznej. Odrzucenie wyniku watpliwego. Bledy w analizie chemicznej. Kryteria wyboru metody analitycznej. Chemiczne metody analizy jakosciowej. Analiza wybiórcza oraz systematyczna. Analiza systematyczna kationów. Analityczny podzial kationów, reakcje grupowe kationów, reakcje charakterystyczne oraz apecyficzne kationów. Zastosowanie AKT w analizie chemicznej. Analityczny podzial anionów, reakcje grupowe anionów, reakcje charakterystyczne oraz specyficzne anionów. Analiza soli rozpuszczalnych w wodzie. Analiza substancji trudnorozpuszczalnych. Reakcje chemiczne bedace podstawa metod analizy ilosciowej. Analiza wagowa. Podstawy teoretyczne oraz wagowe metody oznaczania substancji. Podstawy teoretyczne metod analizy objetosciowej alkacymetria, analiza straceniowa, redoksymetria, kompleksometria. Kalibrowanie szkla do analizy miareczkowej. Sposoby oznaczania substancji metodami analizy miareczkowej. Sposoby wyznaczania PK miareczkowania, dzialanie oraz zasady doboru wskazników w róznych metodach analizy objetosciowej. Zastosowanie potencjometrii w wyznaczaniu PK miareczkowania. Analiza gazomiernicza. Analiza gazów. Podstawowe prawa gazowe. Technika i sprzet do pracy z gazami. Analizatory gazów. Analiza ilosciowa materialów zlozonych, analiza mineralów, rud, metali i stopów, nawozów sztucznych. Metody analizy wody. Analiza zawartosci metali ciezkich. Analiza powietrza i spalin. 1. J. Minczewski, Z. Marczenko, Chemia analityczna, PWN, Warszawa 1985 2. T. Lipiec, Z. Szmal, Chemia analityczna z elementami analizy instrumentalnej, PZWL, Warszawa 1980 3. A. Cyganski, Chemiczne metody analizy ilosciowej, PWN, Warszawa 1992 78

13.1 BOTANIKA A SRODOWISKO 13.1 12 00 B/10 02, 15 W, 30 L 4 ABSTRAKT Ogólna charakterystyka bakterii (Monera) i ich rola w biocenozach. Archebakterie, mykoplazmy i cyjanobakterie. Czastki zywe: wirusy, wiroidy i priony ich struktura i znaczenie. Cykl lizogeniczny i lityczny. Biologia RNA wirusów. Grzyby jako organizmy wodne i ladowe. Charakterystyka sprzezniaków (Zygomycota), workowców (Ascomycota) i podstawczaków (Basidiomycota). Mikoryza i jej ekologiczne znaczenie. Koewolucja grzybów i roslin nasiennych. Grzyby jako saprobionty i pasozyty. Porosty jako nadorganizmy pionierskie i bioindykatory stanu srodowiska. Ogólna charakterystyka Protista. Przeglad glównych grup jednokomórkowych glonów i sluzowców i ich znaczenie w ekosystemach wodnych (morskich). Wyzsze glony (plechowe) krasnorosty (Rhodophyta), brunatnice (Phaeophyta) i zielenice (Chlorophyta) i ich rola w tworzeniu biocenoz wodnych. Mszaki (Bryophyta) jako formy przejsciowe do organowców (Cormophyta) i ich przystosowanie do zycia w srodowiskach ladowych. Rosliny zarodnikowe (Pteridiophyta) budowa, systematyka, cykle zyciowe, znaczenie w ewolucji wczesnych ekosystemów ladowych. Rosliny nasienne. Porównanie budowy i cyklu rozwojowego nagonasiennych i okrytonasiennych. Rozmnazanie i rozwój roslin nasiennych. Przystosowania roslin do zycia w srodowiskach ladowych. Podstawy fitogeografii i etapy ksztaltowania sie flory Polski w czwartorzedzie. Gatunki reliktowe i endemiczne. Przyczyny zagrozen i wymierania gatunków roslin. Gatunki wskaznikowe. Synantropizacja i flora synantropijna. Elementy paleobotaniki i ewolucji roslin. 1. A. Szwejkowska, J. Szwejkowski, Botanika, PWN, Warszawa 1999 2. E. Malinowski, Anatomia roslin, PWN, Warszawa 1987 3. W. Lewinski, Cytologia i histologia, 1999 4. W. Szafer, S. Kulczynski, B. Pawlowski, Rosliny polskie, 1986 79

13.1 ZOOLOGIA A SRODOWISKO 13.1 12 00 B/11 03, 15 W, 30 L 4 ABSTRAKT Zróznicowanie przystosowan morfologiczno anatomicznych w obrebie swiata zwierzecego do róznorodnych srodowisk przyrodniczych. Pierwotniaki komórka jako samodzielny organizm ze szczególnym uwzglednieniem róznorodnosci form pasozytniczych. Cykle zyciowe. Gabki, jamochlony przyklady zwierzecych organizmów osiadlych. Rafy koralowe jako samodzielny ekosystem o znaczeniu globalnym. Plazince i oblence organizmy wolno zyjace oraz przystosowane do pasozytniczego trybu zycia, cykle rozwojowe, znaczenie gospodarcze i medyczne. Bogactwo form ekologicznych pierscienic. Stawonogi jako bezkregowce na róznych etapach rozwoju ewolucyjnego i rozmaitych trybach zycia. Przystosowania owadów do róznych sposobów poruszania sie, szczególnie lotu oraz pobierania pokarmu. Rozwój owadów. Rola owadów w biocenozach ladowych. Systematyka strunowców. Zwiazek budowy ryb z zyciem w srodowisku wodnym. Przystosowania plazów do ziemno-wodnego trybu zycia. Osiagniecia ewolucyjne gadów przystosowujace do srodowiska ladowego. Anatomicznofizjologiczne adaptacje ptaków do lotu. Ssaki morfologia, systematyka. Filogeneza oraz ewolucja swiata zwierzat. Pojecie analogii i homologii w budowie. Elementy paleozoologii. 1. R. D. Jurd, Biologia zwierzat, PWN, Warszawa 1999 2. J. Dzik, Dzieje zycia na Ziemi, PWN, Warszawa 1997 3. W. Dogiel, Zoologia bezkregowców, PWRiL, Warszawa 1986 4. Cz. Jura, Bezkregowce. Podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy, PWN, Warszawa 1996 5. A. Rajski, Zoologia. T. I i II, PWN, Warszawa 1991 6. Z. Grodzinski, Zoologia przedstrunowce i strunowce, PWN, Warszawa 1977 7. H. Szarski, Historia zwierzat kregowych, PWN, Warszawa 1998 80

13.3 CHEMIA FIZYCZNA 13.3 12 00 B/12 03, 30 W, 15 K, 30 L 8 ABSTRAKT Wlasciwosci gazów; termodynamika; przemiany fizyczne substancji czystych; mieszaniny; wlasciwosci roztworów; diagramy fazowe; równowaga chemiczna; elektrochemia ukladów równowagowych; szybkosc reakcji chemicznych; kinetyka reakcji zlozonych; kataliza; dynamika molekularna reakcji chemicznych; procesy zachodzace na powierzchniach cial stalych; struktura substancji prostych i zlozonych, techniki dyfrakcyjne; wlasciwosci magnetyczne, elektryczne, optyczne i elektrochemiczne 1. P. W. Atkins, Chemia fizyczna, PWN, Warszawa 2001 2. H. Buchowski, W. Ufnalski, Fizykochemia gazów i cieczy, WNT, Warszawa 1998 3. H. Buchowski, W. Ufnalski, Podstawy termodynamiki, WNT, Warszawa 1998 4. L. Sobczyk, A. Kisza, Chemia fizyczna dla przyrodników, PWN, Warszawa 1975 07.2 BIOLOGIA POPULACJI 07.2 12 00 B/13 03, 15 W, 15 L 2 ABSTRAKT Osobnik jako jednostka biologiczna i jego miejsce w ekosystemie. Jednostki ponadosobnicze integrony. Populacja jej organizacja, funkcje i struktura. Modele populacji naturalnych. Liczebnosc populacji i ich biologiczne znaczenie. Rozrodczosc i smiertelnosc. K strategia i r strategia gatunków. Oscylacje i fluktuacje liczebnosci. Organizacja populacji (struktura wiekowa, plciowa i socjalna). Areal osobniczy i populacyjny. Typy rozmieszczenia. Migracje ich przyczyny, przebieg i znaczenie w ksztaltowaniu zasiegów biogeograficznych. Typy izolacji populacji i ich mechanizmy. Efekt wyspowy. Kryteria okreslenia gatunku (morfologiczne, geograficzne, ekologiczne i genetyczne). Biologiczna definicja gatunku i jej zastosowanie. Populacja mendlowska. Pula genowa populacji. Dryf genetyczny i zasada zalozyciela. Prawo Hardy ego i Weinberga. Typy polimorfizmów wewnatrzpopulacyjnych i ich znaczenie ekologiczne i ewolucyjne. Adaptacja i selekcja wartosc przystosowawcza osobnika. Specjacja jako elementarny proces ewolucji i jego podloze genetyczne. Mikroewolucja a makroewolucja. Przyczyny powstawania i wymierania gatunków. Cykle zyciowe gatunków i ich ewolucja. Koewolucja. Ekologia molekularna populacji. Wybrane aspekty biologii populacji ludzkich. 1. K. Falinska, Osobnik, populacja, fitocenoza, PW, Warszawa 1991 2. H. Krzanowska, A. Lomnicki, J. Rafinski, H. Szarski, J. M. Szymura, Zarys mechanizmów ewolucji, PWN, Warszawa 1991 3. M. Begon, M. Mortimer, D. J. Thomson, Ekologia populacji. Studium porównawcze zwierzat i roslin, PWN, Warszawa 1999 81

13.3 CHEMIA ORGANICZNA 13.3 12 00 B/14 04, 30 W, 15 K, 60 L 9 ABSTRAKT Elektronowa i przestrzenna budowa zwiazków organicznych. Izomeria i jej rodzaje. Konfiguracja i konformacja. Efekt indukcyjny i mezomeryczny. Reguly nazewnictwa zwiazków organicznych. Metody badania budowy zwiazków organicznych, spektroskopia IR i 1 H NMR, przyklady interpretacji widm. Klasyfikacja reakcji chemicznych zwiazków organicznych. wiazanie wegiel-wegiel (pojedyncze i wielokrotne) i wegiel-wodór, alkany, cykloalkany (budowa przestrzenna cyklalkanów), alkeny, alkiny, alkadieny, synteza dienowa. Kryteria aromatycznosci, zwiazki aromatyczne. Enancjomeria, okreslanie konfiguracji absolutnej. Alkohole i fenole, wiazanie wodorowe, estry. Etery, etery koronowe. aminy alifatyczne. Aminy aromatyczne. Zwiazki karbonylowe aldehydy i ketony. Zwiazki metaloorganiczne. Halogenopochodne weglowodorów nasyconych i nienasyconych. Kwasy karboksylowe. Pochodne kawsow karboksylowych. Podstawione kwasy karboksylowe. Zwiazki nitrowe i zwiazki azowe. Weglowodany. Zarys chemii polimerów. Organiczne pochodne siarki. Zwiazki heterocykliczne, klasyfikacja i przyklady. Barwniki organiczne. 1. R. T. Morrison, R. N. Boyd, Chemia organiczna, PWN, Warszawa 1996 2. P. Mastalerz, Podrecznik chemii organicznej, Wyd. Chemiczne, Wroclaw 1997 13.6 BIOCHEMIA 13.6 12 00 B/15 05, 30 W, 45 L 8 ABSTRAKT Wprowadzenie (budowa i funkcje biochemiczne komórki, problem biologii molekularnej). Aminokwasy i bialka (klasyfikacja aminokwasów i ich wlasciwosci, bialka: rola i funkcja, fizyczne i chemiczne wlasciwosci, klasyfikacja). Enzymy i kinetyka reakcji enzymatycznych (budowa, wlasciwosci, nazewnictwo i systematyka enzymów, specyficznosc i mechanizm dzialania enzymów). Kwasy nukleinowe i ich funkcje (budowa, wlasciwosci i biosynteza DNA i RNA, replikacja, transkrypcja, kod genetyczny). Regulacja biosyntezy bialek. Weglowodany struktura i funkcje. Fotosynteza jako podstawowe zródlo energii i powstawania zwiazków organicznych (struktura chloroplastów, funkcje chlorofili, fosforylacja fotosyntetyczna). Enzymy a przemiany cukrów (transglikozydacja, fosforoliza, cykl pentozofosforanowy). Mechanizm procesu glikolizy. Utlenianie biologiczne (lancuch oddechowy, bilans calkowitego spalenia glukozy). Kwasy tluszczowe i tluszcze. Struktura i funkcje blon biologicznych. Hormony i ich dzialanie. Rola witamin w regulacji podstawowych procesów metabolicznych. 1. L. Stryer, Biochemia, PWN, Warszawa 1986 2. K. Kulka, A. Rejowski, Biochemia, Wyd. ART, Olsztyn 1998 3. R. K. Murray, D. K. Granner, P. A. Mayes, V. W. Rodwell, Biochemia Harpera, PZWL, Warszawa 1995 4. B. D. Hames, N. M. Hooper, Biochemia, PWN, Warszawa 2002 82

07.1 PODSTAWY GEOGRAFII 07.1 12 00 C/16 01, 30 W, 15 K 4 ABSTRAKT Cel i zadania geografii, jako nauki o biosferze. Krazenie materii i energii oraz zjawiska rytmiczne w epigeosferze. Strefowosc i astrefowosc globalna. Komponenty srodowiska przyrodniczego: podloze skalne, rzezba powierzchni, gleba, stosunki wodne, szata roslinna, klimat, uzytkowanie ziemi. Geokompleksy homogeniczne /topicznei i heterogeniczne /choryczne/. Wybrane elementy biogeografii. Struktura geosystemów i ekosystemów. Taksonomia i regionalizacja geokompleksów. Geokompleksy czesciowe /energotopy/. Procesy dyspersyjne i kolonizacja obszarów. Typy barier i izolacja geograficzna. Gatunki inwazyjne. Zasady regionalizacji biogeograficznej swiata zywego. Regionalizacja fizyczno geograficzna oraz biogeograficzna Polski. Antropogenizacja geokompleksów. Krajobrazy antropogeniczne i kompleksy przyrodniczo techniczne. Bioróznorodnosc w geokompleksach. Fizjografia i ekologia urbanistyczna. Ewolucja biosfery w erze kenozoicznej. Ewolucja srodowiska abiotycznego i biotycznego w póznym glacjale i holocenie. Wielkie wybijanie /overkill/ zwierzat w czasach przedhistorycznych i wspólczesnie. Synantropizacja przyrody. Prognozowanie zmian srodowiska przyrodniczego. 1. J. Kondracki, Geografia regionalna Polski, PWN, Warszawa 2002 2. L. Starkl, Geografia Polski. Srodowisko przyrodnicze, PWN, Warszawa 1999 07.3 PODSTAWY GEOLOGII I GEOCHEMII 07.3 12 00 C/17 02, 15 W, 15 K 2 ABSTRAKT Geologia jako nauka przyrodnicza i jej dziedziny. Pozycja Ziemi we Wszechswiecie i Ukladzie Slonecznym. Materia Ziemi a materia planet, Slonca i gwiazd. Meteoryty, ich sklad chemiczny i mineralny oraz wiek. Budowa i sklad chemiczny Ziemi. Procesy dynamiczne ksztaltujace powierzchnie Ziemi i ich efekty: procesy magmowe, skaly magmowe glebinowe, wylewne i zylowe; procesy pomagmowe; procesy hipergeniczne (wytwarzanie, transport, sedymentacja, diageneza); procesy metamorficzne i ultrametamorficzne; Zjawiska tektoniczne; cykl rozwojowy skorupy ziemskiej. Wiek Ziemi, podstawy stratygrafii i geologii historycznej. Podstawy mineralogii. Petrografia. Geochemia i jej zadania. Geochemiczne klasyfikacje pierwiastków. Sklad chemiczny i mineralny skal ziemskich. Geochemia wybranych pierwiastków chemicznych 1. M. Ksiazkiewicz, Geologia dynamiczna, Wyd. Geol., wszystkie wydania 2. A. Polanski, K. Smulikowski, Geochemia, Wyd. Geol., Warszawa 1969 3. A. Polanski, Geochemia i surowce mineralne, Wyd. Geol., Warszawa 1974 4. A. Kabata - Pendias, H. Pendias, Pierwiastki sladowe w srodowisku biologicznym, Wyd. Geol., Warszawa 1979 5. P. O`Neill, Chemia srodowiska, PWN, Warszawa 1998 83

07.2 ZANIECZYSZCZENIA I SKAZENIA SRODOWISKA 07.2 12 00 C/18 02, 30 W 3 ABSTRAKT Elementy srodowiska; produkcja materialna a srodowisko. Wplyw cywilizacji na zmiany w srodowisku. Zasoby surowcowe: nosniki energii, powietrze, zasoby wodne, gleba, mineraly, biosfera. Czynniki zaburzajace ekosystem; systematyka substancji niebezpiecznych dla srodowiska. Charakterystyka glównych zanieczyszczen powietrza; normy jakosci powietrza. Charakterystyka zanieczyszczen wód; samooczyszczanie zbiorników; normy jakosci wód; metody uzdatniania wody i oczyszczania scieków. Zródla i rodzaje zanieczyszczenia gleb. Problemy odpadów przemyslowych i komunalnych. Pola i znaczenie monitoringu srodowiska. Zagrozenia ekologiczne planety; globalne problemy ludzkosci; wzrost populacji ludzkiej; dewastacja krajobrazów przyrodniczych; degradacja uzytków rolnych; kryzys energetyczny; zaburzenie równowagi ekologicznej biosfery; zmniejszenie róznorodnosci biologicznej; zmiany klimatu; degradacja warstwy ozonowej; kwasne opady; ekologia a zdrowie czlowieka. 1. I. Wojciechowski, Ekologiczne podstawy ksztaltowania srodowiska, PWN, Warszawa 1987 2. S. Wiackowski, Wybrane zagadnienia ochrony i ksztaltowania srodowiska przyrodniczego czlowieka, PWN, Warszawa 1989 07.2 TEORIA OCHRONY PRZYRODY I SRODOWISKA 07.2 12 00 C/19 03, 30 W, 15 K 4 ABSTRAKT Pojecie ochrony przyrody i srodowiska. Historia ochrony przyrody w Polsce i na swiecie. Przyczyny degradacji srodowiska. Motywy ochrony przyrody. Filozofia ochrony srodowiska. Stan srodowiska przyrodniczego w Polsce. Ochrona przyrody jako nauka i kierunki jej rozwoju. Ochrona czynna, bierna i kompleksowa. Formy ochrony przyrody w Polsce: parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, ochrona gatunkowa roslin i zwierzat, pomniki przyrody, uzytki ekologiczne, stanowiska dokumentacyjne, zespoly przyrodniczo-krajobrazowe. Zasady sporzadzania planów ochrony. Czerwone ksiegi i czerwone listy gatunków zagrozonych wymarciem. Pojecie róznorodnosci biologicznej i sposoby jej ochrony. Kategorie zagrozenia gatunków wg klasyfikacji IUCN. Rezerwaty biosfery w Polsce i na swiecie. Ekologiczny system obszarów chronionych (ECONET i CORINE). Restytucja, introdukcja i reintrodukcja gatunków. Glówne typy krajobrazów (geokompleksów) i zasady ich ochrony. Narzedzia polityki ekologicznej panstwa. Wybrane elementy prawa i ekonomii w ochronie srodowiska. Zasady dlugookresowej koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju. Miedzynarodowa wspólpraca w dziedzinie ochrony srodowiska. Strategia ochrony przyrody Unii Europejskiej. 1. J. Boc, K. Nowacki, E. Samborska-Boc, Ochrona srodowiska, Kolonia 2000 2. G. Dobrzanski, B. Dobrzanska, D. Kielczewski, Ochrona srodowiska przyrodniczego. Wydawnictwo Ekonomia i Srodowisko, Bialystok 1997 3. S. Drewniak, K. Wolska, Ochrona przyrody i srodowiska w Polsce, Wyd. LOP, 2000 4. R. Olaczek, Ochrona przyrody w Polsce, Wydawnictwo LOP, 1996 84

07.7 METEOROLOGIA Z KLIMATOLOGIA 07.7 12 00 C/20 03, 15 W, 30 K 3 ABSTRAKT Pogoda i jej elementy (organizacja sieci meteorologicznej, stacje meteorologiczne, techniki satelitarne, charakterystyka elementów pogody). Atmosfera Ziemi (parametry fizyczne, sklad i budowa atmosfery, zjawiska optyczne i akustyczne). Wymiana energii w atmosferze ziemskiej (promieniowanie, procesy wymiany ciepla). Woda w atmosferze ziemskiej (zasoby, obieg wody, parowanie, wilgotnosc, mgly, chmury, opady i osady atmosferyczne). Cyrkulacja atmosfery (ogólny model cyrkulacji, rozklad cisnienia, glówne systemy wiatrów, wiatry lokalne). Masy powietrza (klasyfikacja, fronty atmosferyczne). Regiony klimatyczne swiata (czynniki ksztaltujace klimat, strefy klimatyczne i typy klimatów, klimat a roslinnosc, typy klimatów poszczególnych kontynentów i oceanów). Klimat Polski (czynniki ksztaltujace klimat, zmiennosc klimatu Polski, wplyw klimatu na rzezbe terenu, typy i regiony klimatyczne Polski, klimat Polski a zdrowie). Przewidywanie, prognozowanie pogody (mapa pogody, analiza synoptyczna mapy). Klimat w przeszlosci i w przyszlosci (glówne kierunki badawcze zmian klimatycznych, zmiany klimatu w czwartorzedzie, zakres i tendencje zmian klimatycznych). 07.2 PODSTAWY EKOLOGII 07.2 12 00 C/21 03, 30 W, 45 L 7 ABSTRAKT Pojecie ekologii i zakres jej problematyki. Zarys historii badan ekologicznych. Dzialy ekologii. Autekologia i synekologia. Podstawowe pojecia ekologiczne: srodowisko, siedlisko, biotop, biocenoza, ekosystem, populacja, nisza ekologiczna, sukcesja ekologiczna. Organizmy a czynniki srodowiskowe. Czynniki klimatyczne. Reguly: Allena, Glogera, Bergmana. Typy ekologiczne i formy zyciowe roslin. Adaptacje organizmów do srodowiska. Tolerancja ekologiczna. Prawo minimum Liebiga i tolerancji Shelforda. Eurybionty i stenobionty. Ekofizjologiczne przystosowania organizmów do warunków srodowiskowych. Organizmy jako bioindykatory stanu srodowiska. Liczebnosc, struktura demograficzna, przestrzenna i dynamika populacji. Strategie zyciowe organizmów. Interakcje miedzygatunkowe: nieantagonistyczne (mutualizm, protokooperacja, komensalizm), antagonistyczne (konkurencja, drapieznictwo, pasozytnictwo), neutralne, oddzialywania chemiczne. Struktura warstwowa i przestrzenna biocenoz, zjawiska ekotonowe. Pojecie klimaksu i dysklimaksu. Sieci i poziomy troficzne (producenci, konsumenci, destruenci). Struktura biotyczna ekosystemów. Przeplyw energii i obieg materii w ekosystemie. Produkcja pierwotna i wtórna ekosystemów. Charakterystyka ekosystemów wodnych i ladowych. Homeostaza ekosystemów. Fitocenozy i zoocenozy w ekosystemie, klasyfikacja fitosocjologiczna. Obieg materii w biosferze cykle biogeochemiczne. Biogeografia wazniejszych biomów ladowych i wodnych. Ekologia a ochrona srodowiska. Pojecie antropopresji. Ekologia krajobrazu. Ekofilozofia. 1. S. Wiackowski, Ekologia ogólna, Oficyna Wydawnicza Branta, Bydgoszcz 1998 2. E. Odum, Podstawy ekologii, Panstwowe Wydawnictwo Rolnicze i Lesne, Warszawa 1982 3. K. Falinska, Ekologia roslin, PWN, Warszawa 1996 85

07.2 PODSTAWY MIKROBIOLOGII 07.2 12 00 C/22 04, 15 W, 30 L 4 ABSTRAKT Mikrobiologia przedmiot jej badan i miejsce mikroorganizmów w przyrodzie. Udzial mikroorganizmów w obiegu podstawowych pierwiastków w przyrodzie. Budowa komórki bakteryjnej. Porównanie komórki Pro- i Eucaryota. Bakteryjny nukleoid, cytoplazma, blony, sciana komórkowa, otoczki, sluzy. Materialy zapasowe i inne inkluzje komórkowe. Endospory i formy przetrwalne. Rzeski i ruch bakterii. Metody barwienia bakterii. Charakterystyka wybranych grup organizmów prokariotycznych. Wzrost mikroorganizmów: typy odzywiania, metody hodowli, fizjologia wzrostu. Metody sterylizacji. 1. S. Schlegel, Mikrobiologia ogólna, PWN, Warszawa 2001 2. J. Nicklin, K. Graeme-Cook, T. Paget, R. Killington, Krótkie wyklady. Mikrobiologia, PWN, Warszawa 2000 3. W. H. Kunicki, Zycie bakterii, PWN, Warszawa 2000 07.4 GLEBOZNAWSTWO 07.4 12 00 C/23 04, 15 W, 30 L 4 ABSTRAKT Podstawowe wiadomosci o glebach (czynniki glebotwórcze, procesy glebotwórcze, mineraly skalotwórcze, charakterystyka skal macierzystych gleb, proces powstawania gleby). Budowa gleb (budowa profilu glebowego, struktura gleby, konkrecje glebowe). Gleba jako srodowisko fizyczne (uklady dyspersyjne i koloidy glebowe, sklad mechaniczny gleby, wlasciwosci fizyczne gleb). Charakterystyka wody glebowej i jej dostepnosc dla organizmów. Gleba jako srodowisko chemiczne i fizykochemiczne (charakterystyka najwazniejszych makro- i mikropierwiastków, wlasciwosci oksydacyjnoredukcyjne gleby, kwasowosci gleby, sorpcja gleby). Gleba jako srodowisko biologiczne. Próchnica glebowa. Przeglad podstawowych typów gleb. Zasoby gleb i ich uzytkowanie. Naturalne i antropogeniczne zagrozenia gleb. Ochrona gleb. 1. S. Zawadzki, Gleboznawstwo, PWRiL, Warszawa 1999 2. A. Mocek, S. Drzymala, P. Maszner, Geneza, analiza i klasyfikacja gleb, Wyd. AR, Poznan 2000 3. B. Dobrzanski, S. Zawadzki, Gleboznawstwo, PWRiL, Warszawa 1995 4. H. Uggla, Gleboznawstwo rolnicze, PWN, Warszawa 1976 86

07.2 ZAJECIA TERENOWE 07.2 12 00 C/24 04, 75 K 6 ABSTRAKT Zapoznanie studentów ze skladem gatunkowym i struktura przestrzenna wybranych ekosystemów lesnych i borowych, lakowych i murawowych oraz nadwodnych.. Gatunki wyrózniajace i charakterystyczne oraz ich morfoekologiczne przystosowania do srodowiska zycia. Pomiary czynników abiotycznych biotopu, glównie ph, temperatury, wilgotnosci, stopnia insolacji, zasolenia gleby /w mire skromnych mozliwosci technicznych/. Zapoznanie studentów z ilosciowymi i jakosciowymi metodami zbierania materialów biologicznych, w tym z zastosowaniem biocenometru, czerpaka entomologicznego, dragi wodnej, armatki glebowej, pulapek Barbera zóltych szalek, zywolówek i innych urzadzen pulapkowych. Okreslanie cennosci wybranych siedlisk oraz charakterystyka ekologiczna lokalnych populacji chronionych gatunków roslin. Zasady prowadzenia waloryzacji przyrodniczej w terenie. Analiza synekologiczna zespolów, zgrupowan i konsorcjów w wybranych ekosystemach naturalnych i antropogenicznych. Zasady bioindykacji stanu srodowiska przyrodniczego oraz rozpoznawanie wybranych bioindykatorów, Analiza struktury poziomej wybranych ekosystemów, biosceny, biohory, synuzja. Elementy krajobrazu naturalnego i kulturowego. Zapoznanie studentów z wybranymi metodami aktywnej i kompleksowej formy ochrony srodowiska np. rekultywacja, restytucja, stosowaniem proekologicznych technologii. Struktura i funkcjonowanie wybranego parku narodowego oraz stosowane w nim formy i sposoby ochrony przyrody. TECHNOLOGIA CHEMICZNA W OCHRONIE 06.9 06.9 12 00 C/25 SRODOWISKA 04, 30 W, 30 L 5 ABSTRAKT Produkcja chemiczna a ochrona srodowiska. Technologie bezodpadowe. Zakres nauki stosowane. Technologia chemiczna. Podstawy tworzenia procesu technologicznego. Reaktory chemiczne i nitki technologiczne. Wybór surowców i technologii; odpady produkcyjne. Omówienie procesów wytwarzania niektórych produktów. Laboratorium sklada sie z szeregu cwiczen ilustrujacych tresc wykladu. 1. J. Molenda, Technologia Chemiczna, WSiP, Warszawa 1981 2. J. Molenda, Chemia Techniczna, WNT, Warszawa 1978 3. P. O Neill, Chemia Srodowiska, PWN, Warszawa 1997 87