Przyjęcie tymczasowo aresztowanych do aresztu śledczego

Podobne dokumenty
Warszawa, dnia 20 września 2018 r. Poz. 1800

Moduł 14. Zagadnienia Ewidencyjne. 1. Przyjmowanie tymczasowo aresztowanych, skazanych i ukaranych.

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA SPRAWIEDLIWOŚCI. z dnia r. w sprawie czynności administracyjnych związanych z wykonywaniem tymczasowego

USTAWA z dnia 27 lipca 2005 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny, ustawy - Kodeks postępowania karnego i ustawy - Kodeks karny wykonawczy

ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW. z dnia 5 sierpnia 1997 r.

Warszawa, dnia 23 października 2012 r. Poz ROZPORZĄDZENIE MINISTRA SPRAWIEDLIWOŚCI. z dnia 2 października 2012 r.

Moduł 4. Klasyfikacja skazanych

TABELE ANALITYCZNE. KodeksSystem 293

ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW

DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Rozdział XIII. Środki zabezpieczające

DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA SPRAWIEDLIWOŚCI

Spis treści. 1h. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie postępowania

Warszawa, dnia 6 sierpnia 2013 r. Poz. 892

(Dz. U. z dnia 30 czerwca 2015 r.)

Zamów książkę w księgarni internetowej

P O S T A N O W I E N I E

PRAWO I POLITYKA PENITENCJARNA WARSZTATY ZE STOSOWANIA PRAWA

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Michał Laskowski (przewodniczący) SSN Rafał Malarski SSN Józef Szewczyk (sprawozdawca)

Moduł 5. Wykonywanie kary pozbawienia wolności w różnych typach i rodzajach zakładów karnych

Etapy postępowania karnego. 1. Postępowanie przygotowawcze 2. Postępowanie sądowe 3. Postępowanie wykonawcze

USTAWA z dnia. o zmianie ustawy - Kodeks karny wykonawczy

USTAWA z dnia 16 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw 1)

Warszawa, dnia 26 kwietnia 2012 r. Poz. 458

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA SPRAWIEDLIWOŚCI. z dnia 25 sierpnia 2003 r.

Systemy wykonywania kary pozbawienia wolności z uwzględnieniem zróżnicowania zakładów karnych

Pan gen. Jacek Włodarski Dyrektor Generalny Służby Więziennej

WZÓR NR 106 WNIOSEK O WARUNKOWE PRZEDTERMINOWE ZWOLNIENIE Z ODBYWANIA RESZTY KARY POZBAWIENIA WOLNOŚCI. Wałbrzych, 8 września 2008 r.

ZARZĄDZENIE NR 21/2012 Dyrektora Generalnego Służby Więziennej z dnia 23 marca 2012 r.

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA SPRAWIEDLIWOŚCI z dnia r.

XVI Wojewódzka Małopolska Konferencja Pomoc osobie stosującej przemoc -pomocą dla całej rodziny

Kodeks karny wykonawczy

Prawo i polityka penitencjarna warsztaty ze stosowania prawa

Warszawa, dnia 29 grudnia 2012 r. Poz USTAWA. z dnia 7 grudnia 2012 r.

UCHWAŁA Z DNIA 26 SIERPNIA 2004 R. I KZP 16/04

Postępowanie karne. Cje. Postępowanie przygotowawcze II

POSTANOWIENIE. Protokolant Małgorzata Sobieszczańska

Podstawy prawne działalności kościołów, stowarzyszeń religijnych i związków wyznaniowych na terenie zakładów karnych i aresztów śledczych Istniejące

POSTANOWIENIE. SSN Jerzy Grubba (przewodniczący) SSN Dorota Rysińska SSN Andrzej Stępka (sprawozdawca)

Statystyki grudzień 2015 r.

Zajęcia nr 17: Środki przymusu i postępowanie przygotowawcze rozwiązywanie kazusów

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA SPRAWIEDLIWOŚCI

Spis treści. Wykaz skrótów... XI Wykaz wybranej literatury... XVII Przedmowa... XIX

Warszawa, dnia 2 października 2012 r. Poz. 1091

MINISTERSTWO SPRAWIEDLIWOŚCI

Moduł 5. Wykonywanie dozoru elektronicznego

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Andrzej Siuchniński (przewodniczący) SSN Dorota Rysińska SSN Andrzej Stępka (sprawozdawca)

MINISTERSTWO SPRAWIEDLIWOŚCI

ZAWIADOMIENIE POUCZENIE PODEJRZANEGO

Kodeks karny wykonawczy

W celu ustalenia pojemności jednostki penitencjarnej dokonuje się obliczenia powierzchni pomieszczeń w budynkach mieszkalnych.

Wykaz skrótów... XI Wykaz wybranej literatury... XVII Przedmowa... XIX

Moduł 1. Zadania i organizacja Służby Więziennej

EWELINA KUTEK. Katedra Prawa Karnego Wykonawczego Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego

Uchwała z dnia 13 stycznia 2005 r., III CZP 69/04

Wpisany przez Maria Ejchart poniedziałek, 02 stycznia :33 - Poprawiony poniedziałek, 02 stycznia :41

Moduł 7. Wykonywanie kary pozbawienia wolności wobec wybranych kategorii osadzonych

Kryminologiczna i prawna problematyka środków odurzających. Temat XVII Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii, Część 3

W toku przeprowadzonych przez pracowników mojego Biura wizytacji szpitali

Warszawa, dnia 30 grudnia 2016 r. Poz. 2290

MINISTERSTWO SPRAWIEDLIWOŚCI

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Roman Sądej (przewodniczący) SSN Kazimierz Klugiewicz (sprawozdawca) SSN Andrzej Stępka

POSTANOWIENIE. SSN Jacek Sobczak (przewodniczący) SSN Przemysław Kalinowski SSN Barbara Skoczkowska (sprawozdawca) Protokolant Barbara Kobrzyńska

Instrukcja postępowania doradcy podatkowego w trakcie zatrzymania 1

SKARGI OSÓB POZBAWIONYCH WOLNOŚCI PORADNIK

Zestawienie zmian w Kodeksie postępowania karnego wprowadzonych ustawą z dnia 28 listopada 2014 roku o ochronie i pomocy dla pokrzywdzonego i świadka

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Przemysław Kalinowski (przewodniczący) SSN Andrzej Ryński (sprawozdawca) SSN Dariusz Świecki

Prawa osób pozbawionych wolności w świetle Konstytucji RP i Kodeksu karnego wykonawczego

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Tomasz Grzegorczyk (przewodniczący) SSN Małgorzata Gierszon (sprawozdawca) SSN Andrzej Stępka

Prawo i polityka penitencjarna warsztaty ze stosowania prawa

Statystyki listopad 2017 r.

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA SPRAWIEDLIWOŚCI. z dnia 14 sierpnia 2003 r.

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. Protokolant Anna Janczak

- o przeciwdziałaniu narkomanii,

WYKŁAD: Najistotniejsze zmiany proponowane przez Ministerstwo Sprawiedliwości w prawie karnym wykonawczym.

POSTANOWIENIE Z DNIA 13 LIPCA 2006 R. WK 6/06

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA SPRAWIEDLIWOŚCI. z dnia 17 września 2003 r.

z przepisem art KPK, który stanowi, że przy doręczeniu orzeczenia należy pouczyć uczestników procesu o przysługującym im prawie, terminie i


WYROK Z DNIA 15 GRUDNIA 2011 R. II KK 184/11

POSTANOWIENIE. SSN Przemysław Kalinowski (przewodniczący) SSN Michał Laskowski (sprawozdawca) SSN Jacek Sobczak

Moduł 1. Przepisy określające prawa i obowiązki skazanych i tymczasowo aresztowanych

DZIENNIK URZĘDOWY KOMENDY GŁÓWNEJ POLICJI. Warszawa, dnia 12 czerwca 2012 r. Poz. 30 ZARZĄDZENIE NR 125 KOMENDANTA GŁÓWNEGO POLICJI

POUCZENIE. Numer telefonu do upoważnionego podmiotu dozorującego:

USTAWA. z dnia 15 czerwca 2007 r. o lekarzu sądowym 1) (Dz. U. z dnia 9 lipca 2007 r. z późn. zm.) Rozdział 1. Przepisy ogólne

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA SPRAWIEDLIWOŚCI. z dnia 14 sierpnia 2003 r.

mgr Magdalena Całus Katedra Prawa Karnego Wykonawczego UWr WPAiE

Wykonanie kary pozbawienia wolności w świetle Europejskich Reguł Więziennych z 2006 r. Podstawowe zasady, zakres i zastosowanie przedmiotowych reguł

ZARZĄDZENIE NR /2010 DYREKTORA GENERALNEGO SŁUŻBY WIĘZIENNEJ. z dnia 2010 r.

POSTANOWIENIE. SSN Andrzej Stępka

POSTANOWIENIE. postanowił: utrzymać w mocy zaskarżone zarządzenie. Sygn. akt III KZ 39/16. Dnia 22 czerwca 2016 r. Sąd Najwyższy w składzie:

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Wiesław Kozielewicz (przewodniczący) SSN Małgorzata Gierszon SSN Andrzej Ryński (sprawozdawca)

POSTANOWIENIE. Przewodniczący: SSN Wiesław Błuś. Protokolant :asystent SN Anna Krawiec

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. Protokolant Barbara Kobrzyńka

1. Pokrzywdzony w postępowaniu przygotowawczym jest stroną uprawnioną do. działania we własnym imieniu i zgodnie z własnym interesem (art kpk).

Moduł 8. Przepisy określające prawa i obowiązki skazanych i tymczasowo aresztowanych

POSTANOWIENIE. SSN Kazimierz Klugiewicz (przewodniczący) SSN Jerzy Grubba (sprawozdawca) SSN Zbigniew Puszkarski

Transkrypt:

NOWA KODYFIKACJA PRAWA KARNEGO. Tom XXV AUW No 3165 Wrocław 2009 Przyjęcie tymczasowo aresztowanych do aresztu śledczego PIOTR PAŁASZEWSKI Katedra Prawa Karnego Wykonawczego Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego Tymczasowe aresztowanie jest jedynym izolacyjnym środkiem zapobiegawczym i w hierarchii środków zapobiegawczych znajduje się na pierwszym miejscu jako najsurowszy 1. Przemawia za tym jego dolegliwość, która polega na faktycznym pozbawieniu wolności oskarżonego, odizolowaniu go od społeczeństwa i osadzeniu w areszcie śledczym. Nie bez powodu wskazuje się w literaturze, że tymczasowe aresztowanie powoduje prawie taką samą lub zbliżoną sytuację prawną, jaka powstaje podczas wykonania kary pozbawienia wolności 2. Tymczasowe aresztowanie ma samodzielny byt nie może współistnieć z żadnym innym środkiem zapobiegawczym 3. Wykonywanie tymczasowego aresztowania to materia niezwykle trudna, przede wszystkim dlatego, że środek ten stosuje się wobec osoby, która nie jest prawomocnie skazana i której służy domniemanie niewinności 4. 1 M. Lipczyńska: Polski proces karny, t. I, Warszawa 1986, s. 143; Tymczasowe aresztowanie, pod red. A. Siemiaszki, Warszawa 1993, s. 50. 2 S. Waltoś, Proces karny. Zarys systemu, Warszawa 1996, s. 371. 3 Por. Postanowienie SA w Warszawie z dnia 14 maja 1996 r., II Akz 387/96, OSN Państwo i Prawo 1996, nr 12, poz. 21. 4 Zob. np. T. Bulenda, Z. Hołda, A. Rzepliński, Prawa człowieka a zatrzymanie i tymczasowe aresztowanie w polskim prawie i praktyce jego stosowania, Archiwum Kryminologii 1992, t. XVIII, s. 103 146; D. Dudek, Konstytucyjna wolność człowie-

222 PIOTR PAŁASZEWSKI Ogólną zasadą jest, że tymczasowe aresztowanie wykonuje się w aresztach śledczych. Więziennictwo w Polsce w 2008 r. dysponowało 70 aresztami śledczymi 5 o różnej pojemności. Miejscami zakwaterowania dla mniej niż 100 tymczasowo aresztowanych dysponuje około 11% jednostek, dla 100 499 70% jednostek, dla 500 999 tymczasowo aresztowanych ok. 15% jednostek, a dla ponad 1000 około 4% jednostek 6. Rację ma L. Bogunia 7, który wskazuje na potrzebę zagwarantowania odpowiednich warunków, w jakich przebywa tymczasowo aresztowany w okresie faktycznego pozbawienia wolności. Warunki te powinny gwarantować realizację podstawowych celów, dla których zastosowano ten środek zapobiegawczy oraz nie powinny w sposób rażący dodatkowo naruszać godności osoby, w przypadku gdy co do zarzucanego jej zachowania się nie wypowiedział się jeszcze ostatecznie uprawniony do tego sąd. Zgodnie z art. 210 kodeksu karnego wykonawczego 8, przyjmując tymczasowo aresztowanego do aresztu śledczego, należy go bezzwłocznie poinformować o przysługujących mu prawach i ciążących na nim obowiązkach, a zwłaszcza umożliwić mu zapoznanie się z przepisami kodeksu karnego wykonawczego i regulaminu organizacyjno-porządkowego wykonywania tymczasowego aresztowania. Powyższy przepis konkretyzuje wobec osadzonego zasadę informacji (lojalności procesowej, zasadę uczciwej gry), uregulowaną w art. 16 kodeksu postępowania karnego 9, mającą w tym przypadku postać zasady bezwzględnej, a więc ka a tymczasowe aresztowanie, Lublin 1999; L. Bogunia, Kluczowe zagadnienia wykonywania tymczasowego aresztowania, [w:] Nowa kodyfikacja prawa karnego, pod red. L. Boguni, t. XVIII, Wrocław 2005, s. 303 i n. 5 Informacja o wykonywaniu kary pozbawienia wolności i tymczasowego aresztowania za rok 2008, Ministerstwo Sprawiedliwości, Centralny Zarząd Służby Więziennej, Warszawa. 6 Obliczenia własne na podstawie danych ujętych w Informacji o wykonywaniu kary pozbawienia wolności i tymczasowego aresztowania za miesiąc grudzień 2008, Ministerstwo Sprawiedliwości, Centralny Zarząd Służby Więziennej, Warszawa. 7 L. Bogunia, Przeludnienie jednostek penitencjarnych czynnikiem utrudniającym wykonywanie kary pozbawienia wolności w Polsce, [w:] Nowa kodyfi kacja..., s. 269 i n. 8 Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r., Kodeks karny wykonawczy (Dz.U. Nr 90, poz. 557 z późn. zm.). 9 Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r., Kodeks postępowania karnego (Dz.U. Nr 89, poz. 555 z późn. zm.).

Przyjęcie tymczasowo aresztowanych do aresztu śledczego 223 takiej, gdy ustawa wyraźnie wymaga pouczenia uczestnika procesu 10. Omawiana zasada nakłada na właściwe służby aresztu śledczego nie powinność, lecz obowiązek bezzwłocznego poinformowania tymczasowo aresztowanego o przysługujących mu prawach i ciążących na nim obowiązkach 11, a zwłaszcza nakazuje umożliwienie mu zapoznania się z treścią aktów prawnych, mających szczególne znaczenie dla jego położenia prawnego. Z faktu, że wobec tymczasowo aresztowanego nie zachowano wymogu wynikającego z art. 210, nie można wywodzić niekorzystnych dla niego skutków prawnych 12. Podobnie sytuacja ma się w przypadku udzielenia niewystarczającego, mylnego lub braku pouczenia w ogóle 13. Strona, wobec której nie dochowano zagwarantowanych jej w przepisach warunków, może powoływać się na tę okoliczność, zarzucając jednocześnie naruszenie jej praw 14. Końcowa część omawianego przepisu nakazuje poddanie tymczasowo aresztowanego odpowiednim badaniom lekarskim i zabiegom sanitarnym. Szczegółowe kwestie związane z przyjmowaniem tymczasowo aresztowanych do aresztu śledczego regulują dwa akty prawne wydane na mocy kodeksu karnego wykonawczego: Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie regulaminu organizacyjno-porządkowego wykonywania tymczasowego aresztowania 15 oraz Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie czynności administracyjnych związanych z wykonywaniem tymczasowego aresztowania oraz kar i środków przymusu skutkujących pozbawieniem wolności oraz dokumentowania tych czynności 16. 10 Zob. J. Grajewski, E. Skrętowicz, Kodeks postępowania karnego z komentarzem, Gdańsk 1996, s. 35. 11 Z. Hołda, K. Postulski, Kodeks karny wykonawczy. Komentarz, Gdańsk 2007, s. 670. 12 Ibidem, s. 670. 13 Zob. Postanowienie SN z dnia 9 grudnia 1977 r., Z 38/77, OSNKW 1978, z. 1, poz. 14. 14 Zob. Postanowienie SN z dnia 11 grudnia 1991 r., V KRN 304/90, OSNKW 1992, z. 5 6, poz. 44. 15 Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 sierpnia 2003 r. w sprawie regulaminu organizacyjno-porządkowego wykonywania tymczasowego aresztowania (Dz.U. Nr 152, poz. 1494). 16 Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 13 stycznia 2004 r. w sprawie czynności administracyjnych związanych z wykonywaniem tymczasowego aresztowania

224 PIOTR PAŁASZEWSKI Przepisem art. 249 1 k.k.w. ustawodawca upoważnił Ministra Sprawiedliwości do uwzględnienia w regulaminie organizacyjno-porządkowym wykonywania tymczasowego aresztowania m.in. zagadnień związanych z: organizacją przyjęć do aresztów śledczych, zasad rozmieszczania tymczasowo aresztowanych w celach mieszkalnych, porządku wewnętrznego aresztu śledczego, organizacji przyjmowania korespondencji i zasady widzeń, a także kwestii dotyczących przygotowania tymczasowo aresztowanych do zwolnienia z aresztu śledczego. Administracja aresztu śledczego, przyjmując tymczasowo aresztowanego, w pierwszej kolejności sprawdza dokumenty niezbędne do przyjęcia oraz tożsamość osoby przyjmowanej. Tymczasowo aresztowany podaje zatem dane osobowe i informacje o ich zmianie, o miejscu zamieszkania, a także o uprzedniej karalności. Może być także poddany czynnościom mającym na celu jego identyfikację ( 8 Rozporządzenia MS z dnia 25 sierpnia 2003 r.). W literaturze przedmiotu dużo miejsca poświęca się potrzebie właściwego ustalenia tożsamości oskarżonego czy skazanego, zwracając przy tym uwagę na późniejsze problemy wymiaru sprawiedliwości wynikające z nieprawidłowego ustalenia imienia i nazwiska czy też innych danych osobowych oskarżonego lub skazanego 17. Dokumentami, za pomocą których sprawdza się tożsamość osoby przyjmowanej, są: 1) w wypadku obywatela polskiego: a) dowód osobisty, b) paszport, c) książeczka żeglarska, 2) w wypadku cudzoziemca: a) dokument podróży, b) karta stałego pobytu lub karta czasowego pobytu wydane przed dniem 1 lipca 2001 r. albo karta pobytu wydana po dniu 1 lipca 2001 r., c) polski dokument tożsamości cudzoziemca, d) polski dokument podróży dla cudzoziemca, oraz kar i środków przymusu skutkujących pozbawieniem wolności oraz dokumentowania tych czynności (Dz.U. Nr 15, poz. 142). 17 Por. A. Bojańczyk, T. Razowski, Gdy Jan Lis nie jest Piotrem Wilkiem, czyli karne qui pro quo, Rzeczpospolita. D. Kaczmarska, Postępowanie w sprawie zmiany błędnych danych personalnych oskarżonego i skazanego, Przegląd Sądowy 2007, nr 7 8.

Przyjęcie tymczasowo aresztowanych do aresztu śledczego 225 e) tymczasowy polski dokument podróży dla cudzoziemca, f) tymczasowe zaświadczenie tożsamości cudzoziemca ( 30 ust. 1 Rozporządzenia MS z dnia 13 stycznia 2004 r.). Do aresztu śledczego nie może być przyjęta osoba nieposiadająca ważnego dokumentu, za pomocą którego sprawdza się tożsamość, albo gdy co do tożsamości osoby przyjmowanej istnieją uzasadnione wątpliwości, wynikające z: 1) zużycia lub uszkodzenia posiadanego przez nią dokumentu, 2) niezgodności w danych określających tożsamość pomiędzy dokumentami albo między dokumentem a informacjami uzyskanymi od osoby przyjmowanej, 3) braku możliwości uzyskania potwierdzenia tożsamości od osoby przyjmowanej ( 30 ust. 1). Powyższego przepisu nie stosuje się, jeżeli tożsamość osoby doprowadzonej zostanie stwierdzona na piśmie przez organ doprowadzający. W przypadku obywatela polskiego pismo powinno zawierać także informację o numerze ewidencyjnym PESEL, a wypadku cudzoziemca jego obywatelstwo. Organ doprowadzający doręcza również aktualne zdjęcie osoby doprowadzonej. Administracja aresztu śledczego ma także możliwość sprawdzenia tożsamości osadzonego zgłaszającego się po przerwie w wykonaniu kary, ucieczce albo przepustce na podstawie karty identyfikacyjnej, karty tożsamości lub rysopisu i zdjęć znajdujących się w jego aktach osobowych. Przepisy regulują również postępowanie w razie przyjęcia tymczasowo aresztowanego, którego tożsamości nie zdołano ustalić podczas wykonywania wcześniejszych czynności procesowych i identyfikacyjnych. Organ doprowadzający doręcza wtedy pismo stwierdzające, że jest to ta sama osoba, której dotyczy postanowienie o tymczasowym aresztowaniu, oraz nakaz przyjęcia. Identyfikacji osoby przyjmowanej dokonuje się ponadto, korzystając z przekazanych przez sąd informacji, o których mowa w art. 11 2 k.k.w. Przepis tego artykułu stanowi o tym, że sąd pierwszej instancji po wydaniu wyroku skazującego przesyła dyrektorowi zakładu karnego lub aresztu śledczego posiadane w sprawie informacje dotyczące skazanego, w tym dane o uprzedniej karalności oraz zastosowanych wobec niego środkach wychowawczych lub poprawczych, informacje pozwalające

226 PIOTR PAŁASZEWSKI na identyfikację skazanego, a w szczególności numer Automatycznego Systemu Identyfikacji Daktyloskopijnej (AFIS), numer ewidencyjny Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności (PESEL), rysopis oraz opis znaków szczególnych i tatuaży, a także zdjęcie skazanego, odpisy orzeczeń i opinii lekarskich oraz psychologicznych, w tym stwierdzających u skazanego uzależnienia od alkoholu, środków psychotropowych i odurzających, informacje dotyczące popełnienia przestępstwa określonego w art. 197 203 kodeksu karnego w związku z zaburzeniami preferencji seksualnych, a po uprawomocnieniu się wyroku, na wniosek dyrektora zakładu lub aresztu również akta sądowe. Powyższe uregulowania dotyczą osoby przebywającej już w zakładzie karnym bądź areszcie śledczym, lub gdy zastosowano wobec niej tymczasowe aresztowanie 18. Katalog czynności, o którym mowa w 8 Rozporządzenia MS z dnia 25 sierpnia 2003 r., a którym podlega tymczasowo aresztowany przy przyjęciu do jednostki penitencjarnej, jest w znacznej mierze powtórzeniem przepisu art. 79a 1 i 2 k.k.w. Pominięto w nim obowiązek podania przez osadzonego informacji o stanie zdrowia i ciążących na nim zobowiązaniach alimentacyjnych, lecz nałożono obowiązek podania informacji o posiadanych pieniądzach i przedmiotach wartościowych oraz innych informacji niezbędnych do przeprowadzenia rozliczeń finansowych. Nie określono jednak przy tym, czy informacja o sytuacji materialnej osób przyjmowanych ma dotyczyć stanu ich posiadania w ogóle, czy tego, co posiadają przy sobie w chwili przyjęcia 19. Osadzony otrzymuje do użytku: pościel, sprzęt stołowy i środki higieny osobistej, a ponadto odzież, bieliznę, obuwie według norm przypadającym skazanym, jeżeli jego własna odzież, bielizna i obuwie są niezdatne do użytku, nieodpowiednie ze względu na porę roku lub wymagają tego względy sanitarne. W trakcie tych czynności tymczasowo aresztowany przekazuje do właściwego depozytu dokumenty, pieniądze, przedmioty wartościowe oraz inne rzeczy, których nie może posiadać w celi. Może także wskazać osobę, której poprzez administrację aresztu mogą być wydane zdeponowane pieniądze i przedmioty, w przypadku kiedy nie odbierze ich osobiście, podając imię, nazwisko oraz adres tej 18 Z. Hołda, K. Postulski, op. cit., s. 111. 19 T. Bulenda, R. Musidłowski, Regulaminy organizacyjno-porządkowe wykonywania kary pozbawienia wolności, tymczasowego aresztowania i kary aresztu wojskowego, Przegląd Więziennictwa Polskiego 2004, nr 44 45.

Przyjęcie tymczasowo aresztowanych do aresztu śledczego 227 osoby. Tymczasowo aresztowany potwierdza własnoręcznym podpisem przyjęcie do użytku przedmiotów, które otrzymał na terenie jednostki penitencjarnej, a także przekazanie do depozytu wyżej wymienionych dokumentów oraz przedmiotów. Prawidłowość przyjęcia tymczasowo aresztowanego podlega kontroli kierownika działu ewidencji, który potwierdza ten fakt datą i podpisem oraz odciskiem stempla na pierwszej stronie orzeczenia. W wypadku przyjęcia osadzonego w dniu wolnym od pracy albo po godzinach pracy lub dyżuru pracowników działu ewidencji, kontrolę taką wykonuje się pierwszego dnia roboczego po przyjęciu. Powyższy przepis stosuje się odpowiednio w wypadku kolejnego postanowienia w przedmiocie stosowania tymczasowego aresztowania albo postanowienia o zastosowaniu tymczasowego aresztu w kolejnej sprawie ( 22 Rozporządzenia MS z dnia 14 stycznia 2004 r.). Przy przyjęciu tymczasowo aresztowanego do aresztu śledczego informuje się go o możliwości wystąpienia w czasie pobytu w areszcie śledczym zagrożeń dla jego bezpieczeństwa osobistego oraz zetknięcia się z przejawami negatywnych zachowań charakterystycznych dla środowisk przestępczych, a także o potrzebie powiadamiania przełożonych o zagrożeniach bezpieczeństwa osobistego swojego i innych tymczasowo aresztowanych. Niezwłocznie po umieszczeniu tymczasowo aresztowanego w celi przejściowej, wychowawca lub wyznaczony funkcjonariusz przeprowadza z nim rozmowę informacyjną, w której zapoznaje go w szczególności z prawami i obowiązkami oraz ustalonym w areszcie porządkiem wewnętrznym ( 9 ust. 2 Rozporządzenia z dnia 25 sierpnia 2003 r.). Niezależnie od przeprowadzonej rozmowy informacyjnej, nie później niż w terminie dwóch dni od dnia przyjęcia do jednostki penitencjarnej, wychowawca przeprowadza z tymczasowo aresztowanym rozmowę wstępną, mającą na celu zapewnienie prawidłowego wykonania tymczasowego aresztowania. Dodatkowym uszczegółowieniem treści zarówno rozmowy informacyjnej, jak i rozmowy wstępnej są regulacje zawarte w zarządzeniu dyrektora generalnego Służby Więziennej 20. 20 Zarządzenie Nr 2/04 dyrektora generalnego Służby Więziennej z dnia 24 lutego 2004 r. w sprawie szczegółowych zasad prowadzenia i organizacji pracy penitencjarnej

228 PIOTR PAŁASZEWSKI Rację mają T. Bulenda i R. Musidłowski, zwracając uwagę na dobre rozwiązanie, jakim jest wprowadzenie dwóch rodzajów rozmów przeprowadzanych przy przyjęciu tymczasowo aresztowanego 21. Odpowiednia wiedza tymczasowo aresztowanego w zakresie jego praw i obowiązków ma znaczenie dla praworządnego wykonania środka zapobiegawczego. Pomaga też w podmiotowym traktowaniu osadzonego, z poszanowaniem jego godności, a także we wzbudzaniu współdziałania w kształtowaniu jego społecznie pożądanych postaw, w szczególności przestrzegania porządku prawnego 22. Osoby przebywające w warunkach izolacji, wobec których zastosowano środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania, objęte są pracą wychowawczą, podobnie jak skazani. Wykonując swoje obowiązki, wychowawca zobligowany jest do wizytacji cel mieszkalnych, w których przebywają osadzeni. Zwracając uwagę na czystość w pomieszczeniach, właściwe przestrzeganie zasad higieny osobistej, czuwa jednocześnie nad prawidłowym i bezkonfliktowym funkcjonowaniem jednostki w grupie 23. Rozpoznaje przy tym także nastroje i atmosferę panującą wśród osadzonych w celu przeciwdziałania wzajemnej demoralizacji i zapewnienia osadzonym bezpieczeństwa osobistego. Ważną rolę w wykonywaniu tymczasowego aresztowania odgrywa organ, do którego dyspozycji pozostaje tymczasowo aresztowany. Na administracji aresztu śledczego spoczywa obowiązek bezzwłocznego zawiadomienia tego organu o przyjęciu osadzonego. Po osadzeniu w areszcie śledczym tymczasowo aresztowany ma prawo od razu zawiadomić o miejscu swojego pobytu osobę najbliższą albo inną osobę, stowarzyszenie, organizację lub instytucję, a także swojego obrońcę. Tymczasowo aresztowany cudzoziemiec ma ponadto prawo powiadomić właściwy urząd konsularny, a w razie braku takiego urzęoraz zakresów czynności funkcjonariuszy i pracowników działów penitencjarnych i terapeutycznych. 21 T. Bulenda, R. Musidłowski, op. cit. 22 Zob. np. S. Lelental, Kodeks karny wykonawczy. Komentarz, Warszawa 2001, s. 223 i n.; T. Szymanowski, Z. Świda, Kodeks karny wykonawczy. Komentarz. Ustawy dodatkowe. Akty wykonawcze, Warszawa 1998, s. 145 i n.; T. Kalisz, Cele wykonywania kary pozbawienia wolności, [w:] Nowa kodyfikacja prawa karnego, pod red. L. Boguni, t. VI, Wrocław 2000, s. 217 i n. 23 S. Pich, E. Żywucka-Kozłowska, Wykonywanie tymczasowego aresztowania aspekty penitencjarnej procedury resocjalizacyjnej, Kraków 2007, s. 76.

Przyjęcie tymczasowo aresztowanych do aresztu śledczego 229 du właściwe przedstawicielstwo dyplomatyczne (art. 211 2 k.k.w.). Warto przy tym zaznaczyć, że uprawnienie to przysługuje osadzonemu niezależnie od spełnienia obowiązku zawiadomienia o tym przez sąd stosujący środek zapobiegawczy. Odmowa udzielenia zgody na skorzystanie przez tymczasowo aresztowanego z prawa, które przysługuje mu na mocy wyżej przytoczonego przepisu, powinna mieć formę decyzji organu wymienionego w art. 2 pkt 5 k.k.w. dyrektora zakładu karnego, aresztu śledczego albo osoby kierującej innym zakładem przewidzianym w przepisach prawa karnego wykonawczego, na którą przysługuje skarga do sądu penitencjarnego 24. Przyjmowanie tymczasowo aresztowanych do aresztu śledczego odbywa się codziennie, z wyjątkiem dni ustawowo wolnych od pracy, w godz. 8 16, a w soboty w godz. 8 12. W uzasadnionych wypadkach przyjęcie osoby doprowadzonej może nastąpić także w innym czasie oraz w dni wolne od pracy po uprzednim ustaleniu warunków przyjęcia z dyrektorem lub osobą go zastępującą ( 35 ust. 1 Rozporządzenia MS z dnia 13 stycznia 2004 r.). Powyższa regulacja wzbudza pewne kontrowersje w środowisku policyjnym. Przedstawiciele tego organu zwracają uwagę, że przepis ten bywa uciążliwy dla jednostek organizacyjnych policji, głównie z powodu konieczności wielogodzinnego lub nawet dwudniowego (w przypadku weekendów, dni ustawowo wolnych od pracy) przetrzymywania tymczasowo aresztowanych w policyjnych pomieszczeniach dla osób zatrzymanych, a więc de facto osób znajdujących się już w dyspozycji innego niż policja organu ścigania i wymiaru sprawiedliwości 25. Zwracają przy tym uwagę na powstawanie kosztów związanych z zabezpieczeniem zaplecza socjalnego czy ochroną, ponoszonymi w sytuacji, gdy tymczasowo aresztowany pozostaje poza obszarem władztwa tego organu ścigania i, na tym etapie, poza jego obszarem zainteresowania. W przeszłości dochodziło do sytuacji, i nadal się to zdarza, w których, w związku z przyjęciem tymczasowo aresztowanego do pomieszczenia dla osób zatrzymanych, zabrakło miejsc dla osób bieżąco zatrzymywanych i z tego powodu konieczne było osadzanie ich w coraz odleglejszych miejscach od siedziby jednostki policji. Pomnaża to tym samym koszty i stwarza 24 Z. Hołda, K. Postulski, op. cit., s. 672. 25 Materiały pokonferencyjne odprawy Komendy Głównej Policji, Szczytno 2008.

230 PIOTR PAŁASZEWSKI problemy z obsługą procesową tych osób w przewidzianym ustawowo 48-godzinnym terminie. Przedstawiciele środowisk policyjnych podnoszą, że środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania jest stosowany przez sąd w toku dynamicznie rozwijających się czynności i narzucanie w związku z tym limitów czasowych może budzić wątpliwości. Prawdą jest, że stosujące tymczasowe areszty sądy, prokuratura czy nawet obrońcy z urzędu, mogą pracować w ramach dyżurów w godzinach wieczornych i nocnych oraz w dni ustawowo wolne od pracy. W związku z tym podnosi się, że można by oczekiwać współdziałania w tym zakresie również od Służby Więziennej. Wprowadzenie jednak, co do zasady, całodobowego przyjmowania osób doprowadzanych do jednostek penitencjarnych, skutkowałoby koniecznością zmiany organizacji czasu pracy, w szczególności pionów tzw. administracyjnych (służba ewidencyjna, kwatermistrzowska), które realizują czynności związane z przyjęciem osadzonych. Problemem mogłoby być uregulowanie czasu pracy pracowników cywilnych, zatrudnionych w działach ewidencji oraz spełniających inne funkcje pomocnicze. Przy przyjmowaniu osób doprowadzanych zaangażowany jest także personel medyczny, co skutkowałoby koniecznością całodobowych dyżurów lub zaangażowaniem pozawięziennej służby zdrowia 26. Służba Więzienna dysponuje więc szeregiem argumentów przemawiających za utrzymaniem obecnie obowiązującego rozwiązania w tym przedmiocie. Zaznaczyć też trzeba, że dotychczasowe rozwiązanie prawne daje pełną gwarancję przestrzegania praw tymczasowo aresztowanych osadzonych w policyjnych pomieszczeniach dla osób zatrzymanych. Nadzór nad tymi pomieszczeniami sprawują bowiem sędziowie penitencjarni 27. 26 Rządowe uzasadnienie projektu nowelizacji kodeksu karnego wykonawczego z dnia 7 października 2008 r. 27 1 ust. 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 26 sierpnia 2003 r. w sprawie sposobu, zakresu i trybu sprawowania nadzoru penitencjarnego (Dz.U. Nr 152, poz. 1496).