z przepisem art KPK, który stanowi, że przy doręczeniu orzeczenia należy pouczyć uczestników procesu o przysługującym im prawie, terminie i

Transkrypt

1 DORĘCZENIA Kwestię doręczeń reguluje rozdział XV Kodeksu postępowania karnego. Przepis art KPK formułuje nakaz doręczania orzeczeń i zarządzeń w uwierzytelnionych odpisach (obowiązek taki wynika z różnych regulacji ustawy karnoprocesowej). Chodzi tutaj o orzeczenia i zarządzenia wydane, tak w postępowaniu przygotowawczym, jak i w postępowaniu przed sądem. Celem takich doręczeń jest przekazanie treści orzeczenia lub zarządzenia do świadomości strony. Tryb dokonywania doręczeń ma służyć zabezpieczeniu gwarancji procesowych stron, przez dotarcie do zainteresowanego podmiotu, który zapoznaje się z jego treścią. Przepis art KPK reguluje zasady doręczenia. Pisma przeznaczone dla uczestników procesu karnego należy doręczać w taki sposób, aby ich treść nie była udostępniona osobom niepowołanym (regulacja ta ma na celu ochronę prywatności korespondencji jednostki). W art KPK wskazuje na wymogi formalne, które musi spełniać wezwanie oraz idąc za 2 również zawiadomienie. Wezwania są kierowane do oskarżonego oraz osobowych źródeł dowodowych, natomiast zawiadomienia do pozostałych stron, quasi-stron i ich przedstawicieli procesowych. Wezwanie powinno zawierać: 1) oznaczenie organu wysyłającego; 2) informacje odnośnie tego, czego sprawa dotyczy, przy czym nie może ograniczać się jedynie do podania sygnatury sprawy; 3) określenie charakteru stawiennictwa adresata, tj. w jakim charakterze się go wzywa, np. w charakterze świadka, biegłego; 4) wskazanie miejsca i czasu, w którym adresat ma się stawić oraz czy jego stawiennictwo jest obowiązkowe; 5) uprzedzenie adresata o skutkach niestawiennictwa, np. o możliwości zastosowania kar porządkowych (przy stawiennictwie obowiązkowym), wydanie wyroku zaocznego. Jeżeli od dnia doręczenia pisma biegnie termin wykonania czynności procesowej, wówczas należy o tym adresata pouczyć (art KPK). Regulacja ta wyraża zasadę informacji procesowej w postaci bezwzględnej (art KPK). Koresponduje również 1

2 z przepisem art KPK, który stanowi, że przy doręczeniu orzeczenia należy pouczyć uczestników procesu o przysługującym im prawie, terminie i sposobie wniesienia środka zaskarżenia lub o tym, że orzeczenie nie podlega zaskarżeniu. Można wyróżnić trzy rodzaje doręczeń: 1) doręczenia bezpośrednie; 2) doręczenia pośrednie; 3) doręczenia zastępcze. Doręczenia bezpośrednie to doręczenia realizowane wprost do rąk adresata, który odbiera je osobiście albo w przypadku chwilowej nieobecności adresata w jego mieszkaniu, pismo doręcza się dorosłemu domownikowi (art i 2 KPK). Przez mieszkanie uznaje się tutaj każde miejsce, w którym adresat przebywa z zamiarem dłuższego pobytu, umożliwiającego doręczenie mu pisma (wyr. SN z dnia 8 listopada 1996 r., II KKN 104/96, OSNKW 1997, nr 5-6, poz. 50). Osoba dorosła to osoba, która uzyskała pełnoletniość w rozumieniu art. 10 KC. Podkreślenia wymaga w tym miejscu fakt, że adresat nie może nie przyjąć pisma ze względu na miejsce doręczenia. W sytuacji, gdy odmawia on przyjęcia pisma lub odmawia pokwitowania albo też nie może pokwitować odbioru pisma, doręczający sporządza na zwrotnym pokwitowaniu odpowiednią wzmiankę a takie doręczenie uznaje się za dokonane. Pismo nieprzyjęte zwraca się organowi procesowemu (art. 136 KPK). Dorosłemu domownikowi natomiast pismo doręcza się za pokwitowaniem odbioru (art. 130 KPK). Doręczenie bezpośrednie może nastąpić również za pomocą telefaksu lub poczty elektronicznej. W takim przypadku za dowód doręczenie uznaje się potwierdzenie transmisji danych. Ten typ wezwań stosowało się jednak dotychczas, jak pisze W. Grzeszczyk, jedynie w wypadkach nie cierpiących zwłoki, tj. w sytuacjach gdy zaistniała potrzeba niezwłocznego wezwania lub zawiadomienia określonego podmiotu (art. 137 KPK). Pismo przeznaczone dla adresata niebędącego osobą fizyczną albo dla obrońcy lub pełnomocnika doręcza się w biurze adresata osobie tam zatrudnionej (art KPK). Idąc za przepisem art. 135 KPK prokuratora zawiadamia się o rozprawach i posiedzeniach przez doręczenie wykazu spraw, które mają być w danym dniu rozpoznane (zawiadomienie następuje zatem tzw. wokandą). Doręczenia pośrednie to doręczenia realizowane w stosunku do żołnierzy oraz funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Wywiadu Wojskowego, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Służby Celnej i Służby Więziennej. Pisma doręcza się adresatom za pośrednictwem ich przełożonych, przy czym wezwania kierowane do żołnierzy 2

3 pełniących zasadniczą służbę wojskową przesyła się do dowódcy jednostki wojskowej, w której żołnierz pełni służbę, w celu doręczenia i zarządzenia stawienia się stosownie do wezwania (art KPK). Przepis art. 134 KPK określa również sposób doręczeń pism osobom pozbawionym wolności za pośrednictwem administracji odpowiedniego zakładu ( 2). Datą doręczenia pism, w przypadkach doręczeń podmiotom określonym w art. 134 KPK, jest data przyjęcia pisma przez podmiot pośredniczący. Jednakże w sytuacji gdy podmiot pośredniczący, zobowiązany do przekazania pisma, nie dopełnił ciążącego na nim obowiązku, wówczas możliwy jest przeciwdowód na tą okoliczność a bieg terminu zaczyna się od daty faktycznego przekazania przez organ pisma adresatowi (np. jeżeli pracownik administracji aresztu śledczego nie dopełni ciążącego na nim obowiązku przekazania adresatowi tymczasowo aresztowanemu pisma procesowego i przez to uniemożliwi złożenie adresatowi w terminie zawitym środka odwoławczego, wówczas ze względu na to, że zachowanie takie stanowi rażące naruszenie gwarancji procesowych tymczasowo aresztowanego, bieg terminu do wniesienia środka odwoławczego przez adresata takiego pisma biegnie od momentu doręczenia pisma podejrzanemu a nie administracji zakładu śledczego tak SN w post. z dnia 15 lutego 1983 r., Z 46/83, OSP 1983, nr 12, poz. 262). W sytuacji gdy nie jest możliwe doręczenie pisma w sposób bezpośredni wówczas doręczenie może nastąpić w sposób zastępczy. Doręczenie zastępcze to doręczenie w sposób określony w art KPK, tj. w razie nieobecności dorosłego domownika przez pozostawienie pisma w administracji domu adresata, dozorcy domu lub sołtysowi, jeżeli podejmą się oddać pismo adresatowi lub doręczenie w sposób określony w art KPK, tj. gdy pismo było przesłane pocztą, przez pozostawienie w najbliższej placówce pocztowej operatora publicznego, a przesłane w inny sposób (niż pocztą) przez pozostawienie pisma w najbliższej jednostce Policji lub we właściwym urzędzie gminy. O pozostawieniu pisma we wskazany sposób doręczający umieszcza zawiadomienie w skrzynce do doręczania korespondencji bądź na drzwiach adresata albo w innym widocznym miejscu ze wskazaniem, gdzie i kiedy pismo pozostawiono oraz, że należy je odebrać w ciągu 7 dni. W razie upływu wskazanego 7-dniowego terminu, czynność zawiadomienia powtarza się jeden raz; tak samo należy postąpić w sytuacji gdy pismo doręczono administracji domu, dozorcy domu lub sołtysowi (art KPK). Datą doręczenia jest wobec tego data rzeczywistego odbioru pisma przez adresata bądź też dzień, w którym upłynął powtórzony 7-dniowy termin do jego odbioru a adresat pisma nie odebrał. 3

4 Doręczenia uproszczone to kolejny wyróżniany sposób doręczeń. Reguluje je art. 137 KPK, do którego odwołanie uczyniono wcześniej w kontekście doręczenia bezpośredniego za pomocą telefaksu lub poczty elektronicznej (art KPK). Przepis art. 137 KPK stanowi, że w wypadkach nie cierpiących zwłoki można wzywać lub zawiadamiać osoby telefonicznie lub w inny sposób stosownie do okoliczności, pozostawiając w aktach odpis nadanego komunikatu z podpisem osoby nadającej. Wypadek nie cierpiący zwłoki to sytuacja zaistniała obiektywnie, kiedy brak jest możliwości doręczenia zawiadomienia w zwykłym trybie, a organ procesowy nie miał uprzednio takiej możliwości, np. w sytuacji gdy zbyt późno został złożony wniosek o przedłużenie stosowania tymczasowego aresztowania; zbyt późno ze względu na upływający termin stosowania tego środka (gdyby został zastosowany zwykły tryb doręczenia zawiadomienia, wówczas mogłoby to wywołać niekorzystne konsekwencje). Wezwanie w przypadkach nie cierpiących zwłoki może nastąpić za pomocą telefonu, telefaksu, poczty elektronicznej, drogą radiową stosownie do okoliczności (post. SN z dnia 24 lutego 2005 r., V KK 293/04). Przepis art. 130 KPK stanowi, że doręczenie każdego pisma odbywa się za pokwitowaniem odbioru. Warunkiem, aby pismo mogło być uznane za prawidłowo doręczone jest potwierdzenie jego odbioru przez złożenie własnoręcznego czytelnego podpisu przez odbiorcę (imię i nazwisko) na zwrotnym pokwitowaniu, na którym doręczający potwierdza swym podpisem sposób doręczenia. Potwierdzenie odbioru po doręczeniu pisma dołącza się bezzwłocznie do akt sprawy ( 18 ust. 1 zarządzenia MS z dnia 12 grudnia 2003 r. w sprawie organizacji i zakresu działania sekretariatów sądowych oraz innych działów administracji sądowej). Zgodnie z treścią art KPK wezwania, zawiadomienia oraz inne pisma, od których daty doręczenia biegną terminy, doręcza się za pośrednictwem operatora pocztowego albo pracownika organu wysyłającego a w razie niezbędnej konieczności doręczenie następuje przez Policję. Stwierdzenie w razie niezbędnej konieczności, oznacza że doręczenie pisma przez Policję następuje tylko w drodze wyjątku, w sytuacji, gdy zachodzi duże prawdopodobieństwo, że doręczenie pisma w inny sposób będzie nieskuteczne (wyr. SN z dnia 2 marca 2005 r., IV KK 344/04). Doręczenia sądowe wykonywane są przez pocztę i innych operatorów uprawnionych do prowadzenia działalności w zakresie usług pocztowych - 68 ust. 2 rozporządzenia MS z dnia 23 lutego 2007 r. Regulamin urzędowania sądów powszechnych. Jeżeli w sprawie ustalono tylu pokrzywdzonych, że ich indywidualne zawiadomienie o przysługujących im uprawnieniach spowodowałoby poważne utrudnienie w prowadzeniu postępowania, zawiadamia się ich poprzez ogłoszenie w prasie, radiu lub 4

5 telewizji (art KPK). Przepis art KPK poszerza możliwość powiadomienia w powyższy sposób także wówczas, gdy w adekwatnych okolicznościach istnieje obowiązek doręczenia postanowień. Jednocześnie regulacja ta ustanawia normę gwarancyjną, zgodnie z którą takie postanowienie należy zawsze doręczyć pokrzywdzonemu, który w terminie zawitym 7 dni od dnia ogłoszenia o to się zwróci. Strona, a także osoba nie będąca stroną, której prawa zostały naruszone, przebywająca za granicą, ma obowiązek wskazać adresata dla doręczeń w kraju. Nie wskazanie adresata dla doręczeń w kraju powoduje, że pismo wysłane na ostatni znany adres w kraju, albo jeżeli adresu tego nie ma, załączane jest do akt sprawy ze skutkiem doręczenia (art. 138 KPK). Także w sytuacji gdy strona zmienia miejsce zamieszkania, nie podając przy tym swego nowego adresu lub gdy nie przebywa pod wskazanym przez siebie adresem, w tym także z powodu pozbawienia wolności w innej sprawie, pismo wysłane pod wskazany adres uważa się za doręczone (art KPK). Nie dotyczy to pism wysłanych po raz pierwszy po prawomocnym uniewinnieniu oskarżonego ( 3). Doręczenie może nastąpić również poprzez oświadczenie osoby, dla której pismo było przeznaczone, że pismo to otrzymała, chociażby nie zachowano przepisów rozdziału o doręczeniu (art. 142 KPK). Trzy kategorie doręczeń, które wskazano w powyższych akapitach są również czasami określane mianem doręczeń konkludentnych. Ostatnią kwestią, na którą wskazać jest regulacja art. 140 KPK, która stanowi, że jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, orzeczenia, zarządzenia, zawiadomienia i odpisy, które ustawa nakazuje doręczać stronom doręcza się również obrońcom, pełnomocnikom i przedstawicielom ustawowym. Przepis ten ma służyć urzeczywistnieniu uprawnień stron procesowych do korzystania z pomocy reprezentantów procesowych pełnomocnika, obrońcy i przedstawiciela ustawowego 5