mgr Magdalena Całus Katedra Prawa Karnego Wykonawczego UWr WPAiE

Transkrypt

1 mgr Magdalena Całus Katedra Prawa Karnego Wykonawczego UWr WPAiE

2 Zakres materiału Pojęcie i zakres prawa karnego wykonawczego Źródła prawa karnego wykonawczego Podstawowe zasady prawa karnego wykonawczego Organy prawa karnego wykonawczego Postępowanie wykonawcze Zakres praw i obowiązków skazanego

3 Pojęcie i zakres prawa karnego wykonawczego Gałąź prawa obejmująca normy prawne regulujące wykonywanie orzeczeń wydanych w postępowaniu: karnym, w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe, w sprawach o wykroczenia oraz kar porządkowych i środków przymusu skutkujących pozbawieniem wolności.

4 Źródła prawa karnego wykonawczego Konstytucja Umowy międzynarodowe, w tym soft law Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny wykonawczy (Dz.U. Nr 90, poz. 557 z późn. zm.). Rozporządzenia Zarządzenia Dyrektora Generalnego SW

5 Podstawowe zasady prawa karnego wykonawczego Zasada poszanowania godności ludzkiej skazanego Zasada podmiotowego traktowania skazanego Zasada sprawiedliwości Zasada współdziałania ze społeczeństwem Zasada praworządności Zasada indywidualizacji Zasada resocjalizacji Zasada podporządkowania sądowi procesu wykonywania orzeczeń

6 Organy prawa karnego wykonawczego Organ postępowania wykonawczego to podmiot (względnie grupa podmiotów w przypadku organów kolegialnych) reprezentujący państwo, samorząd lub organizacje społeczne, powołany lub wyznaczony w celu realizacji norm prawa karnego wykonawczego, w sposób i ze skutkami właściwemu temu prawu, działający wyłącznie w granicach przyznanych mu przez to prawo kompetencji. Podstawowy katalog organów prawa karnego wykonawczego został przedstawiony w art. 2 KKW Na tle aktualnie obowiązującego kodeksu karnego wykonawczego można dokonać podziału, w konsekwencji którego wyróżniamy: organy orzekające w sądowym postępowaniu wykonawczym, sądowe organy uczestniczące w procesie wykonywania orzeczeń, pozasądowe organy wykonujące orzeczenia sądowe.

7 Organy prawa karnego wykonawczego Organy orzekające w sądowym postępowaniu wykonawczym: sąd który wydał orzeczenie w pierwszej instancji (sąd rejonowy lub sąd okręgowy), chyba że KKW stanowi inaczej, sąd penitencjarny, inny sąd powszechny (powołany na mocy szczególnej delegacji ustawowej określającej jego właściwość: sąd rejonowy kara ograniczenia wolności (art.55 1 KKW), sąd opiekuńczy w ramach decyzji dotyczącej dziecka skazanej na karę pozbawienia wolności kobiety w związku z umieszczeniem, odmową lub odwołaniem umieszczenia dziecka w domu matki i dziecka zorganizowanym przy zakładzie karnym (art.87 4 KKW), sąd odwoławcze właściwe w sprawach zażaleń na postanowienia wydane w toku postępowania wykonawczego sąd okręgowy lub sąd apelacyjny, sąd wojskowy pierwszej instancji (okręgowy), wojskowy sąd garnizonowy. Sądowe organy uczestniczące w procesie wykonywania orzeczeń: prezes sądu wykonania orzeczenia lub upoważniony sędzia, sędzia penitencjarny, referendarz sądowy sądowy kurator zawodowy oraz kierownik zespołu kuratorskiej służby sądowej, sądowy organ egzekucyjny w postaci komornika sądowego, prezes sądu wojskowego lub upoważniony przez niego sędzia wojskowy, wojskowy sędzia penitencjarny.

8 Organy prawa karnego wykonawczego Pozasądowe organy wykonujące orzeczenia sądowe: Dyrektor Generalny Służby Więziennej, dyrektor okręgowy Służby Więziennej, dyrektor zakładu karnego lub aresztu śledczego, komisja penitencjarna osoby kierujące innymi zakładami przewidzianymi w KKW (dyrektor zamkniętego zakładu psychiatrycznego, dyrektor zakładu leczenia odwykowego), administracyjny organ egzekucyjny, urząd skarbowy, urząd celny lub izba celna (art KKS i art KKS), odpowiedni terenowy organ administracji rządowej lub samorządu terytorialnego, wojskowy kurator społeczny, dowódca jednostki wojskowej, organ administracji wojskowej właściwy ze względu na kompetencje służbowe, inne organy uprawnione przez ustawę do wykonywania orzeczeń Tzw. inne organy postępowania wykonawczego: zbiorcza kategoria której kodeks karny wykonawczy przyznał w różnym zakresie określone obowiązki lub uprawnienia w ramach postępowania wykonawczego, np.: odpowiednie zakłady pracy, placówki, instytucje lub organizacje w ramach kary ograniczenia wolności; organ administracji publicznej miejsca ostatniego zamieszkania lub pobytu skazanego, kancelaria Prezydenta RP, organy lub instytucje, w których skazany pełnił ostatnio funkcje objęte utratą, organ właściwy w sprawach powszechnego obowiązku obrony, w którego ewidencji skazany figuruje w przypadku środka karnego pozbawienia praw publicznych; Policja, Żandarmeria Wojskowa i dowódca wojskowy, Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Straż Graniczna, Centralne Biuro Antykorupcyjne wykonują w trybie art. 10 KKW polecenia sądu; redakcje czasopism lub inne podmioty wykonują środek karny w postaci podania wyroku do publicznej wiadomości; kuratorzy społeczni; stowarzyszenia, organizacje i instytucje oraz osoby godne zaufania powołane do wykonywania dozoru; stowarzyszenia, organizacje i instytucje oraz kościoły i związki wyznaniowe, a także osoby godne zaufania uczestniczące w wykonywaniu orzeczeń w trybie przepisów art KKW, Krajowy Rejestr Karny.

9 Postępowanie wykonawcze Art KKW Wszczęcie postępowania art. 9 KKW Orzeczenie może być wykonalne, mimo że nie jest prawomocne. Przez wykonalność rozumieć należy wszystkie czynności sądu, zmierzające do realizacji treści danego rozstrzygnięcia, materializującego się w treści zarządzenia, postanowienia lub wyroku. Należy jednak odróżnić te sytuacje, kiedy wykonywane jest orzeczenie wydane w toku sensu stricto postępowania karnego od tego, które zostało wydane już w toku postępowania wykonawczego. Kodeks karny wykonawczy jako zasadę główną przyjmuje, że orzeczenie wydane w toku postępowania wykonawczego podlega wykonaniu niezależnie od kwestii jego prawomocności. Zasada ta ma za zadanie przyspieszenie toku tego postępowania. Wyjątki od niej są stosunkowo nieliczne (art , art , art KKW). Inaczej rzecz się przedstawia, gdy wykonywane są orzeczenia wydane poza postępowaniem wykonawczym. Wówczas na kwestię wykonalności rzutuje niewątpliwie prawomocność orzeczenia. Nie będą podlegały wykonaniu te orzeczenia, które zostały zaskarżone choćby w części (bezwzględna suspensywność zaskarżenia). Niekiedy jednak bezwzględna suspensywność nie występuje (zob. art KPK). W tych sytuacjach złożenie środka zaskarżenia nie wstrzymuje wykonania orzeczenia. Wstrzymanie wykonania orzeczenia może wtedy jedynie nastąpić na podstawie uznaniowej decyzji organu. Orzeczenie prawomocne będzie z kolei podlegało bezzwłocznemu wykonaniu niezależnie od czynności procesowych podejmowanych w toku postępowania wykonawczego na wniosek stron (art. 9 4 KKW). Złożenie wniosku o wydanie postanowienia w postępowaniu wykonawczym nie wstrzymuje bowiem wykonania orzeczenia, którego wniosek dotyczy. W szczególnie uzasadnionych wypadkach sąd jest natomiast uprawniony do wstrzymania wykonania.

10 Postępowanie wykonawcze Art KKW UMORZENIE POSTĘPOWANIA WYKONAWCZEGO art KKW PRZESŁANKI: przedawnienie wykonania kary art. 103 KK śmierć skazanego inna przyczyna wyłączająca postępowanie np.: abolicja, czyli zakaz wszczęcia lub dalszego prowadzenia postępowania w określonej sprawie lub o określone rodzaje przestępstw, amnestia, czyli darowanie kary w całości lub jej złagodzenie, ułaskawienie, depenalizacja skutkująca zatarciem skazania z urzędu (art. 4 4 KK) wydanie wyroku łącznego w sytuacji, gdy wyroki podlegające połączeniu nie będą podlegały wykonaniu w zakresie objętym wyrokiem łącznym (art KPK). niektóre negatywne przesłanki procesowe wymienione w art KPK, który to przepis znajduje zastosowanie na podstawie art. 1 2 KKW, jak choćby zawisłość sprawy w innym sądzie (lis pendens), uprzednie wykonanie orzeczenia (res iudicata).

11 Postępowanie wykonawcze Art KKW ZAWIESZENIE POSTĘPOWANIA WYKONAWCZEGO art KKW PRZESŁANKA: Długotrwała przeszkoda uniemożliwiająca postępowanie wykonawcze, a w szczególności: Niemożność ujęcia sprawcy Choroba psychiczna lub inna przewlekła ciężka choroba OKRES ZAWIESZENIA: czas trwania przeszkody ZAKRES ZAWIESZENIA: całość lub część postępowania BIEG PRZEDAWNIENIA WYKONANIA KARY: Zawieszenie postępowania wykonawczego nie wstrzymuje biegu przedawnienia, chyba że skazany uchyla się od wykonania kary. Okres wstrzymania biegu przedawnienia nie może przekroczyć 10 lat. WSTRZYMANIE BIEGU PRZEDAWNIENIA: na skutek wykonywania kary pozbawienia wolności, zastępczej kary pozbawienia wolności, kary aresztu wojskowego, kary aresztu lub zastępczej kary aresztu, kary porządkowej oraz środka przymusu skutkującego pozbawienie wolności w tej samej lub innej sprawie Postanowienie sądu w przedmiocie umorzenia lub zawieszenia postępowania jest zaskarżalne na zasadach ogólnych ( art. 20 KKW). Złożenie zażalenia do tego rodzaju decyzji procesowej jest podstawową formą odwołania, a tym samym poddania jej kontroli instancyjnej. Zaskarżalne są wszystkie decyzje w tym zakresie, niezależnie od ich rodzaju i treści, na co wskazuje użyte w treści przepisu sformułowanie "w przedmiocie".

12 Zakres praw i obowiązków skazanego Prawa skazanego art. 102 KKW i n. Obowiązki art. 106 KKW

13 Zakres praw i obowiązków skazanego Art. 101 [Informacje, badania] Skazanego po osadzeniu w zakładzie karnym należy bezzwłocznie poinformować o przysługujących mu prawach i ciążących na nim obowiązkach oraz o konsekwencjach wynikających z art Kodeksu postępowania karnego, a zwłaszcza umożliwić mu zapoznanie się z przepisami niniejszego kodeksu i regulaminu organizacyjno-porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności, oraz poddać odpowiednim badaniom lekarskim i zabiegom sanitarnym. Art. 103 [Skargi do instytucji międzynarodowych] Skazani mają prawo kierować skargi do organów powołanych na podstawie ratyfikowanych przez Rzeczpospolitą Polską umów międzynarodowych dotyczących ochrony praw człowieka. Art Skazany może zaskarżyć do sądu decyzję organu wymienionego w art. 2 pkt 3-6 i 10 z powodu jej niezgodności z prawem, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej. Art. 104 [Zasady korzystania z praw] Korzystanie przez skazanego z przysługujących mu praw powinno następować w sposób nienaruszający praw innych osób oraz niezakłócający ustalonego w zakładzie karnym porządku.

14 Katalog praw z art. 102 KKW ma charakter otwarty, ponieważ prawa skazanego wymienione są również w innych miejscach KKW np. art. 7, art. 8 Katalog przysługujących praw zależy od rodzaju i typu zakładu karnego w jakim skazany odbywa karę art KKW Sposób realizacji praw skazanych jest przedmiotem nadzoru sędziego penitencjarnego.

15 Prawa skazanego art. 102 KKW Skazany ma prawo w szczególności do: odpowiedniego ze względu na zachowanie zdrowia wyżywienia, odzieży, warunków bytowych, pomieszczeń oraz świadczeń zdrowotnych i odpowiednich warunków higieny; utrzymywania więzi z rodziną i innymi osobami bliskimi; korzystania z wolności religijnej; otrzymywania związanego z zatrudnieniem wynagrodzenia oraz do ubezpieczenia społecznego w zakresie przewidzianym w odrębnych przepisach, a także pomocy w uzyskiwaniu świadczeń inwalidzkich; kształcenia i samokształcenia oraz wykonywania twórczości własnej, a za zgodą dyrektora zakładu karnego do wytwarzania i zbywania wykonanych przedmiotów; korzystania z urządzeń i zajęć kulturalno-oświatowych i sportowych, radia, telewizji, książek i prasy; komunikowania się z obrońcą, pełnomocnikiem, właściwym kuratorem sądowym oraz wybranym przez siebie przedstawicielem, o którym mowa w art. 42; komunikowania się z podmiotami, o których mowa w art. 38 1; zapoznawania się z opiniami, sporządzonymi przez administrację zakładu karnego, stanowiącymi podstawę podejmowanych wobec niego decyzji; składania wniosków, skarg i próśb organowi właściwemu do ich rozpatrzenia oraz przedstawiania ich, w nieobecności innych osób, administracji zakładu karnego, kierownikom jednostek organizacyjnych Służby Więziennej, sędziemu penitencjarnemu, prokuratorowi i Rzecznikowi Praw Obywatelskich; prowadzenia korespondencji z organami ścigania, wymiaru sprawiedliwości i innymi organami państwowymi, organami samorządu terytorialnego, Rzecznikiem Praw Obywatelskich, Rzecznikiem Praw Dziecka oraz organami powołanymi na podstawie ratyfikowanych przez Rzeczpospolitą Polską umów międzynarodowych dotyczących ochrony praw człowieka.

16 Obowiązki skazanego art. 106 KKW Skazany ma obowiązek przestrzegania przepisów określających zasady i tryb wykonywania kary, ustalonego w zakładzie karnym porządku oraz wykonywania poleceń przełożonych i innych osób uprawnionych, a w szczególności: poprawnego zachowania się; przestrzegania higieny osobistej i czystości pomieszczeń, w których przebywa; niezwłocznego zawiadomienia przełożonego o chorobie własnej oraz o zauważonych objawach chorobowych u innego skazanego; poddania się - niezależnie od obowiązków określonych w przepisach o zwalczaniu chorób zakaźnych, wenerycznych i gruźlicy, alkoholizmu i narkomanii - przewidzianym przepisami badaniom, leczeniu, zabiegom lekarskim, sanitarnym oraz rehabilitacji, a także badaniom na obecność w organizmie alkoholu, środków odurzających lub substancji psychotropowych, a skazany, co do którego sędzia penitencjarny zarządził przeprowadzenie badań psychologicznych lub psychiatrycznych, dodatkowo - udzielania osobom prowadzącym badania informacji o stanie zdrowia, przebytych chorobach i urazach oraz warunkach, w jakich się wychowywał, oraz wykonywania zleconych przez psychiatrę lub psychologa czynności niezbędnych na potrzeby badania; wykonywania pracy, jeżeli przepisy szczególne, także wynikające z prawa międzynarodowego, nie przewidują zwolnienia od tego obowiązku, oraz wykonywania prac, o których mowa w art. 123a 1; dbałości o mienie zakładu karnego oraz instytucji lub podmiotu gospodarczego, w którym jest zatrudniony; poddania się czynnościom mającym na celu identyfikację osoby. W wypadkach uzasadnionych względami porządku lub bezpieczeństwa skazany podlega kontroli osobistej. Z tych samych względów kontroli podlegają również cele i inne pomieszczenia, w których skazany przebywa, znajdujące się w nich przedmioty, a także przedmioty jemu dostarczane lub przekazywane przez niego innej osobie. Kontrolę celi i innych pomieszczeń przeprowadza się podczas nieobecności skazanych.