PARLAMENT EUROPEJSKI 2009-2014 Komisja Petycji 30.4.2013 KOMUNIKAT DLA POSŁÓW Przedmiot: Petycja 0936/2012, którą złoŝył Paweł Swoboda (Polska), w imieniu Krajowego Stowarzyszenia Poszkodowanych przez Zakłady Górnicze, wraz z 9 podpisami, w sprawie szkód dla środowiska spowodowanych działalnością związaną z wydobyciem węgla kamiennego w Polsce 1. Streszczenie petycji Składający petycję, który jest przewodniczącym wspomnianego stowarzyszenia, zwraca się do Parlamentu Europejskiego, aby podjął konieczne środki w celu połoŝenia kresu działalności związanej z wydobyciem węgla kamiennego w Polsce, które stanowi zagroŝenie zarówno dla środowiska naturalnego jak i dla zdrowia. Składający petycję zwraca równieŝ uwagę na fakt, Ŝe obecne przepisy w zakresie konsultacji społecznych i udziału społeczeństwa w przyznawaniu koncesji, jak równieŝ prawo zainteresowanych obywateli do ochrony Ŝycia prywatnego i własności prywatnej, są wciąŝ łamane. 2. Dopuszczalność Petycja uznana została za dopuszczalną dnia 14.11.2012 r. Zwrócono się do Komisji o przekazanie informacji (art. 202 ust. 6 Regulaminu). 3. Odpowiedź Komisji otrzymana dnia 30 kwietnia 2013 r. Składający petycję (członkowie kilku stowarzyszeń działających na rzecz ochrony ofiar przemysłu wydobywczego) zwracają się do Parlamentu Europejskiego, aby podjął konieczne środki w celu połoŝenia kresu działalności związanej z wydobyciem węgla kamiennego w Polsce, które stanowi zagroŝenie zarówno dla środowiska naturalnego, jak i dla zdrowia. W szczególności składający petycję utrzymują, Ŝe w ustawie Prawo geologiczne i górnicze występują niedociągnięcia w zakresie trzech zagadnień: procesu konsultacji społecznych CM\938967.doc PE513.174v01-00 Zjednoczona w róŝnorodności
związanych z przyznawaniem licencji, parametrów określonych dla skutków działalności wydobywczej na powierzchnię, a takŝe procedur umoŝliwiających ofiarom planowanej i trwającej działalności wydobywczej dostęp do dokumentacji dotyczącej takiej działalności. Ponadto składający petycję odnoszą się do nieodwracalnych szkód dla środowiska, własności prywatnej oraz infrastruktury, w tym tej współfinansowanej z funduszy unijnych, spowodowanych przez działalność wydobywczą. Inne zarzuty dotyczą braku niezaleŝnego podmiotu prawnego właściwego do monitorowania działalności wydobywczej zakładów oraz niewłaściwy nadzór nad kopalniami ze strony administracji centralnej. Składający petycję zwracają równieŝ uwagę na brak poszanowania własności prywatnej, przejawiający się zarówno tym, Ŝe właściciele nie mogą korzystać ze swoich gruntów, jak i polityką cenową. Składający petycję twierdzą na koniec, iŝ dochodzi do napięć społecznych między osobami pokrzywdzonymi przez działalność wydobywczą a pracownikami kopalni. Po pierwsze naleŝy zauwaŝyć, Ŝe w myśl unijnych przepisów środowiskowych działalność wydobywcza podlega zasadniczo dwóm aktom prawnym. Działalność wydobywcza została uwzględniona w załączniku I i II dyrektywy 2011/92/UE w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko (dyrektywy OOŚ) 1 jako rodzaj działalności, dla której jest lub moŝe być konieczne przeprowadzenie oceny oddziaływania na środowisko. Ponadto kwestie dotyczące odpadów pochodzących z przemysłu wydobywczego reguluje dyrektywa 2006/21/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie gospodarowania odpadami pochodzącymi z przemysłu wydobywczego oraz zmieniająca dyrektywę 2004/35/WE (dyrektywa o odpadach wydobywczych) 2. Dodatkowo zasady w zakresie dostępu do informacji dotyczących środowiska określa dyrektywa 2003/4/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2003 r. w sprawie publicznego dostępu do informacji dotyczących środowiska i uchylająca dyrektywę Rady 90/313/EWG 3. W kwestii konsultacji społecznych dotyczących licencji (koncesji) na prowadzenie działalności Zgodnie z art. 2 dyrektywy OOŚ [p]aństwa członkowskie przyjmują wszystkie niezbędne środki, aby zapewnić podleganie przedsięwzięć mogących powodować znaczące skutki w środowisku, między innymi z powodu ich charakteru, rozmiarów lub lokalizacji, wymogowi uzyskania zezwolenia na inwestycję i oceny w odniesieniu do ich skutków, przed udzieleniem zezwolenia. Artykuł 4 tej dyrektywy stanowi, Ŝe przedsięwzięcia wymienione w załączniku I podlegają ocenie oddziaływania na środowisko zgodnie z art. 5 10 tej dyrektywy. W odniesieniu do przedsięwzięć wymienionych w załączniku II państwa członkowskie muszą określić, czy przedsięwzięcia podlegają takiej ocenie dokonywanej za pomocą badania indywidualnego czy za pomocą progów lub kryteriów (tzw. procedury preselekcji). W załączniku I pkt 19 wymieniono kamieniołomy i kopalnie odkrywkowe, w przypadku gdy powierzchnia zakładów przekracza 25 ha. W załączniku II pkt 2 lit. a) wymieniono kamieniołomy, kopalnie odkrywkowe i wydobycie torfu (przedsięwzięcia niewymienione w załączniku I), natomiast w pkt 2 lit. b) górnictwo podziemne. Załącznik II pkt 2 ujmuje równieŝ głębokie wiercenia (pkt 2 lit. d) tego załącznika) oraz powierzchniowe urządzenia przemysłowe dla wydobywania węgla, ropy naftowej, gazu ziemnego i rud, a takŝe łupków 1 Dz.U. L 26/1 z 28.01.2012. 2 Dz.U. L 102 z 11.4.2006, s. 15-34. 3 Dz.U. L 41 z 14.2.2003, s. 26-32. PE513.174v01-00 2/5 CM\938967.doc
bitumicznych (pkt 2 lit. e) tego załącznika). Procedura OOŚ obejmuje, między innymi, przygotowanie projektu sprawozdania dotyczącego środowiska (opis przedsięwzięcia) oceniającego pośrednie i bezpośrednie oddziaływanie przedsięwzięcia, jak równieŝ drugorzędne, kumulacyjne, krótko-, średnioi długoterminowe, stałe i czasowe, pozytywne i negatywne oddziaływanie przedsięwzięcia na środowisko. Procedura powinna równieŝ obejmować konsultacje społeczne. W oparciu o art. 6 ust. 4 dyrektywy OOŚ zainteresowana społeczność otrzymuje wczesne i skuteczne moŝliwości udziału w procedurach podejmowania decyzji dotyczących środowiska, o których mowa w art. 2 ust. 2, i w tym celu uprawniona jest do wyraŝania komentarzy i opinii, kiedy właściwy organ lub organy dysponują wszystkimi opcjami zanim podjęta zostanie decyzja w sprawie wniosku o zezwolenie na inwestycję. Składający petycję utrzymuje, Ŝe polskie prawo, w szczególności ustawa Prawo geologiczne i górnicze, nie jest zgodne z prawem unijnym, poniewaŝ nie przewiduje uczestnictwa społeczności przy wydawaniu licencji (koncesji) na prowadzenie działalności. Komisja zwraca uwagę, Ŝe wygląda na to, iŝ polskie przepisy prawidłowo transponują zobowiązania określone w dyrektywie OOŚ. NajwaŜniejszymi aktami transponującymi dyrektywę są Ustawa o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko 4 oraz Rozporządzenie w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko 5. Ponadto naleŝy zauwaŝyć, Ŝe procedura uzyskania zezwolenia na inwestycję w Polsce składa się z wielu etapów. Obejmuje wydanie decyzji środowiskowej, a następnie ostatecznego zezwolenia wymaganego prawem krajowym (pozwolenia na budowę, a w przypadku działalności wydobywczej koncesji). Ocena oddziaływania na środowisko wymagana na mocy dyrektywy OOŚ, włącznie z konsultacjami społecznymi, jest przeprowadzana na etapie wydawania decyzji środowiskowej. W niektórych sytuacjach, gdy władze uznają, Ŝe nie dysponują wystarczającymi informacjami, aby w pełni ocenić oddziaływanie przedsięwzięcia na środowisko na etapie wydawania decyzji środowiskowej, mogą zadecydować o przeprowadzeniu dodatkowej procedury oceny oddziaływania na środowisko, obejmującej konsultacje społeczne, na etapie wydawania ostatecznego zezwolenia (w przypadku działalności wydobywczej koncesji wydobywczej).tego typu rozwiązanie nie stanowi rozwiązania niezgodnego z dyrektywą OOŚ. Z tego względu, mając na uwadze powyŝsze, Komisja nie ma podstaw, aby uznać, Ŝe polskie prawo narusza przepisy dyrektywy OOŚ. W kwestii braku dostępu do dokumentacji dotyczącej działalności wydobywczej Składający petycję utrzymuje, Ŝe prawo polskie nie przewiduje procedur umoŝliwiających dostęp do dokumentacji istotnej z perspektywy kontrolowania działalności wydobywczej. Kwestia dostępu do dokumentacji dotyczącej działalności wydobywczej jest potencjalnie regulowana przez dwa unijne akty prawne. Artykuł 6 ust. 2 dyrektywy OOŚ mówi o wymogu 4 Dz.U. z 2008 r. Nr 199, poz. 1227. 5 Dz.U. z 2010 r. Nr 213, poz. 1397. CM\938967.doc 3/5 PE513.174v01-00
aktywnego rozpowszechniania informacji na temat procedur podejmowania decyzji dotyczących środowiska. W oparciu o przywołany artykuł od właściwych władz wymaga się między innymi przekazywania społeczeństwu szczegółów dotyczących dostępności informacji zgromadzonych zgodnie z art. 5 (tj. dostępności sprawozdania dotyczącego środowiska, które zawiera analizę skutków przedsięwzięcia dla środowiska). Polskie prawo wymaga, aby informacje te były udostępniane, a Komisja nie ma podstaw, aby twierdzić, Ŝe polskie przepisy w tym zakresie są naruszane w związku z działalnością wydobywczą. Ponadto o wymogu aktywnego rozpowszechniania pozwoleń mających znaczny wpływ na środowisko oraz porozumień dotyczących środowiska lub informacji, gdzie moŝna występować o takie informacje lub je znaleźć, stanowi art. 7 ust. 2 lit. f) dyrektywy 2003/4/WE. Dyrektywa 2003/4/WE określa równieŝ szczegółowe zasady dostępu do informacji o środowisku na wniosek (art. 3). Wygląda na to, Ŝe przepisy dyrektywy 2003/4/WE zostały właściwie transponowane do polskiego systemu prawnego. Komisja nie ma dowodów, aby stwierdzić naruszanie polskich przepisów przy udzielaniu dostępu do informacji o środowisku dotyczących działalności wydobywczej. W tym kontekście Komisja chciałaby równieŝ zwrócić uwagę na art. 6 dyrektywy (transponowany do polskiego porządku prawnego), który przewiduje dostęp do krajowej procedury odwoławczej, w przypadku gdy wnioskodawca uzna, Ŝe jego wniosek o udostępnienie informacji został zignorowany, niesłusznie odrzucony (w całości lub częściowo), nieodpowiednio rozpatrzony lub w inny sposób potraktowany niezgodnie z przepisami dyrektywy. W zakresie, w jakim wnioskodawca moŝe odwoływać się do informacji innych niŝ informacje dotyczące środowiska, Komisja nie jest w stanie określić mających zastosowanie przepisów unijnych w tym zakresie. W kwestii braku prawnej parametryzacji dopuszczalnego oddziaływania działalności wydobywczej na powierzchnię NaleŜy zauwaŝyć, Ŝe dyrektywa OOŚ zawiera wymóg przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko przedsięwzięć wymienionych w załącznikach I i II dyrektywy. Dyrektywa nie określa przy tym parametrów dopuszczalnego oddziaływania przedsięwzięć na środowisko. W szczególności dyrektywa nie określa parametrów dopuszczalnego oddziaływania działalności wydobywczej na powierzchnię. Niemniej jednak istnieją inne unijne przepisy środowiskowe, takie jak dyrektywa 1992/43/EWG w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (dyrektywa siedliskowa) 6, które mogą regulować potencjalne oddziaływanie działalności wydobywczej. Komisja nie ma dowodów na jakiekolwiek niedociągnięcia w zakresie transpozycji przepisów proceduralnych dyrektywy siedliskowej do prawa polskiego. W kwestii wymogów w zakresie monitorowania i nadzoru NaleŜy zauwaŝyć, Ŝe dyrektywa OOŚ nie zawiera Ŝadnych przepisów dotyczących 6 Dz.U. L 206 z 22.7.1992, s. 7. PE513.174v01-00 4/5 CM\938967.doc
późniejszego monitorowania oddziaływania przedsięwzięcia, dla którego wydano zezwolenie na inwestycję. Niemniej jednak w zakresie kwestii dotyczących uwalniania zanieczyszczeń do wody, unieszkodliwiania odpadów wydobywczych czy emisji do atmosfery władze krajowe mają obowiązek stosowania środków kontroli zapewniających zgodność z właściwymi unijnymi przepisami środowiskowymi. Wygląda na to, Ŝe składający petycję nie przedstawił informacji dotyczących tego, dlaczego Polska powinna być uznana za państwo, w którym brakuje systemu środków kontroli. Zasugerował raczej, Ŝe moŝna zakwestionować niezaleŝność i bezstronność funkcjonującego systemu kontroli. Komisja, uwzględniając dostępne jej informacje, nie ma podstaw, aby stwierdzić istnienie takiego niedociągnięcia w polskim systemie. W kwestii pozostałych uwag WyraŜone w ogólny sposób uwagi dotyczące szkód dla środowiska, infrastruktury, praw własności oraz dotyczące niezgody społecznej, pozbawione uzasadnienia, nie pozwalają Komisji na stwierdzenie Ŝadnych prawdopodobnych naruszeń przepisów środowiskowych. Komisja pragnie równieŝ zwrócić uwagę na to, Ŝe kwestie szkód wyrządzonych środowisku naturalnemu reguluje dyrektywa 2004/35/WE w sprawie odpowiedzialności za środowisko w odniesieniu do zapobiegania i zaradzania szkodom wyrządzonym środowisku naturalnemu (dyrektywa w sprawie odpowiedzialności za środowisko) 7. Ograniczone informacje przekazane przez składających petycję nie pozwalają jednak na stwierdzenie naruszenia tej dyrektywy. Komisja, na podstawie informacji, jakimi dysponuje, nie jest w stanie stwierdzić naruszenia przepisów unijnych dotyczących ochrony środowiska. 7 Dz.U. L 143 z 30.04.2004. CM\938967.doc 5/5 PE513.174v01-00