i. prawo czy zapisane czy nie zapisane posiada elementy normy prawnej: hipoteza (maksymalnie abstrakcyjna i ogólna) np. sankcja lub 1 dyspozycja (czyli 1. sankcja, 2. sankcja, 3. dyspozycja+sankcja) 1. sankcja: Kto zabija człowieka, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od 8 lat) 2. dyspozycja: kto prowadzi działalność gosp, winien przedłożyć 3. dyspozycja + sankcja: kto prowadzi działalność gosp, winien przedłożyć.. pod rygorem ii. podobne pojęcia różnią się w zależności od obszaru prawa, np. małoletni, niepełnoletni, młodociany juvenile/underage etc. prawa obywatelskie: niepełnoletni, prawo opiekuńcze: minor małoletni, prawo karne: juvenile deliquent młodociany przestępca) iii. różne poziomy prawa: poziom krajowy, poziom unijny, ponadnarodowy ma dotyczyć każdego systemu prawnego na obszarze UE np. UE: child-birth leave PL: urlop macierzyński, wychowawczy (nie było ojcowskiego) czy tłumaczyć dokładnie wg. polskiego systemu prawnego? Nie, powinniśmy przetłumaczyć tak, by oddać różnicę. Nieważne jest na jaki język tłumaczymy, a na jaki system prawny. I dla kogo! iv. prawo krajowe 1. ustawa zasadnicza konstytucja 2. pojęcia używane w ustawach: act ustawa bill projekt ustawy law/laws przepisy prawa laws & regulations przepisy ustawowe law/legislation ustawodawstwo/ przepisy prawa rules przepisy provisions (of the contract) postanowienia (umowa) provisions of the act przepisy ustawy dot. albo prawa alb o umów stipulations przepisy / postanowienia (jak w przypadku provisions) dot. albo prawa albo umów regulations regulacje prawne Regulation w UE już rozporządzenie 1 alternatywa łączna, rozdzielną jest albo (jak w albo rybki, albo pipki)
statutes (statutory legislation/law) rozporządzenia np. ministra (z mocą ustawy); z reguły działają jako przepisy tymczasowe aż do przegłosowania ustawy terms & conditions (of a contract) warunki (umowy) dot. tylko umów np. PL: Postanowienia niniejszej Umowy podlegają krajowym przepisom ustawowym, wykonawczym i administracyjnym obowiązującym w kraju siedziby zamawiającego. EN: The provisions of this contract are subject to national laws, regulations and administrative provisions binding / in force in the country where the ordering party is established/has its seat/business office/head office.! Provision in the contract vs. regulation in the act/code v. język urzędowy official language jedyny język w jakim sporządzane jest prawo; zatem źródłem prawa zawsze jest tekst oryginalny, nigdy tłumaczenie. 1. ustawa zasadnicza basic law najważniejsza ustawa z którą zgodne musi być całe prawo, strzeże tego trybunał konstytucyjny 2. laws przepisy wykonawcze 3. regulations 4. other provisions (np. local provisions) zarządzenia, uchwały prez. miasta itp. PL źródłem przepisów ustawowych jest Dziennik Ustaw (Dz. U.) Journal of Laws (wg. TEPISU, wg. Krzysia zostawiamy polską nazwę + objaśnienie: Polish journal of law Urlop macierzyński CS FR UK SV UE źródłem przepisów ustawowych jest Dziennik Urzędzowy (w UE nie ma ustaw!!) Unii Europejskiej (Dz.U. UE) Official journal of the EU Urlop macierzyński Urlop macierzyński & ojcowski Urlop macierzyński & ojcowski Urlop macierzyński & ojcowski Potrzebna harmonizacja (harmonisation) na poziomie państwowym Po EWWiS (ECSC) zaczęły pojawiać się traktaty (treaties) ponadnarodowe.
1. Traktaty akty deklaratywne 2. prawo pierwotne 3. prawo wtórne 4. orzecznictwo / wyroki sądów case law 5. to wszystko określamy z francuskiego acquis (comminautaire), czyli dorobek prawny UE przeniesienie prawa z poziomu przepisów UE do przepisów krajowych transpozycja, transposition, Rozporządzenia UE nie muszą być transponowane, ponieważ mają wymiar ponadnarodowy, za to dyrektywy i decyzje tak. vi. iate! vademecum tłumacza! eurlex! vii. The transposition of Public procurement in the Polish law is Ustawa Prawo zamówień publicznych (PZP). public procurement zamówienia publiczne przetarg/oferta tender/tendering procedure/tender bid (to w aukcjach) zamawiający ordering party oferent tenderer (they submit their tenders) wykonawca contractor (oferent który złożył najlepszą ofertę) podwykonawca subcontractor contract zamówienie (przetarg/tender!) / umowa agreement umowa kryteria wyboru ofert selection criteria wnieść/wpłacić wadium przetargowe to pay in/to submit/ to lodge tender deposit/guarantee (często 10% wartości zamówienia); pozostałym oferentom (niewybranym) oddajemy wadium to release (zwolnienie)/to return (zwrócenie) the deposit to make an enter into the agreement / make an agreement / sign an agreement termin związania ofertą - wadium performance bond / good performance guarantee /security może przechodzić na poczet zabezpieczenia należytego wykonania umowy! (prawnicze: wykonuje się zobowiązania umowne/postanowienia umowy) Gdy są pieniądze, coś chcemy zrobić, to w dzienniku urzędowym publikuje się: 1. Wstępne ogłoszenie informacyjne prior information notice 2. Ogłoszenie o zamówieniu (nie: przetargu) contract notice (nie: tender notice) a w UE dostępne na ted.europa.eu (Tenders Electronic Daily) 3. Ogłoszenie o udzieleniu zamówienia (nie: przetargu) contract award notice
Ustawa Prawo zamówień publicznych (PzP) Przetarg (nieograniczony) Na poziomie bardziej formalnym contract to zamówienie. FRONTEX agencja dążąca do ochrony granic zewnętrznych UE z siedzibą w W-wie SIMAP System informacyjny europejskich zamówień publicznych, eng. Information about European public procurement SIWZ (wynika z PzP) Specyfikacja Istotnych Warunków Zamówienia, eng. Contract/Tender specifications (pluralia tantum)! Nazwy, np. Jednostka Wojskowa nr 4226, zostają w oryginale viii. Public procurement types: 1. Services / usługi 2. Supplies / dostawy Kupno / purchase vs. nabycie / acquisition = można nabyć coś w drodze darowizny / donation) Dzierżawa (grunt, sad, działka, pola uprawne) / najem (lokal, mieszkanie, samochód) rental / hire ruchomości /movables najemca (nie ma lokalu) vs. wynajmujący (właściciel) letting / tenancy nieruchomości immovables leasing (lessor vs. lessee) z opcją wykupu po ang.: hire-purchase! 3. Works /roboty budowlane! Mogą być zamówienia łączone, np. dostawa glebogryzarek + obsługa szkolenia z zakresu obsługi nadal będą pod nagłówkiem supplies www.whoiswho.europa.eu ix. dokumenty/informacje poufne vs. niejawne jawne = unclassified dawny podział: Informacja niejawna / Classified information Stanowiąca tajemnicę państwową Stanowiąca tajemnicę służbową Ściśle tajne / Top secret Tajne / secret Poufne / confidential Zastrzeżone / restricted 50 lat 50 lat 5 lat 2 lata! W NATO Cosmic Top Secret (CTS), Nato Secret, Nato Confidential, Nato restricted
firma nazwa spółki SPÓŁKI odpowiedzialność solidarna joint and several liability Spółka cywilna Plc - public limited company Ltd. limited company Co. Corp. Co. Ltd Inc. incorporated Private company (nienotowana na giełdzie) vs. public company (jest na giełdzie: publicly traded company) spółka przedsiębiorstwo >=2 osoby Np. sole proprietorship działalność jednoosobowa Spółki podlegające Kodeksowi cywilnemu Spółka cywilna (może być zawarta ustnie) = s.c. ENG. civil/ private partnership (bardzo dziwny polski twór, którego za granicą nie rozumieją) Spółki podlegające Kodeksowi spółek handlowych Osobowe = partnerships Spółka jawna = sp. j. ENG: Registered partnership Spółka partnerska = sp. p. ENG: Professional partnership (np. adwokaci, tłumacze przysięgli) Spółka komandytowa = sp.k. ENG: Limited partnership Komandytariusz = limited partner Komplementariusz = general partner Spółka komandytowoakcyjna S.K.A ENG: limited joint stock company (np. hipermarkety) Kapitałowe = companies spółka z o.o. = sp. z o.o. ENG: limited liability company (wkłady- wspólnicy/udziałowcy) spółka akcyjna = S.A./SA ENG: joint stock company
- Auditors biegli rewidenci PRZYKŁADOWY OPIS SPÓŁKI Bank Handlowy w Warszawie S.A. z siedzibą w Warszawie, ul. Senatorska 16, 00-923 Warszawa, zarejestrowany w rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego przez Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie, XII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego, pod nr. KRS 000 000 1538; NIP 526-030-02-91; wysokość kapitału zakładowego wynosi 522 638 400 złotych, kapitał został w pełni opłacony. Bank Handlowy w Warszawie S.A. with its registered office in Warsaw, at ul. Senatorska 16, 00-923 Warsaw, entered in the register of entrepreneurs of the National Court Register by the District Court for the Capital City of Warsaw in Warsaw, XII Commercial Department of the National Court Register under number KRS 000 000 1538; Tax Identification Number NIP 526-030-02-91; share capital of PLN 522,638,400 fully paid-up. Krajowy rejestr urzędowy podmiotów gospodarki narodowej Regon, ENG: National Official Business Register, REGON GUS prawo upadłościowe i naprawcze the Bankruptcy and Reorganisation Law Creditors wierzyciele (kiedy nam ktoś coś pożycza) vs. debtors dłużnicy (ktoś kto nam jest coś winien) Bilans = aktywa/pasywa Należności krótkoterminowe (odzyska w ciągu roku), długoterminowe (ponad rok), Zobowiązania (kiedy my jesteśmy komuś winni) Arrangement proceeding układ z wierzycielami Spółka w upadłości has gone bankrupt Bankruptcy proceedings Odszkodowanie vs. zadośćuczynienie Nie ma strat moralnych, bo moral damages = zadośćuczynienie (wypłacane za coś, co nie ma konkretnej wartości materialnej) W preambule: Has adopteed this regulation = przyjmuje niniejsze rozporządzenie
Having regard to = uwzględniając Citations umocowania (coś jest umocowane prawnie, tzn. jest dokument, który daje mu do czegoś prawo) Power of attorney = pełnomocnictwo Whereas: = a także mając na uwadze, co następuje: Recitals motywy PL: Artykuł 1 wielką literą, gdy wyizolowany, w tekście skrócone: art. 1 ENG: Article 3 i w izolacji i w tekście pozostaje w pełnej formie - In article 3 (2) second subparagraph - In article 3 (2)(1) point - In art. 4 (1)(b) point - (i) (ii) (iii)(iv) = point - In Article 4(1) third indent (indent) - W art. 3 ust. 2 akapit drugi - W art. 3 ust. 2 pkt. 1 - w art. 4 ust. 1 lit. b - w art. 4 ust. 1 ppkt. (podpunkt) iv - w art. 4 ust. 1 tiret trzecie (tiret trzecie rodzaj nijaki!!) Point 1 pkt. 1 Point b lit. b Point iv ppkt. Iv W tekstach UE nie ma punktorów (bulletpoints), tylko (indents) ----------------------------------- UPRP (Urząd Patentowy RP) co można rejestrować: patent dokument chroniący wynalazek; ochrona wynikająca z wynalazku (invention) wzór użytkowy (utility model^^) prawo własności intelektualnej ~ prawo autorskie znaki towarowe (trademarks) graficzne/słownograficzne/dźwiękowe (dżingle) wzór przemysłowy (industrial design, np. kształt iphone a lub kształt opakowania) oznaczenia geograficzne geographical indications (Bordeaux, obwarzanek krakowski) topografie układów scalonych (topographies of integrated circuits) [u nas się tego nie robi, ale np. w Dolinie Krzemowej bardzo ważne!]
Wszystkim tym zajmuje się specjalista zw. rzecznikiem patentowym = trademark attorney, patent oficer (inżynier lub prawnik) European Patent Office = tylko patenty Urząd Harmonizacji Rynku Wewnętrznego Office for the Harmonisation in the Internal Market - zajmuje się znakami towarowymi itd. Zofia Ziemann Useful websites & publications Legislationline.org można wyszukiwać akty prawne po krajach i po temacie Translegal Legal English Dictionary EN-EN EN-PL Diki Myrczek! Pieńkoś! Berezowski! Jak angielskie dokumenty sądowe w sprawach cywilnych Plain English Campaign private non-governmental initiative aims at simplifying the language used in legal texts www.plainenglish.co.uk Shall used less and less frequently Legal doublets and triplets & compound prepositions (hendiadyses) http://www.weagree.com/book/65-use+of+synonyms+and+hendiadyses.html hereinafter vs. hereafter w tej umowie (IN this agreement) vs. odtąd (ogólnie, w sensie temporalnym) hereinabove, hereinbelow wyżej w niniejszej umowie/poniżej therein including any copywrite therein : tamże odsyła do dokumentów, tu: all right, title and interest therein wszelkie prawa do lub w tym prawa autorskie do tychże hereunder = under the provisions of this agreement zgodnie z niniejszą umową/w myśl tego porozumienia/dokumentu foregoing without limiting the foregoing: nie ograniczając powyższego/powyższych ustaleń/bez uszczerbku dla powyższego/bez ograniczeń dla powyższych postanowień therefrom = from the translations: ich fragmenty / fragment tychże furnish = deliver, provide: zaopatrzyć / dostarczyć
comprise = składają się na ale: to be comprised of for good and valuable consideration w zamian za odpowiednie świadczenia (wzajemne) work-made-for hire nie: zlecenie! Dzieło stworzone na zamówienie / utwór pracowniczy plaintiff powód vs. defendant (używamy np. Susan Jones instead of Plaintiff) Sądownictwo w Polsce - Ms.gov.pl inaczej niż na http://ec.europa.eu/civiljustice/org_justice/org_justice_pol_en.htm Orzeczenie sądu ruling w zasadzie nazwa nadrzędna dla poniższych, Postanowienie decision (zależy od rodzaju postępowania, np. w postępowaniu cywilnym może zapaść albo wyrok albo postanowienie) Zarządzenie order, np. o terminie rozprawy, o dopuszczeniu świadka [US Werdykt guilty or not guilty ogłaszany przez ławę przysięgłych (jury)] Wyrok sądu (pl!) judgement (sentence = wyrok, ale bardziej kara) Recite stanowi Hearing rozprawa District Court (US) okręgowy sąd stanowy Sąd rejonowy (PL) district court Division wydział (sądu) Allege utrzymywać, twierdzić Fail to file and serve nie złożyć i doręczyć prawo precedensowe, nie jest spisane COMMON LAW = CL Equity podział na sądy królewskie (CL) i kanclerskie, (maximes of equity zasady sprawiedliwości), W średniowieczu funkcjonowały sądy królewskie (CL) i kanclerskie, stąd podwójność terminów 1875? Rok ujednolicenia orzecznictwa
Termin Królewski kanclerski Powód Plaintiff Petitioner/claimant (US) Pozwany Defendant Respondent Sprawa sądowa Action Suit Wyrok Judgement Decree (rzadko!) UK + Wales oba rodzaje spraw rozwiązywane przez ten sam sąd. Wszystko zależne od tradycji, np. w przypadku rozwiązania małżeństwa (the solution of marriage petitioner & respondent) stosuje się terminy z sądów kanclerskich, bo tak było w średniowieczu. Zawiesić / zawieszenie Odroczyć / odroczenie Umorzyć / umorzenie Wznowić / wznowienie Wycofać / wycofanie Złożyć / złożenie To suspend, to stay / suspension, a stay To adjourn / adjournment To discontinue / discontinuance To reopen / reopening To withdraw / withdrawal To lodge/ to file Solicitor - prowadzi sprawy klientów, nie ma prawa występowania przed sadem, barrister - nie może prowadzić spraw klientów, w sądach wszystkich instancji attorney+legal representative pełnomocnik *PEŁNOMOCNIK US: attorney = lawyer, a wszędzie indziej: attorney = (legal) representative = pełnomocnik/prawnik a gdy zachodzi groźba ;) pomylenia: Attorney-in-fact (pełnomocnik) vs. attorney-at-law (prawnik) advocate (taki ktoś jak w naszej settlement agreement ;) ) counsel lawyer Settlement agreement umowa ugody
Kancelaria adwokacka xx&xx solicitors / law firm Pozew complaint, petition (najbardziej uniwersalne we wszystkich krajach objętych CL), claim, claim form, particulars of claim, statement of claim Prawa autorskie - majątkowe economic copyright - osobiste moral copyright - pokrewne related/neighbouring - utwór pierwotny a pochodny original work/derivative Dozwolony użytek fair use Ustawa berneńska ----- Uwagi do Settlement Agreement Postępowanie w sprawie o sygnaturze akt XXXXX = proceedings in the case under/with the case no. XXXXX / file no. XXXX / Case file no. XXXXXXX XY agree to withdraw the application XY agree to the withdrawal of the application = na wycofanie wniosku (to nie XY wycofują!) Land and mortgage register = księga wieczysta [Perpetual use of fruct wieczyste użytkowanie] Mistake błąd (poważny) vs. error omyłka