Kult pracy w powieści Elizy Orzeszkowej "Nad Niemnem" PRACA ORGANICZNA I PRACA U PODSTAW po upadku powstania styczniowego Polacy po raz kolejny przekonali się, że romantyczna metoda walki o niepodległość jest nieskuteczna; popularność zyskał plan pozytywistyczny; praca u podstaw, czyli praca oświatowa w celu podniesienia świadomości warstw najbiedniejszych; na ziemiach zaborczych miała też za zadanie przeciwdziałać germanizacji i rusyfikacji; praca organiczna, czyli wywodzące się z myśli filozoficznej Augusta Comta przekonanie, że społeczeństwo jest organizmem, którego dobro uzależnione jest od dobrego działania i współdziałania wszystkich organizmów NAD NIEMNEM ELIZY ORZESZKOWEJ na ziemiach polskich stały się oba te hasła sposobem właściwego przygotowania ekonomicznego i światopoglądowego do odzyskania niepodległości; www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 1/8
akcja Nad Niemnem rozgrywa się od któregoś niedzielnego dnia w drugiej połowie czerwca 1886 r. do schyłku sierpnia tego samego roku; opisuje ona dzieje dwóch rodzin: Korczyńskich i Bohatyrowiczów; mówi o przyczynach konfliktu między nimi, jednocześnie dokładnie pokazując realia życia w latach 90-tych XIX wieku; bardzo ważne są retrospekcje odnoszące się do powstania styczniowego BOHATEROWIE POWIEŚCI niezwykłe znaczenie na planie ideowym utworu odgrywa MOGIŁA; spełnia ona funkcję ogniska utajonego życia, które jest www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 2/8
skarbnica pamięci i tradycji; pamięci nie tylko o bohaterskiej walce powstańczej, ale przede wszystkim faktu, że ta walka i mogiła połączyła skonfliktowane warstwy społeczne, że po prostu Polacy byli wreszcie razem, działali wspólni; wierność tradycji powstania jest w nadniemeńskim świecie przedstawionym najpewniejszym sprawdzianem wartości człowieka; widać to w skrajnie różnym zachowaniu wobec tradycji Zygmunta Korczyńskiego egoisty i Janka Bohatyrowicza młodego, pracowitego www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 3/8
człowieka, dla którego tradycja jest ważna; sednem wartości, które Orzeszkowa łączy z rokiem 1863 jest podtrzymywanie narodowości i budowanie demokratycznego społeczeństwa z myślą o przyszłości; w Nad Niemnem są ludzie, którzy tak organizują sobie życie jakby ich ten testament nie dotyczył; są to: Emilia Korczyńska, Teresa Plińska, Bolesław Kirło, Ignacy Orzelski, Darzeccy, Teofil Różyc, Zygmunt Korczyński; dla nich wartość pracy, polskości i tradycji jest znikoma przeciwną postawę wykazują Anzelm i Jan Bohatyrowicze, Bogumił i Witold Korczyńscy, Justyna, Marta, Andrzejowa Korczyńska; oni www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 4/8
są ostoją polskości i pracowitości; dla nich też miejscem ważnym jest mogiła powstańców; symbol wspólnej walki o wolność; drugie symboliczne miejsce to mogiła; jest to symboliczna mogiła legendarnych, pochodzących z XVI wieku założycieli rodu Bohatyrowiczów, Jana i Cecylii; ludzie ci, przez mezalians, który popełniła Cecylia, wiążąc się z chłopem zmuszeni byli opuścić swe rodziny; zamieszkali więc w puszczy i totalnym wysiłkiem, wraz ze swymi dziećmi wybudowali osadę; ich www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 5/8
ciężką prace nagrodził król nadając im nazwisko pochodzące od słowa BOHATYR i tytuł szlachecki; czarno-biały podział na bohaterów pozytywnych i negatywnych był typowy dla powieści tendencyjnej POWIEŚĆ TENDENCYJNA z łaciny słowo tendentia znaczy skłonność, a tendere kierować; typ powieści charakterystyczny szczególnie dla wczesnego pozytywizmu; miał pełnić funkcje wychowawcze, artyzm był drugoplanowy; dostarczać miał jedynie słusznej wizji świata i postaw; narrator w sposób jednoznaczny i subiektywny opowiadał się za postawą bohatera pozytywnego; posiadała zwykle pozytywne www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 6/8
zakończenie, które uwypuklać miało przyjęte założenia światopoglądowe ZNACZENIE MOGIŁ W POWIEŚCI w powieści mamy dwie mogiły - ich symbolika jest różna; mogiła Jana i Cecylii jest symbolem heroizmu, patriotyzmu pracy; natomiast mogiła powstańców symbolizuje patriotyzm walki, charakterystyczny bardziej dla pokolenia romantyków; cenzura przymuszała Orzeszkową do stosowania mowy ezopowej: peryfraz, synekdoch, metonimii, symboli i alegorii, niedopowiedzeń i skrótów, do ukrywania, przynajmniej częściowego otwartego mówienia o powstaniu i niepodległości www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 7/8
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org) Ściąga eksperta Polski; Orzeszkowa też przedstawia dwór szlachecki, też czyni go ostoją polskości, jednak wskazuje ona na bohaterów, dla których ta tradycja nie jest ważna, także na to, że problemy finansowe, będące skutkiem zaborów, wpływają destrukcyjnie na życie jego mieszkańców; on idealizował Soplicowo, poza tym pisał Pana Tadeusza ku pokrzepieniu serc, natomiast powieść Orzeszkowej ma wymiar realistyczny www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 8/8