OCHRONA KLIMATU I ENERGIA

OCHRONA KLIMATU I ENERGIA 3 3.1 Ochrona klimatu w Brandenburgii 73 3.2 Źródła emisji CO 2 spowodowanych wytwarzaniem energii 74 3.3 Energie odnawialne w Brandenburgii w latach 2004-2008 76 3.4 Handel emisjami 80 3.5 Paliwa zastępcze wykorzystanie energetyczne 82 3.1 Ochrona klimatu w Brandenburgii Do centralnych obszarów działania na rzecz zrównoważonego rozwoju należą skuteczne środki prewencyjne w zakresie ochrony klimatu. W wyniku działalności człowieka średnia globalna temperatura powietrza przy gruncie wzrosła w ciągu ostatnich 40 lat o 0,7 kelwina (K). Jednocześnie globalny poziom morza podniósł się o 10 25 cm. Zdaniem większości naukowców główną przyczyną tego jest uwalnianie gazów klimatycznych w wyniku spalania w większości kopalnych nośników energii zawierających węgiel. W trakcie tego procesu powstaje przede wszystkim dwutlenek węgla (CO 2 ), który pozostaje w atmosferze ok. 100 lat. Ma on 50-procentowy udział w globalnych antropogenicznych emisjach gazów cieplarnianych. Na Brandenburgii spoczywa szczególna odpowiedzialność za skuteczną ochronę klimatu ze względu na stary, tradycyjny, ukształtowany na przestrzeni lat sektor wytwarzania energii elektrycznej z węgla brunatnego i związane z tym emisje CO 2, ale także z powodu nieodzownego wkładu w zapewnienie zaopatrzenia, również poza granicami kraju związkowego. W związku z tym w lipcu 2008 u parlament krajowy Brandenburgii zajął się katalogiem działań na rzecz ochrony klimatu i dostosowania do skutków zmiany klimatu odnoszącym się do polityki landowej oraz strategią energetyczną kraju związkowego Brandenburgia na 2020. Brandenburgia postawiła sobie w tym kontekście za cel ograniczyć emisje CO 2 spowodowane wytwarzaniem energii do 2020 u o 40 proc., a do 2030 u o kolejne 35 proc. w stosunku do u 1990. W 2008 u ok. 75 proc. łącznej emisji CO 2 w Brandenburgii powstało w czasie uszlachetniania nośników energii pierwotnej służących do udostępniania energii elektrycznej, ciepła przesyłanego na odległość, innych produktów węgla oraz oleju mineralnego, z czego dwie trzecie eksportowano z Brandenburgii. Na te eksporty przypadało w przybliżeniu 45 proc. łącznej emisji CO 2 kraju związkowego. Główny udział miała w tym eksportowana energia elektryczna. Aby osiągnąć cel, jakim jest ograniczenie do 2020 u emisji CO 2 o 40 proc., trzeba będzie podjąć jeszcze poważne wysiłki. W 2008 u ilość emisji CO 2 spowodowanych wytwarzaniem energii wyniosła szacunkowo 60,9 mln ton. Tym samym osiągnięty wskaźnik redukcji wyniósł ok. 33 proc. w porównaniu z 1990 iem. Mapa 3-1 Pozostaje 7 proc. Oznacza to, że Brandenburgia stanie w nachodzącej dekadzie przed dużym wyzwaniem. Jednym z najważniejszych środków służących do realizacji tych celów, za który kierowniczą odpowiedzialność ponosi resort środowiska, jest zwiększone wykorzystanie energii odnawialnych. Kraj związkowy zamierza zwiększyć udział energii odnawialnych w zużyciu energii pierwotnej. Celem jest zwiększenie ich udziału do 20 proc. (= 120 PJ) do 2020 u. Obecnie dzięki wykorzystaniu energii odnawialnych w Brandenburgii zapobiega się w skali u powstawaniu ok. 9 mln ton dwutlenku węgla. Inny również istotny aspekt w zakresie rozbudowy sektora energii odnawialnych to utrzymanie i tworzenie kolejnych miejsc pracy ukierunkowanych na przyszłość oraz zintensyfikowanie regionalnego tworzenia wartości w kraju związkowym. Czołowe miejsce w zakresie energii odnawialnych zajmuje i zajmować będzie w Brandenburgii wykorzystanie energii wiatru. Proekologiczna rozbudowa sektora wytwarzania biogazu jest również na szczeblu landowym kolejnym elementem służącym do realizacji ambitnych celów związanych z ochroną klimatu. Przyczynia się to coraz bardziej do zastępowania kopalnych nośników energii i do ograniczenia uzależnień od importu. Ponadto ten segment rynku zapewnia w obszarze wiejskim dochód i zatrudnienie. Od 2004 u liczba eksploatowanych w Brandenburgii instalacji do wytwarzania biogazu uległa zwielokrotnieniu. Mapa 3-1 Oddziaływanie na gospodarkę wodną oraz rolnictwo i leśnictwo W wyniku zmian klimatycznych występujące jeszcze w Brandenburgii dość często rozległe niziny, torfowiska i tereny rozległych, bagiennych nizin pełniące wielorakie funkcje mogą przestać istnieć. Miałoby to dodatkowo negatywne skutki na gospodarkę wodną i atrakcyjność krajobrazu. Obserwacje, zebrane dane i wyniki badań przedstawiono w rozdziale dotyczącym wody w punkcie 2.1.3 zatytułowanym Gospodarka wodna krajobrazu. OCHRONA KLIMATU I ENERGIA 73

3.2 Źródła emisji CO 2 spowodowanych wytwarzaniem energii Nośniki energii zawierające węgiel Proces spalania każdego nośnika energii zawierającego węgiel niezależnie czy chodzi o węgiel, ropę, gaz czy też biomasę wiąże się obecnie nieuchronnie z emisją CO 2. Spalanie węgla brunatnego, oleju mineralnego, gazu i węgla kamiennego było przyczyną ponad 95 proc. wszystkich emisji CO 2 związanych z wytwarzaniem energii w Brandenburgii. Rodzimy węgiel brunatny ma w tym największy udział. Jego spalanie spowodowało w 2008 u niespełna 60 proc. wspomnianych emisji. W minionych latach emisje CO 2 związane z zastosowaniem węgla brunatnego oscylowały na poziomie 37 39 mln ton rocznie, węgla kamiennego na poziomie ok. 2 mln ton rocznie, produktów oleju mineralnego na poziomie 11 13 mln ton rocznie, a gazów na poziomie 8 9 mln ton rocznie. 3-1 Sektory wykorzystania Sektor przetwarzania i dystrybucji energii spowodował w 2008 u prawie 75 proc. emisji CO 2 w Brandenburgii. Powstają one w czasie produkcji gotowych do użycia nośników energii, takich jak prąd, ciepło przesyłane na odległość, paliwa, oleje opałowe itd., przeznaczonych dla mieszkańców Brandenburgii i na eksport. Stosuje się do tego zwłaszcza surowy węgiel brunatny, ropę i gaz ziemny. O wielkości powstających emisji w sektorach wykorzystania decyduje zawartość węgla, ilość stosowanych nośników energii oraz stopień skuteczności eksploatowanych instalacji. Same siłownie i rafinerie powodowały w ostatnich dziesięciu latach emisje CO 2 rzędu mniej więcej 46 ton rocznie. Emisje innych sektorów wykorzystania wynosiły odpowiednio od 4 do 6 mln ton rocznie. 3-2 3-1 Emisje CO 2 spowodowane wytwarzaniem energii w zależności od sektorów Emisje CO 2 w mln ton Przetwarzanie i dystrybucja energii Przemysł Ruch Gospodarstwa domowe i mali użytkownicy * tymczasowo 3-2 Emisje CO 2 spowodowane wytwarzaniem energii w zależności od nośników energii Emisje CO 2 w mln ton Węgiel brunatny Węgiel kamienny Oleje mineralne Gazy Inne nośniki energii * tymczasowo 74 OCHRONA KLIMATU I ENERGIA

Wskaźniki emisji Postępy w zakresie ochrony klimatu i zrównoważonego rozwoju dokumentuje m.in. wskaźnik emisje dwutlenku węgla. Emisje odnoszące się do mieszkańców (emisja na głowę mieszkańca) Brandenburgii wynikają z niekorzystnego miksu energetycznego w stosunku do średniej Niemiec oraz z faktu, że Brandenburgia eksportuje ok. 60 proc. wszystkich nośników energii wytwarzanych w siłowniach i rafineriach. 3-3 W przypadku emisji CO 2 spowodowanych wytwarzaniem energii udział Brandenburgii w łącznej emisji w Niemczech jest ponadprzeciętnie wysoki (7,7 proc). Udział procentowy Brandenburgii w produkcie krajowym brutto Niemiec wynosi natomiast jedynie 2,2 proc. Przyczyny tego niekorzystnego stosunku tkwią w strukturze gospodarczej Brandenburgii. 3-4 3-3 Emisje CO 2 spowodowane wytwarzaniem energii na mieszkańca Emisje CO 2 w tonach na mieszkańca Brandenburgia (z eksportem prądu) Brandenburgia (bez eksportu prądu) Niemcy * tymczasowo 3-4 Emisje CO 2 spowodowane wytwarzaniem energii na jednostkę produktu krajowego brutto Tony CO 2 na 1000 PKB Brandenburgia Niemcy * tymczasowo Dalsze informacje: Bilanse energetyczne http://www.mugv.brandenburg.de/cms/detail.php/lbm1.c.212268.de OCHRONA KLIMATU I ENERGIA 75

3.3 Energie odnawialne w Brandenburgii w latach 2004-2008 Brandenburgia postawiła sobie w ramach strategii energetycznej 2020 za cel pokrycie przynajmniej 20 proc. (tj. 120 PJ 1 ) swojego zużycia energii pierwotnej z energii odnawialnych. Już dziś mają one coraz większy udział w miksie energetycznym Brandenburgii. Przyczyniają się w ten sposób do pokrywania zapotrzebowania na prąd, ciepło i paliwo nie tylko w samym kraju związkowym. Są też ważnym dobrem eksportowym. Poszczególne wkłady w zaopatrzenie w prąd, ciepło i paliwo sumuje się w ramach bilansów energetycznych. Pozwala to na przedstawienie i udokumentowanie ich udziałów procentowych w zużyciu energii pierwotnej. Poza tym na podstawie bilansu energetycznego kraju związkowego można pokazać udziały energii od- nawialnych w zużyciu energii końcowej (prąd) oraz w wytwarzaniu energii elektrycznej brutto. 3-5 W 1990 u udział energii odnawialnych w zużyciu energii pierwotnej był de facto równy zeru. W Brandenburgii nie wykorzystywano ich w stopniu mającym znaczenie z punktu widzenia bilansu. Udział energii odnawialnych w zużyciu energii pierwotnej wzrósł od 2004 u z 6,2 do ponad 13 proc. w u 2008. Tym samym zwiększył się w tym okresie ponad dwukrotnie. Aby zrealizować cel, jakim jest osiągnięcie poziomu 20 proc. w kraju związkowym do 2020 u, musi dojść raz jeszcze do przynajmniej takiego samego wzrostu, do jakiego doszło w latach 2004-2008. W zakresie zaopatrzenia w prąd udział energii odnawialnych w zużyciu energii pierwotnej wzrósł najbardziej. 3-5 3-5 Energie odnawialne w Brandenburgii wkład w zaopatrzenie w energię w latach 2004-2008 Udział energii odnawialnych w proc. Cel do 2020 u: 20 proc. w zużyciu energii końcowej (prąd) w zużyciu energii pierwotnej (łącznie) w wytwarzaniu prądu brutto 1) 1 PJ = 1 petadżul = ok. 278 gigawatogodzin = ok. 278 mln kilowatogodzin 76 OCHRONA KLIMATU I ENERGIA

Prąd z energii odnawialnych wytwarza się za pomocą wirników silnika wiatrowego, ogniw słonecznych i elektrowni wodnych, a także w elektrociepłowniach opartych na biomasie oraz w instalacjach do wykorzystania biogazu, gazu gnilnego lub gazu wysypiskowego. W latach 2004-2008 liczba instalacji zwiększyła się trzykrotnie, a zainstalowana moc elektryczna wzrosła do 175 proc. Uzysk prądu i ilość emisji, którym zapobiegnięto, zwiększyły się ponad dwukrotnie. Arytmetycznie rzecz biorąc Brandenburgia może zaopatrywać się niemal w połowie w prąd pochodzący z energii odnawialnych. Gdyby tę ilość energii wytworzono w elektrowniach węgla brunatnego, emisja CO 2 w Brandenburgii zwiększyłaby się w 2008 u o ponad 8,7 mln ton. 3-6 3-6 Wytwarzanie prądu z odnawialnych źródeł energii rozwój w Brandenburgii w latach 2004-2008 Liczba instalacji w sztukach Zainstalowana moc w mln watów (MW) Uzysk prądu w mln KWh (GWh) Ilość unikniętych emisji w 1000 ton CO 2 Instalacje do współspalania biomasy, uzyskiwanej w większości z odpadów nie nadających się jako surowiec wtórny, nie zostały uwzględnione w ilustracji 3-6. Ciepło z energii odnawialnych udostępnia się w instalacjach ogrzewniczych, ciepłowniach i elektrociepłowniach opartych na wykorzystaniu biomasy oraz za pomocą pomp cieplnych, instalacji słonecznych i geotermii, a także za pomocą instalacji do wykorzystania biogazu, gazu gnilnego lub gazu wysypiskowego. Dwukrotne zwiększenie liczby instalacji do ok. 32 tys. osiągnięte do 2008 u opierało się głównie na instalowaniu wielu niewielkich instalacji słonecznych i pomp cieplnych. W skali kraju związkowego przyczyniły się one jednak tylko w ułamkowym stopniu do ogólnego uzysku ciepła z energii odnawialnych. W Brandenburgii do 2008 u odsetek budynków wyposażonych w instalacje do wytwarzania ciepła z energii odnawialnych neutralnych dla klimatu wynosił i to wyraźnie mniej niż 1 proc. Przyrost w zakresie zaopatrzenia w ciepło z energii odnawialnych wynoszący 36 proc. w odniesieniu do 2004 u wynikał z większego wykorzystania biomasy. W 2008 u zainstalowana moc cieplna ww. instalacji wynosiła ok. 850 MW 1. Tym samym udostępniono ilość ciepła, która miała znaczenie z punktu widzenia polityki klimatycznej. Przekroczyła ona wyraźnie poziom 3000 GWh2. 3-7 3-7 Wytwarzanie ciepła z odnawialnych źródeł energii rozwój w Brandenburgii w latach 2004-2008 Udział energii odnawialnych w proc. Udział energii odnawialnych w proc. Liczba instalacji w sztukach Zainstalowana moc w mln watów (MW) Uzysk ciepła w mln KWh (GWh) Ilość unikniętych emisji w 1000 ton Instalacje do współspalania biomasy, uzyskiwanej w większości z odpadów nie nadających się jako surowiec wtórny, nie zostały uwzględnione w ilustracji 3-7. 1) 1 megawat = 1 mln watów 2) 1 GWh = 1 gigawatogodzina = 1 mln kilowatogodzin OCHRONA KLIMATU I ENERGIA 77

Mapa 3-1 Instalacje do wytwarzania biogazu Prignitz 14 8,6 Uckermark 19 11,4 15 8 Ostprignitz- Ruppin 9 4,8 Oberhavel Barnim 10 5,5 1 0,6 Brandenburg an der Havel Potsdam- Mittelmark Havelland 17 Potsdam 11 Land Berlin 12 8 7,3 5,2 Oder-Spree Teltow- 22 Fläming Märkisch- Oderland 3 2,7 Frankfurt (Oder) 15,5 7 5,2 Dahme-Spreewald Anzahl Liczba instalacji Anlagen elektrische Moc elektryczna Leistung w MW in MW Landesgrenze Granica kraju związkowego Kreisgrenze Granica powiatu 7 3,9 9 6,5 Elbe-Elster Oberspreewald Lausitz Cottbus 3 1,5 Spree-Neiße MW megawat = 10 6 W Ogólnie w użyciu było 156 instalacji do wytwarzania biogazu o mocy 97,7 MWel (stan z 31.12.2008 u). Wytwarzają one ok. 686 mln kwh prądu rocznie. Pod koniec 2009 u liczba instalacji powinna wzrosnąć do ok. 180. 78 OCHRONA KLIMATU I ENERGIA

Mapa 3-2 Elektrownie wiatrowe Prignitz 394 507 Uckermark 344 492 187 201 Ostprignitz- Ruppin 60 96 Oberhavel 108 134 Barnim 157 255 2 3 Brandenburg an der Havel Potsdam- Mittelmark Havelland 133 Potsdam 255 Land Berlin 176 301 113 153 Oder-Spree Teltow- 190 Fläming Märkisch- Oderland 9 15 Frankfurt (Oder) 305 137 211 Dahme-Spreewald Liczba Anzahl instalacji Anlagen Moc elektrische elektryczna Leistung w MW in MW Granica Landesgrenze kraju związkowego Granica Kreisgrenze powiatu 117 180 79 140 Elbe-Elster Oberspreewald Lausitz 32 64 Cottbus 33 62 Spree-Neiße MW megawat = 10 6 W W skali kraju związkowego w użyciu było w sumie 2271 elektrowni wiatrowych o łącznej mocy 3317 MW el (stan z 31.12.2008 u). Wytwarzają one rocznie ok. 5800 mln kwh prądu. Dane te dotyczące liczby elektrowni oraz ich mocy odbiegają od statystyki Niemieckiego Instytutu ds. Energii Wiatrowej (DEWI). Krajowy Urząd ds. Środowiska prowadzi bowiem ewidencję instalacji tylko zgodnie z zapisami Federalnej ustawy o ochronie przed imisją. Dalsze informacje: Odnawialne źródła energii http://www.mluv.brandenburg.de/cms/detail.php/5lbm1.c.170959.de OCHRONA KLIMATU I ENERGIA 79

3.4 Handel emisjami W Niemczech istnieje ponad 1600 instalacji zobowiązanych do handlu emisjami. W statystyce krajów związkowych Brandenburgia zajmuje 9 miejsce. W odniesieniu do ogólnego wolumenu przydzielonych uprawnień do emisji zanieczyszczeń Brandenburgia plasuje się nadal na drugim miejscu. Z początkiem okresu handlowego 2008-2012 uprawnienia do emisji wydano 63 instalacjom. Tym samym dysponują one w odniesieniu do całego okresu certyfikatami emisyjnymi w wysokości 33,8 mln ton CO 2. W 2008 u liczba instalacji zobowiązanych do handlu emisjami wzrosła do 66. 3-8 22 instalacje (każda instalacja paleniskowa o mocy cieplnej powyżej 50 MW), czyli jedna trzecia wszystkich instalacji zobowiązanych do handlu emisjami, emitowały w 2008 u ok. 42,5 mln ton CO 2. Odpowiada to 87 proc. emisji wszystkich instalacji uczestniczących w handlu emisjami na terenie kraju związkowego (49 mln ton). Na południu Brandenburgii znajdują się dwie elektrownie węgla brunatnego Schwarze Pumpe i Jänschwalde. To dwaj z dziesięciu największych emitentów CO 2 w Niemczech. Te dwie elektrownie emitują trzy czwarte emisji wszystkich instalacji zobowiązanych do handlu emisjami w kraju związkowym Brandenburgia. 3-9 3-10 3-8 Podział certyfikatów emisyjnych w Niemczech według krajów branżowych na początku okresu handlowego 2008-2012 (w mln uprawnień na ) Meklemburgia-Pomorze Przednie Turyngia Hamburg Szlezwik-Holsztyn Berlin Brema Hesja Nadrenia-Palatynat Kraj Sary Saksonia-Anhalt Saksonia Bawaria Badenia Wirtembergia Dolna Saksonia Brandenburgia Nadrednia Północna-Westfalia 3-9 Instalacje zobowiązane do emisji według branż (stan z 31.12.2008 u) 3-10 Emisje CO 2 w 2008 u według branż w mln ton CO 2 na (stan z 31.12.2008 u) Energia > 50 MW Energia < 50 MW Energia > 50 MW Energia < 50 MW Przemysł żelazny i stalowy Przetwarzanie ropy Przemysł żelazny i stalowy Przetwarzanie ropy Wapno i cement Szkło, ceramika, papier Wapno i cement Szkło, ceramika, papier 80 OCHRONA KLIMATU I ENERGIA

3-11 Bezpłatnie przydzielone uprawnienia do emisji zanieczyszczeń i emisje w latach 2005-2008 Miliony ton CO 2 na Przydział w latach 2005-2007 Emisje w 2005 u Emisje w 2006 u Emisje w 2007 u Przydział w latach 2008-2012 Wytwarzanie energii Przemysł żelazny i stalowy Inne gałęzie przemysłu Emisje w 2008 u Wraz z ustawą o przydzielaniu uprawnień do emisji zanieczyszczeń (ZuG) na drugi okres handlowy 2008-2012 branża ta cechująca się największą intensywnością emisyjną znajdzie się pod znacznie większą presją zmniejszenia ilości emisji: Zwłaszcza instalacje opalane węglem otrzymały w zależności od stopnia skuteczności wytwarzania energii elektrycznej znacznie mniejsze bezpłatne ilości przydziału (nawet do 50 proc. poniżej zapotrzebowania wynikającego z emisji poprzednich lat). Konieczność uzyskania dodatkowo potrzebnych uprawnień do emisji zanieczyszczeń (certyfikatów) w odpowiednich punktach handlowych ma stworzyć wraz ze zmniejszeniem liczby certyfikatów dostęp- nych dla handlu, a tym samym wraz z rosnącymi cenami handlowymi zachętę do inwestowania w budowę nowych instalacji bądź do przechodzenia w ramach przezbrojenia na procedury i technologie powodujące mniejsze emisje (zmiana paliwa, zwiększenie efektywności). Zanosi się jednak na to, że impuls ten w związku z kryzysem gospodarczym, do jakiego doszło pod koniec 2008 u, ulegnie wyraźnemu zmniejszeniu. Wraz ze spadającymi wskaźnikami produkcji zmniejsza się też bowiem popyt na certyfikaty emisyjne. Towarzyszyć może temu spadek cen na uprawnienia do emisji zanieczyszczeń. 3-11 Dalsze informacje: Handel emisjami http://www.mugv.brandenburg.de/info/emissionshandel OCHRONA KLIMATU I ENERGIA 81

3.5 Paliwa zastępcze wykorzystanie energetyczne Aspekty związane z ochroną klimatu zyskują również w zakresie energetycznego wykorzystania odpadów coraz większe znaczenie przede wszystkim przy wykorzystaniu odpadów zakwalifikowanych jako neutralne dla klimatu jako paliw w elektrowniach lub do wytwarzania ciepła procesowego w procesach przemysłowych. Dotyczy to szczególnie paliw zastępczych (EBS) przygotowywanych z odpadów osiedlowych. W Brandenburgii są cztery instalacje wykorzystujące paliwa zastępcze. Bilanse energetyczne przedstawiono tutaj ze względu na ochronę danych w sposób anonimowy, jedynie w odniesieniu do instalacji. 3-1 3-2 W 2007 u łączna ilość paliw zastępczych wykorzystanych przez te cztery instalacje w Brandenburgii wyniosła 731.900 Mg, z czego 231.900 Mg pochodziło z odpadów osiedlowych kraju związkowego Brandenburgia, a więc również z gospodarstw domowych mieszkańców. Statystycznie rzecz biorąc odpowiada to mocy 300 kwh na mieszkańca. Jest to ilość energii, dzięki której mogłaby pracować np. pralka do prania przez mimo wszystko 150 godzin albo telewizor przez 5000 godzin. Gdyby chciało się dostarczyć wytwarzaną z tego energię dla porównania z nośników kopalnej energii pochodzenia organicznego w skali u, wymienione ilości regularnych paliw musiałyby wynieść 1.090.550 Mg/a łużyckiego węgla brunatnego, 234.450 Mg/a ropy oraz 229.235.000 m³/a gazu ziemnego. Oceny substytuowanych ilości energii dokonano w oparciu o oddaną energię elektryczną lub termiczną z instalacji i porównywalne wartości ogrzewcze dla węgla brunatnego 8650 MJ/Mg, ropy 42.800 MJ/Mg i gazu ziemnego 36 MJ/m³. W celu ustalenia bilansów ilościowych dotyczących ilości energii oddawanych przez elektrownie wykorzystujące paliwa zastępcze zebrano dla porównania na potrzeby obliczenia materiały dotyczące stopnia aktywności (η) (średnie wartości) elektrowni zasilanych węglem, ropą i gazem ziemnym (z uwzględnieniem stanu techniki): Elektrownia węglowa z η = 43 proc. elektryczna, η = 90 proc. termiczna elektrownia ropna z η = 38 proc. elektryczna, η = 90 proc. termiczna elektrownia gazu ziemnego z η = 58 proc. elektryczna, η = 90 proc. termiczna W 2008 u pracę rozpoczęły trzy kolejne elektrownie wykorzystujące paliwa zastępcze. W nadchodzących latach dołączą do nich kolejne siłownie. Wraz z towarzyszącym temu zaoszczędzeniem znacznie większej ilości nośników kopalnej energii pochodzenia organicznego paliwa zastępcze przyczyniają się w ewidentny sposób do ochrony klimatu w Brandenburgii. 3.1 Liczba instalacji w 2007 u i rodzaj paliwa zastępczego* Energetyczne wykorzystanie paliw zastępczych ilości paliw zastępczych i substytuowane paliwo Paliwo zastępcze w 2007 u w Mg/a Zastosowana ilość Substytuowane paliwo Węgiel brunatny w Mg/a Gaz ziemny w m³/a Ropa w M g/a Instalacja 1 Palne odpady / Inne odpady 79.200 171.000 39.495.000 35.250 Instalacja 2 Palne odpady / Inne odpady 391.600 490.250 87.518.000 112.000 Instalacja 3 Palne odpady / Inne odpady 12.350 16.600 3.022.000 3800 Instalacja 4 Palne odpady / Inne odpady 248.750 412.700 99.200.000 83.400 Suma 731.900 1.090.550 229.235.000 234.450 * Palne odpady to odpady z odpadów osiedlowych (np. żółty worek, stare drewno) 1 Mg = megagram; 1 mg = 1 t albo 1000 kg 3-2 Energetyczne wykorzystanie paliw zastępczych ilości paliw zastępczych i oddana energia Liczba instalacji w 2007 u i rodzaj paliwa zastępczego* Realna dolnych wartości grzewczych w MJ/Mg Instalacja 1 Palne odpady / Inne odpady 14.200 - Ilość paliw zastępczych w 2007 u w Mg Oddana energia w MWh z tego łącznie w Brandenburgii elektryczna termiczna 79.219-59.871-1503 Wytworzono: 26.526 131.334 Wytworzono: 314.294 Instalacja 2 Palne odpady / Inne odpady 13.568-391.600-126.313-503.362 6586 Instalacja 3 Palne odpady / Inne odpady 12.257-12.354-6595 - 16.040 2311 Instalacja 4 Palne odpady / Inne odpady 14.000 15.400 186.508 62.247 70.443 11.598 Ciepło procesowe Ciepło procesowe 82 OCHRONA KLIMATU I ENERGIA

ZEZWOLENIA I MONITORING 4 4.1 Postępowania o wydanie zezwolenia związane 84 z ustawą o ochronie przed imisją 4.2 Stan i monitoring instalacji wymagających zezwolenia 85 4.3 Zapobieganie awariom 87 4.4 Inne postępowania administracyjne 88 W Krajowym Urzędzie ds. Środowiska udziela się zezwoleń zgodnie z ustawą o ochronie przed imisją, ustawą o wodzie, ustawą o odpadach i prawem ochrony przyrody. Przedstawione poniżej informacje ograniczają się do instalacji wymagających zezwolenia zgodnie z zapisami ustawy o ochronie przed imisją. W kraju związkowym Brandenburgia ujęte są one w formie katastru w Systemie Informacji o Instalacjach Ochrona przed Imisją (AIS-I). System AIS-I zawiera informacje dotyczące operatora, miejsc lokalizacji, rodzaju instalacji, prowadzonych postępowań o wydanie zezwolenia oraz monitoringów i danych ważnych z punktu widzenia awarii. Regionalne kompetencje Od lipca 2004 u za realizację wszystkich postępowań o wydanie zezwolenia w Brandenburgii zgodnie z ustawą o ochronie przed imisją, a także za monitoring instalacji wymagających zezwolenia odpowiedzialne są trzy oddziały regionalne Krajowego Urzędu ds. Środowiska. Mapa 4-1 Mapa 4-1 Kompetencje regionalne w zakresie postępowań o wydanie zezwolenia Uckermark Prignitz Ostprignitz- Ruppin Schwedt/Oder Neuruppin Oberhavel Regionalbereich West RW Havelland Brandenburg an der Havel OT Groß Glienicke Potsdam Land Berlin Barnim Regionalbereich Ost RO Märkisch-Oderland Frankfurt (Oder) Potsdam- Mittelmark Zossen OT Wünsdorf Oder-Spree Ober- spree- Obszar Regionalbereich regionalny LUA-Hauptstandort/ Główna Genehmigungsverfahrensstelle/ / Biuro prowadzące postępowanie o placówka Krajowego Urzędu ds. Środowiska wydanie Überwachungsreferat zezwolenia / Wydział ds. monitoringu Filia LUA-Nebenstandort Krajowego Urzędu ds. Środowiska Wydział Überwachungsreferat ds. monitoringu Granica Landesgrenze kraju związkowego Granica Kreisgrenze powiatu Teltow- Fläming Elbe-Elster Dahme- Spreewald Regionalbereich Süd RS wald Lausitz Cottbus Spree-Neiße Dalsze informacje: Zespół krajowy AIS-I http://www.infonet-umwelt.de ZEZWOLENIA I MONITORING 83

4.1 Postępowania o wydanie zezwolenia związane z ustawą o ochronie przed imisją W przypadku utworzenia, uruchomienia oraz istotnych zmian wybranych instalacji mogących stanowić znaczne obciążenie lub zagrożenie dla ludzi i środowiska należy przeprowadzić postępowania o wydanie zezwolenia związane z ustawą o ochronie przed imisją. W załączniku do czwartego rozporządzenia dotyczącego Federalnej ustawy o ochronie przed imisją (4. BImSchV) zamieszczono katalog wszystkich rodzajów instalacji, uporządkowany według grup technologicznych, w odniesieniu do których należy przeprowadzić postępowanie o wydanie zezwolenia zgodnie z Federalną ustawą o ochronie przed imisją (BImSchG). Jest to skoncentrowane postępowanie o wydanie zezwolenia obejmujące też inne ważne urzędowe decyzje dotyczące instalacji (np. regularnie zezwolenie na budowę). Ustawodawca rozróżnia tutaj dwa rodzaje postępowania formalne postępowanie prowadzone z uwzględnieniem opinii publicznej oraz uproszczone postępowanie bez udziału opinii publicznej. Wstępna kontrola dotycząca obowiązku przeprowadzenia kompleksowej oceny oddziaływania na środowisko naturalne Wraz ze zmienioną w ramach realizacji prawa unijnego ustawą o kompleksowej ocenie oddziaływania na środowisko naturalne (UVPG) jako dodatkowy k proceduralny wprowadzono też wstępną kontrolę dotyczącą obowiązku przeprowadzenia kompleksowej oceny oddziaływania na środowisko naturalne. Ustawa UVPG rozróżnia odtąd między projektami, w przypadku których przeprowadzenie kompleksowej oceny oddziaływania na środowisko (UVP) jest obowiązkowe, a projektami, w przypadku których właściwy urząd udzielający zezwolenia musi indywidualnie stwierdzić, czy kompleksowa ocena oddziaływania na środowisko jest konieczna (wstępna kontrola). 4-1 Większość wstępnych kontroli dotyczących kompleksowej oceny oddziaływania na środowisko konieczna była w przypadku instalacji do wykorzystywania energii odnawialnych. I tak z 91 wstępnych kontroli w 2008 u 29 przeprowadzono w odniesieniu do projektów związanych z energią wiatru, a 57 w zakresie projektów związanych z instalacjami do wytwarzania biogazu. Postępowanie o wydanie zezwolenia W latach 2004-2008 w kraju związkowym Brandenburgia udzielono łącznie 1250 zezwoleń związanych z ustawą o ochronie przed imisją. 4-2 4-1 Liczba kontroli wstępnych (VP) dotycząca wnioskowanych zezwoleń, uporządkowana według branż, grup technologicznych, lata 2004-2008 4-2 Liczba udzielonych zezwoleń, uporządkowana według branż, grup technologicznych, lata 2004-2008 Grupa według załącznika do 4 rozporządzenia w sprawie wdrożenia Federalnej ustawy o ochronie przed imisją (4. BImSchV) Wytwarzanie ciepła, górnictwo, energia Kamienie i ziemie, szkło, ceramika, materiały budowlane Stal, żelazo i inne metale łącznie z obróbką Wyroby chemiczne, lekarstwa, rafinacja oleju mineralnego i dalsze przetwórstwo 2004 2005 2006 2007 2008 60 89 98 112 91 3 3 2 3 4 4 3 1 3 3 6 8 3 7 5 Obróbka powierzchniowa 0 0 0 0 0 substancjami organicznymi, produkcja materiałów wstęgowych z tworzyw sztucznych, inne przetwórstwo żywicy i tworzyw sztucznych Drewno, celuloza 0 1 0 2 0 Produkty spożywcze, używki, 5 13 11 22 25 pasza, produkty rolnicze Wykorzystywanie i usuwanie odpadów i innych materiałów 12 16 16 17 13 Magazynowanie, załadowywanie, wyładowywanie substancji i preparatów 4 7 3 3 9 Inne 1 2 3 1 5 Brandenburgia łącznie 95 142 137 170 155 Grupa według załącznika do 4 rozporządzenia w sprawie wdrożenia Federalnej ustawy o ochronie przed imisją (4. BImSchV) Wytwarzanie ciepła, górnictwo, energia Kamienie i ziemie, szkło, ceramika, materiały budowlane Stal, żelazo i inne metale łącznie z obróbką Wyroby chemiczne, lekarstwa, rafinacja oleju mineralnego i dalsze przetwórstwo 2004 2005 2006 2007 2008 75 85 142 138 96 5 11 9 9 10 8 5 4 4 5 12 8 13 6 6 Obróbka powierzchniowa 7 2 5 3 5 substancjami organicznymi, produkcja materiałów wstęgowych z tworzyw sztucznych, inne przetwórstwo żywicy i tworzyw sztucznych Drewno, celuloza 4 8 3 2 3 Produkty spożywcze, używki, 24 12 22 25 14 pasza, produkty rolnicze Wykorzystywanie i usuwanie odpadów i innych materiałów 81 86 84 63 56 Magazynowanie, załadowywanie, wyładowywanie substancji i preparatów 9 13 7 9 7 Inne 14 8 7 9 7 Brandenburgia łącznie 239 238 296 268 209 84 ZEZWOLENIA I MONITORING

Udzielone zezwolenia dotyczyły głównie następujących grup technologicznych: wytwarzanie ciepła, górnictwo, energia tu głównie elektrownie wiatrowe (WKA) (z 54 projektami dotyczącymi energii wiatrowej w 2008 u) i instalacje do wytwarzania biogazu (BGA) (z 37 instalacjami do wytwarzania gazu w 2008 u) oraz wykorzystanie / usuwanie odpadów, instalacje do usuwania odpadów. W przypadku 39 proc. 1250 instalacji, na które wydano zezwolenia, przeprowadzono wstępną kontrolę kompleksowej oceny oddziaływania na środowisko. 6 proc. udzielonych zezwoleń połączonych było z kompleksową oceną oddziaływania na środowisko. Również tu przeważały elektrownie wiatrowe 37 z łącznie 78 przeprowadzonych kompleksowych ocen oddziaływania na środowisko, co odpowiada 47 proc. Dodatkowo w ramach 201 postępowań w sprawie przyspieszenia przedsięwzięć budowlanych przed udzieleniem zezwolenia wydano pozwolenie na przedwczesną budowę. Do 1250 udzielonych zezwoleń dochodzą w latach 2004-2008 jeszcze 448 decyzje, w których wnioskowane zezwolenie zostało odrzucone lub też postępowanie trzeba było wstrzymać z powodu braku przesłanek. 4-3 4-3 Liczba nieudzielonych zezwoleń w Brandenburgii w latach 2004-2008 Rok Wstrzymane postępowania Odrzucone wnioski o wydanie zezwolenia Nieudzielone zezwolenia 2004 66 14 80 2005 52 22 74 2006 66 25 91 2007 83 18 101 2008 88 14 102 4.2 Stan i monitoring instalacji wymagających wydania zezwolenia Największy odsetek instalacji przewidzianych do monitoringu 4-4 stanowią instalacje do wykorzystania energii odnawialnych, zwłaszcza elektrownie wiatrowe, których liczba w 2008 u wynosiła 2401 pojedynczych instalacji, co odpowiada prawie połowie całego stanu liczebnego instalacji. Wyraźny skok w stanie liczebnym instalacji z u 2004 do 2005 u wynika z obowiązującej od 01.07.2005 u noweli prawnej, zgodnie z którą obowiązkowi uzyskania zezwolenia nie podlega odtąd już tylko farma wiatrowa z kilkoma instalacjami pojedynczymi, ale każda pojedyncza elektrownia wiatrowa, w związku z czym należy uwzględnić ją osobno w stanie liczebnym instalacji. 4-4 Stan liczebny instalacji wymagających monitoringu w Brandenburgii, uporządkowany według grup technologicznych, lata 2004-2008 Grupa według załącznika do 4 rozporządzenia w sprawie wdrożenia Federalnej ustawy o ochronie przed imisją (4. BImSchV) 2004 2005 2006 2007 2008 Wytwarzanie ciepła, górnictwo, energia 283 1508 1.915 2454 2719 Kamienie i ziemie, szkło, ceramika, materiały budowlane 176 175 171 147 136 Stal, żelazo i inne metale łącznie z obróbką 58 58 61 47 46 Wyroby chemiczne, lekarstwa, rafinacja oleju mineralnego i dalsze przetwórstwo 53 52 53 52 52 Obróbka powierzchniowa substancjami organicznymi, produkcja materiałów wstęgowych z 34 33 36 40 41 tworzyw sztucznych, inne przetwórstwo żywicy i tworzyw sztucznych Drewno, celuloza 7 7 7 10 9 Produkty spożywcze, używki, pasza, produkty rolnicze 1071 1074 1068 833 723 * Wykorzystywanie i usuwanie odpadów i innych materiałów 700 696 715 752 775 Magazynowanie, załadowywanie, wyładowywanie substancji i preparatów 220 215 216 210 200 Inne 226 231 230 227 227 Brandenburgia łącznie 2828 4049 4472 4772 4928 Tej nowej metody liczenia nie można zastosować w odniesieniu do liczby postępowań o wydanie zezwolenia opisanych w poprzednim rozdziale. W postępowaniach o wydanie zezwolenia wnioskodawca decyduje, ile instalacji pojedynczych zamieszcza we wniosku o udzielenie zezwolenia. * Zmniejszone na mocy noweli prawnej z 2007 u Dalsze informacje: Postępowania o wydanie zezwolenia zgodnie z ustawą o ochronie przed imisją http://www.mugv.brandenburg.de/cms/detail.php/lbm1.c.330810.de ZEZWOLENIA I MONITORING 85

Technika bezpieczeństwa: Na przykładzie monitoringu instalacji do wytwarzania biogazu Instalacja do wytwarzania biogazu w Nennhausen w powiecie Havelland z rozbudowaną ochroną odgromową (zdjęcie: H.-J. Gareis) Wymogi w zakresie techniki zabezpieczeniowej dotyczące instalacji do wytwarzania biogazu służą zapewnieniu skutecznej ochrony przeciwpożarowej i przeciwwybuchowej, a także ochrony zdrowia i pracy w związku z budową, funkcjonowaniem, konserwacją i naprawą instalacji aż do czasu zaprzestania jej działalności. Potencjalne zagrożenia wynikają z wytwarzanego i częściowo składowanego biogazu jako takiego, ze sposobu obchodzenia się z różnymi stosowanymi substancjami, z produktami, maszynami, a także z ewentualnej awarii pojedynczych elementów instalacji oraz z innych oddziaływań pochodzących spoza instalacji (uderzenie pioruna, działanie czynników zewnętrznych itd.). Fakt uwzględnienia i spełnienia wymogów z zakresu techniki bezpieczeństwa należy udokumentować (część składowa wniosku o udzielenie zezwolenia związanego z ustawą o ochronie przed imisją). Dokumenty wniosku wraz z udokumentowanym projektem instalacji oraz udzielone zezwolenie stanowią podstawę do przeprowadzenia późniejszego monitoringu instalacji przez specjalistyczne urzędy. Zadania związane z monitoringiem instalacji zaczynają się od pierwszych oględzin. Po wybudowaniu i uruchomieniu instalacji do wytwarzania biogazu, na którą udzielono zezwolenia związanego z ustawą o ochronie przed imisją, urzędy biorące udział w postępowaniu o wydanie zezwolenia dokonują regularnie pod kierownictwem Krajowego Urzędu ds. Środowiska pierwszego obejścia wraz z rewizją (tzw. odbiór końcowy). Sprawdza się wtedy, czy przestrzegane są postanowienia poboczne. W zakresie wymogów związanych z techniką zabezpieczającą stwierdza się często usterki. Dotyczą one m.in. następujących spraw: położenie i wykonanie elementów instalacji zmienione w stosunku do wnioskowanego zakresu (zbiorniki, pochodnia awaryjna, trafostacja) z bezpośrednimi skutkami dla wymogów w zakresie techniki zabezpieczającej; niepełna realizacja budowlanych środków przeciwpożarowych (uszczelnienie przeciwogniowe otworów przewodów rurowych i kabli, brak ochrony przed najechaniem na wrażliwe elementy instalacji, udokumentowanie klas ochrony przeciwpożarowej użytych elementów budowlanych); niekompletne oznaczenia, wadliwa dokumentacja w zakresie ochrony przeciwpożarowej, przeciwwybuchowej, ochrony pracy oraz niepełna realizacja wyników kontroli instalacji dokonanej przez rzeczoznawcę zgodnie z 29 a Federalnej ustawy o ochronie przed imisją (BImSchG). W celu usunięcia stwierdzonych usterek przez operatora instalacji Krajowy Urząd ds. Środowiska sporządza protokół końcowego odbioru z konkretnie wyznaczonymi terminami usunięcia usterek. Jakościową i terminową realizację usunięcia usterek przez operatora sprawdzają i dokumentują samodzielnie specjalistyczne urzędy w ramach bieżących kontroli dodatkowych. Dalsze informacje: Odnawialne źródła energii http://www.mugv.brandenburg.de/cms/detail.php/170959 86 ZEZWOLENIA I MONITORING

4.3 Zapobieganie awariom Mapa 4-2 Obszary eksploatacji zgodnie z rozporządzeniem dotyczącym awarii Perleberg Granica Landesgrenze kraju związkowego Granica Kreisgrenze powiatu Gerdshagen Prignitz Ostprignitz- Ruppin Märkisch Linden Fehrbellin Wiesenburg/ Mark Obszary eksploatacji z podstawowymi Betriebsbereich obowiązkami mit Grundpflichten Obszary Betriebsbereich eksploatacji z rozszerzonymi mit erweiterten obowiązkami Pflichten Ośrodek Standort z kilkoma mit obszarami mehreren eksploatacji Betriebsbereichen Zwei Dwa obszary Betriebsbereiche eksploatacji stehen znajdują unter się pod Aufsicht nadzorem des Krajowego Landesamtes für Urzędu Bergbau, ds. Górnictwa, Geologie Geologii und Rohstoffe; i Surowców. die Pozostałe übrigen obszary Betriebsbereiche stehen unter Aufsicht des eksploatacji monitorowane są przez Krajowy Urząd ds. Środowiska. Landesumweltamtes Oberhavel Liebenwalde Oranienburg Am Mellensee Teltow- Fläming Elbe-Elster Röderland Golßen Uckermark Barnim Prenzlau Pinnow Dahme- Spreewald Vetschau/ Spreewald Märkisch- Oderland Wandlitz Havelland Oberkrämer Velten Werneuchen Premnitz Gusow-Platkow Nauen Land Dahlwitz-Hoppegarten Berlin Potsdam Rüdersdorf Reitwein b. Berlin Brandenburg Groß Kreutz Erkner Fürstenwalde/ an der Havel Stahnsdorf Spree Schönefeld Beelitz Oder-Spree Frankfurt Potsdam- Linthe Königs- (Oder) Mittelmark Zossen Wusterhausen Storkow/Mark Oberspreewald- Lausitz Schwarzheide Lübben (Spreewald) Schwedt/ Oder Cottbus Spree- Neiße Eisenhüttenstadt Guben Döbern Spremberg Zabezpieczenie instalacji zagrożonych awarią Wymóg zachowania szczególnie wysokiego stopnia bezpieczeństwa instalacji dotyczy ośrodków eksploatacji, w których istniejące ilości niebezpiecznych substancji mogą doprowadzić do poważnych wypadków (awarii). Tego rodzaju ośrodki eksploatacji, np. niektóre zakłady chemiczne, duże magazyny zbiorników lub rafinerie, podlegają zapisom rozporządzenia o awariach (12. BImSchV). Określa się je mianem obszarów eksploatacji. Mapa pokazuje rozmieszczenie tych obszarów na terenie kraju związkowego Brandenburgia. Mapa 4-2 Na podstawie rodzaju i ilości niebezpiecznych substancji można ustalić, czy w odniesieniu do danego obszaru eksploatacji oprócz tzw. obowiązków podstawowych (unikanie awarii, środki zaradcze mające na celu ograniczenie ewentualnych skutków awarii, zgłaszanie zdarzeń) należy spełnić dodatkowo też rozszerzone obowiązki (sporządzanie planów alarmowych i planów zapobiegania niebezpieczeństwom, informowanie opinii publicznej o środkach bezpieczeństwa itd.). Obszary eksploatacji podlegają ponadurzędowo skoordynowanym intensywnym programom monitoringu zgodnie z 16 rozporządzenia o awariach. W latach 2008-2009 nie odnotowano w Brandenburgii przypadków awarii. W odniesieniu do obszarów eksploatacji położonych w pobliżu Polski obowiązują uzupełniające postanowienia zawartej w 1992 u w Helsinkach Konwencji UNECE (Europejska Komisja Gospodarcza ONZ) w sprawie transgranicznych skutków awarii przemysłowych. UNECE: United Nations Economic Commission for Europe ZEZWOLENIA I MONITORING 87

4.4 Inne postępowania administracyjne Postępowania dotyczące środków prawnych Jedną z głównych części środków prawnych składanych przez wnioskodawców, sąsiadów względnie operatorów instalacji stanowią sprzeciwy ze strony sąsiadów, którzy czują się dotknięci skutkami instalacji, na które udzielono zezwolenia zgodnie z ustawą o ochronie przed imisją. Rozpatrywane są również środki prawne adresatów odmownych decyzji administracyjnych, którzy muszą spełnić pewne określone ustalenia (np. dozbroić instalacje) albo którzy otrzymują zezwolenia zawierające postanowienia dodatkowe. 4-5 Postępowania partycypacyjne kierunkowe planowanie zabudowy W ramach swoich zadań wykonawczych Krajowy Urząd ds. Środowiska sprawdza m.in., czy kierunkowe planowanie zabudowy gmin jest zgodne z wymogami ustawy o ochronie przed imisją, wymogami związanymi z gospodarką wodną i wymogami w zakresie specjalistycznej ochrony przyrody, a w szczególności, czy jest zgodne z prawem o ochronie gatunków. 4-6 Ewidencja instalacji zgodnie z 26 rozporządzeniem dotyczącym Federalnej ustawy o ochronie przed imisją (26. BImSchV pola elektromagnetyczne) W przypadku ewidencji instalacji, o których należy powiadomić Krajowy Urząd ds. Środowiska zgodnie z zapisami rozporządzenia o polach elektromagnetycznych (26. BIm- SchV), mamy do czynienia z instalacjami wysokiej częstotliwości (stacjonarne urządzenia radionadawcze, np. w zakresie telefonii komórkowej) lub też z instalacjami niskiej częstotliwości, na które nie wydano zezwolenia gdzie indziej (np. niektóre przewody energetyczne) w obszarach zamieszkałych. 4-7 Opieka nad specjalistycznymi zakładami utylizacji Krajowy Urząd ds. Środowiska zobowiązany jest do monitorowania specjalistycznych zakładów utylizacji. Zewnętrzni, dopuszczeni orzecznicy sprawdzają specjalistyczne zakłady utylizacji (rozporządzenie o specjalistycznych zakładach utylizacji EfBV) oraz wspólnoty podmiotów utylizacyjnych (dyrektywa dotycząca wspólnot podmiotów utylizacyjnych EgRL), wystawiają im certyfikaty i przedkładają je Krajowemu Urzędowi ds. Środowiska. Certyfikat ten można utracić w przypadku naruszenia prawa. Liczba rejestracji i kontroli utrzymuje się od lat w sumie na tym samym poziomie. 4-8 4-9 4-5 Liczba postępowań w sprawie środków prawnych prowadzonych w Krajowym Urzędzie ds. Środowiska w latach 2007-2008 Złożone sprzeciwy Złożone pozwy i wnioski o tymczasową ochronę prawną 2007 2008 2007 2008 Obszar Regionalny Wschód 92 167 27 18 Obszar Regionalny Zachód 93 142 26 23 Obszar Regionalny Południe 98 341 32 28 Krajowy Urząd ds. Środowiska łącznie 283 650 85 69 4-6 Udział oddziałów regionalnych w planowaniu urbanistycznym gmin w latach 2007-2008 Powiaty, wydzielone miasta, wybrane miasta 2007 2008 Obszar Regionalny Wschód Obszar Regionalny Zachód Obszar Regionalny Południe Märkisch-Oderland, Oder-Spree, Frankfurt nad Odrą 206 227 Barnim, Uckermark, Eberswalde, Prenzlau 190 185 Potsdam-Mittelmark, Havelland, Poczdam, Brandenburg nad Hawelą 227 264 Oberhavel, Ostprignitz-Ruppin, Prignitz 223 225 Dahme-Spreewald, Teltow-Fläming 150 228 Spree-Neiße, Elbe-Elster, Oberspreewald-Lausitz, Cottbus 212 208 Brandenburgia łącznie 1208 1337 4-7 Realizacja zgłoszeń w sprawie instalacji zgodnie z 26 rozporządzeniem dotyczącym Federalnej ustawy o ochronie przed imisją (26. BlmSchV pola elektromagnetyczne) w oddziałach regionalnych w latach 2007-2008 Instalacje niskiej częstotliwości Instalacje wysokiej częstotliwości 2007 2008 2007 2008 Obszar Regionalny Wschód 166 100 278 214 Obszar Regionalny Zachód 259 175 156 243 Obszar Regionalny Południe 61 87 221 160 Brandenburgia łącznie 486 361 655 617 88 ZEZWOLENIA I MONITORING

4-8 Specjalistyczne zakłady utylizacji podlegające obowiązkowi monitoringu Stan z 01.01.2007 u Stan z 31.12.2008 u Techniczne organizacje monitoringowe (TÜO) z siedzibą na terenie kraju związkowego Brandenburgia 3 4 Wspólnoty podmiotów utylizacji (EG) z siedzibą na terenie kraju związkowego Brandenburgia 2 2 Rzeczoznawcy na terenie kraju związkowego Brandenburgia 14 16 Dopuszczone podmioty edukacyjne (EfBV) na terenie kraju związkowego Brandenburgia 9 10 Certyfikowane przedsiębiorstwa 391 362 z tego certyfikaty według działalności Zbieranie 292 265 Transport 303 272 Składowanie 209 195 Obróbka 207 192 Wykorzystanie 112 99 Usuwanie 22 19 Pośrednictwo 17 33 Handel 10 18 4-9 Liczba certyfikowanych specjalistycznych zakładów utylizacji w Brandenburgii Stan z 31.12.2008 u Firmy z umową o monitoringu jednej z czterech Brandenburskich Technicznych Organizacji Monitoringowych 127 Firmy certyfikowane przez 23 TÜO z siedzibą poza terenem kraju związkowego Brandenburgia 103 Zakłady utylizacji będące członkiem dwóch Brandenburskich Wspólnot Utylizacji 46 Liczba zakładów w Brandenburgii sprawujących opiekę nad 10 wspólnotami utylizacji mającymi główną siedzibą na terenie innych krajów związkowych 86 Liczba specjalistycznych zakładów utylizacji, nad którymi opiekę sprawują brandenburskie TÜO i EG w pozostałych 11 krajach związkowych 118 Certyfikowane wyłączne przedsiębiorstwa transportowe 133 Łącznie 362 Z tego Postępowania administracyjne przewożenie odpadów za granicę Krajowy Urząd ds. Środowiska prowadzi postępowania administracyjne konieczne do przewozu odpadów za granicę. W ramach tego prowadzi się z państwem odbierającym postępowania notyfikacyjne przewidziane w międzynarodowych umowach i niemieckich ustawach. 4-10 Zezwolenia transportowe Krajowy Urząd ds. Środowiska udziela zezwoleń transportowych (TG) na transporty odpadów organizowane w ramach działalności gospodarczej i prowadzi postępowania administracyjne wynikające z kontroli obowiązków, których należy przy tym przestrzegać (np. podczas przeprowadzania kontroli policyjnych na autostradach). 4-11 4-10 Postępowania administracyjne dotyczące przewozu odpadów za granicę w 2008 u Postępowania notyfikacyjne dotyczące przewozu odpadów za granicę 141 Z tego rozstrzygnięto 107 Z tego opracowano, jednak bez zakończenia (np. w przypadku zwrotu) 34 Decyzje w przypadku kontroli Urzędu Celnego / Urzędu Federalnego ds. Ruchu Towarowego (BAG) 85 Decyzje dotyczące rozgraniczenia odpadów i nieodpadów 7 Decyzje w ramach postępowań notyfikacyjnych z niepełnym wykorzystaniem 3 Decyzje o nielegalnie wprowadzonych odpadach, których nie można cofnąć 1 Postępowania dotyczące cofnięcia nielegalnie przewiezionych odpadów 5 Ewidencja dokumentów towarzyszących w przypadku transgranicznego przewozu odpadów ok. 15 tys. 4-11 Czynności administracyjne dotyczące zezwoleń transportowych w latach 2007-2008 2007 2008 Zezwolenia transportowe 138 174 Wszczęcie postępowań w sprawie wykroczenia 8 1 Decyzje w przypadku kontroli Federalnego Urzędu ds. Ruchu Transportowego (BAG) 17 19 Procedury monitoringowe, kontrole i pomoc urzędowa 198 267 ZEZWOLENIA I MONITORING 89

90