Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach Wydział Humanistyczny Instytut Pedagogiki PROGRAM PRAKTYKI PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNEJ W PRZEDSZKOLU I NA I ETAPIE EDUKACYJNYM DLA STUDENTÓW STUDIÓW I STOPNIA KIERUNKU PEDAGOGIKA Z/S EDUKACJA WCZESNOSZKOLNA Z WYCHOWANIEM PRZEDSZKOLNYM Studia stacjonarne Obowiązuje od roku akademickiego 2012/2013 Opracowały: prof. nadzw. dr hab. Anna Klim-Klimaszewska dr Aldona Grądzka-Tys dr Sabina Wieruszewska-Duraj Siedlce 2012
I. Informacje ogólne Praktyka psychologiczno-pedagogiczna w przedszkolu i klasach I-III szkoły podstawowej dla studentów studiów I stopnia przygotowujących się do wykonywania zawodu nauczyciela organizowana jest na podstawie Rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 17 stycznia 2012 r. w sprawie standardów kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela w wymiarze nie mniej niż 30 godzin. Obejmuje ona obserwację i uczestnictwo w różnych formach działalności wychowawczej przedszkola i klas I-III szkoły podstawowej, realizowanych przez nauczycieli i pozostały personel oraz samodzielną realizację zadań wychowawczych zgodnych z założeniami placówki. Podstawowym założeniem realizacji praktyki pedagogicznej jest nabywanie przez studenta kompetencji opiekuńczo-wychowawczych. II. Cele praktyki psychologiczno-pedagogicznej a) Celem praktyki jest gromadzenie doświadczeń związanych z pracą opiekuńczowychowawczą z dziećmi i uczniami na pierwszym etapie kształcenia, zarządzaniem grupą i diagnozowaniem indywidualnych potrzeb dzieci i uczniów oraz konfrontowanie nabywanej wiedzy psychologiczno-pedagogicznej z rzeczywistością pedagogiczną w działaniu praktycznym w przedszkolu i szkole podstawowej. b) W szczególności celem praktyki psychologiczno-pedagogicznej jest: Tworzenie warunków do gromadzenia i wzbogacenia doświadczeń sprzyjających wielostronnemu przygotowaniu studentów do pełnienia całokształtu obowiązków pedagoga. Tworzenie warunków do kształtowania refleksji pedagogicznej i twórczej postawy wobec zjawisk pedagogicznych w naturalnych sytuacjach mających miejsce w przedszkolu i klasach I-III szkoły podstawowej. Umożliwienie poznania organizacji, zasad działania oraz specyfiki funkcjonowania przedszkola i szkoły podstawowej. Tworzenie warunków do zdobywania doświadczenia w zakresie stosowania metod, form i technik pedagogicznych charakterystycznych dla przedszkola i klas I-III szkoły podstawowej. Umożliwienie nabywania umiejętności doskonalenia warsztatu pracy wychowawczej w przedszkolu i klasach I-III szkoły podstawowej. Umożliwienie zapoznania się z dokumentacją stanowiącą podstawę działalności pedagogicznej przedszkola i szkoły. Tworzenie warunków umożliwiających uzupełnienie wiedzy psychologicznopedagogicznej zdobywanej podczas studiów. Umożliwienie doskonalenia umiejętności spostrzegania faktów pedagogicznych, właściwej ich analizy i interpretacji. Tworzenie warunków do kształtowania właściwej postawy zawodowej pedagoga. Umożliwienie poznania podstawowych problemów wychowawczych ujawniających się w przedszkolu i klasach I-III szkoły podstawowej oraz sposobów ich rozwiązywania. Umożliwienie gromadzenia doświadczeń związanych z pracą pedagoga. Umożliwienie poznania przez studenta realiów pracy pedagogicznej w przedszkolu i szkole podstawowej. Stworzenie warunków do obserwacji pracy poszczególnych pracowników przedszkola i szkoły. 2
III. Treści praktyki psychologiczno-pedagogicznej 1. Treści śródrocznej praktyki psychologiczno-pedagogicznej określone są w sylabusie przedmiotów: Śródroczna praktyka psychologiczno-pedagogiczna w przedszkolu i Śródroczna praktyka psychologiczno-pedagogiczna na I etapie edukacyjnym. 2. W trakcie ciągłej praktyki psychologiczno-pedagogicznej następuje kształtowanie kompetencji opiekuńczo-wychowawczych przez: 1) zapoznanie się ze specyfiką przedszkola i szkoły, w szczególności poznanie realizowanych przez nie zadań opiekuńczo-wychowawczych, sposobu funkcjonowania, organizacji pracy, pracowników, uczestników procesów pedagogicznych oraz prowadzonej dokumentacji; 2) obserwowanie: a) zorganizowanej i podejmowanej spontanicznie aktywności formalnych i nieformalnych grup dzieci/uczniów, b) aktywności poszczególnych dzieci/uczniów, w tym dzieci/uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, c) interakcji dorosły (nauczyciel, wychowawca) dziecko/uczeń oraz interakcji między dziećmi/uczniami (w tym samym i w różnym wieku), d) procesów komunikowania interpersonalnego i społecznego w grupach wychowawczych, ich prawidłowości i zakłóceń, e) czynności podejmowanych przez opiekuna praktyki oraz prowadzonych przez niego zajęć, f) sposobu integrowania przez opiekuna praktyki różnej działalności, w tym opiekuńczo-wychowawczej, dydaktycznej, pomocowej i terapeutycznej, dynamiki grupy, ról pełnionych przez uczestników grupy, zachowania i postaw dzieci/uczniów, g) działań podejmowanych przez opiekuna praktyki na rzecz zapewnienia bezpieczeństwa i zachowania dyscypliny w grupie/klasie; 3) współdziałanie z opiekunem praktyki w: a) sprawowaniu opieki i nadzoru nad grupą/klasą oraz zapewnianiu bezpieczeństwa, b) podejmowaniu działań wychowawczych wynikających z zastanych sytuacji, c) prowadzeniu zorganizowanych zajęć wychowawczych, d) podejmowaniu działań na rzecz dzieci/uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi; 4) pełnienie roli opiekuna-wychowawcy, w szczególności: a) diagnozowanie dynamiki grupy/klasy oraz pozycji jednostek w grupie/klasie, b) poznawanie dzieci/uczniów, ich sytuacji społecznej, potrzeb, zainteresowań i zdolności, a także określanie poziomu rozwoju oraz wstępne diagnozowanie dysfunkcji i zaburzeń, c) samodzielne prowadzenie działań opiekuńczo-wychowawczych wobec grupy i poszczególnych dzieci/uczniów w grupie, d) sprawowanie opieki nad grupą w toku spontanicznej aktywności dzieci/uczniów, e) organizację i prowadzenie zajęć wychowawczych (w tym zajęć integrujących grupę i działań profilaktycznych) w oparciu o samodzielnie opracowywane scenariusze, f) animowanie aktywności grupy i współdziałania jej uczestników, organizowanie pracy dzieci/uczniów w grupach zadaniowych, g) podejmowanie indywidualnej pracy z dziećmi/uczniami (w tym z dziećmi/uczniami ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi), 3
h) podejmowanie działań wychowawczych o charakterze interwencyjnym w sytuacjach konfliktu, zagrożenia bezpieczeństwa, naruszania praw innych lub nieprzestrzegania ustalonych zasad, 5) sprawowanie opieki nad dziećmi/uczniami poza terenem przedszkola i szkoły, 6) analizę i interpretację zaobserwowanych albo doświadczanych sytuacji i zdarzeń pedagogicznych, w tym: a) prowadzenie dokumentacji praktyki, b) konfrontowanie wiedzy teoretycznej z praktyką, c) ocenę własnego funkcjonowania w toku realizowania zadań opiekuńczych i wychowawczych (dostrzeganie swoich mocnych i słabych stron), d) ocenę przebiegu prowadzonych działań oraz realizacji zamierzonych celów, e) konsultacje z opiekunem praktyki w celu omawiania obserwowanych sytuacji i przeprowadzanych działań, f) omawianie zgromadzonych doświadczeń w grupie studentów. IV. Organizacja praktyki psychologiczno-pedagogicznej na terenie przedszkola i szkoły 1. Student zobowiązany jest do zrealizowania łącznie 60 godzin praktyki, w tym 20 godzin śródrocznej praktyki realizowanej w ramach zajęć w uczelni (10 godzin w ramach przedmiotu Śródroczna praktyka psychologiczno-pedagogiczna w przedszkolu i 10 godzin w ramach przedmiotu Śródroczna praktyczna psychologicznopedagogiczna na I etapie edukacyjnym) oraz 40 godzin ciągłej praktyki psychologiczno-pedagogicznej, w tym 20 godzin w przedszkolu i 20 godzin w klasach I-III szkoły podstawowej realizowanej przez studenta indywidualnie poza zajęciami w uczelni. 2. W trakcie praktyki studentowi zapewnia się następujące formy aktywności: a) wizyty w przedszkolach i szkołach podstawowych; b) obserwowanie zajęć i lekcji; c) asystowanie nauczycielowi prowadzącemu zajęcia i lekcje; d) omawianie zajęć prowadzonych przez nauczycieli. 3. Ciągła praktyka odbywa się równolegle z realizacją zajęć w uczelni. 4. Podczas zebrania opiekun ciągłej praktyki z ramienia uczelni informuje studentów o celach, zasadach i sposobie realizacji treści programowych oraz o warunkach uzyskania zaliczenia. 5. Na podstawie zaświadczenia potwierdzającego zgodę dyrektora przedszkola i szkoły na odbycie ciągłej praktyki opiekun praktyki z ramienia uczelni wydaje studentom skierowanie na praktykę. 6. Do obowiązków studenta odbywającego ciągłą praktykę w szczególności, należy: a) przestrzeganie przepisów obowiązujących w miejscu odbywania praktyki; b) wykonywanie zadań zleconych przez opiekuna praktyki w przedszkolu i szkole; c) prowadzenie dokumentacji potwierdzającej rodzaj wykonywanej pracy z uwzględnieniem szczegółowych wymagań zawartych w Programie praktyki i Zasadach odbywania praktyki psychologiczno-pedagogicznej. 7. Dyrektor przedszkola i szkoły wyznacza opiekuna praktyki sprawującego bezpośrednią opiekę nad przebiegiem praktyki. 8. Podczas odbywanej ciągłej praktyki student prowadzi dokumentację obejmującą: a) Arkusz praktyki, w którym zamieszcza tematy realizowanych działań oraz liczbę godzin na nie przeznaczonych, potwierdzony podpisem opiekuna; b) dziennik praktyki zawierający: 4
krótką charakterystykę placówki; charakterystykę grupy/klasy z uwzględnieniem potrzeb, zainteresowań, zdolności, poziomu rozwoju; merytoryczne sprawozdanie z przebiegu praktyki z uwzględnieniem wytycznych zawartych w Zasadach odbywania praktyki psychologicznopedagogicznej. 9. Dziennik i arkusz praktyki zatwierdza opiekun ciągłej praktyki z ramienia placówki. V. Efekty Po realizacji praktyki psychologiczno-pedagogicznej student: w zakresie wiedzy: zna środowisko wychowawcze przedszkola i szkoły, ich specyfikę i procesy w nich zachodzące; zna podmioty przedszkolnej i szkolnej działalności pedagogicznej (dzieci/uczniów, rodziców i nauczycieli) i partnerów edukacji przedszkolnej i szkolnej oraz specyfikę funkcjonowania dzieci/uczniów w kontekście prawidłowości i nieprawidłowości rozwojowych; zna podstawową dokumentację przedszkola i szkoły (w klasach I-III). w zakresie umiejętności: potrafi dokonywać obserwacji sytuacji i zdarzeń pedagogicznych potrafi wykorzystywać wiedzę teoretyczną z zakresu pedagogiki oraz psychologii do analizowania i interpretowania określonego rodzaju przedszkolnych i szkolnych (w klasach I-III) sytuacji i zdarzeń pedagogicznych, a także motywów i wzorów zachowań uczestników tych sytuacji, potrafi posługiwać się wiedzą teoretyczną z zakresu pedagogiki i psychologii w celu analizowania przedszkolnych i szkolnych (w klasach I-III) sytuacji pedagogicznych oraz projektowania strategii realizowania działań praktycznych na etapie edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej, potrafi samodzielnie zdobywać wiedzę i rozwijać swoje profesjonalne umiejętności związane z przedszkolną i wczesnoszkolną działalnością pedagogiczną (wychowawczą i opiekuńczą), korzystając z różnych źródeł (w języku polskim i obcym) i nowoczesnych technologii, potrafi ocenić przydatność typowych metod, procedur i dobrych praktyk do realizacji zadań wychowawczych i opiekuńczych związanych z etapem edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej, potrafi posługiwać się zasadami i normami etycznymi w wykonywanej działalności. w zakresie kompetencji społecznych: ma świadomość poziomu swojej wiedzy i umiejętności; rozumie potrzebę ciągłego dokształcania się zawodowego i rozwoju osobistego; dokonuje oceny własnych kompetencji i doskonali umiejętności w trakcie realizowania działań pedagogicznych (wychowawczych i opiekuńczych), ma świadomość istnienia etycznego wymiaru postrzegania dzieci/uczniów. 5
VI. Warunki zaliczenia praktyki psychologiczno-pedagogicznej 1. Śródroczną praktykę psychologiczno-pedagogiczną zalicza nauczyciel akademicki prowadzący przedmiot zgodnie z warunkami zaliczenia określonymi w sylabusie. 2. Podstawą zaliczenia ciągłej praktyki jest zrealizowanie obowiązków wynikających z Programu praktyki psychologiczno-pedagogicznej w przedszkolu i na I etapie edukacyjnym i zadań zawartych w zasadach odbywania ciągłej praktyki psychologiczno-pedagogicznej oraz terminowe złożenie kompletnej dokumentacji, która obejmuje: a) dziennik praktyk, b) Arkusz ciągłej praktyki psychologiczno-pedagogicznej, c) Ocenę praktyki psychologiczno-pedagogicznej, w której opiekun z ramienia placówki wskazuje osiągnięcia studenta oraz ewentualne braki, ze szczególnym uwzględnieniem następujących kryteriów: przygotowanie merytoryczne (wiedza i umiejętności), umiejętności z zakresu prowadzenia obserwacji, postawa praktykanta, 3. Zaliczenia ciągłej praktyki dokonuje opiekun z ramienia uczelni biorąc pod uwagę następujące kryteria: ogólną ocenę z przebiegu praktyki wystawioną przez opiekuna z ramienia przedszkola/szkoły, potwierdzone podpisami opiekuna w placówce zadania realizowane w czasie praktyki, merytoryczną zawartość dokumentacji, kompletność, spójność i estetykę dokumentacji. 6