PRZEGL EPIDEMIOL 00;: Anna Przybylska ZATRUCIA CHEMICZNYMI ŚRODKAMI OCHRONY ROŚLIN W 000 ROKU* Słowa kluczowe: chemiczne środki ochrony roślin, zatrucia, epidemiologia, Polska, rok 000 Key words: chemicals for plant protection, intoxications, epidemiology, Poland, 000 W 000 r. zarejestrowano 0 przypadków zatruć pestycydami. Liczba ta była mniejsza od odnotowanej w r., w 8 r. i od mediany za lata (odpowiednio o,,, i,). Najwięcej zatruć (; zapadalność 0,8 na 00 000 mieszkańców) notowano, podobnie jak w roku, w województwie lubelskim. Liczby zachorowań 0 i powyżej rejestrowano ponadto w województwach: lubuskim (; zap.,0), mazowieckim (; zap. 0,), podkarpackim (; zap. 0,) i świętokrzyskim (0; zap. 0,). Największą zapadalność zanotowano w woj. lubuskim (tab. I). Analiza zatruć pestycydami według rodzaju narażenia wskazuje w dalszym ciągu na przewagę zachorowań po spożyciu preparatu (80 przypadków;,8 ogółu). Spożycie samobójcze było przyczyną 0 zatruć (8,0), spożycie przypadkowe zatruć (,0), a z żywnością zatruć (,; w przypadkach z grochem, w przypadku ze szczawiem i w przypadku z truskawkami, przed upływem okresu karencji preparatu stosowanego do oprysku). Zgony wystąpiły tylko u osób, które spożyły preparat w celach samobójczych ( zgonów, 00,0 zgonów z powodu zatrucia pestycydami). Do zgonów (8,) doszło na wsi. W trakcie prac rolnych wykonywanych bez odzieży ochronnej, zatruło się osób (,), z czego (,0) na wsi. W innych sytuacjach doszło do zatrucia osób (8,). Należały tu: osoby, które oblały się preparatem (w przypadku insektycydem z grupy pyretroidów o nazwie FASTAC, w przypadku KARATE, oraz w przypadku herbicydem CHWASTOXTURBO); kobieta, która przez pomyłkę używała płynu owadobójczego BASUDIN EC (insektycyd fosforoorganiczny) do spryskiwania prasowanej bielizny; mężczyzna, który uległ zatruciu saletrą amonową (sztuczny nawóz) drogą wziewną i kontaktową; mężczyzna, który zatruł się preparatem CAPTAN 0 (fungicyd) przy przygotowywaniu roztworu; mężczyzna podczas siewu ziarna zaprawionego preparatem SARFUN T DS (fungicyd) bez odzieży ochronnej; kobieta, która zatruła się w trakcie dezynsekcji kurnika preparatem ASCYP * Opracowano na podstawie ankiet osobowych i biuletynów rocznych (Czarkowski M i in. Choroby zakaźne i zatrucia w Polsce 000 rok, Warszawa, PZH i GIS, 00: 88.). Pomoc techniczna I Chrześcijańska
Ta b e a I. Ta b e I........ 8.. 0....... L.p. Zatrucia chemicznymi środkami ochrony roślin w 000 roku. Liczba zachorowań, zapadalność na 00 000 mieszkańców i liczba zgonów, z podziałem na województwa Intoxications caused by chemicals for plant protection in 000. Number of cases, incidence per 00 000 population and number of deaths, by voivodeship Województwo Polska ogółem Dolnośląskie Kujawskopomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińskomazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie. zach. 8 0 8 zapad. 0, 0, 0,, 0,0 0, 0, 0, 0,8 0, 0, 0,8 8 0, 0, 0,. zgonów. zach. Rok zapad. 0, 0,0 0,, 0, 0,8 0,8 0, 0, 0, 0,8 0,. zgonów _. zach. 0 0 000 zapad. 0,8 0,0 0,8,0 0,0 0, 0, 0, 0, 0,0 0, 0, 0,. zgonów
Nr Zatrucia środkami ochrony roślin w 000 r. (insektycyd z grupy pyretroidów) oraz mężczyzna, który zatruł się w trakcie siewu zboża zaprawionego TIURAMEM i KARBENDAZYMEM (różne grupy) (tab. II). Ta b e a II. * Zatrucia chemicznymi środkami ochrony roślin w 000 roku. Zachorowania i liczba i procent według rodzaju narażenia, z uwzględnieniem środowiska (miasto/wieś) Ta b e II. Intoxications caused by chemicals for plant protection in 000. Cases and deaths number and percentage according to exposition and location (urban/rural) Miasto Wieś Ogółem Zachorowania i zachorow. zachorow. zachorow....... zamierzone spożycie preparatu przypadkowe Środowisko,,, 8, 0 8,0 00,0 8,, z żywnością,,, Rodzaj narażenia w trakcie prac rolnych,,0, tabele II IV opracowano na podstawie danych z ankiet osobowych inne sytuacje 8, 8, brak informacji ogółem 8,8, 8 8, 8, 0 00,0 00,0 Spośród wszystkich pestycydów najwięcej zachorowań (;,) i zgonów (;,) spowodowały różne insektycydy. Insektycydy z grupy pyretroidów spowodowały 0 zatruć (,), zgonów nie zanotowano; insektycydy fosforoorganiczne zatruć (,) i (,); insektycydy z grupy karbaminianów 0 zatruć (,) i (8,); insektycydy chloroorganiczne zatrucia (,) z powrotem do zdrowia, a insektycydy należące do innych grup zatrucia (,8), zgonów nie zanotowano. Herbicydy przyczyniły się do 8 zatruć (,8) i zgonu (,), a fungicydy do zatruć (,), zgonów nie notowano. Inne i różne środki ochrony roślin spowodowały łącznie zatruć (,0), nie wystąpiły. Nie uzyskano informacji na temat grupy preparatu w odniesieniu do zachorowań (,8), z których jedno zakończyło się zgonem (tab. III). Na wsi doszło do 8 zatruć (8,), a w miastach 8 (,8). Zapadalność mężczyzn była prawie dwukrotnie większa od zapadalności kobiet (odpowiednio 0, i ). W 000 r. największą zapadalność notowano wśród dziewcząt w wieku 0 lat na wsi (,0). Miało na to wpływ częste narażenie na przypadkowe spożycie preparatu. Wysoką zapadalność notowano u mężczyzn na wsi w grupach wieku 0 lat (0,8), nieco mniejszą w wieku lat (0,) i 0 lat (0,). Umieralność na wsi dziesięciokrotnie przewyższała umieralność w miastach (odpowiednio 0,0 i 0,00).
Tabela III. Zatrucia chemicznymi środkami ochrony roślin w 000 roku. Podział zachorowań i zgonów według grup środków ochrony roślin. Liczba, procent, śmiertelność z uwzględnieniem środowiska (miasto/wieś) Ta b e III. Intoxications caused by chemicals for plant protection in 000. Distribution of cases and deaths according to the groups of pesticides. Number, percentage and death rate according to the location (urban/rural) Miasto Wieś Ogółem Zachorowania i zachor. zachor. zachor... śmiert... śmiert... śmiert.,,,,0,,, Środowisko fosforoorganiczne chloroorganiczne, ', insektycydy, 0,8 0, 0, 8, 0,0 0, 8, 0,0 Grupa środków ochrony roślin inne grupy,,8,,,, 8,8,, z grupy pyretroidów karbaminiany herbicydy fungicydy,, inne środki ochrony roślin,, 8, różne środki ochrony roślin,, brak inf. nt. grupy pest., 00,0,,8,, ogółem 8,8,, 8 8, 8,, 0 00,0 00,0,
Tabela IV. Ta b e IV. Grupa wieku (w latach) 0 0 0 0 i > Razem Zatrucia chemicznymi środkami ochrony roślin w 000 roku. Zachorowania (liczba, zapadalność, procent) i (liczba, umieralność, śmiertelność) podział według wieku, płci i środowiska (miasto/wieś) Intoxications caused by chemicals for plant protection in 000. Cases (number, incidence, percentage) and deaths (number, mortality, death rate) distribution according to the age, gender, and location (urban/rural) Płeć Ogółem. liczba zap. zapadalność umier. umieralność śm. śmiertelność miasto zachorowania. 8 zap. 0, 0,0 0,0 0,0 0, 0,0 0, 0,0 0,08,8,,,,,8, 8,, 00,0. umier. 0,0 0,0 0,00 śm. () 0,, zachorowania. 8 zap. 0,8,00 0, 0, 0, 0,0 0,8 0, 0, 0, 0, 0, 0,0 Środowisko, 8,0,,,0,,,,, 0,, 00,0 wieś. umier. 0,0 0,08 0,0 0,0 0,0 0,0 śm. (), 8,,,,,, zachorowania. zap. 8 0, 8 0 0, 0,0 0, 0, 0, 0, 0,0 0,0 0, 0,8 ogółem,8,,,,,,,,, 00,0. umier. 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 śm (),,,,0,,,
A Przybylska Nr Umieralność mężczyzn trzykrotnie przewyższała umieralność kobiet (odpowiednio 0,0 i 0,0). Największą umieralność notowano u mężczyzn w wieku od 0 do lat na wsi (). Wysoką śmiertelność (,) zarejestrowano wśród kobiet w wieku od 0 do lat na wsi, oraz u mężczyzn w wieku 0 lat w miastach (0,0) (tab. IV). W 000 r. podobnie jak w roku poprzednim nie wystąpiły ogniska zbiorowych zatruć chemicznymi środkami ochrony roślin ( osoby i więcej). Rozkład sezonowy zatruć pestycydami przedstawia się następująco: najwięcej zachorowań (0,) wystąpiło w maju, w czerwcu notowano,8 ogółu zatruć, w lipcu,, a w kwietniu,. W pozostałych miesiącach występowało od (styczeń) do 8 (październik) zatruć, nie przekraczając 8 ogółu. Zgony nie wystąpiły w lutym, lipcu, październiku, listopadzie i grudniu. Dwa (8, ogółu zgonów) wystąpiły w marcu i po jednym (,) w styczniu, kwietniu, czerwcu, sierpniu i wrześniu. Informacje na temat przebiegu zachorowań zamieszczono w 0 ankietach (, ogółu). Najwięcej zatruć (,) miało średni przebieg. Lekki przebieg miały zachorowania, chorych, ciężki,0, a jednej osoby () średniociężki. Objawy nie wystąpiły u, osób (głównie małe dzieci). Brak informacji na temat przebiegu zachorowań w ankietach (,). Nie hospitalizowano, chorych (w tym zgon). Najwięcej osób przebywało w szpitalu do tygodnia (,). U osób tych zanotowano najwięcej zgonów (,). Od do tygodni przebywało w szpitalu,0 chorych, od do tygodni,8, a powyżej tygodni, chorych. Czas trwania objawów do tygodnia notowano u największej liczby chorych (8,). Od do tygodni trwały objawy u, chorych, a powyżej tygodni u takiej samej liczby osób, jaka odnosi się do okresu hospitalizacji. W obrazie klinicznym zatruć insektycydami fosforoorganicznymi ( osób) na pierwszy plan wysuwały się wymioty (u,). Do utraty przytomności doszło u 8, chorych. Nudności, zawroty głowy i osłabienie notowano u, chorych. Drgawki, biegunka, bóle brzucha i nadmierne pocenie się wystąpiły u, chorych tej grupy. U pojedynczych osób występowały: pieczenie w jamie ustnej, bóle głowy, duszność, bezdech, wysokie ciśnienie, gorączka, utrata wzroku, zaburzenia widzenia, utrudniony kontakt słowny i złe samopoczucie. U, objawy nie wystąpiły. Insektycydy chloroorganiczne ( osoby) spowodowały wymioty w obu przypadkach i u pojedynczych osób: biegunkę, silne bóle głowy i bladość powłok skórnych. Insektycydy z grupy pyretroidów (0 osób) spowodowały: wymioty (0,0), nudności (,0), bóle brzucha (,), pieczenie w jamie ustnej i przełyku (0,0), ślinotok (,0), duszność (0,0), bóle i zawroty głowy oraz osłabienie (,). Do utraty przytomności doszło u, chorych z tej grupy. Zaburzenia świadomości, bóle brzucha, zaburzenia równowagi, senność, zaburzenia widzenia, biegunkę, wysypkę skórną oraz zapach preparatu z ust notowano u,0. W pojedynczych przypadkach występowały: niepokój, splątanie, odurzenie, apatyczność, złe samopoczucie, gorączka, zaczerwienienie gardła, bladość powłok skórnych, piana na ustach, zaczerwienienie oczu i skóry twarzy oraz łzawienie. U 0,0 objawy nie wystąpiły. Herbicydy (8 osób) powodowały wymioty (0,0), bóle brzucha, zaburzenia oddychania (po,), nudności, bóle i zawroty głowy (po,). Do utraty przytomności doszło u, osób z tej grupy. Biegunkę, osłabienie siły mięśniowej notowano u,. W pojedynczych przypadkach występowały: obrzęk twarzy, pieczenie spojówek, alergia skórna, osłabienie, gorączka, pieczenie
Nr Zatrucia środkami ochrony roślin w 000 r. w przewodzie pokarmowym, zaburzenia widzenia, bezwład, utrata mowy i ślinotok. U, objawy nie wystąpiły. Inne środki ochrony roślin ( osób) powodowały w pojedynczych przypadkach: pobudzenie, ślinotok, bóle brzucha, pieczenie w żołądku, gorączkę i biały nalot na błonie śluzowej języka. W, przypadków tej grupy objawy nie wystąpiły (w tym w przypadkach po kontakcie z trutkami na szczury). U dwóch osób różne środki ochrony roślin spowodowały nudności i bóle głowy, a u pojedynczych osób: bóle oczu, zawroty głowy, osłabienie i uczucie słodkiego smaku w ustach. Brak informacji na temat grupy pestycydu w odniesieniu do osób. U dwóch z nich doszło do utraty przytomności ( zgon), a u jednej objawy nie wystąpiły. W 000 roku najwięcej zatruć spowodowały następujące preparaty: KARATE (insektycyd z grupy pyretroidów, s.a.: lambdacyhalotryna) przypadków (,0) i insektycyd z tej samej grupy DECIS (s.a.: deltametryna) przypadków (,). Po przypadków zatruć (,) spowodowały ponadto: FASTAC (również insektycyd z grupy pyretroidów; s.a.: alfametryna); MARSHAL 0 EC (insektycyd z grupy karbaminianów; s.a.: karbosulfan) oraz CHWASTOX (herbicyd; s.a.: MCPA + dikamba). W 000 r. zmalała nieco liczba zatruć samobójczych (, zachorowań w r.; 8,0 w 000 r.), a wzrosła liczba zatruć w wyniku spożycia przypadkowego (8, w r.;,0 w 000 r.). Nieostrożne obchodzenie się z preparatem (łatwy dostęp, niewłaściwe oznakowanie opakowań z trucizną najczęściej przelewanie pestycydów do butelek po napojach) oraz niewłaściwa odzież ochronna podczas pracy ze środkami ochrony roślin to najczęstsze przyczyny występowania zatruć. Zatrucia dzieci i młodzieży w wieku 0 lat w r. stanowiły,, a w 000r.,. W zapobieganiu zachorowaniom w przyszłości nie można przecenić roli oświaty zdrowotnej. A Przybylska INTOXICATIONS CAUSED BY CHEMICALS FOR PLANT PROTECTION IN POLAND IN 000 SUMMARY A total number of 0 cases of intoxications caused by chemicals for plant protection were registered in Poland in 000 (incidence 0.8 per 00 000 population). The majority of intoxications (.8) occurred after an intake of substances. In 8.0 cases it was suicidal intake, in.0 cases accidental intake, and in. with food. In. cases exposure took place at agricultural labor. Insecticides caused. of the total number of cases. In rural regions 8. of the sick people were subject of intoxication by chemicals for plant protection and in the urban regions.8. The incidence among men was higher than incidence among women (0, and respectively). In 000, no group intoxications were noted. In the result of intoxication by chemicals for plant protection seven people died. Adres autorki: Anna Przybylska Zakład Epidemiologii Państwowego Zakładu Higieny ul. Chocimska, 00 Warszawa