POLACY O POMOCY ROZWOJOWEJ. Wyniki badania TNS OBOP dla Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Wraszawa, grudzień 2011 r.

POLACY O POMOCY ROZWOJOWEJ Wyniki badania TNS OBOP dla Ministerstwa Spraw Zagranicznych Wraszawa, grudzień 2011 r. Ośrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o.o.; ul. Wspólna 56; 00-687 Warszawa; NIP: 521-10-18-407; REGON: 011162458 Bank Przemysłowo Handlowy PBK S.A. XX Oddział w Warszawie; Nr konta: 9710 6000 7600 0032 0000 436235; Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy XIX Wydział Gospodarczy KRS 0000100746; Kapitał Zakładowy: 1.000.000,00 zł t +48 22 598 98 98; f +48 22 598 99 99 e office@tns-global.pl; www.tns-global.pl

SPIS TREŚCI Spis Treści...1 Informacje o badaniu...2 Najważniejsze wyniki i wnioski...3 Wyniki badania...5 Wstęp... 5 1. Opinia publiczna o potrzebie udzielania przez Polskę pomocy krajom słabiej rozwiniętym 5 2. Poinformowanie o pomocy Polski dla innych krajów oraz źródła i treść informacji... 12 3. Świadomość problemów rozwoju międzynarodowego... 18 3.1. Kraje biedniejsze i gorzej rozwinięte niż Polska... 18 3.2. Milenijne Cele Rozwoju ONZ... 20 3.3. Największe wyzwania na drodze rozwoju krajów słabiej rozwiniętych... 22 4. Dziedziny, sposoby i kierunki pomocy... 24 4.1. Dziedziny pomocy... 24 4.2. Sposoby i kanały pomocy... 26 4.3. Geograficzne kierunki pomocy... 30 5. Wielkość polskiej pomocy... 32 6. Działania pomocowe w zakresie demokratyzacji... 37 1

INFORMACJE O BADANIU KLIENT: TEMAT: Ministerstwo Spraw Zagranicznych POLACY O POMOCY ROZWOJOWEJ. TERMIN REALIZACJI BADAŃ: 17-21 listopada 2011 r. PRÓBA LICZBA ZREALIZOWANYCH WYWIADÓW MAKSYMALNY STATYSTYCZNY BŁĄD POMIARU PROGRAMY WYKORZYSTANE DO OBLICZEŃ STATYSTYCZNYCH Ogólnopolska losowa reprezentatywna 1000-osobowa próba mieszkańców Polski w wieku 15 i więcej lat Cykliczny sondaż wielotematyczny Omnimas, zrealizowany techniką bezpośredniego (face to face) wywiadu kwestionariuszowego w domach respondentów +/-3,1% przy wiarygodności oszacowania równej 95% SPSS FOR WINDOWS 14.0. 1% próby odpowiada: 324 415 osobom

NAJWAŻNIEJSZE WYNIKI I WNIOSKI Przeważająca większość (78%) Polaków przekonana jest, że Polska powinna wspomagać rozwój państw słabiej rozwiniętych. To zdecydowanie więcej niż w 2004 roku, kiedy polską pomoc rozwojową popierało 63% respondentów, jednak mniej niż w 2008 roku, kiedy poparcie wynosiło 84%. Badani popierający zaangażowanie Polski w pomoc rozwojową są zdania, że mamy moralny obowiązek pomagać biedniejszym krajom (52%). Na drugim miejscu pojawiła się odpowiedź, że bogatsze państwa pomogły nam, więc teraz my powinniśmy pomóc biedniejszym (42%). Osoby, które wolałyby, żeby nasz kraj nie udzielał pomocy rozwojowej, argumentują, że Polska jest krajem zbyt biednym, by pomagać innym oraz, że powinniśmy najpierw rozwiązać nasze własne problemy (po 62%). Dwie piąte (40%) Polaków w ostatnich dwóch-trzech miesiącach miało kontakt się z informacjami o pomocy Polski dla innych krajów. Najważniejszym źródłem informacji o pomocy udzielanej przez Polskę innym krajom była dla badanych telewizja, którą wskazuje 86% osób, które miały kontakt z takimi informacjami. W 2011 roku Polacy najczęściej mieli kontakt z informacjami o pomocy dla Afryki (23%) oraz pomocy dla ofiar kataklizmów (22%). 16% badanych słyszało ogólnie o pomocy humanitarnej i dla ubogich. Polacy uważają, że z 200 państw na świecie, biedniejszych i gorzej rozwiniętych od Polski jest 90. Prawie co czwarty (24%) Polak ocenia, że państw biedniejszych od Polski jest powyżej 100, czyli realistycznie postrzega sytuację naszego kraju. W porównaniu z 2010 rokiem wzrosła przeciętna liczba państw, które uważane są za biedniejsze od Polski z 85 do 90 państw. Postrzegamy swoją sytuację wyraźnie lepiej niż w 2005 roku, kiedy średnia liczba biedniejszych państw szacowana przez respondentów wynosiła 79. Zaledwie 14% Polaków słyszało o Milenijnych Celach Rozwoju ONZ związanych z ograniczeniem ubóstwa na świecie do 2015 roku. W stosunku do listopada 2010 roku stopień poinformowania o Milenijnych Celach Rozwoju zmniejszył się o 5 pkt. proc. W poprzednich latach wahał się on pomiędzy 22% w 2006 i 2007 roku, a 13% w 2008 roku. Największym wyzwaniem stojącym na drodze rozwoju krajów słabiej rozwiniętych jest zdaniem Polaków dostęp do wody pitnej (54%). Ponad dwie piąte (42%) respondentów wskazuje na choroby zakaźne, w tym HIV/AIDS, niewiele mniej (39%) na niezdolność do wytworzenia wystarczającej ilości żywności, a co trzeci (33%) na konflikty zbrojne i inne konflikty wewnętrzne. Największy odsetek badanych (45%) uważa, że Polska najwięcej do zaoferowania krajom biedniejszym ma w dziedzinie poprawy poziomu edukacji. Więcej niż co trzeci Polak (36%) wskazuje w tym kontekście na poprawę stanu służby zdrowia. 3

Według respondentów Polska może przyczynić się do wspierania rozwoju krajów biedniejszych w pierwszej kolejności poprzez umożliwienie studentom z tych krajów studiowania w Polsce (33%). Opinie badanych na temat tego, w jaki sposób Polska powinna przekazywać fundusze na pomoc dla krajów mniej rozwiniętych, są podzielone po 51% wskazuje polskie organizacje pozarządowe i firmy (np. Polska Akcja Humanitarna, Caritas) oraz wyspecjalizowane organizacje międzynarodowe (np. UNICEF, Światowy Program Żywnościowy, Czerwony Krzyż). Według Polaków, nasz kraj powinien przede wszystkim pomagać krajom Afryki tego zdania jest znacznie ponad połowa badanych (59%). Na drugim miejscu, jednak już dużo rzadziej, wymieniane są kraje będące wschodnimi sąsiadami Polski Ukraina i Białoruś. Polska powinna je wspomagać w opinii co czwartego (25%) respondenta. Co drugi badany (50%) uważa, że Polska w stosunku do swoich możliwości gospodarczych przeznacza na pomoc rozwojową dla krajów biedniejszych tyle pieniędzy, ile trzeba. Polską pomoc jako zbyt dużą ocenia zaledwie 7% badanych, natomiast 16% sądzi, że jest ona zbyt mała. Więcej niż co czwarty (27%) badany nie ma zdania na ten temat. Prawie dwie trzecie (69%) badanych wyraziłoby zgodę, żeby rząd przeznaczał z ich podatków określoną kwotę na pomoc rozwojową dla biedniejszych krajów. Więcej niż co czwarty (27%) Polak nie chce, żeby pieniądze z płaconych przez niego podatków szły na pomoc rozwojową. W stosunku do 2010 roku odsetek Polaków, którzy zgodziliby się na przeznaczanie z ich podatków określonej kwoty na pomoc rozwojową, wyraźnie się zmniejszył z 69% do 63%. Akceptacja dla przekazywania pieniędzy z podatków na pomoc rozwojową jest obecnie najniższa od 2004 roku, kiedy po raz pierwszy zadano badanym takie pytanie. Poglądy badanych na temat kryteriów, które powinny decydować o podejmowaniu przez Polskę działań z zakresu demokratyzacji w konkretnych krajach, są podzielone. Najwięcej - 27% respondentów uważa, że o podejmowaniu działań z zakresu demokratyzacji powinna decydować zgoda rządu danego kraju. Respondenci, którzy nie sprzeciwiali się zaangażowaniu naszego kraju w działania na rzecz demokratyzacji w innych krajach, najczęściej uważają, że demokratyzacja powinna być wspierana poprzez wymianę młodzieży (35%). Podsumowując, można zaobserwować nieznaczny spadek poparcia dla udzielania przez Polskę pomocy rozwojowej innym krajom i przeznaczanie na to pieniędzy z podatków, który zapewne ma związek z kryzysem ekonomicznym i obawami o własną sytuację materialną. Z drugiej strony większość społeczeństwa nadal akceptuje takie działania. 4

WYNIKI BADANIA WSTĘP W drugiej połowie listopada 2011 roku 1 TNS OBOP po raz ósmy przeprowadził sondaż dotyczący opinii Polaków na temat pomocy rozwojowej. Pierwsza edycja tego badania została zrealizowana we wrześniu 2004 roku 2 i było ono powtarzane w następnych latach 3. We wszystkich przypadkach, gdzie było to możliwe, wyniki tegorocznego badania zestawione zostały z wynikami badań realizowanych w latach ubiegłych (w przypadku niektórych pytań, dokonana w międzyczasie, zmiana sposobu ich sformułowania utrudnia porównanie wyników). 1. OPINIA PUBLICZNA O POTRZEBIE UDZIELANIA PRZEZ POLSKĘ POMOCY KRAJOM SŁABIEJ ROZWINIĘTYM Przeważająca większość (78%) Polaków przekonana jest, że Polska powinna wspomagać rozwój państw słabiej rozwiniętych, w tym 19% uważa tak w sposób zdecydowany, a 59% jest zdania, że Polska raczej powinna to robić. 18% badanych sprzeciwia się udzielaniu przez nasz kraj pomocy rozwojowej, jednak tylko 3% zdecydowanie. Czterech na stu (4%) respondentów nie ma zdania na ten temat. 1 TNS OBOP dla Ministerstwa Spraw Zagranicznych, sondaż z dn. 17-21 listopada 2011 r.; ogólnopolska losowa reprezentatywna próba 1000 mieszkańców Polski w wieku 15 i więcej lat. 2 TNS OBOP dla Ambasady Kanady w Polsce, sondaż z dn. 2-5 września 2004 r.; ogólnopolska losowa reprezentatywna próba 1004 mieszkańców Polski w wieku 15 i więcej lat. 3 TNS OBOP dla United Nations Development Programme; sondaż z dn. 1-5 grudnia 2005 r.; ogólnopolska losowa reprezentatywna próba 1004 mieszkańców Polski w wieku 15 i więcej lat oraz TNS OBOP dla Ministerstwa Spraw Zagranicznych, sondaże z dn. 7-11 grudnia 2006 r.; ogólnopolska losowa reprezentatywna próba 1005 mieszkańców Polski w wieku 15 i więcej lat, z dn. 22-26 listopada 2007 r.; ogólnopolska losowa reprezentatywna próba 1004 mieszkańców Polski w wieku 15 i więcej lat, z dn. 4-8 grudnia 2008 r.; ogólnopolska losowa reprezentatywna próba 1001 mieszkańców Polski w wieku 15 i więcej lat, z dn. 26-29 listopada 2009 r.; ogólnopolska losowa reprezentatywna próba 1004 mieszkańców Polski w wieku 15 i więcej lat i z dn. 25-28 listopada 2010 r.; ogólnopolska losowa reprezentatywna próba 1003 mieszkańców Polski w wieku 15 i więcej lat. 5

WIELE PAŃSTW ORAZ ORGANIZACJI MIĘDZYNARODOWYCH WSPOMAGA ROZWÓJ KRAJÓW MNIEJ ROZWINIĘTYCH. POMAGA IM FINANSOWO I MATERIALNIE ORAZ WYSYŁA SPECJALISTÓW. CELEM TEJ POMOCY JEST WSPARCIE WZROSTU GOSPODARCZEGO I ZMNIEJSZENIE UBÓSTWA, WSPARCIE REFORM DEMOKRATYCZNYCH, RZĄDÓW PRAWA I SAMORZĄDNOŚCI, ZAPOBIEGANIE KONFLIKTOM WEWNĘTRZNYM I WZROST BEZPIECZEŃSTWA W ŚWIECIE. POMOC ROZWOJOWA NIE JEST POMOCĄ HUMANITARNĄ ŚWIADCZONĄ DORAŹNIE W PRZYPADKU KATASTROF HUMANITARNYCH, KLĘSK ŻYWIOŁOWYCH, KONFLIKTÓW MILITARNYCH, ITP. LECZ MA WSPIERAĆ TRWALE ROZWÓJ UBOGICH KRAJÓW. CZY UWAŻA PAN(I), ŻE POLSKA POWINNA, CZY NIE POWINNA WSPOMAGAĆ ROZWÓJ KRAJÓW SŁABIEJ ROZWINIĘTYCH? zdecydowanie nie powinna 3% nie wiem 4% zdecydowanie powinna 19% POWINNA - 78% NIE POWINNA - 18% raczej nie powinna 15% raczej powinna 59% Odpowiedź nie wiem nie była odczytywana respondentom Opinia, że Polska powinna wspomagać rozwój krajów słabiej rozwiniętych, dominuje we wszystkich grupach społeczno-demograficznych. Najwięcej osób, które się z tym zgadzają, jest wśród badanych z wykształceniem wyższym (86%), mieszkańców miast powyżej 500 tys. (82%), prywatnych przedsiębiorców (89%), kierowników i specjalistów (88%), a także rencistów (85%) oraz osób bardzo zainteresowanych polityką (83%). Przeciwników angażowania się Polski w udzielanie pomocy rozwojowej najwięcej jest wśród badanych w wieku 15-19 lat (26%), mieszkańców miast do 20 tys. (20%), rolników (33%), robotników (22%), uczniów i studentów (22%), a także badanych w ogóle niezainteresowanych polityką (22%). 6

Poparcie dla udzielania przez nasz kraj wsparcia państwom słabiej rozwiniętym w dużym stopniu uzależnione jest od sytuacji materialnej respondentów. Popiera je 83% osób oceniających swoją sytuację materialną jako dobrą i 67% oceniających ją jako złą. W pierwszej grupie sprzeciwia mu się 15%, a w drugiej 26% badanych. W stosunku do 2010 roku nie nastąpiły istotne zmiany w poparciu Polaków dla wspomagania przez nasz kraj rozwoju państw słabiej rozwiniętych. Z drugiej strony jest ono obecnie niższe niż w 2008 i 2009 roku, kiedy wynosiło 84% i 83%. W porównaniu z 2004 roku, kiedy po raz pierwszy zadano to pytanie, poparcie badanych dla udzielania przez Polskę pomocy rozwojowej jest zdecydowanie wyższe wtedy wynosiło 63%, obecnie 78%. Jednocześnie odsetek przeciwników wspierania słabiej rozwiniętych państw jest prawie dwukrotnie niższy 18% wobec 35% w 2004 roku. Czy uważa Pan(i), że Polska powinna, czy nie powinna wspomagać rozwój krajów słabiej rozwiniętych? *) IX.2004 XII.2005 XII.2006 XI.2007 XII.2008 XI.2009 XI.2010 XI.2011 Zdecydowanie powinna 12% 12% 25% 28% 24% 28% 19% 19% POWINNA 63% 69% 75% 77% 84% 83% 79% 78% Raczej powinna 51% 57% 50% 49% 60% 55% 60% 59% Raczej nie powinna 24% 20% 12% 10% 8% 8% 11% 15% NIE POWINNA 35% 25% 17% 13% 12% 12% 16% 18% Zdecydowanie nie powinna 11% 5% 5% 3% 4% 4% 5% 3% Nie wiem 2% 6% 8% 10% 4% 5% 5% 4% POPARCIE NETTO 28 44 58 64 72 71 63 60 Odpowiedzi zapisane kursywą nie były odczytywane respondentom. *) W 2004 i 2005 r. pełne brzmienie wstępu, którego treść z obecnej edycji przedstawiono na poprzedniej stronie brzmiało: Wiele państw oraz organizacji międzynarodowych wspomaga rozwój krajów mniej rozwiniętych. Pomaga im finansowo i materialnie oraz wysyła specjalistów. Celem tej pomocy jest wsparcie wzrostu gospodarczego i zmniejszenie ubóstwa, wsparcie reform demokratycznych, rządów prawa i samorządności, zapobieganie konfliktom wewnętrznym i wzrost bezpieczeństwa w świecie. Pomoc rozwojowa nie jest pomocą humanitarną świadczoną doraźnie w przypadku katastrof humanitarnych, klęsk żywiołowych, konfliktów militarnych, itp. lecz ma wspierać trwale rozwój ubogich krajów. Poważnej pomocy rozwojowej biedniejszym krajom udziela Unia Europejska (ok. 43 miliardów dolarów rocznie). Pomaga im także Polska. W związku z przystąpieniem naszego kraju do Unii uważa się, że Polska powinna znacznie zwiększyć swą pomoc dla krajów biedniejszych, w tym naszych wschodnich sąsiadów. 7

Analiza poparcia netto, czyli różnicy pomiędzy odsetkiem osób popierających i nie popierających udzielania pomocy rozwojowej, wskazuje na jego powolny spadek od 2008 roku z 72 pkt. do 60 pkt. Poparcie netto jest jednak wciąż znacznie wyższe od odnotowanego w 2004 roku, kiedy wynosiło 28%. Badani popierający zaangażowanie Polski w pomoc rozwojową są zdania, że mamy moralny obowiązek pomagać biedniejszym krajom (52%). Na drugim miejscu pojawiła się odpowiedź, że bogatsze państwa pomogły nam, więc teraz my powinniśmy pomóc biedniejszym (42%). Prawie co czwarty respondent, który jest za polską pomocą rozwojową, ocenia, że pomaganie innym może przynieść nam korzyści, np. zwiększyć prestiż Polski na świecie (23%). Nieco mniejszy odsetek badanych uważa, że konieczność pomocy wynika z międzynarodowych zobowiązań przyjętych przez Polskę (20%). Najrzadziej wskazywana jest odpowiedź, że Polska jest krajem wystarczająco zamożnym by pomagać innym (13%). JEŚLI TAK, TO DLACZEGO? mamy moralny obowiązek pomagać biedniejszym krajom 52% bogatsze państwa pomogły nam, więc teraz my powinniśmy pomóc biedniejszym 42% pomaganie innym może przynieść nam korzyści, np. zwiększyć prestiż Polski na świecie konieczność pomocy wynika z międzynarodowych zobowiązań przyjętych przez Polskę 20% 23% Polska jest krajem wystarczająco zamożnym by pomagać innym 13% inne powody 0% nie wiem 1% Wyniki nie sumują siędo 100% -badani mogli wskazać więcej niż jedną odpowiedź N=778 Odpowiedź nie wiem nie była odczytywana respondentom Hierarchia powodów, dla których Polska powinna zdaniem respondentów angażować się w pomoc dla krajów słabiej rozwiniętych, nie zmienia się od pierwszego pomiaru w 2004 roku. 8

We wszystkich kolejnych badaniach moralny obowiązek udzielania pomocy wskazywany był na pierwszym miejscu, jednak obecnie znaczenie tego uzasadnienia jest mniejsze niż w 2006 roku (spadek z 63% w 2006 roku do 52% obecnie). Jeśli tak, to dlaczego? IX.2004 (N=634) XII.2006 (N=753) XI.2007 (N=777) XII.2008 (N=840) XI.2009 (N=838) XI.2010 (N=794) XI.2011 (N=778) mamy moralny obowiązek pomagać biedniejszym krajom bogatsze państwa pomogły nam, więc teraz my powinniśmy pomóc biedniejszym pomaganie innym może przynieść nam korzyści, np. zwiększyć prestiż Polski na świecie konieczność pomocy wynika z międzynarodowych zobowiązań przyjętych przez Polskę Polska jest krajem wystarczająco zamożnym by pomagać innym 55% 63% 60% 58% 56% 51% 52% 33% 49% 41% 47% 45% 50% 42% 27% 17% 25% 19% 22% 19% 23% 19% 21% 21% 19% 20% 19% 20% 4% 8% 12% 10% 9% 10% 13% z innych powodów 2% 1% 0% 0% 0% 1% 0% nie wiem 1% 0% 1% 2% 2% 1% 1% Wyniki nie sumują się do 100% -badani mogli wskazać więcej niż jedną odpowiedź Odpowiedzi zapisane kursywą nie były odczytywane respondentom Nieco częściej niż rok wcześniej badani odpowiadają, że pomaganie innym może przynieść nam korzyści (o 4 pkt. proc.), a Polska jest krajem wystarczająco zamożnym by pomagać innym (o 3 pkt. proc.). Zdecydowanie rzadziej respondenci są zdania, że bogatsze państwa pomogły nam, więc teraz my musimy pomóc biedniejszym (spadek o 8 pkt. proc.). Odsetek osób, które są zdania, że Polska jest krajem wystarczająco zamożnym by pomagać innym jest obecnie najwyższy od 2004 roku. Osoby, które wolałyby, żeby nasz kraj nie udzielał pomocy rozwojowej, argumentują, że Polska jest krajem zbyt biednym, by pomagać innym oraz, że powinniśmy najpierw rozwiązać nasze własne problemy (po 62%). 9

Zdecydowanie rzadziej przywoływane są takie powody, jak każde państwo powinno troszczyć się o siebie (8%), pieniądze, które otrzymują biedne kraje, są źle wykorzystywane (6%) oraz Polsce nikt nie pomagał, więc i my nie musimy pomagać innym (4%). JEŚLI NIE TO DLACZEGO? Polska jest krajem zbyt biednym, by pomagać innym 62% powinniśmy najpierw rozwiązać nasze własne problemy 62% każde państwo powinno samo troszczyć się o siebie pieniądze, które otrzymują biedne kraje, są źle wykorzystywane Polsce nikt nie pomagał, więc i my nie musimy pomagać innym inne 8% 6% 4% 0% nie wiem 3% Wyniki nie sumują się do 100% -badani mogli wskazać więcej niż jedną odpowiedź N=179 Odpowiedź nie wiem nie była odczytywana respondentom Dwa najważniejsze powody, dla których zdaniem część Polaków, nasz kraj nie powinien angażować się w pomoc rozwojową, nie zmieniają się w kolejnych latach. Na pierwszym miejscu zazwyczaj znajduje się argument mówiący o tym, że Polska jest zbyt biedna by pomagać innym, a na drugim argument o konieczności wcześniejszego rozwiązania własnych problemów. W tym roku oba okazały się dla badanych równie ważne. W porównaniu z 2010 rokiem odsetek Polaków uważających, że nasz kraj jest zbyt biedny by pomagać innym spadł z 68% do 62%. Jednocześnie wyraźnie zwiększył się odsetek respondentów, którzy są zdania, że powinniśmy najpierw rozwiązać nasze własne problemy o 18 pkt. proc. i jest on teraz najwyższy od 2006 roku. 10

Jeśli nie, to dlaczego? IX.2004 (N=350) XII.2006 (N=170) XI.2007 (N=127) XII.2008 (N=124) XI.2009 (N=115) XI.2010 (N=162) XI.2011 (N=179) Polska jest krajem zbyt biednym, by pomagać innym powinniśmy najpierw rozwiązać nasze własne problemy Polsce nikt nie pomagał, więc i my nie musimy pomagać innym pieniądze, które otrzymują biedne kraje, są źle wykorzystywane każde państwo powinno samo troszczyć się o siebie 72% 56% 68% 62% 52% 68% 62% 50% 61% 45% 48% 43% 44% 62% 6% 2% 7% 4% 6% 7% 8% 4% 13% 8% 6% 11% 9% 6% 5% 10% 4% 5% 8% 5% 4% inne 0% 0% 1% 0% 0% 0% 0% nie wiem 0% 3% 0% 3% 5% 4% 3% Wyniki nie sumują się do 100% - badani mogli wskazać więcej niż jedną odpowiedź Odpowiedzi zapisane kursywą nie były odczytywane respondentom 11

2. POINFORMOWANIE O POMOCY POLSKI DLA INNYCH KRAJÓW ORAZ ŹRÓDŁA I TREŚĆ INFORMACJI Dwie piąte (40%) Polaków w ostatnich dwóch-trzech miesiącach miało kontakt się z informacjami o pomocy Polski dla innych krajów. Ponad połowa (60%) nie miała kontaktu z informacjami na ten temat. CZY W CIĄGU OSTATNICH DWÓCH-TRZECH MIESIĘCY ZETKNĄŁ(A) SIĘ PAN(I) Z INFORMACJAMI O POMOCY POLSKI DLA INNYCH KRAJÓW? 40% 60% TAK NIE Kontakt z informacjami o polskiej pomocy dla innych krajów uzależniony jest przede wszystkim od stopnia zainteresowania respondenta polityką. Wśród osób bardzo zainteresowanych polityką 55% zetknęło się z takimi informacjami, wśród raczej zainteresowanych 47%, natomiast wśród raczej niezainteresowanych 36%, a wśród w ogóle niezainteresowanych mniej niż co trzeci (33%). Zainteresowanie polityką POINFORMOWANIE O POMOCY POLSKI DLA INNYCH KRAJÓW TAK W ogóle niezainteresowani 33% 67% Raczej niezainteresowani 36% 64% Raczej zainteresowani 47% 53% Bardzo zainteresowani 55% 45% Informacje o pomocy udzielanej przez Polskę innym krajom najczęściej docierały do badanych w wieku 30-39 lat (46%) oraz 60 lat i więcej (44%), osób z wykształceniem średnim NIE 12

(45%) lub wyższym (43%), mieszkańców miast od 100 do 500 tys. (51%) i prywatnych przedsiębiorców (51%). Najrzadziej z informacjami o polskiej pomocy kontakt miały osoby z wykształceniem podstawowym (26%). W stosunku do listopada zeszłego roku odsetek Polaków, którzy zetknęli się z informacjami o pomocy naszego kraju dla innych państw, zmniejszył się o 2 pkt. proc. W poprzednich latach wskaźnik ten wahał się od 51% w 2006 roku do 40% w 2011 roku, więc obecny wynik jest najniższym z dotychczasowych. Czy w ciągu ostatnich dwóch-trzech miesięcy zetknął(a) się Pan(i) z informacjami o pomocy Polski dla innych krajów? XII. 2006 XI. 2007 XII.2008 XI.2009 XI.2010 XI.2011 TAK 51% 45% 43% 46% 42% 40% NIE 49% 55% 57% 54% 58% 60% Najczęściej wymienianym przez badanych źródłem informacji o pomocy udzielanej przez Polskę innym krajom jest telewizja, którą wskazuje 86% osób deklarujących kontakt z takimi informacjami. Pozostałe źródła informacji wymieniane są zdecydowanie rzadziej. Wiedzę o polskiej pomocy z Internetu czerpie 17% respondentów, z prasy 15%, a z radia 11%. Jeszcze rzadziej wskazywane są szkoła, uczelnia (2%) oraz kościół (2%), a tylko co setna osoba dowiedziała się o polskiej pomocy dla innych krajów od rodziny i znajomych lub z wystawy, ulotki. 13

SKĄD POCHODZIŁY TE INFORMACJE? telewizji 86% z Internetu z prasy radia 11% 17% 15% ze szkoły, uczelni z kościoła od rodziny, znajomych z wystawy, ulotki z innych źródeł nie pamiętam 2% 2% 1% 1% 2% 1% Wyniki nie sumują się do 100%- badani mieli możliwość wskazania wsystkich właściwych źródeł Wyniki wśród osób, które w ciągu ostatnich 2-3 miesięcy zetknęły się z informacjami o pomocy Polski dla innych krajów (N=419) Korzystanie z poszczególnych źródeł informacji jest uzależnione od wieku i wykształcenia badanych. 15-19-latkowie częściej od innych pozyskują informacje o polskiej pomocy z Internetu (37%) i szkoły, uczelni (24%). 20-29-latkowie częściej od innych korzystają z w tym celu z Internetu (34%). W starszych grupach wiekowych źródłem informacji przestaje być szkoła, uczelnia; systematycznie, wraz z wiekiem, spada także znaczenie Internetu. Osoby w wieku 60 i więcej lat najczęściej ze wszystkich (20%) pozyskują informacje o pomocy rozwojowej z prasy. Badani z wykształceniem podstawowym swoją wiedzę opierają głównie na telewizji (82%), a także prasie (19%). Ci z wykształceniem zasadniczym zawodowym korzystają prawie wyłącznie z telewizji (92%). Wraz ze wzrostem poziomu wykształcenia rośnie znaczenie Internetu i prasy do odpowiednio 37% i 24% wśród respondentów z wykształceniem wyższym. Od pierwszego pomiaru w 2006 roku telewizja cały czas dla Polaków najważniejszym źródłem informacji o pomocy naszego kraju dla innych państw, choć odsetek osób, które ją wymieniają zmniejszył się w tym czasie z 93% do 86%. Od 2006 roku cały czas zmniejsza się znaczenie informacji pochodzących z prasy (z 28% do 15%) i z radia (z 26% do 11%). Jednocześnie coraz więcej respondentów, jako źródło informacji wymienia Internet (wzrost z 8% w 2006 r. do 17% obecnie). 14

Źródła informacji o pomocy Polski dla innych krajów (Wyniki wśród osób, które w ciągu ostatnich 2-3 miesięcy zetknęły się z informacjami o pomocy Polski dla innych krajów) XII. 2006 (N=507) XI. 2007 (N=454) XII.2008 (N=427 ) XI.2009 (N=463) XI.2010 (N=419) XI.2011 (N=399) z telewizji 93% 90% 89% 86% 89% 86% z prasy 28% 28% 27% 24% 20% 15% z radia 26% 27% 21% 27% 19% 11% z Internetu 8% 11% 12% 15% 11% 17% ze szkoły, uczelni 1% 2% 2% 2% 3% 2% z kościoła 1% 2% 1% 1% 2% 1% od rodziny, znajomych 1% 2% 3% 2% 0% 1% z wystawy, ulotki 0% 1% 0% 1% 0% 1% z innych źródeł 1% 0% 0% 0% 1% 1% nie pamiętam 0% 1% 0% 1% 1% 1% Wyniki nie sumują się do 100% - badani mogli wskazać wszystkie właściwe odpowiedzi Wyniki zapisane kursywą nie były odczytywane respondentom (kategoria z kościoła została wyodrębniona spośród swobodnych odpowiedzi badanych, zapisywanych pierwotnie w kategorii inne ). W 2011 roku Polacy najczęściej mieli kontakt z informacjami o pomocy dla Afryki (23%) oraz pomocy dla ofiar kataklizmów (22%). 16% badanych słyszało ogólnie o pomocy humanitarnej i dla ubogich. W dalszej kolejności wymieniano informacje o pomocy dla Azji (12%), a także o pomocy dla krajów Europy związanej z kryzysem finansowym (11%), przy czym chodziło przede wszystkim o Grecję (11%). Co dziesiąty (10%) respondent zetknął się z informacjami o pomocy żywnościowej. To, jakie kierunki polskiej pomocy dostrzegane są przez badanych, jest w dużej mierze uzależnione do informacji medialnych i najbardziej w danym roku nagłośnionych wydarzeń. W poprzednich latach zwracano uwagę na pomoc udzieloną Gruzji, Ukrainie czy Haiti. Obecnie media mówią dużo o kryzysie finansowym w Grecji, a także o trudnej sytuacji żywnościowej w Afryce, stąd wysoki odsetek wskazań tych właśnie kierunków pomocy. JEŚLI TAK, CZEGO DOTYCZYŁY / O CZYM BYŁY TE INFORMACJE? 15

Wyniki sortowane (modułami) wg kolumny 2011; (INFORMACJA O ZASADACH KODOWANIA ZNAJDUJE SIĘ W ROZDZIALE KWESTIONARIUSZ ) 2006 (N=504) 2007 (N=453) 2008 (N=427 ) 2009 (N=463) 2010 (N=419) pomoc dla Afryki, krajów Afryki 15 14 16 14 15 23 pomoc dla ofiar kataklizmów, klęsk żywiołowych, trzęsień ziemi, tsunami, powodzi, suszy, lawin błotnych ogólnie: pomoc humanitarna pomoc dla ubogich, potrzebujących, zwalczanie ubóstwa, tam gdzie są jakieś problemy 2011 (N=399) 19 20 14 12 26 22 26 18 9 17 22 16 pomoc dla krajów Azji 12 8 9 4 7 12 pomoc dla krajów Europy związana z kryzysem finansowym - - 3 0 3 11 Grecja - - - - - 11 pomoc żywnościowa, zwalczanie głodu, problem głodu, 23 23 13 9 12 10 Turcja - - - - - 9 zbiórka pieniężna, zbiórka pieniędzy na konta; pomoc finansowa, wpłaty za pośrednictwem SMS 6 9 1 5 4 7 braku dostępu do wody pitnej 3 2 1 4 8 6 pomoc dzieciom; adopcje na odległość 10 12 7 4 6 5 budowa i pomoc w budowie/odbudowie infrastruktury budowa ośrodków zdrowia, budowa szkoły pomoc medyczna, zbiórka leków, szczepionki, pomoc lekarzy polskich, pomoc dla chorych na AIDS, choroby zakaźne 1 3 2 3 4 4 17 12 7 31 13 4 inna niż wymieniona oraz ogólnie pomoc materialna, rzeczowa (np. środki czystości) 8 9 2 5 3 3 pomoc wojskowa, militarna wysyłanie wojsk (do Iraku, Afganistanu), misje pokojowe, misje stabilizacyjne, wysyłanie pomocy w związku z konfliktami zbrojnymi 7 6 3 5 4 3 pomoc dla krajów byłego ZSRR i jego obszaru wpływów, na wschodzie 11 5 32 36 6 3 Libia - - - - - 3 ogólniki państwa bogate/bogatsze mają obowiązek pomagać biednym, ogólnie: pomoc światowa 3 0 2 1 0 3 pomoc gospodarcza; 1 0 1 1 1 2 pomoc dla polonii zagranicą pomoc dla Polaków (na wschodzie) 3 1 1 1 1 2 ogólnie: pomoc dla krajów trzeciego świata, pomoc dla krajów najsłabiej rozwiniętych 2 13 7 5 3 2 Sudan, Darfur - 1 0 2 4 2 Litwa 1 0 0 1 0 2 Japonia - - - - - 2 pomoc instytucji kościelnych, Kościoła, CARITAS, misje katolickie 6 1 2 1 4 2 pomoc organizowana przez Polską Akcję Humanitarną (PAH) Janiny Ochojskiej, akcja PAJACYK 7 4 4 1 6 2 zbiórka odzieży, ubrań, butów, koców, namiotów; 4 6 2 2 1 1 pomoc w umacnianiu procesów demokratyzacji pomoc opozycji demokratycznej w krajach o reżimach totalitarnych 1 2 1 1 0 1 Etiopia 2 2 1 1 1 1 Somalia - 0 1 1 0 1 Białoruś 3 2 1 2 1 1 Afganistan 2 2 5 2 4 1 pomoc organizowana przez inne instytucje 2 2 3 1 1 1 inne 4 0 2 2 7 3 trudno powiedzieć, nie pamiętam 7 11 11 9 9 12 Wyniki wśród osób, które w ciągu ostatnich 2-3 miesięcy zetknęły się z informacjami o pomocy Polski dla innych krajów. W tabeli pominięte zostały odpowiedzi, które w ostatnim sondażu nie zostały wymienione przez co najmniej 1% respondentów. 16

Wyniki wg kolejności punktów klucza; JEŚLI TAK, CZEGO DOTYCZYŁY / O CZYM BYŁY TE INFORMACJE? (INFORMACJA O ZASADACH KODOWANIA ZNAJDUJE SIĘ W ROZDZIALE KWESTIONARIUSZ ) 2006 (N=504) 2007 (N=453) 2008 (N=427 ) 2009 (N=463) 2010 (N=419) 2011 (N=399) ogólnie: pomoc humanitarna pomoc dla ubogich, potrzebujących, zwalczanie ubóstwa, tam gdzie są jakieś problemy 26 18 9 17 22 16 pomoc gospodarcza; 1 0 1 1 1 2 budowa i pomoc w budowie/odbudowie infrastruktury budowa ośrodków zdrowia, budowa szkoły 1 3 2 3 4 4 pomoc żywnościowa, zwalczanie głodu, problem głodu, 23 23 13 9 12 10 braku dostępu do wody pitnej 3 2 1 4 8 6 zbiórka odzieży, ubrań, butów, koców, namiotów; 4 6 2 2 1 1 zbiórka pieniężna, zbiórka pieniędzy na konta; pomoc finansowa, wpłaty za pośrednictwem SMS 6 9 1 5 4 7 pomoc medyczna, zbiórka leków, szczepionki, pomoc lekarzy polskich, pomoc dla chorych na AIDS, choroby zakaźne 17 12 7 31 13 4 inna niż wymieniona oraz ogólnie pomoc materialna, rzeczowa (np. środki czystości) 8 9 2 5 3 3 pomoc dla polonii zagranicą pomoc dla Polaków (na wschodzie) 3 1 1 1 1 2 pomoc wojskowa, militarna wysyłanie wojsk (do Iraku, Afganistanu), misje pokojowe, misje stabilizacyjne, wysyłanie pomocy w związku z konfliktami zbrojnymi 7 6 3 5 4 3 pomoc w umacnianiu procesów demokratyzacji pomoc opozycji demokratycznej w krajach o reżimach totalitarnych 1 2 1 1 0 1 pomoc dla ofiar kataklizmów, klęsk żywiołowych, trzęsień ziemi, tsunami, powodzi, suszy, lawin błotnych 19 20 14 12 26 22 pomoc dzieciom; adopcje na odległość 10 12 7 4 6 5 pomoc ofiarom wojen, przemocy inwalidów, ofiar wojny 0 3 3 0 1 0 pomoc uchodźcom; 0 0 1 0 0 0 ogólnie: pomoc dla krajów trzeciego świata, pomoc dla krajów najsłabiej rozwiniętych 2 13 7 5 3 2 pomoc dla Afryki, krajów Afryki; w tym: 15 14 16 14 15 23 Czad - 0 1 0 0 0 Etiopia 2 2 1 1 1 1 Kongo 1 0 0 0 0 0 Somalia - 0 1 1 0 1 Sudan, Darfur - 1 0 2 4 2 pomoc dla krajów Ameryki Łacińskiej Ameryki Południowej, Ameryki Środkowej; w tym: 0 1 1 0 16 0 Chile - - - - 1 0 Haiti - - - - 14 0 pomoc dla krajów byłego ZSRR i jego obszaru wpływów, na wschodzie, w tym: 11 5 32 36 6 3 Białoruś 3 2 1 2 1 1 Czeczenia 2 1 0 1 1 0 Gruzja 0 0 21 1 0 0 Kazachstan 1 0 0 1 0 0 Litwa 1 0 0 1 0 2 Rosja - - - - 1 0 Ukraina 2 1 3 34 2 0 pomoc dla krajów Azji, w tym: 12 8 9 4 7 12 Afganistan 2 2 5 2 4 1 Bangladesz 0 2 0 0 0 0 Indie 0 1 1 0 0 0 Irak 7 2 3 1 2 0 Tajlandia 1 0 0 0 0 0 Japonia - - - - - 2 Turcja - - - - - 9 Libia - - - - - 3 pomoc dla krajów Europy związana z kryzysem finansowym, w tym: - - 3 0 3 11 Islandia - - 3 0 0 0 Irlandia - - 1 0 1 0 Grecja - - - - - 11 pomoc instytucji kościelnych, Kościoła, CARITAS, misje katolickie 6 1 2 1 4 2 pomoc organizowana przez Polską Akcję Humanitarną (PAH) Janiny Ochojskiej, akcja PAJACYK 7 4 4 1 6 2 pomoc organizowana przez Czerwony Krzyż, PCK, 0 1 0 1 0 0 pomoc organizowana przez inne instytucje 2 2 3 1 1 1 pomoc organizowana przez inne osoby lub w której uczestniczyły inne osoby 1 1 1 0 3 0 ogólniki państwa bogate/bogatsze mają obowiązek pomagać biednym, ogólnie: pomoc światowa 3 0 2 1 0 3 inne 4 0 2 2 7 3 trudno powiedzieć, nie pamiętam 7 11 11 9 9 12 Wyniki wśród osób, które w ciągu ostatnich 2-3 miesięcy zetknęły się z informacjami o pomocy Polski dla innych krajów. W tabeli pominięte zostały odpowiedzi, które w żadnym z sondaży nie zostały wymienione przez co najmniej 1% respondentów. 17

3. ŚWIADOMOŚĆ PROBLEMÓW ROZWOJU MIĘDZYNARODOWEGO 3.1. KRAJE BIEDNIEJSZE I GORZEJ ROZWINIĘTE NIŻ POLSKA Polacy uważają, że z 200 państw na świecie, biedniejszych i gorzej rozwiniętych od Polski jest 90. W rzeczywistości krajów takich jest ok. 160 4, co oznacza, że respondenci niemal dwukrotnie zaniżają ich liczbę. Najprawdopodobniej respondenci porównują sytuację naszego kraju raczej z sytuacją państw zachodnioeuropejskich, a nie bardziej od niego oddalonych państw afrykańskich czy azjatyckich, co istotnie wpływa na postrzeganie zamożności Polski. Prawie co czwarty (24%) Polak ocenia, że państw biedniejszych od Polski jest powyżej 100, czyli realistycznie postrzega sytuację naszego kraju. Według 19% badanych takich państw jest dokładanie 100, a dalsze 17% sądzi, że jest ich od 50 do 99. 13% respondentów jest zdania, że krajów biedniejszych od Polski jest mniej niż 50. Z 200 PAŃSTW NA ŚWIECIE, ILE PAŃSTW PANA(I) ZDANIEM - JEST BIEDNIEJSZYCH I GORZEJ ROZWINIĘTYCH OD POLSKI? do 49 państw 13% 50-99 państw 17% 100 państw 19% nie wiem 27% powyżej 100 państw 24% W porównaniu z 2010 rokiem wzrosła przeciętna liczba państw, które uważane są za biedniejsze od Polski z 85 do 90 państw. Postrzegamy swoją sytuację wyraźnie lepiej niż 4 Polska znajduje się na 44 miejscu na świecie pod względem PKB na jednego mieszkańca wg PPP (parytetu siły nabywczej, dane z 2010 r.) i na 39 miejscu wg HDI (Wskaźnika Rozwoju Społecznego, ranking z 2011 r.). Źródło: imf.org, hrd.undp.org. 18

w 2005 roku, kiedy średnia liczba biedniejszych państw szacowana przez respondentów wynosiła 79. Nieznacznie wyższy niż przed rokiem (o 2 pkt. proc.) jest obecnie odsetek respondentów, którzy zdają sobie sprawę, że ponad 100 państw jest biedniejszych i gorzej rozwiniętych od Polski. Z 200 państw na świecie, ile państw Pana(i) zdaniem jest biedniejszych i gorzej rozwiniętych od Polski? XII. 2005 XII. 2006 XI. 2007 XII.2008 XI.2009 XI.2010 XI.2011 Do 49 państw 20% 21% 22% 17% 13% 16% 13% 50-99 państw 21% 20% 22% 17% 19% 21% 17% 100 państw 20% 17% 15% 20% 20% 18% 19% Powyżej 100 państw 18% 18% 14% 17% 24% 22% 24% Nie wiem 21% 24% 27% 29% 24% 23% 27% Średnia liczba państw 79 76 72 81 91 85 90 Odpowiedzi zapisane kursywą nie były odczytywane badanym 19

3.2. MILENIJNE CELE ROZWOJU ONZ Zaledwie 14% Polaków słyszało o Milenijnych Celach Rozwoju ONZ związanych z ograniczeniem ubóstwa na świecie do 2015 roku. 86% resopondentów nigdy nie zetknęło się z informacjami na ten temat. CZY SŁYSZAŁ(A) PAN(I) O MILENIJNYCH CELACH ROZWOJU ONZ ZWIĄZANYCH Z OGRANICZENIEM UBÓSTWA NA ŚWIECIE DO 2015 ROKU? 86% 14% NIE TAK Poinformowanie o Milenijnych Celach Rozwoju ONZ związane jest z zainteresowaniem polityką oraz poinformowaniem o pomocy Polski dla innych krajów. Znajomość tych celów częściej deklarują respondenci bardzo zainteresowani polityką (30%), od osób w ogóle nią niezainteresowanych (5%). Podobnie badani, którzy zetknęli się z informacjami o pomocy Polski dla innych krajów, deklarują znajomość Milenijnych Celów Rozwoju częściej (25%) od osób, które z takim informacjami nie miały kontaktu (6%). Częściej poinformowani o Milenijnych Celach Rozwoju są także ci respondenci, którzy uważają jednocześnie, że Polska zdecydowanie powinna wspomagać rozwój krajów słabiej rozwiniętych (27%), od osób uważających, że nie powinna udzielać pomocy rozwojowej (8%). 20

Zainteresowanie polityką POINFORMOWANIE O MILENIJNYCH CELACH ROZWOJU ONZ TAK W ogóle niezainteresowani 5% 95% Raczej niezainteresowani 13% 87% Raczej zainteresowani 17% 83% Bardzo zainteresowani 30% 70% Poinformowanie o pomocy Polski dla innych krajów Zetknęli się 25% 75% Nie zetknęli się 6% 94% Polska rozwój krajów słabiej rozwiniętych Zdecydowanie powinna wspomagać 27% 73% Raczej powinna wspomagać 11% 89% Zdecydowanie lub raczej nie powinna wspomagać 8% 92% Trudno powiedzieć 9% 91% NIE W stosunku do listopada 2010 roku stopień poinformowania o Milenijnych Celach Rozwoju zmniejszył się o 5 pkt. proc. W poprzednich latach wahał się on pomiędzy 22% w 2006 i 2007 roku, a 13% w 2008 roku. Czy słyszał(a) Pan(i) o Milenijnych Celach Rozwoju ONZ związanych z ograniczeniem ubóstwa na świecie do 2015 roku? XII. 2005 XII. 2006 XI. 2007 XII.2008 XI.2009 XI.2010 XI.2011 TAK 20% 22% 22% 13% 15% 19% 14% NIE 80% 78% 78% 87% 85% 81% 86% 21

3.3. NAJWIĘKSZE WYZWANIA NA DRODZE ROZWOJU KRAJÓW SŁABIEJ ROZWINIĘTYCH Największym wyzwaniem stojącym na drodze rozwoju krajów słabiej rozwiniętych jest zdaniem Polaków dostęp do wody pitnej (54%). Ponad dwie piąte (42%) respondentów wskazuje na choroby zakaźne, w tym HIV/AIDS, niewiele mniej (39%) na niezdolność do wytworzenia wystarczającej ilości żywności, a co trzeci (33%) na konflikty zbrojne i inne konflikty wewnętrzne. Więcej niż co czwarty (28%) badany uważa, że jedno z największych wyzwań na drodze rozwoju krajów słabiej rozwiniętych to analfabetyzm, 18% wymienia niedemokratyczne rządy i łamanie praw człowieka, a 9% zanieczyszczenie środowiska i eksploatację zasobów naturalnych. JAKIE KWESTIE - PANA(I) ZDANIEM STANOWIĄ NAJWIĘKSZE WYZWANIA NA DRODZE ROZWOJU KRAJÓW SŁABIEJ ROZWINIĘTYCH? Dostęp do wody pitnej 54% Choroby zakaźne, w tym HIV/AIDS. Niezdolność do wytworzenia wystarczającej ilości żywności 39% 42% Konflikty zbrojne i inne konflikty wewnętrzne 33% Analfabetyzm 28% Niedemokratyczne rządy i łamanie praw człowieka. 18% Zanieczyszczenie środowiska i eksploatacja zasobów naturalnych. 9% Inne 1% nie wiem, trudno powiedzieć 7% Wyniki nie sumują się do 100% - badani mogli wskazać do 3 odpowiedzi W porównaniu z badaniem z 2010 roku hierarchia wyzwań wymienianych przez respondentów nie zmieniła się znacząco. Jedynie choroby zakaźne wymienia o 7 pkt. proc. mniejszy odsetek Polaków. 22

W porównaniu z pierwszymi pomiarami, zmieniła się hierarchia ważności wyzwań stojących na drodze rozwoju krajów słabiej rozwiniętych. Za najważniejsze uważany jest obecnie dostęp do wody pitnej. Wskazuje go o 17 pkt. proc. więcej niż w 2006 roku. Wcześniej jako najważniejsze wyzwanie wymieniano choroby zakaźne. Jakie kwestie Pana(i) zdaniem stanowią największe wyzwania na drodze rozwoju krajów słabiej rozwiniętych? XII. 2006 XI. 2007 XII.2008 XI.2009 XI.2010 XI.2011 Dostęp do wody pitnej 37% 43% 37% 43% 57% 54% Choroby zakaźne, w tym HIV/AIDS 64% 65% 51% 51% 49% 42% Niezdolność do wytworzenia wystarczającej ilości żywności 36% 32% 35% 35% 36% 39% Konflikty zbrojne i inne konflikty wewnętrzne 42% 40% 43% 40% 37% 33% Analfabetyzm 35% 36% 28% 26% 26% 28% Niedemokratyczne rządy i łamanie praw człowieka Zanieczyszczenie środowiska i eksploatacja zasobów naturalnych 19% 17% 16% 19% 17% 18% 11% 11% 13% 10% 10% 9% Inne 1% 0% 1% 1% 1% 1% Nie wiem, trudno powiedzieć 5% 7% 8% 7% 6% 7% Wyniki nie sumują się do 100% - badani mogli wskazać do 3 odpowiedzi 23

4. DZIEDZINY, SPOSOBY I KIERUNKI POMOCY 4.1. DZIEDZINY POMOCY Największy odsetek badanych (45%) uważa, że Polska najwięcej do zaoferowania krajom biedniejszym ma w dziedzinie poprawy poziomu edukacji. Więcej niż co trzeci Polak (36%) wskazuje w tym kontekście na poprawę stanu służby zdrowia. Pozostałe możliwe dziedziny pomocy wymienione są znacznie rzadziej: wspieranie wzrostu gospodarczego 19%, wspieranie reform demokratycznych 18%, zapobieganie kryzysom i odbudowa po konfliktach 18%, rozwój infrastruktury oraz ochrona środowiska 18%, rozwój rolnictwa 16% oraz ochrona środowiska 15%. W opinii 4% Polaków nie ma takiej dziedziny, w której nasz kraj miałby coś do zaoferowania biedniejszym państwom. W JAKICH DZIEDZINACH, PANA(I) ZDANIEM, POLSKA MA NAJWIĘCEJ DO ZAOFEROWANIA KRAJOM BIEDNIEJSZYM? poprawie poziomu edukacji 45% w poprawie stanu służby zdrowia 36% we wspieraniu wzrostu gospodarczego we wspieraniu reform demokratycznych w zapobieganiu kryzysom i w odbudowie po konfliktach w rozwoju infrastruktury (np. budowa dróg, mostów, sieci telekomunikacyjnych) w rozwoju rolnictwa w ochronie środowiska 19% 18% 18% 18% 16% 15% inne 0% w żadnej dziedzinie nie wiem 4% 10% Wyniki nie sumują się do 100% - badani mogli wskazać więcej niż jedną odpowiedź Odpowiedź nie wiem nie była odczytywana respondentom 24

Poprawa poziomu edukacji jest wymieniana na pierwszym miejscu we wszystkich sondażach od 2006 roku, jako dziedzina, w której Polska ma najwięcej do zaoferowania krajom biedniejszym. Hierarchia odpowiedzi jest co roku podobna i na drugim miejscu pojawia się poprawa stanu służby zdrowia. Tylko w 2004 roku kolejność tych dwóch odpowiedzi była odwrotna, jednak treść pytania była wtedy inna. W porównaniu do 2010 roku nie nastąpiły istotne zmiany w odsetkach wskazań na poszczególne dziedziny. W jakich dziedzinach, Pana(i) zdaniem, Polska ma najwięcej do zaoferowania krajom biedniejszym? IX.2004 * XII.2006 XI.2007 XII.2008 XI.2009 XI.2010 XI.2011 w poprawie poziomu edukacji 34% 44% 49% 46% 44% 47% 45% w poprawie stanu służby zdrowia 44% 43% 38% 30% 34% 37% 36% we wspieraniu wzrostu gospodarczego we wspieraniu reform demokratycznych w zapobieganiu kryzysom i w odbudowie po konfliktach w rozwoju infrastruktury (np. budowa dróg, mostów, sieci telekomunikacyjnych) 17% 14% 17% 18% 21% 22% 19% 8% 15% 18% 19% 18% 21% 18% 22% 23% 20% 23% 24% 17% 18% 13% 19% 17% 19% 21% 17% 18% w rozwoju rolnictwa 19% 17% 16% 21% 22% 23% 16% w ochronie środowiska 6% 13% 14% 13% 15% 17% 15% inne 5% 1% 2% 0% 0% 0% 0% w żadnej dziedzinie 14% 4% 4% 5% 4% 5% 4% nie wiem 5% 8% 12% 9% 9% 9% 10% Odpowiedzi zapisane kursywą nie były odczytywane respondentom *) W 2004 r. treść pytania brzmiała: W jakich dziedzinach, Pana(i) zdaniem, Polska powinna pomagać w rozwoju krajom biedniejszym? 25

4.2. SPOSOBY I KANAŁY POMOCY Według respondentów Polska może przyczynić się do wspierania rozwoju krajów biedniejszych w pierwszej kolejności poprzez umożliwienie studentom z tych krajów studiowania w Polsce (33%). Więcej niż co czwarty respondent (27%) uważa, że takim sposobem byłoby szkolenie pracowników administracji i instytucji państwowych z tych krajów. Mniej więcej co czwarty (24%) sądzi, że Polska może pomóc poprzez inwestycje polskich firm w tych krajach. Nieco rzadziej (22%) wymieniane jest wysyłanie wolontariuszy do tych krajów. Pozostałe sposoby na wsparcie rozwoju biedniejszych krajów przez Polskę wybierane były przez respondentów rzadziej: finansowanie lub współfinansowanie budowy infrastruktury (18%), wspieranie procesów demokratyzacji w tych krajach (17%), większe otwarcie polskiego rynku na produkty z krajów rozwijających się (16%), przekazywanie pomocy finansowej rządom tych państw (15%), praca na rzecz rozwiązywania konfliktów wewnętrznych w tych krajach (10%) oraz umorzenie lub redukcja ich zadłużenia wobec Polski (6%). 26

W jaki sposób Polska może przyczynić się do wspierania rozwoju krajów biedniejszych? XII. 2006 XI. 2007 XII.2008 XI.2009 XI.2010 XI.2011 umożliwiając studentom z tych krajów studiowanie w Polsce szkoląc pracowników administracji i instytucji państwowych tych krajów oraz wysyłając polskich ekspertów i doradców poprzez inwestycje polskich firm w tych krajach wysyłając wolontariuszy do tych krajów finansując lub współfinansując budowę infrastruktury (np. drogowej czy wodno-sanitarnej) wspierając procesy demokratyzacji w tych krajach otwierając w większym stopniu polski rynek na produkty z krajów rozwijających się przekazując pomoc finansową rządom tych państw pracując na rzecz rozwiązania konfliktów wewnętrznych w tych krajach umarzając lub redukując ich zadłużenie wobec Polski 40% 36% 42% 37% 43% 33% 20% 23% 21% 24% 23% 27% 27% 23% 22% 24% 24% 24% 32% 28% 25% 20% 24% 22% 18% 16% 15% 15% 15% 18% 16% 15% 16% 16% 16% 17% 25% 22% 17% 16% 16% 16% 23% 22% 24% 21% 17% 15% 16% 12% 12% 13% 11% 10% 7% 6% 8% 5% 6% 6% w inny sposób 1% 2% 1% 1% 0% 0% trudno powiedzieć 9% 11% 11% 13% 13% 12% Wyniki nie sumują się do 100% - badani mogli wskazać do 3 odpowiedzi Odpowiedzi zapisane kursywą nie były odczytywane respondentom. Od kiedy po raz pierwszy zadano to pytanie w 2006 roku na pierwszym miejscu cały czas znajduje się umożliwienie młodzieży z krajów biedniejszych studiowania w Polsce. Hierarchia poszczególnych sposobów oraz odsetki wskazań nie zmieniały się znacząco w kolejnych latach. Opinie badanych na temat tego, w jaki sposób Polska powinna przekazywać fundusze na pomoc dla krajów mniej rozwiniętych, są podzielone po 51% wskazuje polskie organizacje 27

pozarządowe i firmy (np. Polska Akcja Humanitarna, Caritas) oraz wyspecjalizowane organizacje międzynarodowe (np. UNICEF, Światowy Program Żywnościowy, Czerwony Krzyż). Wyraźnie rzadziej Polacy zaufaliby w tym względzie organizacjom lokalnym działającym w tych krajach (19%), a zaledwie 8% opowiada się za przekazywaniem funduszy bezpośrednio rządom tych krajów. W JAKI SPOSÓB, WEDŁUG PANA(I), POLSKA POWINNA PRZEKAZYWAĆ FUNDUSZE NA POMOC DLA KRAJÓW MNIEJ ROZWINIĘTYCH? poprzez polskie organizacje pozarządowe i firmy (np. Polska Akcja Humanitarna, Caritas) 51% poprzez wyspecjalizowane organizacje międzynarodowe (np. UNICEF, Światowy Program Żywnościowy, Czerwony Krzyż) 51% poprzez lokalne organizacje (np. organizacje pozarządowe) działające w tych krajach 19% przekazując fundusze bezpośrednio rządom tych krajów 8% w inny sposób 0% nie wiem 10% Wyniki nie sumują się do 100% - badani mogli wskazać więcej niż jedną odpowiedź Także we wszystkich poprzednich pomiarach Polacy preferowali przekazywanie funduszy pomocowych do krajów biedniejszych za pośrednictwem polskich organizacji lub wyspecjalizowanych organizacji międzynarodowych. 28

W jaki sposób, według Pana(i), Polska powinna przekazywać fundusze na pomoc dla krajów mniej rozwiniętych? IX. 2004 *) XII. 2006 XI. 2007 XII.2008 XI.2009 XI.2010 XI.2011 poprzez polskie organizacje pozarządowe i firmy (np. Polska Akcja Humanitarna, Caritas) poprzez wyspecjalizowane organizacje międzynarodowe (np. UNICEF, Światowy Program Żywnościowy, Czerwony Krzyż) poprzez lokalne organizacje (np. organizacje pozarządowe) działające w tych krajach przekazując fundusze bezpośrednio rządom tych krajów 32% 55% 55% 52% 51% 53% 51% 40% 60% 56% 55% 51% 51% 51% 5% 11% 14% 14% 16% 18% 19% 6% 7% 7% 10% 10% 10% 8% w inny sposób 3% 1% 1% 1% 2% 1% 0% nie wiem 14% 8% 12% 10% 12% 10% 10% Odpowiedzi zapisane kursywą nie były odczytywane respondentom *) W 2004 r. treść pytania brzmiała: W jaki sposób według Pana(i) Polska powinna przekazywać fundusze na pomoc rozwojową w krajach mniej rozwiniętych?. Pytanie miało charakter jednoodpowiedziowy. 29

4.3. GEOGRAFICZNE KIERUNKI POMOCY Według Polaków, nasz kraj powinien przede wszystkim pomagać krajom Afryki tego zdania jest znacznie ponad połowa badanych (59%). Na drugim miejscu, jednak już dużo rzadziej, wymieniane są kraje będące wschodnimi sąsiadami Polski Ukraina i Białoruś. Polska powinna je wspomagać w opinii co czwartego (25%) respondenta. 17% respondentów wskazuje kraje Azji, jako najważniejsze kierunki polskiej pomocy, a 13% inne byłe Republiki Radzieckie na Kaukazie i w Azji środkowej. 10% badanych sądzi, że nasz kraj powinien pomagać krajom Europy Południowo-Wschodniej, a według 4% nie powinien pomagać żadnym państwom. KRAJOM Z JAKIEGO REGIONU, PANA(I) ZDANIEM, POLSKA POWINNA POMAGAĆ PRZEDE WSZYSTKIM? krajom Afryki (np. Angola, Etiopia) 59% naszym wschodnim sąsiadom Ukrainie i Białorusi 25% krajom Azji (np. Bangladesz, Wietnam, Laos) innym byłym Republikom Radzieckim na Kaukazie i w Azji środkowej (np. Gruzja, Armenia, Kazachstan) krajom Europy Południowo-Wschodniej (np. Albania, Macedonia) 10% 13% 17% innym, jakim 0% żadnym 4% nie wiem 10% Wyniki nie sumują się do 100% - badani mogli wskazać 2 odpowiedzi Odpowiedź nie wiem nie była odczytywana respondentom. We wszystkich dotychczasowych pomiarach od 2004 roku Afryka wymieniana jest przez respondentów najczęściej jako pożądany kierunek polskiej pomocy. Wskazywało ją od 49% w do 59% badanych. 30

W porównaniu z 2010 rokiem zmniejszyło się poparcie dla udzielania pomocy naszym wschodnim sąsiadom (z 29% do 25%). W przypadku pozostałych krajów odsetki wskazań wahają się nieco pomiędzy pomiarami, jednak hierarchia kierunków pomocy nie zmienia się istotnie. Krajom z jakiego regionu, Pana(i) zdaniem, Polska powinna pomagać przede wszystkim? IX. 2004 XII.2006 XI. 2007 XII.2008 XI.2009 XI.2010 XI.2011 krajom Afryki (np. Angola, Etiopia) 51% 57% 57% 52% 49% 52% 59% naszym wschodnim sąsiadom Ukrainie i Białorusi *) 25% 37% 32% 37% 39% 29% 25% krajom Azji (np. Bangladesz, Wietnam, Laos) innym byłym Republikom Radzieckim na Kaukazie i w Azji środkowej (np. Gruzja, Armenia, Kazachstan) 11% 17% 17% 16% 15% 14% 17% 12% 16% 20% 17% 14% 16% 13% krajom Europy Południowo-Wschodniej **) 7% 9% 11% 10% 11% 9% 10% (np. Albania, Macedonia) innym 3% 1% 0% 0% 1% 1% 0% żadnym 15% 4% 3% 4% 4% 5% 4% nie wiem 5% 8% 11% 11% 11% 10% 10% Wyniki nie sumują się do 100% - badani mogli wskazać do dwóch odpowiedzi Odpowiedzi zapisane kursywą nie były odczytywane respondentom. *) W 2004 r. obok Ukrainy i Białorusi wymieniona była jeszcze Rosja **) W 2004 r. podano w nawiasie przykład następujących krajów: (np. Mołdawia, Albania, Serbia i Czarnogóra) W porównaniu z 2004 rokiem, w latach następnych znacznie niższy był odsetek respondentów, którzy uważali, że Polska nie powinna w ogóle udzielać pomocy innym krajom spadł z 15% do 4% w 2011 roku. W tym samym czasie dwukrotnie zwiększył się odsetek osób, które nie wiedzą, jaki kierunek pomocy wskazać (z 5% do 10%). 31

5. WIELKOŚĆ POLSKIEJ POMOCY Co drugi badany (50%) uważa, że Polska w stosunku do swoich możliwości gospodarczych przeznacza na pomoc rozwojową dla krajów biedniejszych tyle pieniędzy, ile trzeba. Polską pomoc jako zbyt dużą ocenia zaledwie 7% badanych, natomiast 16% sądzi, że jest ona zbyt mała. Więcej niż co czwarty (27%) badany nie ma zdania na ten temat. CZY PANA/PANI ZDANIEM, W STOSUNKU DO SWOICH MOŻLIWOŚCI GOSPODARCZYCH, POLSKA PRZEZNACZA NA POMOC ROZWOJOWĄ DLA KRAJÓW BIEDNIEJSZYCH: ZA DUŻO - 7% TYLE, ILE TRZEBA - 50% ZA MAŁO - 16% zdecydowanie za dużo pieniędzy 1% nie wiem 27% raczej za dużo pieniędzy 6% zdecydowanie za mało pieniędzy 3% raczej za mało pieniędzy 13% tyle, ile powinna 50% Odpowiedź nie wiem nie była odczytywana respondentom Odpowiedzi na pytanie o ocenę wielkości polskiej pomocy rozwojowej są podobne, jak w 2010 roku. Natomiast w porównaniu z 2004 rokiem o połowę zmniejszył się odsetek badanych, którzy uważają pomoc udzielana przez nasz kraj jest zbyt dużą (z 14% do 7%), a w tym samym czasie nieco wzrósł odsetek badanych będących zdania, że jest ona zbyt mała (z 12% do 16%). 32

Czy Pana(i) zdaniem, w stosunku do swoich możliwości gospodarczych, Polska przeznacza na pomoc rozwojową dla krajów biedniejszych: IX.2004 XII.2006 XI.2007 XII.2008 XI.2009 XI.2010 XI.2011 zdecydowanie za mało pieniędzy 1% 2% 2% 1% 3% 3% 3% ZA MAŁO 12% 14% 14% 15% 19% 18% 16% raczej za mało pieniędzy 11% 12% 12% 14% 16% 15% 13% tyle, ile powinna 49% 51% 48% 50% 49% 51% 50% raczej za dużo pieniędzy 11% 8% 4% 5% 6% 5% 6% ZA DUŻO 14% 11% 6% 7% 8% 8% 7% zdecydowanie za dużo pieniędzy 3% 3% 2% 2% 2% 3% 1% nie wiem 25% 24% 32% 28% 24% 23% 27% Odpowiedzi zapisane kursywą nie były odczytywane respondentom. Więcej niż dwie trzecie (69%) badanych wyraziłoby zgodę, na to by rząd przeznaczał z ich podatków określoną kwotę na pomoc rozwojową dla biedniejszych krajów. 8% zgodziłoby się na kwotę większą niż 3 zł miesięcznie. 35% zgodziłoby się na 3 zł, a 20% wolałoby, żeby kwota była niższa. Więcej niż co czwarty (27%) Polak nie chce, żeby pieniądze z płaconych przez niego podatków szły na pomoc rozwojową. Co dziesiąty (9%) nie ma zdania na ten temat. 33