Lokalna Grupa Rybacka Pojezierze Bytowskie żaglem rozwoju regionu. Część I

Lokalna Grupa Rybacka Pojezierze Bytowskie żaglem rozwoju regionu Część I 1

Lokalna Grupa Rybacka Pojezierze Bytowskie żaglem rozwoju regionu. Część I ISBN 978-83-928027-8-5 redakcja: Maciej Kozłowski, Ewa Romanow-Pękal współpraca: Władysław Pędziwiatr, Ewa Wnuk-Lipińska fotografie: Tomasz Taracha TT, Dariusz Paciorek DP, Krzysztof Banaś KB, Kazimierz Rolbiecki KR, Barbara Utracka-Minko BUM, Lucjan Duchnowicz LD, Ewa Romanow-Pękal ER, Piotr Opacian PO, Maciej Kozłowski MK, istock.com/crisod CR, archiwa Beneficjentów opracowanie graficzne: Anna i Marcin Rutkowscy korekta: Anna Ciemińska 2

Lokalna Grupa Rybacka Pojezierze Bytowskie żaglem rozwoju regionu Część I 3

4 Jezioro Jasień jest jednym z obiektów, które skorzystały ze środków z Programu Operacyjnego Ryby. Dzięki zrealizowanym projektom jezioro stało się miejscem jeszcze bardziej atrakcyjnym turystycznie. Rozwój turystyczny udało się pogodzić z potrzebami ochrony cennej przyrody. Fot. KR

Szanowni Państwo, Z wielką przyjemnością pragnę przedstawić Państwu efekty współpracy LGR PB z samorządami, podmiotami ekonomii społecznej oraz przedsiębiorcami Pojezierza Bytowskiego. Jako jedna z ośmiu grup rybackich województwa pomorskiego, w okresie od 2009 do 2015 roku wdrażaliśmy Program Operacyjny Ryby, który kierowany był do lokalnych społeczności zamieszkujących obszary zależne od rybactwa. Dzięki zaangażowaniu mieszkańców subregionu powstało wiele inwestycji, które nie tylko zmieniły jego krajobraz, ale również przyczyniły się do powstania wielu miejsc pracy. Kierowane do Państwa opracowanie prezentuje część zrealizowanych projektów. Jesteśmy przekonani, iż wdrożone inwestycje przyczynią się do podniesienia konkurencyjności i atrakcyjności turystyczno- gospodarczej obszaru, uwzględniając zasadę zrównoważonego rozwoju sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich, która jest jedną z naczelnych zasad Unii Europejskiej. Władysław Pędziwiatr Prezes Lokalnej Grupy Rybackiej Pojezierze Bytowskie Jezioro Jeleń. Fot. KR 5

6 Jednym z czynników decydujących o powstaniu Lokalnej Grupy Rybackiej jest prowadzenie na danym obszarze gospodarki rybackiej. Tutejsze jeziora obfitują w różne gatunki ryb, a na terenie LGR istnieje wiele firm i gospodarstw związanych z hodowlą i przetwórstwem ryb. Na zdjęciu szczupak. Fot. CR

Kilka słów o Lokalnej Grupie Rybackiej Lokalna Grupa Rybacka Pojezierze Bytowskie (LGR PB) jest stowarzyszeniem posiadającym osobowość prawną. Organizacja została zarejestrowana w październiku 2009 roku. Tworzenie grupy zainicjowało stowarzyszenie Agrolinia. Jej powstanie było poprzedzone partycypacyjnym procesem oddolnego tworzenia Lokalnej Strategii Rozwoju Obszarów Rybackich. Od samego początku inicjatywa utworzenia LGR PB spotkała się z dużym zainteresowaniem mieszkańców, lokalnych samorządów oraz firm w tym przede wszystkim podmiotów zajmujących się hodowlą ryb, szczególnie łososiowatych. Do prac nad kształtem organizacji oraz jej zakresem merytorycznym włączyły się różnorodne podmioty, w tym liczna grupa osób fizycznych, 11 gmin, a także przedstawiciele sektora gospodarczego. Aktualnie liczba członków stowarzyszenia wynosi 226 podmiotów, w tym: 23 podmioty sektora publicznego (gminy, szkoły, ośrodki kultury, ośrodki pomocy społecznej), 82 podmioty sektora gospodarczego, 121 podmiotów sektora społecznego. Kluczowe znaczenie w procesie powołania stowarzyszenia miało zaangażowanie się przedstawicieli sektora rybackiego. Na jakość współpracy pomiędzy osobami tworzącymi LGR PB miało także wpływ doświadczenie niektórych pracowników grupy, nabyte w Fundacji Partnerstwo Dorzecze Słupi. Aktywność wielu osób podczas budowania struktur organizacji, opracowywania strategii działania oraz wdrażania projektów prezentowanych w dalszej części publikacji dowodzi, jak ważny jest czynnik ludzki w procesie prowadzenia działalności zgodnej z zasadą zrównoważonego rozwoju, w tym rozwoju sektora rybołówstwa. Jedną z większych wartości LGR PB, jako grupy podmiotów, jest różnorodność jej członków, która przekłada się na optymalne określanie oraz przyjmowanie kierunków rozwoju regionu (z perspektywy różnych punktów widzenia), konstruktywną dyskusję nad każdym projektem, a także zaangażowanie mieszkańców. LGR PB realizuje swoje statutowe cele, wykorzystując dostępne instrumenty finansowe UE, w ramach Programu Operacyjnego Zrównoważony Rozwój Sektora Rybołówstwa i Nadbrzeżnych Obszarów Rybackich 2007 2013. Podmioty zainteresowane współpracą mogły ubiegać się o wsparcie finansowe inwestycji lokalizowanych na obszarze LGR PB w ramach konkursów, sukcesywnie ogłaszanych przez Biuro LGR PB, w zakresie czterech działań ukierunkowanych na: 1. Wzmocnienie konkurencyjności i utrzymanie atrakcyjności obszarów zależnych od rybactwa; 2. Restrukturyzację lub reorientację działalności gospodarczej lub dywersyfikację zatrudnienia osób zatrudnionych w sektorze rybackim, w drodze tworzenia dodatkowych miejsc pracy poza sektorem; 3. Podnoszenie wartości produktów rybactwa, rozwój usług na rzecz społeczności zamieszkującej obszary zależne od rybactwa; 4. Ochronę środowiska lub dziedzictwa przyrodniczego na obszarach zależnych od rybactwa w celu utrzymania jego atrakcyjności lub przywracanie potencjału produkcyjnego sektora rybactwa, w przypadku jego zniszczenia w wyniku klęski żywiołowej. Połów ryb na jeziorze Jasień. Fot. KR 7

Obszar działalności LGR Pojezierze Bytowskie W podziale fizycznogeograficznym, zgodnie z regionalizacją prof. Kondrackiego, obszar LGR PB leży w dwóch mezoregionach: Pojezierza Bytowskiego oraz Wysoczyzny Polanowskiej, będąc częścią makroregionu Pojezierza Zachodniopomorskiego. Dzisiejszy krajobraz Pojezierza Bytowskiego i Wysoczyzny Polanowskiej zawdzięczamy, ostatniemu na terenie Polski, zlodowaceniu bałtyckiemu. Ustępujący lądolód, około 12 13 tysięcy lat temu, pozostawił po sobie zróżnicowane morfologiczne formy, z typowymi młodoglacjalnymi strukturami (moreny czołowe i denne, sandry, rynny glacjalne itp.). Zróżnicowanie morfologiczne jest bardzo charakterystyczne i przebiega pasmowo wzdłuż linii Bałtyku. Najwyższy punkt w pasie moren osiąga wysokość 256 m n.p.m. (Góra Siemierzycka w okolicy Rekowa). Bardzo duże urozmaicenie terenu występuje również w bezpośrednim sąsiedztwie przymorskich rzek. Lokalna Grupa Rybacka Pojezierze Bytowskie obejmuje obszar dorzecza Słupi, Wieprzy i Łupawy, na terenie województwa pomorskiego, jednego z trzech województw nadmorskich. Region ze względu na swoje centralne położenie względem Morza Bałtyckiego oraz walory środowiskowe odgrywa ważną rolę w kształtowaniu procesów przyrodniczych i gospodarczych w tym związanych z sektorem rybackim. Ukształtowanie terenu, skutkujące spływem wód powierzchniowych w kierunku morza, determinuje potrzebę zachowania szczególnej dbałości w pracach planistycznych rozwoju subregionu, uwzględniającego ekologiczne powiązania terenu Polski północnej oraz południowej części basenu Morza Bałtyckiego. Obszarem działalności LGR PB jest 11 sąsiadujących ze sobą gmin: Borzytuchom, Bytów, Czarna Dąbrówka, Dębnica Kaszubska, Kołczygłowy, Miastko, Parchowo, Potęgowo, Studzienice, Trzebielino, Tuchomie. Obszar jest spójny geograficznie, tworząc zwarte terytorium nasycone jeziorami, rzekami oraz dużą ilością lasów przeplatanych łąkami i polami uprawnymi. 8 Położenie LGR Pojezierze Bytowskie na tle Polski i woj. pomorskiego. obszar LGR Pojezierze Bytowskie obszar gmin sąsiadujących z LGR Pojezierze Bytowskie obszar województwa pomorskiego Jezioro Jasień Fot. KR

9

Historyczne bogactwo regionu Pojezierze Bytowskie to region, któremu historia nadała wiele barw i odcieni. To tutaj na przestrzeni dziejów przeplatały się różne kultury, języki i wyznania. Jak podają źródła historyczne, pierwszymi mieszkańcami terenów byli Goci, Słowianie i Łużyczanie. W późniejszym okresie pomorska ziemia skazana była na przechodzenie z rąk do rąk, od książąt pomorskich z dynastii Gryfitów, poprzez Krzyżaków, władców brandenburskich, Szwedów, Niemców, by ostatecznie wrócić do Polski. Duży wpływ na etniczny koloryt dzisiejszego Pojezierza Bytowskiego wywarły dwie ostatnie wojny światowe. To właśnie wówczas przez ziemię bytowską przetoczyły się fale wysiedleń na przemian z napływem ludności, czasami z odległych regionów Europy. Nic więc dziwnego, że pomorskie pogranicze, jak nazywano region, skupiło w jednym miejscu tak wiele odmiennych wartości i tradycji. Dominującą społeczność pojezierza stanowią Kaszubi, którym udało się zachować etniczną tożsamość do dnia dzisiejszego, co doskonale ilustruje pielęgnowany przez Kaszubów folklor, język oraz tradycje kulinarne. Dzieje Pojezierza Bytowskiego obrazują liczne zabytki sakralne oraz ślady aktywności społeczno-gospodarczej kolejnych pokoleń, dla których ziemie te stały się małą, choć nie zawsze dobrowolnie wybraną ojczyzną. Największą historyczną perłą regionu Pojezierza Bytowskiego jest średniowieczny zamek w Bytowie. Wybudowany przez Krzyżaków murowany obiekt pełnił rolę strażnicy granicznej, siedziby administracji krzyżackiej oraz zajazdu dla rycerstwa zachodnioeuropejskiego na drodze do Malborka. Stąd też Zamek bytowski jest ważnym elementem popularnego na Pomorzu Szlaku Zamków Gotyckich. Fortyfikację zbudowano na planie prostokąta, z trzema okrągłymi basztami oraz czworoboczną wieżą Prochową. W XVI wieku książęta pomorscy dobudowali Dom Książęcy. Później powstał Dom Wdów. Zamek posiadał swoją piekarnię i browar. Obiekt kilkakrotnie przechodził z rąk krzyżackich w ręce wojsk polskich, potem zarządzali nim książęta pomorscy i zachodniopomorscy. W XIX wieku mieścił się w nim sąd oraz więzienie. Dzisiaj pod skrzydłami zamku swoje siedziby znalazły: Bytowski Ośrodek Informacji Turystycznej, Zarząd Kompleksu Zamkowego, Kaszubsko-Pomorskie Bractwo Rycerzy Zamku Bytowskiego, Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie, Izba Przemysłowo-Handlowa, Biblioteka Miejska i Powiatowa. W dawnym Domu Książęcym mieści się restauracja i hotel. W północnym skrzydle zamku urządzono Muzeum Zachodnio-Kaszubskie, ze stałą ekspozycją etnograficzną oraz czasowymi wystawami współczesnego malarstwa, fotografii i sztuki ludowej. Na terenie zamku odbywają się także koncerty, spotkania oraz turnieje rycerskie. Wśród wielu pozostałych zabytków pojezierza bytowskiego na szczególną uwagę zasługują obiekty sakralne, pałace byłych właścicieli ziemskich, obiekty myśli hydrotechnicznej. Głównym jednak bogactwem regionu jest środowisko naturalne, które cechuje pierwotny charakter jego form oraz reprezentanci, zarówno flory, jak i fauny. 10 Rzeźby Kaszubskie Fot. TT

Ciekawym obiektem, łączącym potencjał natury z zabytkami architektury i techniki, jest zespół elektrowni wodnych na Słupi. Słupia jest rzeką o wielu obliczach. Wartki nurt, porównywalny z rzekami górskimi, zmienia się na bardziej leniwy na szlaku sztucznych jezior utworzonych wskutek spiętrzenia rzeki przez zapory wodne. W 1999 roku utworzono produkt markowy turystyki wiejskiej, obejmujący zespoły hydrotechniczne zawarte w trójkącie łączącym Słupsk, Lębork i Bytów. Wybudowane pod koniec XIX i w początkach XX wieku siłownie wodne w dorzeczu Słupi są zasadniczym elementem Szlaku Elektrowni Wodnych. Jako przykład unikatowych rozwiązań technicznych stanowią zabytki kultury materialnej. Elektrownia wodna Gąskowo w Gałąźni Małej. Fot. KR 11

12

13

Unikatowa przyroda Dominującym elementem przyrody, współtworzącym strukturę krajobrazową pojezierza, są lasy. Lesistość obszaru stanowi aż 50,7% powierzchni gruntów. Jest to bardzo wysoki wskaźnik, dla porównania lesistość województwa wynosi około 37%. Przeplatanie się lasów z użytkami rolnymi, licznymi oczkami wodnymi, stawami, jeziorami i rzekami sprawia, że przyroda tego obszaru jest niezwykle różnorodna i pozbawiona zanieczyszczeń. Szczególnym reprezentantem bogactwa przyrodniczego są licznie występujące jeziora lobeliowe i ramienicowe. Wizytówką walorów przyrodniczych regionu są obszary i obiekty objęte ochroną prawną. Zajmują one powierzchnię 47 608 ha, tj. 19,7% powierzchni ogólnej, w tym parki krajobrazowe zajmują 31 704 ha, obszary chronionego krajobrazu 14 204 ha, rezerwaty przyrody 664 ha. Znajdują się tu także 312 pomniki przyrody. Wśród obszarów prawnie chronionych największą formą ochrony przyrody i krajobrazu jest Park Krajobrazowy Dolina Słupi, utworzony w 1981 r. na powierzchni 37 040 ha. Zlokalizowany jest prawie w całości na obszarze LGR PB, który obejmuje środkowy bieg Słupi wraz ze zlewnią. O unikatowych wartościach przyrodniczych obszaru świadczy również fakt, iż na ogólną liczbę 64 obszarów Natura 2000 województwa pomorskiego, 15 o powierzchni około 70 000 ha leży w całości lub w znacznej części na obszarze LGR PB. Obszary Natura 2000 obejmują między innymi doliny najważniejszych rzek: Słupi, Wieprzy i Łupawy, jeziora lobeliowe stanowiące unikatowe formy w skali kraju oraz Europy, a także ostoje ptaków. Lasy, jeden z najbogatszych gatunkowo typów ekosystemów, są najcenniejszym składnikiem form ochrony przyrody i krajobrazu, stanowiąc żywy bank różnorodności genetycznej. Charakter siedlisk i zbiorowisk leśnych jest bardzo zróżnicowany. W składzie gatunkowym dominuje sosna i świerk. Uzupełniająco występuje buk, dąb, modrzew, grab i brzoza. Są tu także reprezentowane rzadkie zbiorowiska leśne łęgi oraz olsy w dolinach rzek. Obok dużego znaczenia ekologicznego, lasy odgrywają w regionie znaczącą funkcję gospodarczą oraz społeczną (walory rekreacyjno-wypoczynkowe i zdrowotne). Oprócz gospodarki leśnej są źródłem dodatkowych dochodów mieszkańców (runo leśne, zioła) oraz magnesem dla turystów. W związku z dużymi możliwościami w zakresie zatrzymania na dłużej turystów korzystających z obfitości zasobów leśnych oraz zasobności obszaru w ryby, jednym z typów dofinansowanych projektów był rozwój bazy turystycznej i agroturystycznej. Ols źródliskowy nad Słupią. Fot. BUM 14 Zamek w Bytowie Fot. DP

Lobelia jeziorna jest unikatową rośliną, charakterystyczną dla licznych jezior Pojezierza Bytowskiego. Zagrożeniem dla tej wyjątkowej mieszkanki bytowskich jezior jest eutrofizacja wód. Dlatego jednym z celów działalności LGR jest poprawa stanu środowiska przyrodniczego. Fot. LD 15

16

W Polsce jest ponad 7000 jezior, w tym lobeliowych jedynie nieco ponad 150. Poza Skandynawią i Szkocją tworzą one w Polsce, a szczególnie w województwie pomorskim, jedno z największych skupisk w Europie. Jeziora te mają duże znaczenie dla zachowania zasobów przyrodniczych w skali Europy. Największa ich koncentracja występuje na Pojezierzu Bytowskim. Jeziora lobeliowe swoją nazwę wzięły od reliktowej rośliny wodnej lobelii jeziornej, która zachowała się w nielicznych, niewiele zmienionych od czasu swojego powstania jeziorach, będących obok lobelii także siedliskiem dla innych reliktowych form flory słodkowodnej, której przedstawicielami są: brzeżyca jednokwiatowa oraz porybliny jeziorny i kolczasty. Jeziora te są przeważnie miękkowodne i kwaśne, a przez to oligotroficzne i jałowe. Woda jest zwykle bardzo czysta, dno piaszczyste, niekiedy usłane kożuchem torfowców. Przeważnie są to zbiorniki małe, śródleśne, otoczone borami sosnowymi, dąbrowami lub buczynami. W Polsce lobelia osiąga południowy kres swojego zasięgu. Piękno tej rośliny dostrzegł Adam Mickiewicz, który w balladzie Świteź tak opisał jej skupiska: białawym kwieciem, jak białe motylki unoszą się nad topielą. Każdego, kto sięgnie po kwiaty lobelii śmierć gwałtowna ugadza. Lobelia jest bowiem rośliną trującą. Do najcenniejszych, znajdujących się na obszarze LGR jezior lobeliowych bądź kompleksów jezior, objętych ochroną w ramach europejskiego systemu Natura 2000, należy zaliczyć: położone na terenie gminy Bytów i gminy Studzienice Bytowskie Jeziora Lobeliowe (PLH 220005), Jeziora Lobeliowe koło Soszycy obszar o powierzchni 132 ha obejmujący cztery jeziora, z których trzy to lobeliowe (PLH 220039), zlokalizowane w gminie Miastko: Jezioro Bobęcińskie (częściowo położone w woj. pomorskim, PLH 320040) 3.383 ha, Jezioro Piasek 55 ha (PLH 320013) oraz obszar chroniący cztery dobrze zachowane jeziora lobeliowe, pod nazwą: Miasteckie Jeziora Lobeliowe 1 372 ha (PLH 220041). Czyste wody jezior Pojezierza Bytowskiego zamieszkuje rak szlachetny. Gatunek ten dawniej występował na Pomorzu pospolicie i masowo. Obecnie jest bardzo rzadki, a jego nieliczne stanowiska, które przetrwały na Pojezierzu Bytowskim, są ewenementem w skali całego kraju. Rak ten narażony jest na wyginięcie i podlega ochronie prawnej. Największym zagrożeniem dla tego rodzimego gatunku jest sprowadzony do Polski pod koniec XIX w. amerykański rak pręgowaty. Konkuruje on z rakiem szlachetnym o siedlisko oraz jest nosicielem śmiertelnej dla niego dżumy raczej. Przetrwanie w tutejszych wodach raka szlachetnego świadczy w dużej mierze o wysokim poziomie naturalności, tym samym unikatowej jakości, zbiorników wodnych. Kormorany Jezioro Jasień. Fot. KR Lobelia jeziorna Fot. KB 17

Jezioro Piasek z łanem brzeżycy jednokwiatowej. Fot. KB Poryblin jeziorny. Fot. KB 18

Na szczególną uwagę wśród akwenów obszaru LGR Pojezierze Bytowskie zasługują jeziora ramienicowe, które są bardzo czyste i charakteryzują się występowaniem tzw. łąk ramienicowych, czyli podwodnych zbiorowisk glonów zaliczanych do zielenic. Ramienice to prawdziwa szlachta wśród glonów. Ich plechy często pokryte są węglanem wapnia, dlatego są kruche i łamliwe. W naszej florze występuje 36 gatunków, z czego większość jest chroniona. Ramienice mogą występować w rożnych warunkach, jednak jeziora ramienicowe zwykle charakteryzują się niewielką żyznością przy stosunkowo dużej zawartości substancji mineralnych, zwłaszcza jonów wapnia odpowiadających za znaczną twardość wody. Woda taka zawiera stosunkowo niedużo substancji organicznych i przybiera często barwę szmaragdową. W osadach jeziornych często występuje gytia węglanowa, a nawet kreda jeziorna, gdyż powstają one ze szczątków ramienic, zawierających dużo węglanu wapnia. W takich jeziorach żyją tlenolubne ryby, a wśród nich sieja i sielawa. Zgodnie z unijnym systemem ochrony Natura 2000, jeziora ramienicowe, jak i jeziora lobeliowe, stanowią siedliska przyrodniczo cenne, wymagające ochrony. W kontekście celowości istnienia oraz działalności każdej Lokalnej Grupy Rybackiej kluczowa jest zasobność regionu w rybackie zasoby (głównie ryby) i oparta na nich gospodarka rybacka. Obszar LGR Pojezierze Bytowskie jest niezwykle bogaty w dobrze zachowane jeziora, rzeki, strumienie, stawy. Znajdujące się tutaj zbiorniki wodne są zróżnicowane ze względu na genezę ich powstania: występują tu liczne jeziora rynnowe, a także jeziora wytopiskowe. Przeważają wody czyste, jest tu dużo zbiorników mieszczących się w I klasie czystości. Jednym z przykładów jezior ramienicowych z pięknie wykształconymi łąkami i roślinnością typową dla jezior twardowodnych jest jezioro Kamieniczno. Fot. KB 19

Duża różnorodność siedliskowa warunkuje występowanie bogactwa gatunkowego ryb i zasobność ich populacji. Wartki nurt rzek sprzyja dobremu natlenieniu wody, a kamieniste dno i naturalnie powalone pnie drzew tworzą "zakamarki" niezbędne dla dużego zróżnicowania biologicznego. Rzeki LGR PB to kraina ryb łososiowatych, których gatunki możemy tu spotkać nie tylko w stawach hodowlanych, ale przede wszystkim w naturalnych warunkach. Dzięki aktywności lokalnych wędkarzy, organizacji ekologicznych oraz pracowników Parku Krajobrazowego Dolina Słupi od wielu lat prowadzona jest czynna ochrona łososia atlantyckiego, troci wędrownej i pstrąga potokowego ryb, które w tutejszych wartkich i czystych rzekach znajdują doskonałe miejsca na tarliska. Renaturyzacja rzek, polegająca na tworzeniu jak największej ilości siedlisk dla rozwoju tych ryb, sprzyja ograniczaniu sztucznego zarybiania, przy jednoczesnym zwiększeniu efektywności naturalnego rozrodu. Bogactwo przyrody w gatunki cenne jest wizytówką obszaru LGR Pojezierze Bytowskie. Przyroda jest podmiotem, o który należy dbać, a nie jedynie przedmiotem do wykorzystania w działalności ludzkiej. Dbając o stan tak zachowanego środowiska naturalnego zapewnia się niezbędny, a w obecnych czasach niestety unikatowy, czynnik warunkujący komfortowy byt, jakim jest jakość własnego środowiska życia. Tę świadomość mają członkowie LGR PB, będący również beneficjentami środków UE. Ich dotychczasowa działalność świadczy, że priorytetowo traktują rozwój regionu oparty na zasadzie zrównoważonego rozwoju. Dlatego zrealizowane projekty miały również na celu ochronę środowiska, bezpośrednią oraz pośrednią, np. poprzez konieczność spełnienia wysokich standardów środowiskowych w tworzonych od podstaw lub rozwijanych działalnościach gospodarczych. Lin. Fot. CR 20

Projekty wdrożone przez Beneficjentów Lokalnej Grupy Rybackiej Pojezierze Bytowskie Projekty dofinansowane ze środków Programu Operacyjnego Ryby w ramach działalności LGR Pojezierze Bytowskie były realizowane w ramach czterech typów działań. W niniejszej publikacji każde z opisanych przedsięwzięć oznaczyliśmy odpowiednio kolorem symbolizującym daną kategorię, w ramach której projekt był realizowany: Wzmocnienie konkurencyjności i utrzymanie atrakcyjności obszarów zależnych od rybactwa. Restrukturyzacja lub reorientacja działalności gospodarczej lub dywersyfikacja zatrudnienia osób mających pracę związaną z sektorem rybactwa w drodze tworzenia dodatkowych miejsc pracy poza tym sektorem. Podnoszenie wartości produktów rybactwa, rozwój usług na rzecz społeczności zamieszkującej obszary zależne od rybactwa. Ochrona środowiska lub dziedzictwa przyrodniczego na obszarach zależnych od rybactwa w celu utrzymania jego atrakcyjności lub przywrócenia potencjału produkcyjnego sektora rybactwa w przypadku jego zniszczenia w wyniku klęski żywiołowej. Fot. KR 21

22 Jezioro Jeleń jest atrakcyjnym miejscem do rekreacji o każdej porze roku. Fot. KR

23

Gmina Bytów Wzmocnienie atrakcyjności obszarów zależnych od rybactwa poprzez kompleksowe zagospodarowanie terenu nad Jeziorem Jeleń w Bytowie Znajdujące się na obrzeżach miasta Bytowa jezioro Jeleń to jedno z wielu lobeliowych jezior w okolicy, objęte ochroną jako obszar Natura 2000, ze względu na swoje szczególne walory przyrodnicze. Kąpielisko nad jeziorem Jeleń to wiele lat miejscowej tradycji wypoczynku i rekreacji. Inwestycja w kompleksową infrastrukturę kąpieliska, skupionego wokół jeziora, pozwala na pogodzenie potrzeb osób wypoczywających nad jeziorem z potrzebami środowiska naturalnego, a tym samym na jego ochronę przed nadmierną antropopresją. Rewitalizacja obszaru nad jeziorem Jeleń pozwoliła ożywić teren, podtrzymując i podnosząc jednocześnie walory turystyczne i przyrodnicze okolic Bytowa. Równocześnie wokół terenu jeziora rozwinęło się zrównoważone żeglarstwo, kajakarstwo i wędkarstwo. Mieszkańcy i turyści chętnie spotykają się tutaj nie tylko latem. 522 483,88 zł Bytów, gm. Bytów Fot. KR Budowa kompleksowej infrastruktury w miejscu objętym ochroną była dużym wyzwaniem. Szczególnie cenna jest tutaj roślinność przybrzeżna z lobelią jeziorną, poryblinem jeziornym i brzeżycą jednokwiatową. Budowa pomostu i promenady pozwala na zabezpieczenie tego delikatnego ekosystemu przed wydeptywaniem przez osoby korzystające z uroków tego miejsca. Powstała tutaj infrastruktura wypoczynkowo-turystyczna to m.in. oświetlona promenada widokowa, pomost nad jeziorem, miejsce na ognisko. Zadbano także o nowoczesne zaplecze sanitarne, dostosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych. Szczególną popularnością wśród najmłodszych cieszy się plac zabaw i zielona siłownia, powstałe na bazie autorskiego pomysłu miejscowych urzędników. 24 Fot. 1-3 TT 4-5 KR

2. 3. 4. 1. 5. 25

26 Zamek w Bytowie Fot. TT

Bytowskie Centrum Kultury w Bytowie Tytuły projektów Przywrócenie historycznego wystroju architektonicznego zamku w Bytowie Rewitalizacja średniowiecznego zamku w Bytowie, organizacja happeningu promującego obszar LGR oraz stworzenie izby regionalnej związanej z kaszubskimi tradycjami rybackimi Opis projektów Bytowskie Centrum Kultury, w ramach dwóch projektów, zaangażowało się w przywrócenie historycznego wystroju architektonicznego bytowskiej warowni. Podjęto działania konserwatorskie i remontowe mające na celu przywrócenie wartości użytkowych obiektu i ekspozycję dziedzictwa kulturowego. Odnowiono m. elewację wewnętrzną i zewnętrzną zamku oraz baszt, wykonano rewitalizację drewnianego krużganka. Zorganizowano również bogaty w atrakcje happening, promujący spożywanie ryb i sam obszar LGR. Stworzono także izbę regionalnalną związaną z kaszubskimi tradycjami rybackimi w bytowskim zamku. 476 295,00 zł oraz 417 453,00 zł Bytów, gm. Bytów Fot. TT 27

Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie Oddział w Bytowie Wydanie albumu pt. Losy różne, miejsce wspólne. W krainie wielu: kultur, języków i... smaków i stworzenie strony internetowej, promujących obszar LGR Pojezierze Bytowskie oraz organizacja koła zainteresowań Opracowano i wydano album Losy różne, miejsce wspólne. W krainie wielu: kultur, języków i smaków, prezentujący walory kulturowe dawnego pogranicza Ziemi Bytowskiej, z uwzględnieniem zróżnicowania etnicznego, skomplikowanych losów ludzkich oraz relacji międzygrupowych. Publikacja jest formą promocji walorów turystycznych, bogactwa historycznego i kulturowego obszaru LGR. Album prezentuje również bogactwo przyrodnicze i zróżnicowanie krajobrazowe regionu. Drugim elementem towarzyszącym wydaniu albumu było spotkanie poświęcone różnorodności tradycji kulinarnych Ziemi Bytowskiej. Powstała również strona internetowa, uzupełniająca treści zebrane przez badaczy oraz autorów projektu, promująca równocześnie ww. publikację. W ramach projektu założono koło zainteresowań dla dzieci i młodzieży w formie Uniwersytetu Dziecięcego. W programie kółka znalazły się historia i wielokulturowość Ziemi Bytowskiej, tradycje rybackie, a także sztuka fotografowania, filmowania i zajęcia z dziennikarstwa. 98 286,00 zł Bytów, gm. Bytów Fot. MK 28

Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie Oddział w Bytowie Rynek rozmaitości W ramach targu wielobranżowego, 1 czerwca 2013 na bytowskim rynku odbył się festyn rodzinny pod nazwą Rynek rozmaitości. Obok licznych atrakcji dla najmłodszych, imprezę urozmaiciła szeroka oferta kulturalna, w tym występy lokalnych grup oraz zaproszonych gości. Gwiazdą wieczoru był zespół VOO VOO. Podczas festynu rodzinnego ogłoszono także wyniki przyrodniczego konkursu fotograficznego Wokół nas. Nagrodzone fotografie prezentowano wzdłuż ulicy Jana Pawła II w Bytowie w formie wystawy plenerowej. W ramach projektu zakupiono również ścianki wystawiennicze do plenerowych prezentacji różnego rodzaju wystaw, co umożliwiło realizację podobnych inicjatyw w przyszłości. 72 211,00 zł Bytów, gm. Bytów Fot. arch. Beneficjenta 29

Stowarzyszenie Żywa Szkoła Kaszubska fotografia koło zainteresowań w zakresie filmu i fotografii Utworzone koło zainteresowań Kaszubska fotografia skierowane jest do dzieci i młodzieży ze Szkoły Podstawowej nr 2 oraz Gimnazjum nr 1 w Bytowie. W ramach projektu w każdej ze szkół powstały pracownie: fotograficzna i filmowa. Pracownie wyposażone zostały w nowoczesny sprzęt fotograficzny oraz sprzęt do nagrywania i obróbki materiałów filmowych. Technika, jak i koncepcje, stojące za tym projektem umożliwiają młodzieży rozwijanie swoich umiejętności na najwyższym, innowacyjnym poziomie. Dzięki istnieniu pracowni w obu szkołach dzieci mogą kontynuować rozwój umiejętności fotograficznych i filmowych po przejściu ze szkoły podstawowej do gimnazjum. To także niecodzienna oferta spędzania wolnego czasu dla dzieci i młodzieży z obszaru zależnego od rybactwa, która dla wielu młodych osób stała się wielką pasją. 70 084,60 zł Bytów, gm. Bytów Fot. TT 30

Polskie Towarzystwo Zapobiegania Narkomanii Oddział Terenowy w Bytowie Zmiana sposobu użytkowania kotłowni budynku internatu przy Zespole Szkół Ogólnokształcących w Bytowie na salę audytoryjną Z inicjatywy Polskiego Towarzystwa Zapobiegania Narkomanii Odział Terenowy w Bytowie dokonano inwestycji, którą było zaadaptowanie nieczynnej już kotłowni w budynku internatu przy Zespole Szkół Ogólnokształcących w Bytowie. Obecnie znajduje się tam nowoczesna sala audytoryjna, z której regularnie korzystają m.in.: PTZN, poradnia psychologiczno-pedagogiczna oraz uczniowie i nauczyciele liceum. Nowoczesna i przytulna sala z powodzeniem służy również innym inicjatywom o charakterze edukacyjnym, społecznym oraz kulturalnym. 619 419,20 zł Bytów, gm. Bytów Fot. TT 31

Kompleks Basenowo-Rekreacyjny w Bytowie Sp. z o.o. w organizacji Zakup nowoczesnego wyposażenia do centrum ćwiczeń siłowych i fitness w Kompleksie Basenowo-Rekreacyjnym w Bytowie Sp. z o.o. w organizacji W ramach projektu wyposażono centrum w profesjonalny i nowoczesny sprzęt do fitness i ćwiczeń siłowych. Korzystający z siłowni mają również do dyspozycji szatnię, kabiny prysznicowe. Miejsce to regularnie odwiedzają nie tylko mieszkańcy Bytowa i okolicznych gmin, ale również turyści wypoczywający w regionie bytowskim. 49 958,04 zł Bytów, gm. Bytów Fot. TT 32

Stowarzyszenie Pomocy Osobom Niepełnosprawnym Pomóż mi Budowa boiska sportowego z placem zabaw dostosowanych do potrzeb osób niepełnosprawnych Przy Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym w Bytowie wybudowano wielofunkcyjne boisko sportowe z placem zabaw. Obiekt jest dostosowany do potrzeb i możliwości osób z różnym stopniem niepełnosprawności, pozwala na przeprowadzanie zajęć edukacyjno-wychowawczych i terapeutycznych na wysokim poziomie. Powstało koło sportowe, a jego członkowie korzystają z nowego boiska. Boisko jest otwarte nie tylko dla uczniów, ale również dla wszystkich chętnych mieszkańców Bytowa i okolic. Z ośrodkiem związane są także osoby, które zakończyły już naukę, więc uatrakcyjnienie terenu jest bardzo ważne w kontekście pomocy innym niepełnosprawnym osobom niebędącym uczniami szkoły. Fot. TT W realizację projektu aktywnie zaangażowali się nauczyciele i pracownicy Ośrodka Szkolno-Wychowawczego, wśród których są jednocześnie członkowie Stowarzyszenia. 286 467,00 zł Bytów, gm. Bytów 33

34 Aleje drzew przydrożnych tworzą naturalne korytarze ekologiczne dla organizmów związanych ze starymi drzewami, takimi jak np. nietoperze, różne gatunki ptaków i owadów. W oczach ludzi aleje znacznie wzbogacają obszar, podnosząc walory krajobrazowe. Fot. TT