ASPEKTY NOWEJ JAKOŚCI DOSTAW ENERGII ELEKTRYCZNEJ WYNIKAJĄCE Z ROZWOJU BEZWYŁĄCZENIOWYCH TECHNIK UTRZYMANIA UZRZĄDZEŃ ELEKTROENERGETYCZNYCH NA ŚWIECIE Streszczenie Bogumił DUDEK - EPC S.A. PKBwE SEP Konferencje naukowo techniczne dostarczają w ostatnich latach wiele różnorodnych poglądów na temat jakości dostaw energii elektrycznej. Od wielu dziesiątek lat do zagadnień poprawy jakości włączane są osiągnięcia technik bezwyłaczeniowych. Rok 2011 obfitował w konferencje prac pod napięciem (PPN), po polskiej organizacji ICOLIM 2008 w Toruniu, kolejna europejska ICOLIM 2011 odbyła się na przełomie maja i czerwca br. w Zagrzebiu. W połowie maja z kolei, po pięciu latach przerwy, konferencję ESMO 2011 zorganizowali Amerykanie. Odbyła się ona w stolicy najmniejszego stanu USA Rhode Island Providence. Do organizacji włączyli się też energetycy z Ameryki Południowej, którzy w cyklu dwuletnim organizują swoje spotkania w ramach stowarzyszenia CITTES od 2003 roku; już piąty raz to wydarzenie na przełomie sierpnia i września zagościło w Salta w Argentynie. Wszystkie konferencje są zorganizowane podobnie tzn. jest część teoretyczna referatowa, są wystawy i pokazy na których ogląda się najważniejsze prace i osiągnięcia. Przedstawiany na konferencjach stan techniki prac pod napięciem na świecie daje obraz współczesnych potrzeb i sposobu realizacji procesów eksploatacji przyjaznych pracownikom energetyki i klientom, odbiorcom prądu elektrycznego. 1. Dziesiąta Europejska Konferencja PPN - ICOLIM W ICOLIM 2011 wzięły udział 404 osoby z 27 krajów, zaprezentowano 56 referatów. Referaty obejmowały tematycznie wszystkie poziomy napięć i rodzaje działalności związane z dziedziną PPN. Sponsorami konferencji byli: Quanta Service z USA, Sibille Fameca Electric z Francji i chorwacki Dalekovod Zagreb. Jednocześnie byli oni wystawcami, wśród których pojawili się także polscy producenci m.in.: Aktywizacja Kraków i Hubix Żabia Wola. Jeden dzień jak zwykle przy tego rodzaju konferencji był przeznaczony na pokazy wśród których brygada reprezentująca Koncern Energetyczny ENERGA Oddział w Toruniu demonstrowała wymianę izolatora na linii wysokiego napięcia. Terenowe pokazy wykonywanych prac mają wysoko ceniony pragmatyczny charakter. Każda nawet krótko trwająca praca jest kilkakrotnie powtarzana co umożliwia oglądnięcie większości pokazów. Pokazy obejmowały zróżnicowane techniki wykonawcze dotyczące także urządzeń niskiego i średniego napięcia. Materiały konferencyjne wydane elektronicznie na ozdobnych pendrajwach zawierają zróżnicowane referaty z różnych państw świata świadczące o ciągłym rozwoju technologii i techniki PPN stanowiąc cenne uzupełnienie wiedzy, popartej praktyką obsługi urządzeń elektrycznych z różnych kontynentów. Na konferencji zaprezentowano szeroki zakres prac wykonywanych na sieci dystrybucyjnej i przesyłowej dotyczące prac na liniach i stacjach od 0,4 do 500 kv. Zaprezentowano nowy sprzęt ułatwiający pracę. Szereg rozwiązań sprzętu jest ściśle powiązane z technologią pracy. Zaprezentowano szereg wyników badań laboratoryjnych zwłaszcza drążków i lin izolacyjnych. Prowadzone są prace nad zmianą kryteriów stosowania odzieży przewodzącej zarówno co do ochrony od wpływu składowej magnetycznej, jak i elektrycznej pola elektromagnetycznego. Rozważano nowe propozycje
wyznaczania bezpiecznych odległości uwzględniając w przerwie powietrznej obiekty o potencjale pływającym. Zwracano szczególną uwagę na systemy kształcenia i sprawdzania kwalifikacji personelu. Z zagranicznych referatów największe zainteresowanie wzbudził amerykański w którym omówiono zastosowanie zrobotyzowanego ramienia (poprzecznika) umożliwiającego wiele prac na liniach i stacjach od 110 do 500 kv. W zależności od potrzeb możliwe jest jednoczesne odsunięcie wszystkich przewodów od słupa ułatwiając wymianę izolacji, poprzeczników oraz całych słupów. W dwóch referatach brazylijskich przedstawiono w szczegółach sposób wymiany aparatów wysokiego napięcia. Na przykładzie wymiany ogranicznika przepięć i wyłącznika przedstawiono krok po kroku pełną technologię ich wymiany. Przedstawiono specjalną konstrukcję odłącznika pozwalającą na rozłączenie pod napięciem zbocznikowanego toru prądowego. W drugim referacie zaprezentowano ciekawe rozwiązanie przeprowadzenia oszynowania na czynnej stacji wykorzystujące pomysł zastosowania kilku wież izolacyjnych po których na specjalnie skonstruowanej kładce rynnie przeciągnięto przewody ponad istniejącymi pracującymi urządzeniami. Szeroką gamę doświadczeń z PPN przedstawili gospodarze konferencji Chorwaci. Metody czyszczenia izolacji stacyjnej i liniowej były przedmiotem referatów włoskiego i portugalskiego. Systemy kształcenia kadr dla potrzeb techniki PPN prezentowała grupa autorów z Hiszpanii i Brazylii. Przeprowadzono studium przypadku przejścia z linii dwutorowej 220 kv na jednotorową 400 kv zrealizowane w Rumunii. Przedstawiono doświadczenia kolumbijskie w zastosowaniu PPN na stacjach. Nowe spojrzenie na kalkulację bezpiecznych odległości od czynnych urządzeń przedstawili Francuzi. Interesujące zastosowanie sensorów na czynnej linii do pomiaru temperaturowego obciążenia przewodów prezentowali Rumunii. Sporo referatów dotyczyło różnych wyrobów stosowanych podczas PPN: lin izolacyjnych, ubiorów ochronnych przed termicznym działaniem łuku elektrycznego, jak i od wpływu PEM. Polscy przedstawiciele prezentowali cztery referaty: Konieczny Z., Michniewski R.: ENERGA SA as a pioneer and unrivalled leader in Poland of the operation and repair work on 400 kv, 220kV and 110 KV transmission network in live wire work technology referat wygłosił Janusz Borowski, Schwann M. Shortening planned breaks with the application of a low voltage generator of high power for live working - referat wygłosił Autor, Dudek B., Mikołajczyk K., Rogiński L.: Replacement of an existing ground wire by OPGW; experiences of the Polish work on the energized 400 kv overhead power line, oraz Dudek B., Nowikow J., Skomudek W. : Complete arc flash personal protective equipment for electricians które wygłosił pierwszy z Autorów. W sytuacji przywiązywania coraz większej wagi i odpowiedzialności za bezawaryjne utrzymanie stanu technicznego obiektów sieciowych bezwyłączeniowe techniki, w tym prace pod napięciem są orężem niezawodnym, nowoczesnym i bezpiecznym. Pozwalają na naprawy i wymiany wszelkich elementów sieciowych na wszystkich poziomach napięcia ułatwiając procesy eksploatacyjne i inwestycyjne unikając
wyłączeń obiektów sieciowych, wpływając na poprawę wskaźników dostaw energii do klientów. Rys.1 Strona internetowa konferencji ICOLIM 2011 Organizację następnej konferencji ICOLIM 2014 powierzono po raz drugi Węgrom, zgodnie z wolą ogłoszoną w 1992 roku na pierwszym ICOLIM-ie jednego z głównych animatorów tej konferencji nieżyjącego już dr Beli Csikosa. Więcej na chorwackiej stronie internetowej: http://icolim2011.hep.hr 2. Dwunasta Amerykańska Konferencja PPN - ESMO Konferencja ESMO której początki sięgają 1977 roku uchodzi za największą specjalistyczną konferencję elektroenergetyczną. Jej przebieg w części teoretycznej nie zawsze jest poparty referatami, ale jest to spotkanie specjalistów którzy podczas kilkudziesięciu paneli tematycznych wymieniają się doświadczeniem, poglądami i służą wyjaśnieniami złożonych technik i technologii. Konferencja gromadzi także wielu wystawców i podobnie do innych konferencji organizowane są pokazy prac. ESMO 2011 jest adresowane także do specjalistów zajmujących się procesami inwestycyjnymi i modernizacyjnymi urządzeń elektroenergetycznych stosowanych w energetyce zawodowej i przemysłowej. Obrady i wystawy odbywały się w Rhode Island Convention Center, a pokazy w Quonset Point, North Kingstown. Po wypadku jaki miał miejsce na pokazach 5 lat temu podczas dojazdu do miejsca demonstracji wszyscy uczestnicy byli poinformowani jak się zachować podczas wypadku, jacy lekarze specjaliści są do dyspozycji i gdzie mieści się polowy szpital, który na całe szczęście nie przydał się gościom. Do ciekawszych pokazów można zaliczyć stawianie słupów tymczasowych, jednoczesne rozwijanie i montaż wielu przewodów linii napowietrznych, naprawy słupów drewnianych, a także urządzenie specjalistyczne do czyszczenia i odladzania izolacji napowietrznej.
Rys.2 Strona internetowa konferencji ESMO 2011 Ciekawsza tematyka sesji panelowych obejmowała (za wersją angielską): Aging Transmission Infrastructure and Advanced Robotic Technologies for Energized Maintenance and Construction The Smart Grid Wind, Solar, Alternative Energy Minimal Approach Distance/TOV Effect Arc Flash Tutorial Power Line Operations with Helicopters Use and Constructability of Temporary Structures Permanent Structures-Construction and Maintenance Transmission Structures-Wire Major Projects-Focus on Transmission Foundations Use of Existing R/W to Maximize Construction-Focus on Siting Ground Potential Rise at Work Site Portable Protective Gaps (PPG) for Live Line Work Labor Training Work Methods-Safety Rules OSHA ET&D Partnership RF Considerations in Live Line Operations Equipotential Grounding Więcej informacji na stronie internetowej: http://www.esmoconference2011.com/beta/ 3. Piąty Południowoamerykański Kongres PPN - CITTES Aktywna postawa energetyków z Argentyny biorących aktywnie udział w konferencjach zarówno europejskich ICOLIM, jak i amerykańskich ESMO zaowocowała inicjatywą organizacji własnych międzynarodowych konferencji. Korzystając z Regionalnej Komisji Integracji Elektrycznej CIER (La Comisión de Integración Eléctrica Regional - założonej w 1964 roku), rozpoczęto organizację Konferencji PPN począwszy od 2003 r. CIER
obejmuje swoją działalnością następujące państwa: Argentyna, Brazylia, Boliwia, Kolumbia, Ekwador, Chile, Paragwaj, Peru, Urugwaj i Wenezuela. Organizacji konferencji PPN, które od drugiej edycji noszą nazwę Kongresów PPN podjął się CACIER Argentyńskie Przedstawicielstwo CIER. Przedsięwzięcie udało się i oprócz państwa członkowskich w Kongresach PPN biorą udział przedstawiciele USA i Kanady i także z Europy np. reprezentanci Hiszpanii, Węgier, Niemiec i Rumunii. Interesującą propozycję złożyli organizatorzy CITTES organizatorom konferencji ICOLIM aby konferencje odbywać w ustalonym cyklu raz w Europie, raz w Ameryce Południowej niewykluczone że z biegiem lat ta inicjatywa stanie się realna. CONGRESO INTERNACIONAL DE TRABAJOS CON TENSIÓN Y SEGURIDAD EN TRANSMISIÓN Y DISTRIBUCIÓN DE ENERGIA ELECTRICA - CITTES CITTES Data Miasto Państwo Uczestnicy obrad Uczestnicy konferencji 2003 7-10 maja Salto Argentyna 232 299 Grande / Urugwaj 2005 5-8 kwietnia Rosario Argentyna 248 311 2007 17-20 kwietnia Potrero Argentyna 308 de los Funes 2009 22-24 kwietnia Buenos Argentyna 210 337 2011 30 sierpnia do 2 września Aires Salta Argentyna 333 W tablicy powyżej zestawiono dotychczasowe Kongresy PPN zorganizowane w Argentynie. Siłą południowoamerykańskich konferencji jest wielki pragmatyzm wdrożeń technologii i opanowania produkcji sprzętu do PPN. Rys. 3 Strona internetowa stowarzyszenia energetyków krajów Ameryki Południowej http://www.cacier.com.ar/
Rys. 4 Strona internetowa południowoamerykańskich Kongresów Prac pod Napięciem http://www.cacier.com.ar/reuniones/2011cittes/index.htm Osiągnięcia w dziedzinie prac pod napięciem prezentowane na omówionych konferencjach przedstawiono w dołączonym materiale ikonograficznym. Rys. 5 Obszerne podsumowanie konferencji ICOLIM 2011 zamieściło czasopismo HEP Vjesnik z licznymi fotografiami z pokazów oraz prezentacją autorów referatów
Literatura Dudek B.: Najnowsze osiągnięcia w rozwoju bezwyłączeniowych technik eksploatacji, Materiały konferencyjne ELSAF 2011 s. 245-252 Materiały konferencyjne X Konferencji PPN, Łódź 2010 Materiały konferencyjne ESMO 2011 Providence, Rhode Island, USA Materiały konferencyjne ICOLIM 2011 Zagrzeb, Chorwacja Materiały konferencyjne CITTES 2011 Salta, Argentyna
1. Prace pod napięciem na ICOLIM 2011 Rys. 1 Prace na stacjach z wież izolacyjnych Rys.2 Montaż przewodów nad oszynowaniem Rys. 3 PPN prezentowane przez polską brygadę Rys. 4 Wymiana odciągowego łańcucha izolatorów Rys. 5 PPN przy odłączniku SN Rys.6 Wymiana bieguna odłącznika SN Rys. 7 Prace przy wymianie przewodów na linii nn Rys.8 Przegląd skrzynki rozdzielczej nn
2. Prace pod napięciem na ICOLIM 2011 robotyzacja prac Rys. 1 PPN przy użyciu zrobotyzowanego ramienia próby napięciowe sprzętu Rys. 2 Sprawdzanie stanu izolacji Rys. 3 Zamknięcie głowicy robota metodą z odległości Rys. 4 Zamknięcie głowicy robota - z bliska Rys.5 Rozpięcie łańcucha izolatorów od przewodu metodą na potencjale Rys. 6 Po odsunięciu przewodu przez zrobotyzowane ramię wypięcie izolatora Rys.7 Nowy łańcuch do połączenia z przewodem
3. Prace pod napięciem na ESMO 2011 Rys. 1 Stawianie słupa linii tymczasowej Rys. 2 Czyszczenie, odladzanie izolatorów wraz z samochodem specjalistycznym Rys. 3 Wieloprzewodowy jednoczesny montaż Rys.4 Wymiana izolatorów metodą z odległości Rys.5 Tablice upamiętniające Teslę przed hotelem i Rys. 6 Laboratorium Tesli w Muzeum jego apartamentem w Nowym Jorku Techniki w Zagrzebiu Fotografie: B. Dudek z wyjątkiem Rys. 1.1 i 2 ref. ICOLIM 2011