Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych

Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych Przewodnik dla przedsiębiorców Wrocław, 2014 r.

Spis treści 1. Podatki dochodowe w Polsce... 6 1.2 Charakterystyka podatków dochodowych w Polsce... 6 1.2 Pojęcie dochodu i przychodu... 7 1.3 Podatnicy podatku dochodowego... 8 1.4 Formy opodatkowania podatkiem od osób fizycznych... 9 2. Zwolnienia przedmiotowe w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych... 11 2.1 Dochody o charakterze socjalnym... 11 2.2 Dochody o charakterze odszkodowawczym... 12 2.3 Dochody uzyskane z posiadanych kapitałów oraz praw autorskich... 13 2.4 Dochody związane z działalnością gospodarczą... 15 2.5 Stypendia i inne przychody uczniów i studentów... 16 2.6 Wygrane i nagrody... 17 3. Zryczałtowane formy opodatkowania... 20 3.1 Kto może skorzystać z opodatkowania ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych?... 20 3.2 Kto nie może skorzystać z opodatkowania ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych?... 20 3.3 Podstawa opodatkowania ryczałt od przychodów ewidencjonowanych... 21 3.4 Stawki ryczałtu... 21 3.5 Wady i zalety ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych... 23 3.6 Kto może skorzystać z opodatkowania kartą podatkową?... 23 3.7 Zasady opodatkowania kartą podatkową... 24 3.8 Wady i zalety karty podatkowej... 25 4. Przychody w podatku dochodowym od osób fizycznych... 26 4.1 Podmiot opodatkowania... 26 4.2 Przedmiot opodatkowania... 27 4.3 Źródła przychodów podlegające opodatkowaniu... 28 5. Koszty uzyskania przychodów zasady ogólne... 30 5.1 Jakie wydatki mogą stanowić koszt podatkowy?... 30 5.2 związek kosztów z przychodami... 30 5.3 zachowanie i zabezpieczenie źródła przychodów... 30 5.4 Rozróżnienie kosztów pośrednie i bezpośrednie... 31 2

5.4.1 Koszty bezpośrednie... 31 5.4.2 Koszty pośrednie... 31 6. Szczególne rodzaje kosztów uzyskania przychodów... 32 6.1 Amortyzacja środków trwałych... 32 6.1.1 Wartość początkowa... 32 6.1.2 Przyjęcie do ewidencji środków trwałych... 33 6.2 Metody amortyzacji... 33 6.3Nieściągalne wierzytelności... 34 6.4 Leasing... 34 6.4.1 Leasing finansowy... 35 6.4.2 Leasing operacyjny... 35 7. Koszty uzyskania przychodów wyłączenia... 36 7.1 Wydatki niestanowiące kosztów uzyskania przychodu... 36 7.2 Środki trwałe i grunty... 36 7.3 Koszty egzekucyjne... 37 7.4 Grzywny i kary pieniężne... 37 7.5 Kary umowne i odszkodowania... 37 7.6 Niezapłacone lub umorzone odsetki od zobowiązań... 38 7.7 Wierzytelności nieściągalne... 38 7.8 Podatki i opłaty... 38 7.9 Koszty podróży służbowej... 39 7.10 Wydatki na samochód... 39 7.10.1 Wydatki przekraczające limit kilometrówki... 40 7.10.2 Składki na ubezpieczenie samochodu... 40 7.10.3 Koszt naprawy samochodu bez AC... 40 7.11 Wydatki dotyczące przedsiębiorcy... 40 7.11.1 Indywidualna działalność gospodarcza... 41 7.11.2 Wydatki służące celom osobistym... 41 7.11.3 Okulary i soczewki korekcyjne... 41 7.11.4 Przelewy prywatne z konta firmowego... 42 7.11.5 Wydatki na odzież roboczą i reprezentacyjną... 42 7.11.6 Odzież motocyklowa... 42 7.12 Wydatki na edukację... 43 3

7.13 Ubezpieczenie na życie przedsiębiorcy... 43 8. Przychody i koszty osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą... 45 8.1 Czym są przychody i koszty?... 45 8.2 Jak opodatkowuje się dochód?... 45 8.3 Inne formy opodatkowania... 46 8.4 Podatki mogą być niższe... 47 9. Szczególne zasady ustalania dochodu... 48 9.1 Różnice kursowe... 48 9.2 Dywidendy... 49 9.3 Odsetki od środków na rachunkach bankowych... 49 9.4 Otrzymane kary umowne... 51 10. Dochody zagraniczne i unikanie podwójnego opodatkowania... 52 10.1 Ustalenie miejsca opodatkowania... 52 10.2 Umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania... 53 10.3 Metody unikania podwójnego opodatkowania... 54 10.3.1 Metoda wyłączenia z progresją... 54 10.3.2 Metoda zaliczenia proporcjonalnego... 55 10.4 Zwolnienie z opodatkowania części dochodów uzyskanych za granicą... 55 10.5 Przeliczenie wartości na złotówki... 55 11. Opodatkowanie stron umowy leasingu... 57 11.1 Definicja umowy leasingu w ustawie o podatku dochodowym... 57 11.2 Rodzaje leasingu... 57 11.2.1 Leasing operacyjny... 57 11.2.2 Leasing finansowy... 57 11.3 Przychody i koszty leasingobiorców i leasingodawców... 58 11.4 Rozliczanie opłaty wstępnej... 59 11.5 Rozliczanie rat leasingowych... 60 11.5.1 Leasing operacyjny... 60 11.5.2 Leasing finansowy... 60 11.6 Pozostałe koszty... 60 12. Obowiązki podatników podatku dochodowego od osób fizycznych... 62 12.1 Obowiązek pierwszy przechowywanie dokumentacji księgowej... 62 12.2 Obowiązek drugi tworzenie ewidencji... 62 4

12.3 Obowiązek trzeci podatek dochodowy w ciągu roku... 63 12.4 Obowiązek czwarty rozliczenie roczne... 65 13. Pobór podatku... 66 13.1 Zasady płatności podatku dochodowego od osób fizycznych... 66 13.2 Stawki podatku dochodowego od osób fizycznych... 67 13.3 Podatnik i płatnik podatku dochodowego... 68 5

1. Podatki dochodowe w Polsce W kolejnym prezentowany przewodniku szeroko omówiona zostanie tematyka podatków dochodowych w Polsce. Podatki te w polskim systemie prawnym mają stosunkowo krótką historię zostały wprowadzone w 1920 roku jako jedno z pierwszych konstrukcji podatkowych na terytorium całego kraju. Dla osób fizycznych, które nie prowadzą działalności gospodarczej, wiążą się one z corocznym wypełnianiem PIT-a, (często niestety z problemami). W pierwszym rozdziale wyjaśniona zostanie istota podatków dochodowych oraz zaprezentowane zostaną ich rodzaje. 1.2 Charakterystyka podatków dochodowych w Polsce Zasada rządząca podatkiem dochodowym jest bardzo prosta jeżeli dana osoba zarabia, a więc otrzymuje wynagrodzenie lub osiąga zysk z prowadzonej przez siebie działalności, powinna zapłacić podatek. Jak sama nazwa wskazuje, jest to obowiązkowe świadczenie osoby fizycznej lub osoby prawnej na rzecz państwa, zależne od dochodu oraz wykorzystywanych obliczeń. Podatek dochodowy obliczany jest przez samych podatników albo płatników (najczęściej pracodawców), organy wypłacające renty, emerytury oraz podmioty wypłacające honoraria. Natomiast urzędy skarbowe mają prawo do zweryfikowania, czy został on poprawnie obliczony i czy uiszczona została poprawna kwota. Podatek dochodowym jest powszechny pod względem podmiotowym obejmuje wszystkie osoby, które osiągają dochód na terenie kraju. W przypadku tej daniny nie można natomiast mówić o powszechności przedmiotowej, ponieważ ustawodawca przewidział różnego rodzaju zwolnienia podatkowe, w zależności od źródeł osiąganych przychodów. W kontekście podatku dochodowego w Polsce ważna jest również zasada równości opodatkowania. Oznacza ona, iż wszyscy podatnicy uzyskujący jednakowe dochody są jednakowo traktowani, bez względu na to, czy dochód pochodzi z działalności gospodarczej prowadzonej na własny rachunek, wolnych zawodów, pracy najemnej, emerytur i rent, czy też praw majątkowych. W Polsce występują dwa rodzaje podatku dochodowego: od osób fizycznych (PIT personal income tax) - regulowany ustawą z 26.7.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych dalej PIT, od osób prawnych (CIT corporate incone tax) - regulowany ustawą z 15.2.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych dalej CIT. W prezentowanym e-booku omówione zostaną kwestie związane z podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Instytucją właściwą w kwestii podatków dochodowych jest urząd skarbowy. Podatek dochodowy od osób fizycznych rozliczany jest w urzędzie właściwym ze względu 6

na miejsce zamieszkania podatnika, natomiast podatek od osób prawnych właściwy jest urząd skarbowy przyporządkowany ze względu na siedzibę spółki kapitałowej. Podatek dochodowy opłaca się w formie miesięcznej lub kwartalnej zaliczki. Z obowiązku tego podatnik powinien wywiązać się do 20 dnia miesiąca po miesiącu, za który zaliczka została wyliczona, lub do 20 dnia miesiąca następującego po kwartale, jeżeli wykorzystuje rozliczenie. Zatem dla przykładu, podatek za maj powinno się opłacić do 20 czerwca. Uwaga! Wyjątkiem jest karta podatkowa w tym przypadku rozliczenie następuje do siódmego dnia następnego miesiąca (więcej o tym w dalszej części artykułu). 1.2 Pojęcie dochodu i przychodu Ze względu na fakt, iż omawiany podatek to podatek od osiągniętego dochodu, bardzo ważne jest rozróżnienie dwóch, często mylonych pojęć dochodu oraz przychodu. Zatem przychód to otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń tak brzmi definicja ustawowa. Mówiąc prościej przychody to zarobki (zarówno te w pieniądzu, jak i te w naturze) oraz uzyskane pieniądze (kwoty pieniężne). Podatek płacony jest zazwyczaj, jak wynika z definicji, od tego, co już zostało otrzymane. Natomiast od tej zasady istnieją określone wyjątki przychodami są również kwoty należne, ale niekoniecznie już otrzymane, pochodzące z: pozarolniczej działalności gospodarczej, działów specjalnych produkcji rolnej, kapitałów pieniężnych, odpłatnego zbycia udziałów w spółkach mających osobowość prawną, odpłatnego zbycia papierów wartościowych oraz z realizacji praw z nich wynikających, tytułu nominalnej wartości udziałów w spółce mającej osobowość prawną, odpłatnego zbycia pochodnych instrumentów finansowych oraz z realizacji praw z nich wynikających. Ponadto powyższa zasada obowiązuje także w przypadku: odpłatnego zbycia nieruchomości lub udziału w nieruchomości, odpłatnego zbycia spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, odpłatnego zbycia prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej, odpłatnego zbycia wieczystego użytkowania gruntów, jeżeli ich zbycie nastąpiło w ciągu pięciu lat od ich nabycia, oraz z odpłatnego zbycia innych rzeczy, jeśli nastąpiło ono przed upływem pół roku od ich nabycia. 7

Natomiast dochód jest zależny od uzyskanego przychodu bez uzyskania przychodu nie powstanie dochód. Aby powstał, koszty uzyskania przychodu muszą być niższe od samych przychodów. Krótko mówiąc, dochód można zdefiniować jako różnicę właśnie pomiędzy uzyskanym przychodem a poniesionymi kosztami. Na podstawie dochodu obliczana jest np. wysokość podatków dla osób fizycznych, w tym przypadku dochód definiujemy jako nadwyżkę sumy przychodów nad kosztami ich uzyskania w danym roku podatkowym. Gdy suma kosztów uzyskania przychodów przekroczy sumę przychodów, mówimy o zjawisku nazywanym stratą. 1.3 Podatnicy podatku dochodowego Bardzo ważną kwestią w temacie podatku dochodowego jest to, kto jest zobowiązany do jego odprowadzania do US. Podatnikami podatków dochodowych są osoby fizyczne oraz osoby prawne. W przypadku drugiego z nich, podmiotami są wszelkie osoby prawne, niezależnie od faktu, w jaki sposób osobowość tę nabyły, oraz spółki kapitałowe w organizacji. Podmiotami tego podatku mogą być również jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, z wyjątkiem spółek niemających osobowości prawnej (np. spółek jawnych, partnerskich, komandytowych, komandytowo-akcyjnych). Natomiast podmiotem podatku w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych są osoby fizyczne, które osiągają dochody z różnych źródeł przychodów objętych tym podatkiem, zamieszkałe na terenie Rzeczpospolitej Polskiej lub osoby, których czasowy pobyt trwa dłużej niż 183 dni. Ustawa nie definiuje pojęcia osoby fizycznej, w związku z powyższym należy odnieść się do pojęcia osoby fizycznej w rozumieniu Kodeksu cywilnego. Przepisy te stanowią zaś, że każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną. Zatem każda osoba fizyczna, nawet małoletnia, może być podatnikiem podatku dochodowego od osób fizycznych. Jednocześnie należy zaznaczyć, że przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie stosuje się w przypadku, gdy osoby fizyczne osiągają przychody z następujących źródeł: przychody z działalności rolniczej, z wyjątkiem działów specjalnych produkcji rolnej wówczas przychody takie opodatkowane są podatkiem rolnym, przychody z gospodarki leśnej w rozumieniu ustawy o lasach wówczas przychody takie opodatkowane są podatkiem leśnym, przychody podlegające przepisom o podatku od spadków i darowizn wówczas przychody takie opodatkowane są podatkiem od spadków i darowizn, przychody z tytułu podziału wspólnego majątku małżonków, który dokonywany jest w wyniku ograniczenia lub zniesienia wspólności majątkowej, przychody wynikające z czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy, np. z hazardu, paserstwa lub innych przestępstw. 8

Na osobach fizycznych mających miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej ciąży tzw. nieograniczony obowiązek podatkowy. Oznacza to, że osoby te płacą podatek dochodowy według zasad określonych w Polsce od całości uzyskanych dochodów, bez względu na to, czy źródła przychodów położone są w kraju, czy też za granicą. Za osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uważa się osobę fizyczną, która: posiada na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych), lub przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dłużej niż 183 dni w roku podatkowym. Od tej ogólnej zasady przepisy ustawy przewidują kilka wyjątków. Z opodatkowania podatkiem dochodowym w Polsce wyłączone są dochody uzyskiwane za granicą w przypadku, gdy umowa międzynarodowa, której Rzeczpospolita Polska jest stroną, tak stanowi. Podatku dochodowego nie pobiera się również od dochodów uzyskanych za granicą przez osoby fizyczne, które nie mają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej miejsca zamieszkania. Jeżeli jednak osoby te osiągają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dochody (przychody), w szczególności z: pracy wykonywanej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy, bez względu na miejsce wypłaty wynagrodzenia, działalności wykonywanej osobiście na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, bez względu na miejsce wypłaty wynagrodzenia, działalności gospodarczej prowadzonej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, położonej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej nieruchomości, w tym ze sprzedaży takiej nieruchomości, to od tych dochodów (przychodów) płacą podatek w Polsce. Powyższa zasada wyraża tzw. ograniczony obowiązek podatkowy. Również ta zasada może być jednak korygowana przez postanowienia umów w sprawie unikania podwójnego opodatkowania. 1.4 Formy opodatkowania podatkiem od osób fizycznych Osoby prowadzące działalność gospodarczą, już na samym początku swojej przygody z własną firmą przy składaniu wniosku CEIDG-1 muszą zdecydować, jaką formę opodatkowania swoich dochodów wybierają. Możliwości są cztery (jednak nie wszystkie jednakowo dostępne): 9

opodatkowanie na zasadach ogólnych, podatek liniowy, zryczałtowane formy opodatkowania: o ryczałt od przychodów ewidencjonowanych, o karta podatkowa. Przedsiębiorca, który przy rejestracji działalności w CEIDG nie wybrał formy opodatkowania, może tego dokonać na zasadach przewidzianych w ustawach podatkowych, a więc przez złożenie oświadczenia (wniosku) naczelnikowi urzędu skarbowego (art. 9a ust. 2 ustawy o PIT), jednak nie później niż w dniu uzyskania pierwszego przychodu. W sytuacji, gdy podatnik nie postanowi inaczej we wniosku do CEIDG, ani nie złoży oświadczenia o wyborze innej formy, podstawową formą jest opodatkowanie według skali podatkowej (na zasadach ogólnych). Decyzja o danej formie opodatkowania nie jest decyzją dożywotnią ustawodawca przewidział bowiem możliwość jej zmiany, jednak ustalił przy tym jeden bardzo istotny warunek należy to zrobić do 20 stycznia roku podatkowego, którego nowa forma ma dotyczyć. Wypełniając wniosek CEIDG-1 przedsiębiorca wybiera również formę zapłaty zaliczki na podatek dochodowy. Istnieją trzy możliwości zaliczka odprowadzana: co miesiąc, co kwartał, w sposób uproszczony. Uproszczony tryb opłaty zaliczek polega na comiesięcznym wpłacaniu zaliczki na podatek dochodowy, wyliczanej jednak nie na podstawie bieżących skumulowanych przychodów i kosztów, ale na podstawie dochodów uzyskiwanych dwa lub trzy lata wcześniej. W związku z taką konstrukcją, zaliczki uproszczonej nie mogą wybrać przedsiębiorcy, którzy założyli dopiero działalność oraz ci, którzy przez ostatnie dwa, trzy lata wykazywali same straty lub nie osiągnęli dochodu powodującego zapłatę podatku. Zaliczka w formie uproszczonej wynosi 1/12 kwoty podatku obliczonej na podstawie danych z zeznania podatkowego za dwa lub trzy lata wstecz, przy zastosowaniu odpowiedniej stawki czyli skali podatkowej lub podatku liniowego. Zaliczki płacą podatnicy, którzy wybrali rozliczanie podatku na zasadach ogólnych lub podatkiem liniowym. Ryczałtowcy także mają obowiązek miesięcznego/kwartalnego rozliczania się z podatku. W ich przypadku jednak nie jest to zaliczka na podatek dochodowy, a po prostu zryczałtowany podatek za konkretny okres. Zaliczki i należny podatek przedsiębiorca ma obowiązek wyliczać sam. Nie zrobi tego za niego urząd skarbowy. 10

2. Zwolnienia przedmiotowe w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych przewiduje szereg zwolnień od tego podatku. Dotyczą one wybranych, wskazanych przez ustawę dochodów. Wśród nich można wyróżnić zwolnienia podmiotowe i przedmiotowe. Ustawodawca z różnych powodów decyduje się zwolnić określone rodzaje dochodów z podatku dochodowego. Może to być powodowane ochroną socjalną bądź też względami ekonomicznymi. Wykaz dochodów, które zwolnione są z opodatkowania PIT został wskazany w art. 21 ust. 1 ustawy o PIT. Katalog zwolnień zawiera ponad 130 pozycji. Wśród nich wyróżnić można takie, które dotyczą dochodów np. o charakterze odszkodowawczym czy socjalnym, niektórych dochodów związanych z posiadanymi kapitałami i prawami majątkowymi, czy też prowadzoną działalnością gospodarczą, a także wygranymi i nagrodami. 2.1 Dochody o charakterze socjalnym Wśród dochodów o charakterze socjalnym ustawodawca zwolnił z opodatkowania m.in.: 8) świadczenia rodzinne otrzymane na podstawie przepisów o świadczeniach rodzinnych, dodatki rodzinne i pielęgnacyjne, świadczenia pieniężne otrzymane w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów oraz zasiłki porodowe otrzymane na podstawie odrębnych przepisów, 24) przyznaną, na podstawie odrębnych przepisów, pomoc pieniężną dla rodzin zastępczych oraz jednorazową pomoc pieniężną na zagospodarowanie, udzieloną usamodzielniającym się wychowankom rodzin zastępczych i wychowankom publicznych lub niepublicznych placówek opiekuńczo-wychowawczych, 26) zapomogi otrzymane w przypadku indywidualnych zdarzeń losowych, klęsk żywiołowych, długotrwałej choroby lub śmierci do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 2 280 zł, z zastrzeżeniem pkt. 40 i 79, 79) świadczenia z pomocy społecznej, 127) alimenty: o na rzecz dzieci, które nie ukończyły 25 roku życia, oraz dzieci bez względu na wiek, które zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymują zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną, o na rzecz innych osób niż wymienione powyżej otrzymane na podstawie wyroku sądu lub ugody sądowej, do wysokości nieprzekraczającej miesięcznie 700 zł. 11

2.2 Dochody o charakterze odszkodowawczym Zwolnieniu podlegają również dochody o charakterze odszkodowawczym, tj.: 3) otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, z wyjątkiem: o określonych w prawie pracy odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę, o odpraw pieniężnych wypłacanych na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, o odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia funkcjonariuszom pozostającym w stosunku służbowym, o odszkodowań przyznanych na podstawie przepisów o zakazie konkurencji, o odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą, o odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, z których dochody są opodatkowane według skali, o której mowa w art. 27 ust. 1, lub na zasadach, o których mowa w art. 30c, o odszkodowań wynikających z zawartych umów lub ugód innych niż ugody sądowe, 3a) odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie przepisów o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu państwa polskiego, 3b) inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień: o dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono, odszkodowania w postaci renty otrzymane na podstawie przepisów prawa cywilnego w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, przez poszkodowanego, który utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej, albo jeżeli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość, 3d) odszkodowania otrzymane na podstawie przepisów prawa geologicznego i górniczego, 29) odszkodowanie wypłacane stosownie do przepisów o gospodarce nieruchomościami; nie dotyczy to przypadków, gdy właściciel nieruchomości, o której mowa w zdaniu pierwszym, nabył jej własność w okresie 2 lat przed wszczęciem postępowania wywłaszczeniowego za cenę niższą o co najmniej 50% od wysokości uzyskanego odszkodowania na cele uzasadniające jej wywłaszczenie, 12

30a) przychody uzyskane z tytułu: o realizacji prawa do rekompensaty na podstawie ustawy z 2005 r. o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej przez osoby uprawnione na podstawie tej ustawy, o sprzedaży nieruchomości lub prawa użytkowania wieczystego, nabytych w związku z realizacją prawa do rekompensaty, o której mowa w punkcie poprzednim, do wysokości odpowiadającej procentowemu udziałowi wartości tej rekompensaty w cenie nieruchomości lub prawa użytkowania wieczystego z dnia nabycia nieruchomości lub prawa użytkowania wieczystego, odszkodowania otrzymane na podstawie rezolucji Rady Bezpieczeństwa Narodów Zjednoczonych wypłacone osobom poszkodowanym na skutek działań wojennych w Kuwejcie; 120) odszkodowania wypłacone, na podstawie wyroków sądowych i zawartych umów (ugód), posiadaczom gruntów wchodzących w skład gospodarstwa rolnego, z tytułu: o ustanowienia służebności gruntowej, o rekultywacji gruntów, o szkód powstałych w uprawach rolnych i drzewostanie w wyniku prowadzenia na tych gruntach, przez podmioty uprawnione na podstawie odrębnych przepisów, inwestycji dotyczących budowy infrastruktury przesyłowej ropy naftowej i produktów rafinacji ropy naftowej oraz budowy urządzeń infrastruktury technicznej, o których mowa w art. 143 ust. 2 ustawy z 1997 r. o gospodarce nieruchomościami. 2.3 Dochody uzyskane z posiadanych kapitałów oraz praw autorskich Zwolnienia dotyczące dochodów uzyskanych z posiadanych kapitałów oraz praw majątkowych. Zwolnione od podatku PIT są między innymi: 5a) kwoty zwracane przez towarzystwo funduszy inwestycyjnych w związku z wygaśnięciem zezwolenia na utworzenie funduszu inwestycyjnego w wysokości wpłat wniesionych do funduszu, 28) przychody uzyskane z tytułu sprzedaży całości lub części nieruchomości wchodzących w skład gospodarstwa rolnego; zwolnienie nie dotyczy przychodu uzyskanego ze sprzedaży gruntów, które w związku z tą sprzedażą utraciły charakter rolny, 29) przychody uzyskane z tytułu odpłatnego zbycia nieruchomości na cele uzasadniające jej wywłaszczenie oraz z tytułu sprzedaży nieruchomości w związku z realizacją przez nabywcę prawa pierwokupu, stosownie do przepisów o gospodarce nieruchomościami; nie dotyczy to przypadków, gdy właściciel nieruchomości, o której mowa w zdaniu pierwszym, nabył jej własność w okresie 13

2 lat przed odpłatnym zbyciem nieruchomości za cenę niższą o co najmniej 50% od ceny zbycia nieruchomości w związku z realizacją prawa pierwokupu, 30) przychody uzyskane z tytułu sprzedaży prawa wieczystego użytkowania oraz nieruchomości nabytych stosownie do przepisów o gospodarce nieruchomościami w zamian za mienie pozostawione za granicą, 32b) przychody z zamiany rzeczy lub praw, jeżeli z tytułu jednej umowy nie przekraczają kwoty 2 280 zł, 50) przychody otrzymane w związku ze zwrotem udziałów lub wkładów w spółdzielni albo wkładów w spółce osobowej, do wysokości wniesionych udziałów lub wkładów do spółdzielni albo wkładów do spółki osobowej, 50a) wartość majątku otrzymanego w związku z likwidacją osoby prawnej w części stanowiącej koszt nabycia lub objęcia udziałów (akcji) albo wkładów w spółdzielni, 51) przychody otrzymane z tytułu zwrotu dopłat wniesionych uprzednio, zgodnie z odrębnymi przepisami, do spółki mającej osobowość prawną do wysokości wniesionych dopłat, 58) wypłaty: o transferowe środków zgromadzonych w ramach pracowniczego programu emerytalnego do innego pracowniczego programu emerytalnego lub na indywidualne konto emerytalne w rozumieniu przepisów o indywidualnych kontach emerytalnych, o środków zgromadzonych w pracowniczym programie emerytalnym dokonane na rzecz uczestnika lub osób uprawnionych do tych środków po śmierci uczestnika, o środków zgromadzonych w grupowej formie ubezpieczenia na życie związanej z funduszem inwestycyjnym lub w innej formie grupowego gromadzenia środków na cele emerytalne dla pracowników do pracowniczego programu emerytalnego, zgodnie z przepisami o pracowniczych programach emerytalnych; 58a) dochody z tytułu oszczędzania na indywidualnym koncie emerytalnym, w rozumieniu przepisów o indywidualnych kontach emerytalnych, uzyskane w związku z: o gromadzeniem i wypłatą środków przez oszczędzającego, o wypłatą środków dokonaną na rzecz osób uprawnionych do tych środków po śmierci oszczędzającego, o wypłatą transferową z tym że zwolnienie nie ma zastosowania w przypadku, gdy oszczędzający gromadził oszczędności na więcej niż jednym indywidualnym koncie emerytalnym, chyba że przepisy te przewidują taką możliwość, 59) wypłaty środków z otwartego funduszu emerytalnego na rzecz byłego współmałżonka członka tego funduszu, przekazane na rachunek tego współmałżonka w otwartym funduszu emerytalnym, 14

61) kwoty umorzonych pożyczek studenckich lub kredytów studenckich udzielonych na podstawie przepisów o pożyczkach i kredytach studenckich, 105) dochód uzyskany ze zbycia akcji (udziałów) otrzymanych w drodze spadku albo darowizny - w części odpowiadającej kwocie zapłaconego podatku od spadków i darowizn, 109) nominalna wartość udziałów (akcji) w spółce mającej osobowość prawną albo wkładów w spółdzielni - objętych w zamian za wkład niepieniężny w postaci przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części, 119) odsetki od papierów wartościowych emitowanych przez Skarb Państwa oraz obligacji emitowanych przez jednostki samorządu terytorialnego, w części odpowiadającej kwocie odsetek zapłaconych przy nabyciu tych papierów wartościowych od emitenta, 130) odsetki lub dyskonto od obligacji emitowanych przez Skarb Państwa i oferowanych na rynkach zagranicznych oraz dochody z odpłatnego zbycia tych obligacji uzyskane przez osoby fizyczne, o których mowa w art. 3 ust. 2a. 2.4 Dochody związane z działalnością gospodarczą Wolne od podatku dochodowego są również niektóre dochody związane z prowadzoną działalnością gospodarczą np.: 3b) inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień: o otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, 36) dochody z tytułu prowadzenia szkół w rozumieniu przepisów o systemie oświaty, w części wydatkowanej na cele szkoły w roku podatkowym lub w roku po nim następującym, przy czym zgodnie z ust. 7, za wydatki na cele szkoły, poniesione z tytułu prowadzenia szkoły niepublicznej w rozumieniu przepisów o systemie oświaty, jeżeli nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów, uważa się wydatki na: o zakup stanowiących środki trwałe pomocy dydaktycznych i innych urządzeń niezbędnych do prowadzenia szkoły, o wydatki związane z organizowaniem wypoczynku wakacyjnego uczniów, w części stanowiącej wynagrodzenie personelu wychowawczego i obsługi, jeżeli nie zostało pokryte przez wpłaty rodziców, 37) dochody z tytułu urządzania przez uprawniony podmiot mający siedzibę na terytorium RP loterii fantowych i gry bingo fantowe na podstawie zezwolenia wydanego na mocy odrębnych przepisów, o ile zostały przeznaczone na realizację określonych w zezwoleniu i regulaminie gry celów społecznie użytecznych, 46) dochody otrzymane przez podatnika, jeżeli: o pochodzą od rządów państw obcych, organizacji międzynarodowych lub międzynarodowych instytucji finansowych ze środków bezzwrotnej pomocy, w tym ze środków programów ramowych badań, rozwoju 15

technicznego i prezentacji Unii Europejskiej i z programów NATO, przyznanych na podstawie jednostronnej deklaracji lub umów zawartych z tymi państwami, organizacjami lub instytucjami przez Radę Ministrów, właściwego ministra, agencje rządowe lub agencje wykonawcze, w tym również w przypadkach gdy przekazanie tych środków jest dokonywane za pośrednictwem podmiotu upoważnionego do rozdzielania środków bezzwrotnej pomocy, oraz o podatnik bezpośrednio realizuje cel programu finansowanego z bezzwrotnej pomocy; zwolnienie nie ma zastosowania do dochodów osób fizycznych, którym podatnik bezpośrednio realizujący cel programu zleca bez względu na rodzaj umowy wykonanie określonych czynności w związku z realizowanym przez niego programem, 47c) kwoty otrzymane od agencji rządowych lub agencji wykonawczych, jeżeli agencje te otrzymały środki na ten cel z budżetu państwa, 63a) dochody podatników, z zastrzeżeniem ust. 5a-5c, uzyskane z działalności gospodarczej prowadzonej na terenie specjalnej strefy ekonomicznej na podstawie zezwolenia na prowadzenie działalności gospodarczej na terenie danej strefy, uprawniające do korzystania z pomocy publicznej, przy czym wielkość pomocy publicznej udzielanej w formie niniejszego zwolnienia nie może przekroczyć wielkości pomocy publicznej dla przedsiębiorcy, dopuszczalnej dla obszarów kwalifikujących się do uzyskania pomocy w największej wysokości, zgodnie z odrębnymi przepisami, 122) wkład własny podmiotu publicznego, o którym mowa w art. 2 pkt 5 ustawy o partnerstwie publiczno-prywatnym, otrzymany przez partnera prywatnego i przeznaczony na cele określone w umowie o partnerstwie publicznoprywatnym, z zastrzeżeniem ust. 19, 129) dotacje, w rozumieniu przepisów o finansach publicznych, otrzymane z budżetu państwa lub budżetów jednostek samorządu terytorialnego, 136) płatności na realizację projektów w ramach programów finansowanych z udziałem środków europejskich, otrzymane z Banku Gospodarstwa Krajowego, z wyłączeniem płatności otrzymanych przez wykonawców, 137) środki finansowe otrzymane przez uczestnika projektu jako pomoc udzielona w ramach programu finansowanego z udziałem środków europejskich, o których mowa w ustawie z 2009 r. o finansach publicznych. 2.5 Stypendia i inne przychody uczniów i studentów Wolne od podatku są również stypendia i inne przychody uczniów i studentów, tj.: 23a) część dochodów osób, o których mowa w art. 3 ust. 1, przebywających czasowo za granicą i uzyskujących dochody z tytułu: o stypendiów w wysokości stanowiącej równowartość diety z tytułu podróży służbowych poza granicami kraju, określonej w przepisach w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących 16

pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju, za każdy dzień, w którym było otrzymywane stypendium, 39) stypendia otrzymywane na podstawie przepisów o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki, stypendia doktoranckie otrzymywane na podstawie przepisów Prawo o szkolnictwie wyższym oraz inne stypendia naukowe i za wyniki w nauce, których zasady przyznawania zostały zatwierdzone przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego po zasięgnięciu opinii Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego albo przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania, 40) świadczenia pomocy materialnej dla uczniów, studentów, uczestników studiów doktoranckich i osób uczestniczących w innych formach kształcenia, pochodzące z budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz ze środków własnych szkół i uczelni - przyznane na podstawie przepisów o systemie oświaty, Prawo o szkolnictwie wyższym, a także przepisów o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki, 40b) stypendia dla uczniów i studentów, których wysokość i zasady udzielania zostały określone w uchwale organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego oraz stypendia dla uczniów i studentów przyznane przez organizacje, o których mowa w art. 3 ust. 2 i 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, na podstawie regulaminów zatwierdzonych przez organy statutowe udostępnianych do publicznej wiadomości za pomocą Internetu, środków masowego przekazu lub wykładanych (wywieszanych) dla zainteresowanych w pomieszczeniach ogólnie dostępnych do wysokości nieprzekraczającej miesięcznie kwoty 380 zł, z zastrzeżeniem ust. 10, 89) wartość świadczeń otrzymanych przez studentów od uczelni, na podstawie odrębnych przepisów, w związku ze skierowaniem przez uczelnię na studenckie praktyki zawodowe - do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 2 280 zł, 115) wygrane i nagrody otrzymane przez uczniów za udział w konkursach, turniejach i olimpiadach organizowanych na podstawie przepisów o systemie oświaty. 2.6 Wygrane i nagrody Zwolnione od podatku dochodowego od osób fizycznych są również niektóre wygrane i nagrody np.: 6) wygrane w kasynach gry, wideoloteriach, grach na automatach, grach na automatach o niskich wygranych oraz grach w bingo pieniężne i fantowe urządzanych i prowadzonych przez uprawniony podmiot na podstawie przepisów o grach i zakładach wzajemnych obowiązujących w państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, 17

6a) wygrane w grach liczbowych, loteriach pieniężnych, grze telebingo, zakładach wzajemnych, loteriach promocyjnych, loteriach audioteksowych i loteriach fantowych, jeżeli jednorazowa wartość tych wygranych nie przekracza 2 280 zł, urządzanych i prowadzonych przez uprawniony podmiot na podstawie przepisów o grach hazardowych obowiązujących w państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego; zgodnie z ust. 23, zwolnienia z pkt 6 i 6a, w odniesieniu do wygranych uzyskanych w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, stosuje się pod warunkiem istnienia podstawy prawnej wynikającej z umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania lub innych ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Rzeczpospolita Polska, do uzyskania przez organ podatkowy informacji podatkowych od organu podatkowego państwa, na którego terytorium loterie, gry lub zakłady wzajemne są urządzane i prowadzone. 68) wartość wygranych w konkursach i grach organizowanych i emitowanych (ogłaszanych) przez środki masowego przekazu (prasa, radio i telewizja) oraz konkursach z dziedziny nauki, kultury, sztuki, dziennikarstwa i sportu, a także nagród związanych ze sprzedażą premiową jeżeli jednorazowa wartość tych wygranych lub nagród nie przekracza kwoty 760 zł; zwolnienie od podatku nagród związanych ze sprzedażą premiową nie dotyczy nagród otrzymanych przez podatnika w związku z prowadzoną przez niego pozarolniczą działalnością gospodarczą, stanowiących przychód z tej działalności, 115) wygrane i nagrody otrzymane przez uczniów za udział w konkursach, turniejach i olimpiadach organizowanych na podstawie przepisów o systemie oświaty, 132) przyznane przez krajowe i zagraniczne organy władzy i ich urzędy, w tym jednostki organizacyjne im podległe lub przez nie nadzorowane, oraz krajowe, zagraniczne i międzynarodowe organizacje (instytucje) i ich organy, nagrody: o za wybitne osiągnięcia z dziedziny nauki, kultury i sztuki, o z tytułu działalności na rzecz praw człowieka w części przekazanej jako darowizna przez podatników, którzy otrzymali te nagrody, na rzecz instytucji realizującej cele określone w art. 4 ustawy o działalności pożytku publicznego; zgodnie z ust. 31, zwolnienie to stosuje się, jeżeli wysokość nagrody przekazanej na rzecz instytucji realizującej cele, o których mowa w art. 4 ustawy o działalności pożytku publicznego, jest udokumentowana dowodem wpłaty na rachunek bankowy obdarowanej instytucji, a w przypadku nagrody innej niż pieniężna dokumentem, z którego wynika wartość przekazanej nagrody, oraz oświadczeniem obdarowanej instytucji o jej przyjęciu, lub nagroda, o której mowa w pkt 1, została przekazana najpóźniej do dnia upływu terminu dla złożenia zeznania podatkowego, o którym mowa w art. 45 ust. 1, składanego za rok podatkowy, w którym otrzymano nagrodę. 18

Pozostałe dochody objęte zwolnieniem z podatku dochodowego od osób fizycznych szczegółowo wymienia art. 21 ust. 1 ustawy o PIT. 19

3. Zryczałtowane formy opodatkowania 3.1 Kto może skorzystać z opodatkowania ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych? Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych jest dość specyficzną formą opodatkowania dochodów przedsiębiorstwa, z której nie mogą skorzystać wszyscy podatnicy. Jak określa art. 6 ust. 1 Ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym, taka forma przeznaczona jest dla osób fizycznych osiągających przychody z: działalności gospodarczej prowadzonej samodzielnie, udziału w spółce cywilnej osób fizycznych lub w spółce jawnej osób fizycznych, prowadzącej działalność gospodarczą. Zgodnie z art. 9 ust.1 ustawy, jeżeli podatnik rozpoczyna prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej, oświadczenie o wyborze formy opodatkowania może złożyć na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej (czyli wskazując odpowiednią formę opodatkowania na druku CEIDG-1). Jeżeli podatnik nie złożył oświadczenia na podstawie tych przepisów pisemne oświadczenie składa naczelnikowi urzędu skarbowego właściwemu według miejsca zamieszkania, jednak nie później niż w dniu uzyskania pierwszego przychodu. W sytuacji, gdy przedsiębiorca dokonuje zmiany formy opodatkowania na ryczałt, wówczas pisemne oświadczenie o wyborze tej metody składa naczelnikowi urzędu skarbowego właściwemu według miejsca zamieszkania, nie później niż do dnia 20 stycznia roku podatkowego. 3.2 Kto nie może skorzystać z opodatkowania ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych? Kwestia ta została uregulowana w art. 8 ust. 1 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym. Zgodnie z tym zapisem, opodatkowania w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych co do zasady nie stosuje się u podatników: opłacających podatek w formie karty podatkowej, korzystających na podstawie odrębnych przepisów z okresowego zwolnienia od podatku dochodowego, osiągających w całości lub w części przychody z tytułu: o prowadzenia aptek, o działalności w zakresie udzielania pożyczek pod zastaw (prowadzenie lombardów), o działalności w zakresie kupna i sprzedaży wartości dewizowych, o prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w zakresie wolnych zawodów innych niż określone w art. 4 ust. 1 pkt 11, o świadczenia usług wymienionych w załączniku nr 2 do ustawy, 20