Dr Artur Borcuch sierpień/wrzesień 2015 Instytut Zarządzania Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach Znaczenie inteligentnych specjalizacji województwa świętokrzyskiego w rozwoju gospodarczym regionu Inteligentne specjalizacje to dziedziny gospodarki, które chcą rozwijać polskie regiony w okresie realizacji nowej perspektywy finansowej 2020. Podstawowym założeniem koncepcji inteligentnej specjalizacji jest podnoszenie innowacyjności oraz konkurencyjności regionów w oparciu o ich potencjał endogeniczny i branże już w nich funkcjonujące. Mogą to być zarówno specjalizacje w ramach jednego sektora, jak również przedsięwzięcia międzynarodowe, które pozwalają na osiągnięcie przewagi konkurencyjnej 1. Zwolennicy inteligentnych specjalizacji podkreślają m.in.: efektywniejsze wykorzystanie środków publicznych; tworzenie synergii pomiędzy mechanizmami publicznego wsparcia dla B+R i innowacji, promocji przemysłu i instytucji szkoleniowych; eliminowanie sfragmentyzowanych i powtarzających się działań publicznych, które mogą prowadzić do marnowania środków publicznych; identyfikowanie najsilniejszych i perspektywicznych działań na rzecz przedsiębiorczości poprzez dokładną analizę dotychczasowych możliwości, aktywów, kompetencji, przewag konkurencyjnych danego miasta, regionu czy kraju; występowanie mechanizmu rozwoju strategicznego w oparciu o wielowymiarowe i wielopodmiotowe interakcje 2. W województwie świętokrzyskim wybrano cztery główne inteligentne specjalizacje oraz trzy horyzontalne (wspierające). Głównymi inteligentnymi specjalizacjami są: przemysł metalowo - odlewniczy, zasobooszczędne budownictwo, nowoczesne rolnictwo i przetwórstwo spożywcze, turystyka zdrowotna i prozdrowotna. 1 M. Słodowa-Hełpa, Inteligentne specjalizacje regionów warunki wyzwania i dylematy, Roczniki Nauk Społecznych 2013, tom 5, nr 1, s. 92. 2 Smart specialization, triple helix, open innovation and smart cities. Going beyond the jargon, http://urbact.eu/smart-specialisation-triple-helix-open-innovation-and-smart-cities-going-beyond-jargon z dn. 20.02.2015.
Specjalizacjami horyzontalnymi są: technologie informacyjno-komunikacyjne (ICT), branża targowo - kongresowa, zrównoważony rozwój energetyczny 3. Głównym celem niniejszego opracowania jest diagnoza znaczenia inteligentnych specjalizacji w rozwoju gospodarki regionu świętokrzyskiego. Celem przeprowadzonego badania jest ustalenie, które z inteligentnych specjalizacji są najistotniejsze, a które najmniej istotne z perspektywy rozwoju gospodarczego regionu świętokrzyskiego. Do badań zastosowano metodę badawczą w postaci sondażu diagnostycznego, technikę badawczą w postaci ankiety, zaś narzędziem badawczym był kwestionariusz ankiety. Metodą doboru respondentów do próby badanej była metod kuli śnieżnej. Badanie zostało przeprowadzone w marcu 2015 roku. Kwestionariusz ankiety został opublikowany na stronie internetowej, zaś link z dostępem do niego opublikowano w serwisie społecznościowym Facebook oraz rozpowszechniano drogą mailową. W badaniu wzięło udział 213 osób: 59,6% kobiet i 40,4% mężczyzn. W kategorii wiek, najliczniejszą grupę stanowiły osoby 19-24 lata (87,8%). Badani respondenci to przede wszystkim mieszkańcy wsi (52,1%) oraz miasta 100,1 tys. i więcej (23,9%). Tabela 1. Płeć Kobieta 127 59,6 Mężczyzna 86 40,4 3 Warto odnotować, że Zarząd Województwa Świętokrzyskiego 2 czerwca 2015 roku zaakceptował listę wybranych Konsorcjów na rzecz rozwoju inteligentnych specjalizacji województwa świętokrzyskiego. Wybór konsorcjów na rzecz inteligentnych specjalizacji regionu: turystyka zdrowotna i prozdrowotna (koordynator konsorcjum - Uzdrowisko Busko-Zdrój), zasobooszczędne budownictwo (Staropolska Izba Przemysłowo- Handlowa), przemysł metalowo-odlewniczy (Staropolska Izba Przemysłowo-Handlowa), nowoczesne rolnictwo i przetwórstwo spożywcze (Ośrodek Promowania i Wspierania Przedsiębiorczości Rolnej w Sandomierzu), nowoczesne technologie informacyjno-komunikacyjne (Kielecki Park Technologiczny), zrównoważony rozwój energetyczny (Świętokrzyskie Centrum Innowacji i Transferu Technologii) i branża targowo-konferencyjna (Izba Gospodarcza "Grono Targowe Kielce"). Wybrano konsorcja na rzecz inteligentnych specjalizacji regionu, http://wiadomosci.onet.pl/kielce/wybrano-konsorcja-na-rzecz-inteligentnych-specjalizacji-regionu/vlzww9 z dn. 16.06.2015; Wybrano konsorcja na rzecz rozwoju inteligentnych specjalizacji województwa świętokrzyskiego, http://www.sejmik.kielce.pl/item/45330-konsorcja-na-rzecz-rozwoju-inteligentnych-specjalizacji-wojewodztwaswietokrzyskiego-wybrane z dn. 08.06.2015.
Tabela 2. Wiek od 19 do 24 lat 187 87,8 od 25 do 29 lat 13 6,1 od 30 do 39 lat 7 3,3 od 40 do 49 lat 2,9 od 50 do 59 lat 1,5 60 lat i więcej 2,9 Tabela 3. Wykształcenie Zasadnicze zawodowe 1,5 Średnie (ogólnokształcące, zawodowe, policealne) 190 89,2 Wyższe (licencjackie, inżynierskie, magisterskie) 22 10,3 Tabela 4. Aktywność zawodowa Uczeń 1,5 Student 137 64,3 Sprzedawca, przedstawiciel handlowy 12 5,6 Pracownik fizyczny 11 5,2 Wolny zawód 3 1,4 Nauczyciel, pracownik naukowy 4 1,9 Osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą 2,9 Właściciel przedsiębiorstwa 3 1,4 Kierownik, manager 5 2,3 Urzędnik, pracownik administracyjny 5 2,3 Pracownik biurowy 12 5,6 Specjalista, konsultant 3 1,4 Rolnik 2,9 Wojskowy, policjant, pracownik służb ratowniczych 1,5 Gospodyni domowa 2,9 Emeryt, rencista 2,9 Inny 8 3,8 Tabela 5. Miejsce zamieszkania Wieś 111 52,1 Miasto do 25 tys. 27 12,7 Miasto 25,1 tys. - 50 tys. 11 5,2 Miasto 50,1 tys. - 100 tys. 13 6,1 Miasto 100,1 tys. i więcej 51 23,9
Tabela 6. Jak Pan/Pani ocenia znaczenie wybranych inteligentnych specjalizacji w rozwoju gospodarki regionu świętokrzyskiego (1 najmniejsze znaczenie, do 10 największe znaczenie) (dane w %) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Przemysł metalowoodlewniczy (główna Zasobooszczędne budownictwo (główna Nowoczesne rolnictwo i przetwórstwo przemysłowe (główna Turystyka zdrowotna i prozdrowotna (główna Technologie informacyjnokomunikacyjne (specjalizacja Branża targowokongresowa (specjalizacja Zrównoważony rozwój energetyczny (specjalizacja 4,2 7,5 12,7 16,0 19,2 13,1 13,6 6,6 4,2 2,8 0,0 1,4 6,6 9,9 16,9 18,3 19,2 13,6 8,5 5,6 0,9 5,2 8,0 12,2 16,0 14,1 17,4 14,1 7,0 5,2 0,9 2,8 4,2 8,9 15,0 15,5 15,5 23,5 7,0 6,6 0,0 0,9 5,2 5,2 11,3 16,9 18,8 17,8 14,1 9,9 0,5 1,9 4,7 8,5 16,9 15,5 16,0 14,6 13,1 8,5 0,5 3,3 7,0 7,0 17,8 16,9 14,1 12,7 13,1 7,5 Zdaniem respondentów dla rozwoju regionu świętokrzyskiego największe znaczenie mają specjalizacje technologie informacyjno-komunikacyjne (średnia = 6,95) a następnie branża targowo-kongresowa (średnia = 6,61). Z kolei najniżej oceniono nowoczesne rolnictwo i przetwórstwo przemysłowe (średnia = 5,98) oraz przemysł metalowo-odlewniczy (średnia = 5,10). Tabela 7. Jak Pan/Pani ocenia znaczenie wybranych inteligentnych specjalizacji w rozwoju gospodarki regionu świętokrzyskiego (wszyscy respondenci - średnia) średnia Technologie informacyjno-komunikacyjne (specjalizacja 6,95 Branża targowo-kongresowa (specjalizacja 6,61 Turystyka zdrowotna i prozdrowotna (główna 6,48 Zrównoważony rozwój energetyczny (specjalizacja 6,40 Zasobooszczędne budownictwo (główna 6,32 Nowoczesne rolnictwo i przetwórstwo przemysłowe (główna 5,98 Przemysł metalowo-odlewniczy (główna 5,10 Biorąc pod uwagę kategorię płeć, zarówno kobiety (średnia = 6,99) jak i mężczyźni (średnia = 6,90) wskazali, że największe znaczenie w rozwoju gospodarki regionu świętokrzyskiego mają technologie informacyjno-komunikacyjne.
Tabela 8. Jak Pan/Pani ocenia znaczenie wybranych inteligentnych specjalizacji w rozwoju gospodarki regionu świętokrzyskiego (płeć - średnia) Kobiety Mężczyźni Przemysł metalowo-odlewniczy (główna 5,36 4,72 Zasobooszczędne budownictwo (główna 6,56 5,98 Nowoczesne rolnictwo i przetwórstwo przemysłowe (główna 6,14 5,73 Turystyka zdrowotna i prozdrowotna (główna 6,47 6,50 Technologie informacyjno-komunikacyjne (specjalizacja 6,99 6,90 Branża targowo-kongresowa (specjalizacja 6,43 6,87 Zrównoważony rozwój energetyczny (specjalizacja 6,37 6,45 Wykres 1. Jak Pan/Pani ocenia znaczenie wybranych inteligentnych specjalizacji w rozwoju gospodarki regionu świętokrzyskiego (płeć - średnia) 7,5 7 6,5 6 5,5 5 4,5 Kobiety Mężczyźni W odniesieniu do kategorii wiek, osoby najmłodsze uczestniczące w badaniu 19-24 lata wskazały przede wszystkim na znaczenie technologii informacyjno-komunikacyjnych (średnia = 6,97). Osoby starsze, 25-29 lat wyeksponowały znaczenie zrównoważonego rozwoju energetycznego (średnia = 6,92). Z kolei osoby w wieku 30-39 lat podkreśliły potencjał turystyki zdrowotnej i prozdrowotnej (średnia = 7,43).
Tabela 9. Jak Pan/Pani ocenia znaczenie wybranych inteligentnych specjalizacji w rozwoju gospodarki regionu świętokrzyskiego (wiek - średnia) 19-24 lata 25-29 lat 30-39 lat Przemysł metalowo-odlewniczy (główna 5,00 6,31 4,86 Zasobooszczędne budownictwo (główna Nowoczesne rolnictwo i przetwórstwo przemysłowe (główna Turystyka zdrowotna i prozdrowotna (główna Technologie informacyjnokomunikacyjne (specjalizacja Branża targowo-kongresowa (specjalizacja Zrównoważony rozwój energetyczny (specjalizacja 6,25 6,85 6,43 5,92 6,38 6,00 6,42 6,77 7,43 6,97 6,62 7,00 6,56 6,69 7,00 6,36 6,92 6,71 Wykres 2. Jak Pan/Pani ocenia znaczenie wybranych inteligentnych specjalizacji w rozwoju gospodarki regionu świętokrzyskiego (wiek - średnia) 8 7,5 7 6,5 6 5,5 5 4,5 4 19-24 lata 25-29 lat 30-39 lat Biorąc pod uwagę kategorię miejsce zamieszkania, osoby mieszkające na wsi wskazały na technologie informacyjno-komunikacyjne (średnia = 7,06), mieszkańcy miast do 25 tys. na branżę targowo-kongresową (średnia = 6,67), mieszkańcy miast 25,1 tys. - 50 tys. na zasoobooszczędne budownictwo (średnia 7,45%), mieszkańcy miast 50,1 tys. 100 tys. na
technologie informacyjno-komunikacyjne (średnia = 6,69) i w końcu mieszkańcy miast 100,1 tys. i więcej na branżę targowo-kongresową (średnia = 6,98). Tabela 10. Jak Pan/Pani ocenia znaczenie wybranych inteligentnych specjalizacji w rozwoju gospodarki regionu świętokrzyskiego (miejsce zamieszkania - średnia) Przemysł metalowo-odlewniczy (główna Zasobooszczędne budownictwo (główna Nowoczesne rolnictwo i przetwórstwo przemysłowe (główna Turystyka zdrowotna i prozdrowotna (główna Technologie informacyjnokomunikacyjne (specjalizacja Branża targowo-kongresowa (specjalizacja Zrównoważony rozwój energetyczny (specjalizacja Wieś Miasto do 25 tys. Miasto 25,1 tys. - 50 tys. Miasto 50,1 tys. - 100 tys. Miasto 100,1 tys. i więcej 5,32 4,52 5,55 5,77 4,67 6,37 6,07 7,45 6,15 6,16 6,13 5,78 5,36 5,31 6,06 6,50 6,26 7,18 6,38 6,43 7,06 6,70 7,00 6,69 6,90 6,63 6,67 5,45 5,77 6,98 6,29 6,37 7,00 6,46 6,53 Opierając się z kolei o kryterium inteligentnych specjalizacji można stwierdzić, że w opinii badanych przemysł metalowo-odlewniczy nie jest specjalizacją, która ma znaczenie w rozwoju gospodarki regionu świętokrzyskiego, choć mimo wszystko najlepiej jest postrzegany przez miast 50,1 tys. 100 tys. (średnia = 5,77). Zasobooszczędne budownictwo ma duże znaczenie przede wszystkim w opinii miast 25,1 tys. 50 tys. (średnia = 7,45). Respondenci nisko oceniają również nowoczesne rolnictwo i przetwórstwo przemysłowe, choć najwyższą średnią przyznali mieszkańcy wsi (średnia = 6,13). Respondenci potencjał rozwoju dostrzegają natomiast w turystyce zdrowotnej i prozdrowotnej. Na szczególną uwagę zasługują w tym względzie mieszkańcy miast 25,1 tys. 50 tys. (średnia = 7,17). Znaczenie technologii informacyjnokomunikacyjnych najwyżej oceniają mieszkańcy wsi (średnia = 7,06) z kolei branży targowokongresowej mieszkańcy miasta 100,1 tys. i więcej (średnia = 6,98). I w końcu zrównoważony rozwój energetyczny najlepiej oceniają mieszkańcy miast 25,1 tys. 50 tys. (średnia = 7,0).
Tabela 11. Jak Pan/Pani ocenia znaczenie wybranych inteligentnych specjalizacji w rozwoju gospodarki regionu świętokrzyskiego (inteligentna specjalizacja - średnia) Przemysł metalowo-odlewniczy (główna Zasobooszczędne budownictwo (główna Nowoczesne rolnictwo i przetwórstwo przemysłowe (główna Turystyka zdrowotna i prozdrowotna (główna Technologie informacyjnokomunikacyjne (specjalizacja Branża targowo-kongresowa (specjalizacja Zrównoważony rozwój energetyczny (specjalizacja Wieś Miasto do 25 tys. Miasto 25,1 tys. - 50 tys. Miasto 50,1 tys. - 100 tys. Miasto 100,1 tys. i więcej 5,32 4,52 5,55 5,77 4,67 6,37 6,07 7,45 6,15 6,16 6,13 5,78 5,36 5,31 6,06 6,50 6,26 7,18 6,38 6,43 7,06 6,70 7,00 6,69 6,90 6,63 6,67 5,45 5,77 6,98 6,29 6,37 7,00 6,46 6,53 Podsumowując, opierając się na opiniach respondentów (choć należy podkreślić, że w badaniu wzięły udział przede wszystkim osoby w wieku 19-24 lata), głównego kierunku rozwoju regionu świętokrzyskiego należy upatrywać w specjalizacji technologie informacyjno-komunikacyjne. Wsparciem dla tej specjalizacji powinny być: zasobooszczędne budownictwo, turystyka zdrowotna i prozdrowotna, zrównoważony rozwój energetyczny oraz branża targowo-kongresowa.