ECON(13)9878:2 FB Oryginał: angielski Wskaźnik zaufania europejskich rolników - wyniki, jesień 2013 r. W sektorze rolnym UE utrzymuje się umiarkowany optymizm I. Zmiany tendencji zaufania ujęcie ogólne Ankieta przeprowadzona w dziesięciu państwach członkowskich 1między wrześniem i listopadem 2013 r. wykazała, że zaufanie w sektorze rolnym nieco wzrosło w porównaniu z poziomem sprzed sześciu miesięcy, a ponadto można zauważyć coraz powszechniejszy optymizm (wykres 1). Ogólnie poprawa w zakresie kosztów środków produkcji, szczególnie pasz, przychodzi rolnikom z pomocą, jednak zmiany cen produktów rolnych nadal są zróżnicowane w zależności od sektora: spadają ceny zbóż i roślin oleistych, podczas gdy w przypadku produkcji zwierzęcej, z wyjątkiem jaj, poziom cen jest stabilny, aczkolwiek wyższy od długoterminowej średniej. Po głębszej analizie wyników krajowych sytuacja okazuje się bardziej zróżnicowana (patrz poniżej). Wskaźnik zaufania Copa-Cogeca jest obliczany dwa razy w roku na wiosnę i jesienią na podstawie wyników ankiet krajowych, w których znajdują się dwa pytania dot. odczuć rolników odnośnie aktualnej i przyszłej sytuacji ekonomicznej gospodarstw2. Wykres 1 Wskaźnik zaufania europejskich rolników ogółem II. Prognozy dla poszczególnych krajów 1 Belgia (Flandria), Niemcy, Francja, Włochy, Węgry, Holandia, Polska, Rumunia, Szwecja i Zjednoczone Królestwo (Anglia i Walia). 2 Informacje na temat zastosowanej metody znajdują się w dokumencie ECON(11)576 (rev.5). Informujemy, że od 2013 r. stosujemy poprawioną metodologię (ważenie) obliczania bilansu odpowiedzi. Zmiana ta wpływa również na wcześniejsze wyniki, dlatego też nie zawsze będzie można bezpośrednio porównać dane liczbowe z tej notatki z poprzednimi wersjami. Copa - Cogeca European Farmers European Agri-Cooperatives 61, Rue de Trèves B - 1040 Bruxelles www.copa-cogeca.eu EU Transparency Register Number Copa 44856881231-49 Cogeca 09586631237-74
W porównaniu z poprzednią ankietą dziś rolnicy wykazują więcej optymizmu w Zjednoczonym Królestwie, Belgii i we Włoszech. Po spadku zaufania rok temu rolnicy w Anglii i Walii odzyskali nadzieję i osiągnęli najwyższy poziom zaufania w ciągu ostatnich czterech lat, zarówno co do krotko-, jak i średnioterminowej sytuacji ich gospodarstw (wykres 2). Dotyczy to wszystkich sektorów. Producenci roślin na przykład mieli nadzieję, że dobre warunki zasiewów na jesieni pociągną za sobą lepsze zbiory w 2014 r. w porównaniu z poprzednim rokiem, kiedy to niższe koszty pasz sprzyjały hodowcom zwierząt. Wzrost zaufania widać również w liczbie rolników, którzy chcą w przyszłości podwyższyć produkcję, co pozwoliłoby na podwyższenie obecnie ograniczonego poziomu produkcji. Jeśli chodzi o rok 2014, brytyjscy rolnicy obawiają się przede wszystkim przepisów, ustawodawstwa i cen środków produkcji. W porównaniu z rokiem ubiegłym Wspólna Polityka Rolna (WPR) wyprzedziła sytuację ekonomiczną w rankingu czynników, które mogą mieć negatywny wpływ w przyszłym roku. Jest to konsekwencja nadchodzącego wdrożenia reformy WPR i lepszego kontekstu ekonomicznego. Wykres 2 Zjednoczone Królestwo (Anglia i Walia) Zaufanie wzrastało także w Belgii dzięki wyższemu optymizmowi dot. zarówno obecnej, jak i przyszłej sytuacji ekonomicznej gospodarstw (wykres 3). Niemniej jednak, wśród producentów roślin, warzyw i kwiatów przeważa pesymizm. Wśród sektorów optymistycznych zaufanie wzrosło u producentów mleka i wieprzowiny, podczas gdy producenci wołowiny i owoców okazali się bardziej powściągliwi. Wykres 3 Belgia (Flandria) W trzecim kwartale 2013 r. nastąpił dalszy wzrost zaufania rolników we Włoszech. Rolnicy spoglądają z większym optymizmem na obecną i przyszłą sytuację swoich przedsiębiorstw (wykres 4). Był to pierwszy przypadek poprawy postrzegania aktualnej sytuacji po długotrwałej tendencji spadkowej. Zmiana ta ma związek ze zmniejszeniem napięcia co do kosztów produkcji.
W sektorze upraw producenci pasz i ci zajmujący się ogrodnictwem wykazali najwyższy poziom optymizmu, podczas gdy producenci kwiatów i upraw przemysłowych są raczej powściągliwi. W sektorze sadownictwa zaufanie wzrasta, ale nadal jest niewielkie: większym optymizmem wykazali się szczególnie producenci owoców cytrusowych, podczas gdy producenci pozostałych owoców wyrażają się w sposób umiarkowany. Pozytywne prognozy zbiorów polepszyły samopoczucie producentów oliwy z oliwek pomimo tendencji spadkowej cen sprzedaży i pewnych problemów fitosanitarnych. Winobranie także było na dobrym poziomie, co wróży jednocześnie niższe ceny wina. Jeśli chodzi natomiast o sektor produkcji zwierzęcej, zaufanie producentów mleka ustabilizowało się po negocjacjach cen w lecie, a zaufanie producentów mięsa jest mniej negatywne. Wykres 4 Włochy W Niemczech rolnicy zachowują względny optymizm, dlatego też nastroje pozytywne przeważają nad negatywnymi. W oczach niemieckich rolników obecna sytuacja ekonomiczna jest nieco gorsza, wykazali jednak pewną dozę ostrożnego optymizmu co do prognoz sytuacji ekonomicznej gospodarstw w porównaniu z początkiem roku (wykres 5). Ceny mleka, wołowiny, wieprzowiny i prosiąt pozytywnie wpłynęły na odczucia rolników, podczas gdy niskie notowania zbóż przysporzyły im obaw. Środki produkcji, koszty dzierżawy, nawozów, pasz, elektryczności i paliw nadal uważa się za uciążliwe. Niemieccy rolnicy w sposób negatywny odnoszą się do polityki rolnej UE. Kwota inwestycji zaplanowanych przez rolników na przyszły rok nieco spadła w porównaniu z tym samym okresem w roku ubiegłym (spadek o 0,3 mld do 5,9 mld ), mimo że większa liczba rolników wyraża chęć inwestycji w porównaniu z rokiem ubiegłym. Wykres 5 Niemcy
W Polsce zaufanie spadało od marca 2013 r. w wyniku niższej oceny aktualnej sytuacji ekonomicznej gospodarstw (wykres 6). Gospodarstwa mieszane i producenci roślin polowych wyrazili niezadowolenie ze stanu ich przedsiębiorstw w związku ze spadkiem cen zbóż i wynikami zbiorów, które okazały się gorsze od oczekiwanych. Hodowcy zwierząt natomiast wyrazili zadowolenie z powodu lepszych cen mleka i wieprzowiny. Koszty środków produkcji, szczególnie nawozów, były bardzo niekorzystne. Jeśli chodzi o najbliższe 2-3 lata, producenci trzody chlewnej i drobiu spodziewają się poprawy sytuacji. Rolnicy zajmujący się uprawami, zwierzętami żywionymi w systemie wypasowym i prowadzący gospodarstwa mieszane są powściągliwi i mają nadzieję na lepsze ceny za swoje produkty. Respondenci oczekujący korzystnej sytuacji w przyszłości odnieśli się do nowych programów UE po 2014 r. Wykres 6 Polska W pozostałych krajach nastroje pogarszają się. W Szwecji nastroje rolników pogarszają się względu na negatywne odczucia coraz większej liczby rolników co do ich obecnej i przyszłej dochodowości (wykres 7). Ceny w sektorze upraw spadły w ostatnich miesiącach, co spowodowało obniżenie aktualnego i przyszłego poziomu zaufania. Opóźnienie dot. przystosowania się cen pasz do niższych cen zbóż w dalszym ciągu wpływa na hodowców zwierząt. Niemniej jednak, spodziewają się oni poprawy sytuacji w przyszłości. Jedynie producenci wieprzowiny określili swoją aktualną rentowność jako pozytywną, choć wyrazili obawy, że ich sytuacji może się w przyszłości pogorszyć. Producenci mleka nadal wykazują negatywne nastawienie, jednak nieco lepsze w porównaniu z sytuacją rok temu. Także ich oczekiwania dot. przyszłego roku wzrastają. Na tę tendencję wpływają lepsze ceny mleka. Wykres 7 Szwecja
We Francji barometr ukazał coraz większe obawy o sytuację obecną i przyszłą. Poziom zaufania w przyszłości osiągnie najniższy poziom w okresie trzech lat (wykres 8). W związku z tym ogólnie poziom zaufania jest niski poniżej poziomu sprzed sześciu miesięcy. Wszystkie sektory wyraziły niepokój co do przyszłej sytuacji finansowej gospodarstw. Największe obawy dotyczą gospodarstw mieszanych i tych zajmujących się uprawą roślin. Wykres 8 Francja Nastroje holenderskich rolników nieco spadły od początku roku, ponieważ spodziewali się oni pogorszenia swojej sytuacji ekonomicznej w przyszłości (wykres 9). Ogólna tendencja jest wynikiem lepszego nastawienia producentów roślin, wieprzowiny i drobiu, a także producentów zbóż, którzy na chwilę obecną cieszą się zbiorami i cenami przewyższającymi oczekiwania. Z drugiej strony producenci mleka nieco mniej optymistycznie spoglądają w przyszłość. Ceny mleka są wysokie, ale producenci mleka nie spodziewają się, aby ta sytuacja utrzymała się przez najbliższe 2-3 lata. Producenci w sektorze ogrodnictwa są mniej optymistyczni niż na początku roku. Najniższym zaufaniem wykazali się producenci posiadający szklarnie ze względu na niskie ceny ich produktów. Biorąc pod uwagę negatywne czynniki, które wpłynęły na sytuację w ubiegłym roku, negatywny wpływ kosztów produkcji zaobserwowano we wszystkich sektorach. Ponadto wszyscy rolnicy, poza producentami drobiu i wieprzowiny, są zdania, że te koszty obciążą ich również w przyszłości. Co więcej, rolnicy w sektorze ogrodnictwa wykazali niezadowolenie z powodu obrotów, które nie spełniły oczekiwań zarówno w przypadku produkcji szklarniowej, jak i na wolnym powietrzu. Rolnicy w sektorze zbóż i drobiu negatywnie ocenili wszystkie czynniki ekonomiczne. W szczególności ceny jaj były bardzo niskie, co stanowiło dodatkowy czynnik oprócz restrukturyzacji po wdrożeniu przepisów dot. dobrostanu kur niosek. Wykres 9 Holandia
Poprzednia pozytywna zmiana nastawienia rumuńskich rolników była czasowa. Od marca 2013 r. wskaźnik spadł z powodu mniej korzystnej opinii co do obecnego i przyszłego rozwoju przedsiębiorstw3 (wykres 10). Spadkiem poziomu optymizmu dot. obecnej i przyszłej sytuacji wykazali się przede wszystkim producenci roślin, jako że pomimo lepszych zbiorów niż w 2013 r. ceny nie były zadowalające. Polepszyły się nastroje producentów mleka co do obecnej i przyszłej sytuacji. Niskie ceny mleka, wołowiny i wieprzowiny także wywołały negatywny skutek. Ceny środków produkcji były stabilne lub nieco się poprawiły (np. pasz), choć nadal panuje przekonanie, ze w sposób znaczący wpływają na koszty. Respondenci oczekujący korzystnej sytuacji w przyszłości wskazali za powód więcej funduszy z UE, co stanowi kontrast z poprzednią ankietą, kiedy to rolnicy niepokoili się obniżką poziomu dopłat. Wykres 10 Rumunia Nastroje węgierskich rolników także się pogorszyły od wiosny, przede wszystkim ze względu na bardziej negatywne oczekiwania co do przyszłości4 (wykres 11). Producenci roślin polowych byli zadowoleni z wyników zbiorów w 2013 r. oraz odczuli ulgę w związku ze zmianami kosztów środków produkcji, aczkolwiek spadły ceny zbóż i roślin oleistych. Ceny mleka i wieprzowiny natomiast oceniono na lepsze niż w marcu. Tak jak w Rumunii respondenci oczekujący korzystnej sytuacji w przyszłości wskazali jako powód wyższe dopłaty. Pesymiści natomiast wyrazili obawy, że zmiany dot. prawa gruntów, zgodnie z którymi obywatele UE będą mogli nabywać grunty na Węgrzech, doprowadzą do ograniczenia powierzchni dostępnych gruntów rolnych oraz podwyższenia ich cen. Wykres 11 Węgry 3 Ankietę w Rumunii przeprowadza się wśród rolników posiadających gospodarstwa o powierzchni powyżej 60 ha. 4 Ankietę na Węgrzech przeprowadza się wśród rolników posiadających gospodarstwa o powierzchni powyżej 200 ha.
III. Najważniejsze trudności, którym stawiali czoła rolnicy w trzecim kwartale 2013 r. W tej części ankiety dot. zaufania położono nacisk na potencjalne problemy w gospodarstwach w ciągu ostatnich trzech miesięcy5. Zgodnie z otrzymanymi odpowiedziami najwyższy odsetek rolników, którzy doświadczyli dość istotnych lub bardzo istotnych trudności znajduje się we Francji (38 %), podczas gdy jedynie 4 % węgierskich rolników6 odpowiedziało, że doświadczyli problemów (wykres 12). Wśród rolników, którzy zadeklarowali, że doświadczyli dość istotnych lub bardzo istotnych problemów, na Węgrzech, w Rumunii i Szwecji jako największy problem wskazywano coraz niższe ceny produktów rolnych. Koszty środków produkcji natomiast to najczęstsza przyczyna trudności w odczuciu francuskich rolników. Rolnicy w Niemczech i w Polsce wskazali niekorzystne warunki meteorologiczne jako najważniejszy problem. Ponadto istotnym aspektem okazał się potencjalny spadek poziomu dopłat w Szwecji, a we Włoszech problemów przysporzyło opracowanie krajowych polityk gospodarczych i fiskalnych. Problemy holenderskich rolników związane były przede wszystkim ze zdrowiem zwierząt i roślin, a w Belgii największe wyzwania dotyczyły aspektów finansowych. Wykres 12 Odpowiedź na pytanie Czy doświadczył Pan/Pani problemów/ trudności podczas prowadzenia gospodarstwa w ciągu ostatnich trzech miesięcy? * 2 opcje: tak/nie ** odpowiedzi ważone Oświadczenie 5 Pytania zadano rolnikom w Belgii, Niemczech, Francji, Włoszech, na Węgrzech, w Holandii, Polsce, Rumunii i Szwecji. 6 Patrz przypis 4 powyżej.
Copa-Cogeca pragnie podziękować Wydziałowi ds. Rolnictwa i Rybołówstwa Rządu Flamandzkiego, Deutscher Bauernverband e.v. (DBV), Fédération Nationale des Syndicats d'exploitants Agricoles (FNSEA), Istituto di Servizi per il Mercato Agricolo Alimentare (ISMEA), Verband Deutscher Maschinen- und Anlagenbau (VDMA), LEI Wageningen UR oraz LTO Holandia, Lantbrukarnas Riksförbund (LRF Konsult), a także National Farmers' Union z Anglii i Walii za udostępnienie danych. Tym niemniej, jedynie Copa-Cogeca ponosi odpowiedzialność za przetworzenie danych.