PARLAMENT EUROPEJSKI 2009-2014 Komisja Petycji 08.10.2010 KOMUNIKAT DLA POSŁÓW Dotyczy: Petycji 1304/2008, którą złożyła Ewa Sienkiewicz Hippler (Polska), w imieniu Stowarzyszenia Ekologicznego Przyjaciół Ziemi Nadnoteckiej, w sprawie zanieczyszczenia odpadami powstałymi na skutek utylizacji martwych zwierząt 1. Streszczenie petycji Składająca petycję odnosi się do niedopuszczalnej sytuacji, w której mieszkańcy gminy Kaczory w zachodniej Polsce znaleźli się na skutek działalności producenta żywności FARMUTIL, która to działalność obejmuje między innymi utylizację martwych zwierząt i odpadów wysokiego ryzyka kategorii 1, 2 i 3. Składająca petycję informuje, iż rzeczony zakład rozprowadza na tym obszarze duże ilości mączki kostnej, co powoduje zanieczyszczenie terenów mieszkalnych, jezior i pastwisk. Utrzymuje ona też, że wiele produktów ubocznych utylizacji martwych zwierząt jest po prostu zakopywanych na przedmiotowym obszarze, co stanowi poważne zagrożenie dla wód gruntowych. Dlatego składająca petycję zwraca się do Parlamentu Europejskiego o podjęcie działań i zagwarantowanie, że odpowiedzialne organy zapewnią pełną zgodność z wytycznymi UE w zakresie przepisów zdrowotnych dotyczących produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego nieprzeznaczonych do spożycia. 2. Dopuszczalność Petycja uznana została za dopuszczalną dnia 19 lutego 2009 r. Zwrócono się do Komisji, aby dostarczyła informacje (art. 192 ust. 4 Regulaminu). 3. Odpowiedź Komisji, otrzymana dnia 19 czerwca 2009 r. Petycja dotyczy potencjalnego naruszenia prawodawstwa wspólnotowego w dziedzinie ochrony zdrowia publicznego i zdrowia zwierząt oraz w dziedzinie ochrony środowiska CM\834714.doc PE426.980/REV Zjednoczona w różnorodności
naturalnego. Z dostępnych informacji i z wykazu zatwierdzonych zakładów, który polskie władze sporządziły zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1774/2002 w sprawie produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego nieprzeznaczonych do spożycia przez ludzi 1 (rozporządzenie w sprawie produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego), wynika, że zatwierdzono dwa zakłady utylizacyjne. Jeden z nich przetwarza materiały kategorii 1, a drugi materiały kategorii 3 stosowane w paszach zwierzęcych i nawozach organicznych, zgodnie z tym samym rozporządzeniem. Na mocy rozporządzenia w sprawie produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego zakłady utylizacyjne mają funkcjonować zgodnie ogólnymi wymogami w zakresie higieny, których celem jest zapobieganie przenoszeniu chorób na ludzi i zwierzęta. Takie zakłady muszą w szczególności przyjmować środki zapobiegające ponownemu zanieczyszczeniu przetworzonych produktów, takich jak mączka mięsno-kostna. Rozporządzenie w sprawie produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego oraz dodatkowe środki wykonawcze przyjęte przez Komisję zezwalają na wykorzystywanie produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego kategorii 2 i 3 w nawozach organicznych stosowanych do celów rolniczych. Jednak takie wykorzystanie podlega ściśle określonym warunkom w zakresie dozwolonych metod przetwarzania, norm mikrobiologicznych dla produktów końcowych oraz ich pakowania i etykietowania, które należy stosować wprowadzając takie nawozy organiczne do obrotu. W przypadku przypuszczalnego zastosowania do celów rolniczych należy również podkreślić, że przed rozpoczęciem wypasania zwierząt hodowlanych na terenach, na których zastosowano takie nawozy organiczne, należy odczekać odpowiedni okres. W odniesieniu do przekazanych informacji dotyczących zakopywania martwych zwierząt na niektórych terenach należy zauważyć, że rozporządzenie w sprawie produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego zezwala na unieszkodliwianie takich produktów poprzez ich zakopywanie na miejscu w przypadku stwierdzenia epidemii choroby epizootycznej przy zachowaniu warunków mających na celu zminimalizowanie zagrożenia dla zdrowia i niekorzystnego wpływu na środowisko naturalne. Takie unieszkodliwianie może odbywać się tylko pod nadzorem właściwego organu. Organ ten musi ocenić, czy transport martwych zwierząt do najbliższego zakładu spalania lub utylizacji wiąże się z większym ryzykiem niż ich zakopanie na miejscu lub czy zakres epidemii może doprowadzić do wyczerpania mocy przetwórczych dostępnych instalacji unieszkodliwiania. Obecnie rozporządzenie w sprawie produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego nie zezwala na zakopywanie w przypadku klęsk żywiołowych, takich jak powodzie. Należy jednak dodać, że Komisja przedłożyła Radzie i Parlamentowi Europejskiemu wniosek dotyczący zmiany rozporządzenia w sprawie produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego 2. Jeżeli obie instytucje przyjmą ten wniosek, zmienione rozporządzenie będzie zezwalać na zakopywanie martwych zwierząt na miejscu w przypadku klęsk żywiołowych, pod nadzorem właściwego organu. 1 Dz.U. L 273, z 10.10.2002, s. 1. 2 COM(2008)345 wersja ostateczna z dnia 10 czerwca 2008 r. PE426.980/REV 2/7 CM\834714.doc
Rozporządzenie w sprawie produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego zobowiązuje operatorów do przewożenia tego typu produktów w szczelnych pojemnikach lub pojazdach. Jednak przewóz produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego w stanie zamrożonym nie we wszystkich przypadkach jest obowiązkowy. Transport takich produktów w stanie schłodzonym lub zamrożonym jest obligatoryjny tylko, jeżeli nie zostały one przetworzone i są przeznaczone do produkcji materiałów paszowych lub karmy dla zwierząt domowych. W pozostałych przypadkach warunki termiczne powinny gwarantować wykluczenie zagrożenia dla zdrowia. Komisja przekaże otrzymane informacje swoim służbom nadzoru weterynaryjnego do uwzględnienia podczas przyszłych wizyt w Polsce, których celem jest sprawdzenie właściwego stosowania prawodawstwa wspólnotowego. W odniesieniu do możliwego naruszenia przepisów WE w dziedzinie ochrony środowiska naturalnego wydaje się, że najistotniejszą kwestią jest brak zezwolenia IPPC dla jednego z trzech zakładów funkcjonujących w regionie. Należy jednak zauważyć, że wymogi określone w dyrektywie 2008/1/WE 1 dotyczącej zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli (dyrektywa IPPC) mają zastosowanie do instalacji przekraczających określone pułapy zdolności przetwórczych, na przykład instalacje unieszkodliwiania lub recyklingu padłych zwierząt i odpadów zwierzęcych o wydajności przekraczającej 10 ton dziennie (zob. punkt 6.5 załącznika I do dyrektywy IPPC). Z petycji nie wynika jasno, która instalacja spośród wymienionych przez składającą petycję nie posiada zezwolenia IPPC. Ponadto nie jest jasne, czy zakład, który rzekomo nie posiada zezwolenia, podlega wymogom dyrektywy IPPC pod względem wydajności. Biorąc pod uwagę liczbę zezwoleń IPPC wydawanych dla różnych instalacji, należy zauważyć, że w dyrektywie IPPC nie ma zapisu, który wykluczałby możliwość wydawania przez państwa członkowskie odrębnych zezwoleń dla różnych instalacji. Państwa członkowskie mogą wydać jedno lub większą liczbę zezwoleń dla jednej instalacji, jak również jedno zezwolenie dla różnych instalacji znajdujących się na tym samym obszarze pod warunkiem spełnienia ogólnych zobowiązań wynikających z dyrektywy. W odniesieniu do innych kwestii dotyczących przepisów WE w dziedzinie ochrony środowiska naturalnego Komisja, dysponując ograniczonymi informacjami, nie jest w stanie wyciągnąć żadnych wniosków dotyczących ewentualnego naruszenia prawodawstwa WE. Ściślej nie jest jasne, w jaki sposób mogłoby dojść do naruszenia przepisów środowiskowych UE (dyrektywa 92/43/EWG 2 w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory i dyrektywa 79/409/EWG 3 w sprawie ochrony dzikiego ptactwa). Samo wskazanie na bliskie położenie niektórych zakładów w stosunku do obszarów sieci Natura 2000 chronionych na mocy prawodawstwa UE nie stanowi jeszcze dowodu naruszenia dyrektyw środowiskowych. Z uwagi na brak informacji, w jaki sposób dane działania mogłyby mieć szkodliwy wpływ na konkretne siedliska i gatunki chronione dyrektywami w sprawie siedlisk i ptaków, Komisja nie jest w stanie stwierdzić naruszenia prawa WE w tym zakresie. Podobnie w odniesieniu do zarzutów dotyczących negatywnego wpływu zakopywanych zwierząt na wody gruntowe Komisja, dysponując ograniczonymi informacjami, nie może stwierdzić 1 Dz.U. L 24 z 29.1.2008, s. 8. 2 Dz.U. L 206 z 22.7.1992, s. 7. 3 Dz.U. L 103 z 25.4.1979, s. 1. CM\834714.doc 3/7 PE426.980/REV
naruszenia postanowień dyrektywy 80/68/EWG w sprawie ochrony wód gruntowych przed zanieczyszczeniem spowodowanym przez niektóre substancje niebezpieczne 1. 4. Odpowiedź Komisji, otrzymana dnia 8 października 2010 r. W dniu 21 grudnia 2009 r. Komisja zwróciła się do właściwych władz polskich o przekazanie uwag co do zarzutów składającej petycję dotyczących możliwego naruszenia rozporządzenia (WE) nr 1774/2002 w sprawie produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego nieprzeznaczonych do spożycia przez ludzi 2 (rozporządzenie w sprawie produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego), a także co do spełniania przez dany zakład wymogów określonych prawem UE w dziedzinie ochrony środowiska. W odpowiedzi z dnia 26 stycznia 2010 r. polskie organy weterynaryjne poinformowały Komisję, że trzy oddzielne zezwolenia na przetwarzanie materiałów, odpowiednio, kategorii 1, kategorii 2 i kategorii 3 zostały wydane wyżej wspomnianemu zakładowi. Przekazane informacje są zgodne z informacjami znajdującymi się w wykazie zatwierdzonych zakładów dostępnym na stronie Dyrekcji Generalnej ds. Zdrowia i Konsumentów w odnośniku do polskiego wykazu zakładów zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1192/2006 3. Polskie organy weterynaryjne potwierdziły, że na podstawie informacji otrzymanych anonimowo w listopadzie 2009 r. ustaliły pewne problemy w odniesieniu do wspomnianego zakładu w związku z budową i działaniem zakładu, a także braku pojemności magazynowej. Jednocześnie stwierdzono pewne uchybienia dotyczące identyfikacji i prowadzenia dokumentacji. Polskie władze podkreśliły natomiast, że nie mają dowodu na nielegalne zakopywanie produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego poza terenem zakładu, ani na przewożenie tego typu produktów w nieszczelnych pojazdach. Polskie władze poinformowały ponadto Komisję, że właściwe władze lokalne, w gestii których leży nadzór nad zakładem, nie wykonywały należycie swoich obowiązków. W rezultacie polskie organy weterynaryjne zwróciły się do zakładu o usunięcie stwierdzonych niedociągnięć, a następnie upewniły się, że zakład poprawnie zastosował się do zaleceń, również poprzez wysłanie specjalnego zespołu z władz centralnych do władz miejscowych. Dodatkowo władze centralne podjęły wewnętrzne działania administracyjne i nałożyły karę nagany na miejscowego weterynarza odpowiedzialnego za nadzór nad zakładem. Jak wspomniano w poprzednim komunikacie, po otrzymaniu wezwania do wyjaśnienia zgodności przedsięwzięcia z prawodawstwem UE w dziedzinie ochrony środowiska polskie władze ds. środowiska przesłały odpowiedź dnia 15 marca 2010 r. W odpowiedzi polskie władze podkreślają, że są świadome stwierdzonych problemów i że rozwiązują je używając środków dostępnych w prawie krajowym. Dyrektywa IPPC Art. 5 ust. 1 dyrektywy 2008/1/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 stycznia 1 Dz.U. L 20 z 26.1.1980, s. 40. 2 Dz.U. L 273 z 10.10.2002, s. 1. 3 Dz.U. L 215 z 5.8.2006, s. 8. PE426.980/REV 4/7 CM\834714.doc
2008 r. dotyczącej zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli 1 w połączeniu z załącznikiem I, punkt 6.5 określono, niezbędne środki, między innymi dotyczące instalacji do unieszkodliwiania lub recyklingu padłych zwierząt i odpadów zwierzęcych o wydajności przekraczającej 10 ton dziennie, w celu zapewnienia, że właściwe władze dopilnują przez uaktualnienie warunków zezwoleń, aby istniejące instalacje były eksploatowane zgodnie z wymogami dyrektywy nie później niż do dnia 30 października 2007 r. Zdaniem składającej petycję jedna z firm działających w danym regionie nie spełniła wymogów. W odpowiedzi z dnia 15 marca 2010 r. polskie władze wyjaśniły, że zezwolenie IPPC zostało dotychczas wydane danej firmie (Pilutil) trzy razy, jednak za każdym razem było ono zaskarżane i w konsekwencji uchylane. Firma ta złożyła nowy wniosek, który jest obecnie rozpatrywany zgodnie z procedurą wydania zezwolenia. W związku z tym Komisja uważa, że polskie władze stosują środki w celu zapewnienia zgodności z dyrektywą IPPC. Dyrektywa 80/68/EWG. Składająca petycję podniosła kwestię zakopywania padłych zwierząt na szeroką skalę (5000 ton na działce nr 85 w Śmiłowie oraz nieokreślona liczba na działce nr 151 w Jeziorkach). Komisja zwróciła się również do władz polskich z pytaniem o zgodność z dyrektywą 80/68/EWG z dnia 17 grudnia 1979 r. w sprawie ochrony wód gruntowych przed zanieczyszczeniem spowodowanym przez niektóre substancje niebezpieczne 2. Komisja zwróciła się przede wszystkim o wyjaśnienia czy zakopywanie padłych zwierząt było sprawdzane i czy wydano na nie zezwolenie zgodnie z art. 5 dyrektywy. Zgodnie ze wspomnianym artykułem państwa członkowskie mają obowiązek sprawdzenia wszystkich bezpośrednich zrzutów substancji wymienionych w załączniku II (między innymi fosforu i amoniaku, które mogą pojawić się w przypadku zakopywania padłych zwierząt), a po sprawdzeniu, państwa członkowskie mogą wydać zezwolenie pod warunkiem, że zastosowano techniczne środki ostrożności. Z odpowiedzi polskich władz z dnia 15 marca 2010 r. jasno wynika, że nie wydano zezwolenia na zakopywanie padłych zwierząt w wyżej wymienionych miejscach. Co się tyczy działki nr 85 w Śmiłowie zakopane padłe zwierzęta zostały usunięte zgodnie z decyzją władz lokalnych z dnia 22 marca 2006 r., co zostało potwierdzone przez kontrolę środowiskową. Co więcej władze polskie zmusiły operatora instalacji do zastosowania środków łagodzących oraz określenia ich zakresu. Środki łagodzące zostały zastosowane. Co się tyczy działki nr 151 w Jeziorkach, padłe zwierzęta również zostały usunięte. Operator stwierdził jednak, że nie ponosi odpowiedzialności za zakopywanie padłych zwierząt, w związku z czym toczy się obecnie postępowanie przed sądem krajowym w sprawie określenia czy dana firma ponosi za to odpowiedzialność. W związku z powyższym Komisja uważa, że polskie władze podejmują odpowiednie kroki w celu dopilnowania, aby wymogi prawa UE w dziedzinie środowiska były spełniane. Dyrektywa 1992/43/EWG Składająca petycję zwróciła również uwagę na kwestię możliwego negatywnego oddziaływania różnych instalacji położonych w regionie leżącym na obszarze Natura 2000. Jako, że z informacji dostarczonych przez składającą petycję wynika, iż wiele przedsięwzięć usytuowanych w bezpośrednim sąsiedztwie obszaru specjalnej ochrony Puszcza nad Gwidą 1 Dz.U. L 24 z 29.1.2008. 2 Dz.U. L 20 z 26.1.1980., s. 43. CM\834714.doc 5/7 PE426.980/REV
należącego do sieci Natura 2000 (zakłady przetwórstwa mięsnego, Pilutil i Ekoutil wymagające instalacji unieszkodliwiania padłych zwierząt zgodnie z IPPC, gospodarstwa hodowlane trzody chlewnej, oczyszczalnie ścieków, browar, składowisko odpadów, gospodarstwo hodowlane indyków, gospodarstwo hodowlane bydła) Komisja zwróciła się do władz polskich o wyjaśnienia czy w trakcie wydawania zezwoleń na wyżej wymienione przedsięwzięcia brano pod uwagę możliwe negatywne oddziaływanie na obszar Natura 2000 zgodnie z art. 6 ust. 3 dyrektywy 1992/43/EWG w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory 1. Komisja również zwróciła się do władz polskich o dostarczenie uwag dotyczących zgodności przedsięwzięć z wymaganiami określonymi w art. 6. ust. 2 dyrektywy. Zgodnie z art. 6 ust. 3 państwa członkowskie mają obowiązek poddania ocenie każdego planu lub przedsięwzięcia, które może znacząco oddziaływać na dany obszar, nie jest związane bezpośrednio z danym obszarem lub konieczne do zarządzania nim. W art. 6 ust. 2 przewidziano przeciwdziałanie pogorszeniu sie stanu siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk gatunków, a także przeszkadzaniu gatunkom, dla których dany obszar został przeznaczony, o ile takie zakłócenia są znaczące. W odpowiedzi z dnia 15 marca 2010 r. polskie władze wyjaśniły, że odnośne instalacje są w rzeczywistości instalacjami przedakcesyjnymi. W związku z tym na podstawie utrwalonego orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości (C-209/04) procedura oceny wymagana zgodnie z art. 6 ust. 3 dyrektywy nie ma zastosowania. Jeżeli chodzi o zgodność przedsięwzięć z art. 6 ust. 2 dyrektywy polskie władze zwróciły uwagę, że władze ds. środowiska odpowiedzialne za sieć Natura 2000 w Polsce nie ustaliły żadnych przypadków pogorszenia się stanu siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk gatunków lub przeszkadzania gatunkom, dla których te obszary zostały wyznaczone, o ile takie zakłócenia byłby znaczące w odniesieniu do celów określonych w niniejszej dyrektywie. Komisja nie ma innych dowodów, aby wyciągnąć odmienne wnioski. W związku z tym nie stwierdzono naruszenia dyrektywy 1992/43/EWG. Wniosek Z informacji otrzymanych od polskich organów weterynaryjnych wynika, że stwierdzono pewne niedociągnięcia w stosunku do właściwego wdrożenia rozporządzenia (WE) nr 1774/2002 oraz że podjęto działania naprawcze zarówno w stosunku do niedociągnięć w strukturze i działaniu wspomnianych zakładów, a także w stosunku do oficjalnych służb kontrolnych. Weterynaryjne służby kontrolne Komisji odbyły wizytę w zakładzie oraz u właściwych władz, podczas której nie znaleziono żadnych dowodów na konsekwentne naruszenia rozporządzenia (WE) nr 1774/2002 w odniesieniu do zakładu. Z informacji otrzymanych od polskich władz ds. środowiska wynika, że nie można stwierdzić żadnego naruszenia przepisów dyrektyw 92/43/EWG oraz 80/68/EWG. Natomiast w odniesieniu do dyrektywy 2008/1/WE polskie władze podkreślają, że są świadome stwierdzonych problemów i że rozwiązują je używając środków dostępnych w prawie krajowym. W związku z tym, że władze polskie zapewniają zgodność z prawodawstwem UE lub aktywnie dążą do jej zapewnienia nie ma obecnie konieczności podejmowania dalszych kroków przez Komisję w stosunku do kwestii rzekomego szkodliwego wpływu na zdrowie odnośnych populacji, którą poruszyła składająca petycję. Powyższe nie pozbawia składających petycję możliwości ustalenia koniecznych związków przyczynowych oraz domagania się 1 Dz.U. L 206 z 22.7.1992, s.7. PE426.980/REV 6/7 CM\834714.doc
naprawienia krzywd przed właściwymi sądami, które może im się należeć. CM\834714.doc 7/7 PE426.980/REV