Raport z badania ankietowego

Raport z badania ankietowego Andrzej Stencel Monika Marcinkowska Patrycja Mazurkiewicz Sopot, wrzesień 2007 1

Opis badania: 1. Osoby badane: Osobami badanymi były kobiety w wieku 40-70 lat z różnych rejonów Polski. Mieszkanki wsi stanowiły 29,2% ankietowanych, 27,7% pochodziło z miejscowości do 50.000 mieszkańców, z miast do 100.000 mieszkańców pochodziło 20,3%, natomiast z dużych miast powyżej 100.000 mieszkańców było 21,4% ankietowanych. W sumie ankietę wypełniło 1870 kobiet. Wśród ankietowanych większość osób miała wykształcenie średnie (44.7%), wyższe wykształceniem miało 21,5%, zasadnicze zawodowe 17,8%, a 15,4% kobiet miało wykształcenie podstawowe. Większość kobiet biorących udział w badaniu zakwalifikowało siebie jako rencistka/emerytka 45%, 40% deklarowało, że są osobami pracującymi, natomiast 15% niepracującymi. 2. Przebieg badania: W pierwszej fazie badania do 6000 wybranych losowo kobiet została wysłana w ręcznie adresowanej kopercie ankieta, stanowiąca załącznik nr1, wraz z ankietą wysłany został list przewodni (załącznik nr2), instrukcja wypełniania jej (załącznik nr3), oraz koperta zwrotna z adresem zwrotnym oraz naklejonym znaczkiem. Ręczne adresowanie koperty oraz naklejanie znaczka na kopertę zwrotną miało pokazać badanym nasze zaangażowanie co miało wpłynąć na większą chęć odwdzięczenia się poprzez odesłanie wypełnionego kwestionariusza. Adresy kobiet otrzymano z odpowiednich urzędów w całej Polsce. Adresatki były losowane z otrzymanych z urzędów list według podziału struktury ludności GUS rocznik 2001. Szczegóły prezentują poniższe tabele: Udział procentowy Ilość kobiet WIEŚ 33% 1980 MIEJSCOWOŚCI 31% 1860 DUŻE MIASTA 36% 2160 Tab1. Podział ze względu na miejsce zamieszkania 2

ROCZNIK WIEŚ MIASTA I MIEJSCOWOŚCI MIASTA DUŻE 1963-1967 19,90% 18,58% 17,25% 1958-1967 20,94% 21,40% 21,97% 1953-1967 18,97% 20,25% 21,53% 1948-1967 14,82% 15,48% 16,14% 1943-1967 11,84% 11,57% 11,30% 1938-1967 13,51% 12,60% 11,70% Tab2. Procentowy udział kobiet w badaniu podział ze względu na zamieszkanie i rocznik urodzenia Ankieta została skonstruowana w oparciu o wyniki 8 wcześniej przeprowadzonych zogniskowanych wywiadów grupowych. W skład ankiety wchodziły zarówno pytania otwarte jak i wielokrotnego wyboru. W części pytań można było zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź. Na odpowiedzi czekaliśmy 1,5 miesiąca, w okresie tym otrzymaliśmy 1645 wypełnionych ankiet oraz 52 zwroty spowodowane nieaktualnymi danymi adresowanymi. Dzięki zastosowaniu kodowania na kopertach (badanie było poufne) udało się zidentyfikować kobiety, które nie odesłały kwestionariusza. Został do nich wystosowany list z prośbą o wypełnienie ankiety (736 przypomnień). Przyniosło to rezultat w postaci 225 kolejnych zwrotów. W sumie udało się uzyskać odpowiedzi 1870 kobiet co stanowi 30% grupy badanej. 3

WYNIKI BADANIA ANKIETOWEGO Wykonywanie badań mammograficznych Zdecydowana większość respondentek (81,5%) zadeklarowało się, że przynajmniej raz w życiu miały wykonywane badanie mammograficzne. Natomiast 17,7% badanych kobiet przyznało, że w ciągu całego swojego życia nie zdecydowało się na przeprowadzenie mammografii. Miejsca wykonywania mammografii 38% ankietowanych kobiet wskazało na państwowy ośrodek zdrowia jako miejsce, w którym miały wykonywaną mammografię. Drugim najczęściej zaznaczanym miejscem przeprowadzania badań mammograficznych okazał się mammobus (objazdowy autobus z mammografem) tak deklarowało niecałe 24% respondentek. Kolejne miejsca cieszyły się już zdecydowanie mniejszą popularnością: w szpitalu mammografię miało wykonywaną 12% ankietowanych kobiet, a w prywatnym ośrodku zdrowia około 7%. Kolejność miejsc wykonywania wspomnianych wyżej badań diagnostycznych, biorąc jako wyznacznik frekwencję, jest zgodna z oczekiwaniami: lekarze, do których chodzą kobiety, pracują w państwowych ośrodkach i głównie do takich kierują swoje pacjentki. Niewiele osób leczy się prywatnie (głównie z powodów ekonomicznych) ta sama przyczyna powoduje również, że prywatne badanie mammograficzne nie jest często wybieraną opcją. Wicelider klasyfikacji, czyli mammobusy, swą wysoką frekwencję zawdzięczają temu, że kursują one po niewielkich miejscowościach - ich mieszkanki dzieli przeważnie duża odległość od stacjonarnego mammografu, do którego wyprawa wiąże się z kosztami zarówno finansowymi jak i czasowymi, zatem chętnie korzystają z okazji jaką stwarza im przyjazd jednostki mobilnej. Ilość wykonanych badań mammograficznych Analiza ilości wykonanych przez respondentki w ciągu całego życia badań mammograficznych oparta musi być o kryterium wieku. Najmłodsze osoby badane (wiek 40-44 lat) w większości (64%) były na badaniu mammograficznym raz w życiu. Nieco ponad 23% respondentek badanie piersi przeprowadzone miało dwa razy. Najmniej bo niecałe 13% takiego badania doświadczyło 4 lub więcej razy. 4

W miarę wzrostu wieku badanych kobiet maleje liczba tych, które miały wykonywana mammografię tylko raz (do 17 18%) wyjątek stanowi najstarsza grupa respondentek (65-70 lat), której około 30% deklaruje tylko jednorazowe doświadczenie z tymże badaniem. Jest to wynik zastanawiający, ale i jednocześnie martwiący, ponieważ o ile u kobiet pięćdziesięcioletnich taka liczba wykonanych mammografii jest normalna, o tyle u kobiet starszych o ok. 15 lat liczba ta powinna być kilkakrotnie wyższa! W poniższej tabeli przedstawiony jest rozkład ilości wykonanych w życiu badań w zależności od wieku. 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65-70 Liczba wykonanych mammografii 1 2-3 4-5 6 i więcej Ogółem Liczebność 76 28 12 3 119 % 63,9% 23,5% 10,1% 2,5% 100,0% Liczebność 75 61 22 14 172 % 43,6% 35,5% 12,8% 8,1% 100,0% Liczebność 103 136 62 36 337 % 30,6% 40,4% 18,4% 10,7% 100,0% Liczebność 62 152 87 58 359 % 17,3% 42,3% 24,2% 16,2% 100,0% Liczebność 47 102 58 53 260 % 18,1% 39,2% 22,3% 20,4% 100,0% Liczebność 48 60 34 29 171 % 28,1% 35,1% 19,9% 17,0% 100,0% Ogółem Liczebność 411 539 275 193 1418 % 29,0% 38,0% 19,4% 13,6% 100,0% Tab3.Liczba wykonanych mammografii a wiek Ciekawy wydaje się fakt, że w każdym przedziale wiekowym najliczniejsze (proporcjonalnie to liczebności) były grupy który miały wykonaną 1, bądź 2-3 mammografie. Sytuacja ta jest normalna u kobiet młodszych, jednak u kobiet po 60 roku życia wydaje się być niepokojąca. 5

Częstość wykonywania badań mammograficznych Nieco ponad jedna na cztery respondentki (27,1%) deklaruje, że mammografię wykonuje co 2 lata - 17,2% robi to raz w roku. Pozostałe osoby badane uczęszczają na badanie piersi odpowiednio: raz na 3-4 lata 12,2%, oraz co 5 lat lub rzadziej 14,9% Odczucia podczas badania mammograficznego Około jedna czwarta badanych uznała mammografię za badanie niekomfortowe (bolesne). Dla 38,3% respondentek badanie mammograficzne było neutralne. 71,4% uważa takie badania za potrzebne, jedynie 1 % kobiet jest przeciwnego zdania. Powody uczestnictwa w badaniu mammograficznym Za główny powód udziału w badaniach mammograficznych większość osób badanych (30%) uznało działania profilaktyczne. Innymi często wybieranymi powodami były odpowiednio otrzymane zaproszenia (28%) oraz skierowanie od lekarza (25%). Minimalnie mniej, bo ok. 24% deklaruje, że obawa przed nowotworem miała wpływ na wykonanie mammografii. Przyjazd mammobusu zadecydował o udziale w badaniu w ok. 20% przypadków, natomiast przeprowadzone akcje informacyjne sprawiły, iż do przebadania zgłosiło się 18% badanych kobiet. Jedynie 6% uznało, że bezpośrednią przyczyną ich udziału w badaniu było zachęcenie przez koleżankę. Problemy z dostępem do mammografii Ponad 21% uczestniczek badania zadeklarowało, że miało problemy z wykonaniem badania mammograficznego. Najwięcej (16,8%) respondentek wskazało, jako główny problem z dostępem do mammografii, brak skierowania od lekarza. Kolejnym powodem był wysoki koszt badania tę odpowiedź wymieniło 13% osób badanych. Zbyt młody wiek był przeszkodą w wykonaniu mammografii dla 9,4% kobiet. 8% uczestniczek ankiety uznało dojazd do miejsca badania za czynnik utrudniający jego przeprowadzenie. 13% ankietowanych mieszka w odległości od 11 do 30 km od stacjonarnego mammografu, a w przypadku 27,1% odległość ta wynosi ponad 30 km. Poniżej prezentujemy częstość wybierania pozostałych odpowiedzi: 6

brak potrzeby 4,4% profilaktyka jest zbędna 0,6% niewiedza jest łatwiejsza 2,6% promienie Roentgena są szkodliwe 2% badania są bolesne 2,5% Lekarz Połowa ankietowanych kobiet twierdzi, że do lekarza ginekologa chodzi przynajmniej raz w roku kolejne 16% taka wizytę odbywa raz na dwa lata. Natomiast aż 31,7% odwiedza gabinet ginekologiczny rzadziej niż raz na dwa lata. Na pytanie czy lekarz ginekolog bądź rodzinny przypomina o potrzebie wykonywania profilaktycznych badań mammograficznych, najwięcej, bo 40% respondentek stwierdziło, że w ogóle tego nie robi.19% zadeklarowało, że ich lekarz przynajmniej raz na dwa lata przypomina o mammografii. Odpowiedz dopiero gdy wyrażę zainteresowanie wskazało 15% ankietowanych, natomiast 14% jest regularnie, co roku informowana o konieczności badań mammograficznych. Rzadziej niż raz na dwa lata informowanych jest 3,4% kobiet. 5,5% osób, które wypełniły naszą ankietę wyznało, że w ogóle nie chodzi do lekarza! Nieco ponad połowa kobiet (52,5%) wyznaje, że lekarz podczas wizyty wykonał im wstępne badanie piersi rękoma- 46% nigdy nie miało takich doświadczeń. Jednocześnie prawie 75% twierdzi, że samodzielnie bada sobie piersi. Pozostałe około 23% kobiet nie wykonuje tego typu działań profilaktycznych. Choroba osób bliskich Ok. 30% osób badanych ma wśród osób bliskich (rodziny i znajomych) osobę chorującą na nowotwór: 1. znajoma 11,4% 2. inna osoba rodziny 11% 3. matka 4,9% 4. przyjaciółka 4,2% 5. siostra 3,7% 6. babcia 2,1% Wiedza ankietowanych na temat badań mammograficznych I. częstość wykonywania mammografii Raz w roku zostało uznane za prawidłową częstość wykonywania badań mammograficznych przez 46,5% ankietowanych, kolejnych 38% uważa, że badanie należy wykonywać raz na dwa lata. Żadna z 7

pozostałych odpowiedzi nie została zakreślona przez więcej niż 5% respondentek szczegółowy rozkład procentowy pozostałych odpowiedzi przedstawiamy poniżej: 4,8% - 2 razy w roku 3,9% - tylko gdy pojawią się niepokojące objawy 2,6% - tylko wtedy gdy zaleci lekarza 2,5% - raz na 5 lat 0,3% - rzadziej niż raz na 5 lat II. wiek w jakim kobieta powinna poddać się pierwszemu badaniu mammograficznemu Osoby badane poproszone zostały również o wskazanie wieku, w którym - w ich opinii oczywiście - kobieta powinna wykonać pierwsze badanie mammograficzne. Najwięcej kobiet ( 23%) uznało 30 rok życia za najbardziej odpowiedni. Niewiele mniej 21,5% - zaznaczyło 40 rok życia. Pozostałe odpowiedzi kształtowały się następująco: 11,6% - 35 rok życia 9% - 25 rok życia 6,5% - 20 rok życia III. źródła wiedzy na temat mammografii Źródła, z których kobiety czerpią wiedzę na temat chorób piersi, to przede wszystkim programy telewizyjne 72%, broszury i ulotki 67,3% oraz kolorowa prasa 45,5%. Zatrważająco mała ilość kobiet wskazała służbę zdrowia - tylko 22,6% kobiet uznało, że wiedzę na ten temat dostarcza lekarz, a jedynie 3% wymieniło pielęgniarki. Inne źródła ( np. Internet, książki medyczne, znajomi) były wskazane przez 13,5% ankietowanych kobiet. 1,6% osób badanych zadeklarowało, że w ogóle nie posiada wiedzy na ten temat. 8

Wyniki złożone 1. wiek kobiet uczęszczających na mammografię Wyniki naszej ankiety wskazują, że wiek kobiet które nigdy nie miały wykonywanego badania mammograficznego jest niższy niż wiek kobiet, które miały wykonywane to badanie przynajmniej raz w życiu F(5,1768)=59,810 <0,01. Największe prawdopodobieństwo, wykonania badania piersi jest u kobiet w przedziale wiekowym 55-59 lat, równie wysokie prawdopodobieństwo jest u respondentek z przedziałów wiekowych 50-54 i 60-64 lat. Różnice między tymi grupami nie są istotne statystycznie. Fakt ten może być związany z kryteriami NFZ, dotyczącymi refundowania badań przesiewowych w tych grupach wiekowych. W ostatniej grupie wiekowej powyżej 65 roku życia, ponownie następuje obniżenie prawdopodobieństwa w stosunku do trzech grup wymienionych powyżej, jednakże poziom ten jest wyższy niż w pierwszej grupie wiekowej (40-44lat). 1 Prawdopodobieństwo wykonania mammografii* 0,8 0,6 0,4 0,2 0,536 0,636 0,872 0,948 0,925 0,868 0 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65-69 przedziały wiekowe *prawdopodobieństwo wykonania przynajmniej jednego badania (1= badanie wykonane, 0= badanie niewykonane) 9

2. Częstotliwość udziału w badaniach mammograficznych a wiek Wraz z wiekiem rośnie częstotliwość uczestnictwa w badaniach mammograficznych: najczęściej chodzą kobiety w wieku 60 64. Niepokojąca jest słaba frekwencja najstarszej grupy badanej. F(5,1258)=3,857 <0,01 3. Wykonywanie mammografii a wizyty u ginekologa Z badania wynika, że kobiety, które minimum raz miały wykonane badanie mammograficzne, częściej chodzą do ginekologa t(432)=3,725; p<0,01. Można to tłumaczyć na różne sposoby - po pierwsze osoby, które ogólnie dbają o swoje zdrowie systematycznie przeprowadzają różnorakie badania profilaktyczne - nie potrzebują do tego dodatkowej zachęty. Innym czynnikiem jest wpływ lekarza ginekologa, który zachęca do wykonania profilaktycznych badań mammograficznych. 4. Wykonywanie mammografii a choroba osoby z otoczenia Różnica w ilości kobiet, które uczęszczają na badania mammograficzne mających kogoś chorującego na nowotwór w najbliższym otoczeniu jest statystycznie istotnie wyższa (FF(3,1749)=7,372 <0,01)w stosunku do kobiet, które takowej osoby nie mają. 1 Prawdopodobieństwo wykonania mammografii* 0,8 0,6 0,4 0,2 0,79 0,865 0,786 1 0 nie tak nie wiem ja choruje Choroba nowotworowa u osób bliskich* *prawdopodobieństwo wykonania przynajmniej jednego badania (1= badanie wykonane, 0= badanie niewykonane) 10

Bliski kontakt z chorobą być może powoduje zwiększenie wiedzy na jej temat oraz większą obawę przed zachorowaniem. Osoby genetycznie obciążone są także objęte osobnym programem profilaktyki, więc mają więcej okazji do przeprowadzenia mammografii, znajdują się także pod stałą opieką lekarza. 5. Wykonywanie mammografii a samobadanie piersi Z badania ankietowego wynika, że kobiety po mammografii rzadziej samodzielnie badają sobie piersi, niż kobiety, które nigdy nie były na tego typu badaniu. Różnica pomiędzy tymi dwoma grupami jest statystycznie istotna t(494)=2,178; p<0,05. Wnioskować zatem można, iż niektóre kobiety uznają samobadanie piersi za wystarczającą profilaktykę nowotworową. Czy była wykonywana? Ogółem nie tak Czy sama bada Pani sobie piersi? Ogółem tak nie 2 Liczebność 256 63 0 319 % z Czy była wykonywana? 80,3% 19,7%,0% 100,0% Liczebność 1088 354 1 1443 % z Czy była wykonywana? 75,4% 24,5%,1% 100,0% Liczebność 1344 417 1 1762 % z Czy była wykonywana? 76,3% 23,7%,1% 100,0% Tab4. Tabele krzyżowe uczestnictwo w mammografii i samobadanie piersi 6. Uczestnictwo w badaniu mammograficznym a przypomnienia lekarza Liczba kobiet, które wykonały badanie mammografem pod wpływem przypomnień lekarza jest zdecydowanie większa (istotna statystycznie F(5,1703)=23,32 <0,01) od liczby kobiet, które przebadały się pod wpływem innych czynników. Wśród respondentek, które zadeklarowały, że w ogóle nie chodzą do lekarza lub że odwiedzany przez nie lekarz nie przypomina im o konieczności profilaktycznych badań mammograficznych jest istotnie więcej kobiet, które nigdy nie miały wykonanego takiego badania. Średnio o 30% więcej kobiet wykonuje mammografię jeśli ich lekarz przypomina o takiej możliwości ( niezależnie od częstotliwości tych przypomnień). 11

1 Prawdopodobieństwo wykonania mammografii* 0,8 0,6 0,4 0,2 0,912 0,955 0,902 0,744 0,636 0,825 0 co roku przynajmniej raz na dwa lata rzadzej niz raz na dwa lata w ogóle nie przypomina nie chodzę do lekarza dopiero gdy wyrażę zainteresow anie Częstotliwość przypomnień lekarza o mammografii *prawdopodobieństwo wykonania przynajmniej jednego badania (1= badanie wykonane, 0= badanie niewykonane) 7. Wiedza a uczestnictwo w badaniach mammograficznych Kobiety uświadamiane przez lekarzy o konieczności wykonywania badań profilaktycznych zdecydowanie częściej decydują się na nie. Wśród ankietowanych, które deklarują brak wiedzy na temat mammografii, jest więcej kobiet, które nigdy w takim badaniu nie brały udziału. 8. Wykształcenie a uczestnictwo w badaniach mammograficznych Im wyższe wykształcenie kobiet tym proporcjonalnie więcej uczestniczy ich w mammografii. Różnica istotna statystycznie t(1777 )=3,63; p<0,01 występuje między ankietowanymi z wyższym, a kobietami z podstawowym lub zawodowym wykształceniem. 12

9. Status zawodowy a badania mammograficzne Nie ma żadnych różnic w wykonywaniu badań mammograficznych pomiędzy kobietami o różnym statusie zawodowym. 10. Miejsce zamieszkania a mammografia Kobiety mieszkające na wsiach i w miasteczkach do 50 tys. mieszkańców rzadziej uczestniczą w badaniach mammograficznych niż kobiety zamieszkałe w miastach powyżej 50 tys. T(1763)=6,167; p<0,01 1 Prawdopodobieństwo wykonania mammografii* 0,8 0,6 0,4 0,2 0,7495 0,8072 0,9096 0,8407 0 wieś miasto do 20 tys miasto od 50 do 100 miasto powyżej 100 tys tys miejsce zamieszkania *prawdopodobieństwo wykonania przynajmniej jednego badania (1= badanie wykonane, 0= badanie niewykonane) 13

Miejsce zamieszkania wieś miasto do 50 tys miasto od 50 do 100 tys miasto powyżej 100 tys państwowy ośrodek zdrowia Liczebność 80 204 142 222 objazdowy autobus z mammografem Tab5. Tabele krzyżowe: miejsce wykonania mammografii a miejsce zamieszkania % z zamieszkanie 20,7% 51,4% 42,9% 69,2% Liczebność 245 104 83 10 % z zamieszkanie 63,5% 26,2% 25,1% 3,1% szpital Liczebność 44 53 94 33 % z zamieszkanie 11,4% 13,4% 28,4% 10,3% prywatny ośrodek zdrowia Liczebność 17 35 12 56 % z zamieszkanie 4,4% 8,8% 3,6% 17,4% Ogółem Liczebność 386 397 331 321 % z zamieszkanie 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% Wśród kobiet zamieszkałych na wsiach najwięcej, bo 63% wykonuje mammografię w mammobusach, na drugim miejscu jest państwowy ośrodek zdrowia 20%, w szpitalu 11,4%, a najmniej w prywatnych ośrodkach zdrowia 4,4%. Mieszkanki miast do 50 tys. najczęściej mammografię wykonują w państwowym ośrodku zdrowia 51%, następnie w mammobusie 26%, szpitalu 13,4 i prywatnych ośrodkach 8,8%. Ankietowane z miast od 50 do 100 tys. mieszkańców korzystają głównie z badań w państwowych ośrodkach -42%, prawie w równym stopniu uczestniczą w badaniach w szpitalu (28%) oraz w mammobusie (25%). Jak w poprzednich grupach najmniejsza grupa kobiet korzysta z usług prywatnych ośrodków 3,6%. Respondentki z miast powyżej 100 tys. mieszkańców przede wszystkim korzystają mammografii w państwowych ośrodkach zdrowia 69%. W tej grupie popularnością cieszą się także prywatne ośrodku zdrowia, w których mammografię wykonuje 17,4%. W szpitalach takie badanie wykonuje 10,3% ankietowanych, natomiast w mammobusach 3,1%. Przyczyny niewykonania badania mammograficznego, bądź nieregularności jego wykonania Istnieje związek między miejscem zamieszkania osób badanych a deklarowanymi przeszkodami utrudniającymi wykonanie mammografii. Na brak skierowania od lekarza najczęściej skarżą się kobiety z miast o 50-100 tys. mieszkańców, czym różnią się od mieszkanek wsi F(3,710)=4,838 ; p<0,01 14

0,6 0,5 brak skierowania* 0,4 0,3 0,5338 0,5 0,2 0,3609 0,4111 0,1 0 wies miasto do 20 tys miasto od 50 do 100 miasto powyzej 100 tys tys miejsce zamieszkania * prawdopodobieństwo braku skierowania jako przeszkody w wykonaniu badania mammograficznego Natomiast dojazd na badanie mammograficzne jest problemem głównie kobiet zamieszkałych na wsiach i w miejscowościach do 50tys. mieszkańców, co różni je od mieszkanek większych miast, które bardzo rzadko napotykają taki problem. F(3,709)= 32,059 ;p<0,01 15

0,4 0,3 problem z dojazdem* 0,2 0,333 0,294 0,1 0,054 0 wies miasto do 20 tys miasto od 50 do 100 miasto powyzej 100 tys tys miejsce zamieszkania Kolejny wymieniany problem to zbyt duży koszt badania mammograficznego, dotyczy on głównie kobiet z miasto o wielkości 50-100tys. mieszkańców. Co różni je zarówno od mieszkanek wsi jak i największych miast powyżej 100 tys. mieszkańców, których średnio jedna czwarta ( spośród tych, które zadeklarowały napotkanie problemu) uznała za problem koszty badania mammograficznego.f(3,709)=3,591, p<0,05 Kobiety z największych miast częściej deklarowały brak potrzeby wykonania badania mammograficznego, czym różniły się od mieszkanek miejscowości poniżej 50tys. mieszkańców i wsi. F(3,713)=4,284 ;p<0,01 16

0,2 0,15 brak potrzeby* 0,1 0,1885 0,05 0,0902 0,0663 0,1216 0 wies miasto do 20 tys miasto od 50 do 100 tys miejsce zamieszkania miasto powyzej 100 tys Unikanie badań mammograficznych, z powodu twierdzenia że niewiedza jest łatwiejsza dotyczy głównie mieszkanek wsi, które pod tym względem różnią się od wszystkich pozostałych kobiet. F(3,709)=6,614; p<0,01 17

0,12 0,1 badanie jest bolesne* 0,08 0,06 0,04 0,1088 0,0847 0,02 0,034 0,0444 0 wies miasto do 20 tys miasto od 50 do 100 tys miejsce zamieszkania miasto powyzej 100 tys Przeświadczenie o bolesności badania, jako jeden z argumentów przemawiającym za niewykonanie badania mammograficznego wskazują głównie mieszkanki miast o 50-100tys. mieszkańcach, czym różnią się od kobiet zamieszkałych na wsiach. F(3,706)=3,824; p<0,05 18

% z zamieszkanie odleglość do ośrodka z mammografem do 10km 11-30 km 31-50 km 51 km i wiecej zamieszkanie wies 21,4% 31,0% 27,1% 20,5% miasto do 20 tys 51,7% 6,3% 20,9% 20,9% miasto od 50 do 100 tys 86,9% 6,0% 5,1% 2,0% miasto powyzej 100 tys 95,5% 4,0%,3%,3% Ogółem 59,4% 13,1% 15,0% 12,4% Tab6.Tabela krzyżowa zamieszkanie a odległość do ośrodka z mammografem Zbyt duża odległość od miejsca, w którym można wykonać mammografię jest problemem dla mieszkanek wsi, co odróżnia je zdecydowanie od kobiet zamieszkałych w większych miejscowościach. Kobiety z miast do 50 tys. mieszkańców istotnie rzadziej uznawały to za problem, ale zdarzało się to i tak częściej niż mieszkankom większych miast. F(3,1727)=232,693; p<0,01 Problemy a wykształcenie Wśród kobiet, deklarujących, że niewiedza jest łatwiejsza przeważają osoby z wykształceniem podstawowym, czym zdecydowanie różnią się w stosunku do grup kobiet z innym poziomem wykształcenia. Pomiędzy pozostałymi 3 grupami nie ma różnic istotnych statystycznie od kobiet z odmiennym wykształceniem. 19

PODSUMOWANIE Wyniki naszych badań wskazują, że powodem niskiej frekwencji w badaniach mammograficznych nie jest brak uczestnictwa w takim badaniu (81,5% respondentek deklaruje, że uczestniczyło w mammografii), lecz nieregularne jej wykonywanie. Tylko 44% badanych twierdz, że co 2 lata bada piersi mammografem. Z tego wynika, że prawie 37 % kobiet nie bada się regularnie, co oznacza że nie przestrzegają profilaktyki zalecanej dla badanej grupy wiekowej. Przyczyny zaistniałej sytuacji są różnorodne. Jedną z najistotniejszych jest niewystarczający kontakt ze służbą zdrowia. Z jednej strony kobiety niechętnie uczęszczają na wizytę do lekarza ginekologa ( 31,7% rzadziej niż raz na 2 lata). Jednakże gdy to takowej wizyty dojdzie w dużej ilości przypadków (55% ) nie są w ogóle informowane, lub dzieje się to dopiero po wyrażeniu zainteresowania, o konieczności przeprowadzenia badania profilaktycznego w określonym wieku. Nieświadomość problemu jest czynnikiem wpływającym na niską frekwencję w gabinetach wykonujących mammografię. Niewiedza uczestniczek badania przejawia się tym, że kobiety nie potrafią odpowiedzieć poprawnie na pytanie o to kiedy powinno się wykonać po raz pierwszy badanie mammograficzne oraz jak często należy je wykonywać. Zatrważającym faktem jest to, że głównym źródłem informacji na temat profilaktyki nowotworowej jest telewizja oraz kolorowa prasa. Innymi istotnymi czynnikami wpływającymi na frekwencję jest wykształcenie oraz miejsce zamieszkania. Jak można było przewidywać, kobiety z wyższym wykształceniem oraz te mieszkające w miastach częściej uczestniczą w badaniach, co wynika z posiadanej większej wiedzy oraz dostępności punktów wykonujących takowe badania. Ciekawa alternatywą dla mieszkanek wsi i małych miejscowości okazały się mammobusy (63% jako miejsce wykonania badania wskazało mammobus). Naszym zdaniem aby zwiększyć frekwencję w badaniach mammograficznych należałoby uczulić służbę zdrowia na konieczność uświadamiania i kierowania pacjentek na badania profilaktyczne. Większość kobiet tafia na badania mammograficzne za późno, co podtrzymuje przekonania, że mammografia jest nieskuteczna. Zwiększenie świadomość kobiet spowodowałoby wzrost zainteresowania badaniami profilaktycznymi, a to z kolei wcześniejszym wykrywaniem zmian nowotworowych. 20