PROJEKTOWANY SYSTEM GOSPODARKI ODPADAMI Zgodnie z założeniami racjonalnej i efektywnej gospodarki odpadami, zwłaszcza w zakresie unieszkodliwiania, najbardziej optymalnym byłoby tworzenie kompleksowych systemów gospodarki odpadami, najlepiej w ramach porozumień międzygminnych. Wynika to przede wszystkim z realiów ekonomiczno-organizacyjnych związanych z ilością zagospodarowywanych odpadów. Dlatego opisane w tym rozdziale systemy gospodarki odpadami nawiązują do wojewódzkiego lub powiatowego planu gospodarki odpadami. W Planie Gospodarki Odpadami dla Województwa Łódzkiego wskazano na konieczność podjęcia szeregu działań zmierzających do uporządkowania i zracjonalizowania gospodarki odpadami na terenie województwa. Plan Gospodarki Odpadami zakłada przede wszystkim wdrożenie selektywnych systemów gromadzenia odpadów, a następnie ich odzyskiwania i poddawania procesom recyklingu. Jako ostateczny proces wskazuje się na ich unieszkodliwienie w planowanych do budowy na terenie Województwa spalarniach odpadów. Model docelowy systemu gospodarki odpadami opracowany dla województwa obejmuje: wdrożenie efektywnego systemu selektywnej zbiórki odpadów komunalnych; zorganizowanie systemu sprawnego odbioru i przetworzenia poszczególnych strumieni odpadów zbieranych selektywnie tak, aby uzyskać w jak najkrótszym czasie wskaźnik recyklingu na poziomie 10-15%, docelowo do roku 2012 ok.25% rozważenie możliwości selektywnej zbiórki odpadów biodegradowalnych szczególnie na terenach wiejskich; wybudowanie w rejonie Łodzi dużej instalacji termicznego przekształcania odpadów komunalnych obsługującej m.in. m.ozorków lub wariantowo 3 małych instalacji termicznego przekształcania odpadów z czego jednej w północnej części województwa (okolice Kutna, Krośniewic bądź Łowicza); opracowanie programu likwidacji azbestu na terenie całego województwa; stworzenie pełnego systemu odbioru i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych metodami fizykochemicznymi; 146
zorganizowanie systemu selektywnej zbiórki odpadów wielkogabarytowych, docelowo 1 w gminie; zorganizowanie systemu odbioru i rozbiórki zużytych pojazdów i wraków samochodowych, w tym co najmniej jeden punkt w powiecie; likwidacji mogilnika znajdującego się na terenie Gminy, najpóźniej do 2010 r. Powiatowy Plan Gospodarki Odpadami zakłada stworzenie na terenie każdej gminy Gminnego Punktu Zbiórki Odpadów Niebezpiecznych. Docelowo proponuje się stworzenie jednolitego systemu gospodarki odpadami na terenie całego powiatu poprzez np. zorganizowanie Celowego Związku Gmin. Ośrodkiem tego systemu stałby się Zakład Utylizacji Odpadów w Zgierzu, który po niewielkiej modernizacji i rozbudowie, zapewniłby oddzielenie frakcji biodegradowalnej oraz surowców nadających się do recyklingu. 1. Zbiórka W PPGO proponuje się rozważenie możliwości przeprowadzenia referendum umożliwiającego samoopodatkowanie się mieszkańców, czyli nałożenie opłat na mieszkańców za wywóz odpadów. Taki system funkcjonuje w wielu gminach w Polsce i wydaje się być optymalnym z punktu widzenia prawidłowej gospodarki odpadami. Niewielka opłata za wywóz odpadów mobilizuje mieszkańców do segregowania odpadów i racjonalniejszego ich wyrzucania. Mieszkańcy zostaliby wyposażeni w pojemniki na odpady (kupno lub dzierżawa od Gminy) a ich odbiorem zajęłaby się, tak jak dotychczas Gmina, za odpowiednią, obowiązkową opłatą. Alternatywnie można pozostawić mieszkańcom swobodny wybór odbiorcy odpadów, z którymi zawieraliby indywidualne umowy. W przypadku zastosowania tego wariantu niezbędna byłaby kontrola i ewidencja zawartych przez mieszkańców umów, co zapobiegłoby składowaniu nieposegregowanych odpadów i tworzeniu dzikich wysypisk. Proponuje się zatem dwa warianty zbiórki odpadów. Wariant I jest systemem wielopojemnikowym odpady są segregowane u źródła na cztery główne frakcje: makulaturę, szkło, tworzywa sztuczne, złom, oraz pozostałe odpady zmieszane. Przy zabudowie rozproszonej mieszkańcy segregują odpady komunalne na poszczególne frakcje do worków foliowych o objętości od 110 do 240 dm 3. Pozostałe odpady zmieszane trafiają do pojemnika, w który każde gospodarstwo domowe powinno być zaopatrzone. Przy zabudowie zwartej pojemniki na poszczególne frakcje odpadów komunalnych ustawiane są w miejscach ogólnie dostępnych np. w pobliżu sklepów, szkół itp. Jedno gniazdo 147
składa się z kompletu 4 pojemników 2,2 m 3 typu dzwon na poszczególne frakcje: szkło, tworzywa sztuczne, makulaturę, i drobny złom. Wariant II jest systemem dwupojemnikowym, gdzie odpady komunalne segregowane są u źródła na dwie frakcje odpadów: suchą wszelkie odpady użyteczne, mokrą odpady zmieszane. Przy zabudowie rozproszonej mieszkańcy segregują frakcję suchą odpadów komunalnych do worków foliowych o objętości od 110 do 240 dm 3, natomiast frakcja mokra jest gromadzona w pojemnikach obecnie używanych tj. zazwyczaj 110 240 dm 3. Natomiast przy zabudowie zwartej mieszkańcy segregują frakcję suchą do pojemników 2,2 m 3 typu dzwon i mokrą do kontenerów KP7 lub pojemników 1100 dm 3 ustawionych w miejscu ogólnie dostępnym. 1 pojemnik na frakcję suchą powinien przypadać na 150 mieszkańców, maksymalna odległość od najdalszego domu do miejsca ustawienia pojemników nie powinna przekraczać 300 m, a docelowo powinna się zbliżać do 100 m. Wariant ten ma zastosowanie w przypadku wywożenia odpadów na składowisko lub zakład wyposażony w sortownię i kompostownię. W przypadku Gminy mógłby to być istniejący Zakład Utylizacji Odpadów w Zgierzu. Odpady komunalne powstają także w jednostkach gospodarczych, instytucjach, obiektach turystycznych i na terenach rekreacyjnych. Również w takich jednostkach powinna odbywać się segregacja u źródła, a odpady powinny być gromadzone w 2 pojemnikach: oddzielnie na frakcję suchą i mokrą. Do zbiórki odpadów wielkogabarytowych stosowane mogą być następujące systemy zbiórki: okresowy odbiór bezpośrednio od właścicieli oraz stworzenie warunków do takiej usługi indywidualnej np. usługa zamawiana telefonicznie; dostarczenie odpadu do miejsca unieszkodliwiania lub centrum recyklingu przez właściciela na koszt własny; bezpośredni odbiór przez producenta (dotyczy głównie sprzętu elektronicznego i gospodarstwa domowego). Odpady wówczas nie zasilają ogólnego strumienia odpadów komunalnych; system wymienny polegający na wymianie sprzętu przestarzałego ale sprawnego na egzemplarz nowszej generacji. Przy zbiórce odpadów niebezpiecznych zaleca się zorganizowanie Gminnego Punktu Zbiórki Odpadów Niebezpiecznych przyjmującego nieodpłatnie dostarczone przez mieszkańców (bezpłatnie) i przedsiębiorców (płatnie) odpady i przekazanie ich do 148
unieszkodliwienia. Innym rozwiązaniem może być regularny odbiór odpadów przez specjalny samochód z pojemnikiem objeżdżający w wyznaczone dni określony obszar lub zbiórka przez sieć handlową np. apteki, sklepy z farbami. Nastąpi to po podpisaniu przez władze komunalne odpowiednich umów z placówkami handlowymi. Specjalny pojazd odbiera te odpady na zadanie. Zebrane odpady trafiają do istniejącej na terenie województwa instalacji unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych. Zbiórką i transportem odpadów budowlanych z miejsc ich powstawania zajmować się powinni: wytwórcy tych odpadów np. firmy budowlane, rozbiórkowe, osoby prywatne prowadzące prace remontowe; specjalistyczne firmy zajmujące się zbiórką odpadów. Zaleca się, aby już na placu budowy składować w oddzielnych miejscach (pojemnikach) posegregowane odpady budowlane. Pozwoli to na selektywne wywożenie ich do zakładu odzysku i ponowne ich wykorzystanie w np. budownictwie drogowym bądź też unieszkodliwianie lub wywóz na składowisko. Proponuje się zorganizowanie punktu zbiórki zużytych opon, z którego trafią one do zakładu odzysku. 2. Transport W zależności od rodzaju zebranych odpadów przewiduje się kilka sposobów transportu. Frakcje odpadów użytecznych (frakcje suche) zebrane w workach transportowane będą z wykorzystaniem samochodów skrzyniowych o podwyższonych burtach. Odpady zmieszane (frakcja mokra) odwożone będą samochodami bezpylnymi tzw. śmieciarkami z możliwością transportu kontenerów. Surowce wtórne z pojemników zbiorczych będą odbierane tak jak dotychczas przez wyspecjalizowane firmy wybrane przez Władze Gminy. Transportem odpadów zebranych w centrach zbiórki zajmować się będą również firmy wybrane przez Władze Gminy. 3. Odzysk i unieszkodliwianie W zależności od rodzaju odpadów przewiduje się ich następujące sposoby odzysku i unieszkodliwiania: Spalanie, Zgazowanie, Piroliza, Mechaniczno biologiczne przekształcanie odpadów zmieszanych, 149
Kompostowanie, Fermentacja, Recykling, Ręczne lub mechaniczne sortowanie. W przypadku zbieranych selektywnie odpadów organicznych do ich unieszkodliwiania zaleca się kompostowanie odpadów organicznych we własnym zakresie na terenach wiejskich lub wdrożyć metodę kompostowania lub współkompostowania tych odpadów z osadami ściekowymi na terenie lub w pobliżu komunalnych oczyszczalni ścieków. Odpady niebezpieczne wytwarzane w grupie odpadów komunalnych rozwożone będą z Gminnego Punktu Zbiórki Odpadów Niebezpiecznych do odbiorców zajmujących się ich unieszkodliwieniem. Aktualnie w Polsce istnieje wystarczająca ilość zakładów unieszkodliwiających większość odpadów niebezpiecznych oprócz baterii i akumulatorów małogabarytowych, które nie są przetwarzane w kraju ze względu na brak odpowiedniej technologii. W związku z tym proponuje się, aby do czasu uruchomienia technologii odzysku i unieszkodliwienia w/w odpadów składować je selektywnie na składowiskach odpadów niebezpiecznych. Zebrane odpady wielkogabarytowe będą magazynowane w punkcie składowania odpadów wielkogabarytowych, a stamtąd transportowane do odbiorców. Zgodnie z założeniami krajowego planu gospodarki odpadami, w Polsce planowane jest uruchomienie linii do przerobu urządzeń chłodniczych oraz linii do przerobu urządzeń elektronicznych. Odzyskiem i unieszkodliwianiem odpadów budowlanych zajmować się powinny specjalne zakłady. Zakłady te wyposażone będą w linie do przekształcania gruzu budowlanego (kruszarki, przesiewacze wibracyjne) i doczyszczanie dowiezionych odpadów budowlanych. Zakłady te będą skoncentrowane w pobliżu silnie zurbanizowanych obszarów. Otrzymany materiał będzie wykorzystany do celów budowlanych oraz rekultywacji składowisk. Pozyskane selektywnie odpady kierowane będą na linie do segregacji w przystosowanych do tego celu zakładach. W PPGO wskazano na zorganizowanie jednolitego systemu gospodarki odpadami w powiecie poprzez wspomniany już Celowy Związek Gmin. Odpady trafiałyby do Zakładu Utylizacji Odpadów w Zgierzu, w ramach 150
którego zagospodarowywane byłyby zarówno odpady biodegradowalne jak i surowce nadające się do recyklingu. Celem funkcjonowania linii do segregacji odpadów w Zakładzie byłoby uszlachetnianie zebranych selektywnie materiałów, które pozwoli na uzyskanie surowców jednorodnych, w rodzaju, klasie i czystości odpowiadających wymaganiom określonym przez bezpośredniego odbiorcę, konfekcjonowanie przygotowanie do transportu (prasowanie, belowanie, rozdrabnianie) oraz załadunek materiałów na środki transportu. Alternatywnie rozważyć można również możliwość i opłacalność budowy zakładu utylizacji odpadów w Celestynowie. 151