Szkoła Zawód Praca
PÓŁROCZNIK Szkoła Zawód Praca nr 12 Bydgoszcz 2016
Szkoła Zawód Praca nr 12/2016 Redaktor Naczelny Ryszard Gerlach Sekretarz Redakcji Renata Tomaszewska-Lipiec Członkowie Rady Redakcyjnej Tadeusz Aleksander (Wszechnica Polska Szkoła Wyższa w Warszawie) Augustyn Bańka (SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny w Katowicach) Waldemar Furmanek (Uniwersytet Rzeszowski) Stefan M. Kwiatkowski (Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie) Walentyna Łozowiecka (Państwowa Akademia Nauk Pedagogicznych Ukrainy) Bernd Meier (Universität Potsdam/Niemcy) Krasimir Spirov (Technical University, Sofia/ Bułgaria) John Ward (IRTS Ile-de-France Montrouge/Neuillysur-Marne Fondation ITSRS, Institut Régional de Travail Social/Francja) Zygmunt Wiatrowski (Kujawska Szkoła Wyższa we Włocławku) Redaktorzy tematyczni Elżbieta Kasprzak (Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy) psychologia pracy Adam Solak (Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie) filozofia pracy Jerzy Stochmiałek (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie) andragogika Janusz Sztumski (Górnośląska Wyższa Szkoła Handlowa im. Wojciecha Korfantego w Katowicach) socjologia pracy Renata Tomaszewska-Lipiec (Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy), Joanna Wierzejska (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie) pedagogika pracy, rynek pracy Zdzisław Wołk (Uniwersytet Zielonogórski) poradoznawstwo, zawodoznawstwo Redaktorzy językowi Aleksandra Pawlicka język angielski Elżbieta Komsta język rosyjski Włodzimierz Kucharek język niemiecki Redaktor statystyczny Barbara Ciżkowicz Adres Redakcji ul. Chodkiewicza 30 85-064 Bydgoszcz Uniwersytet Kazimierza Wielkiego Wydział Pedagogiki i Psychologii Instytut Pedagogiki Katedra Pedagogiki Pracy i Andragogiki Komitet Redakcyjny Sławomir Kaczmarek (przewodniczący) Zygmunt Babiński Katarzyna Domańska Grzegorz Kłosowski Andrzej Prószyński Marlena Winnicka Jacek Woźny Ewa Zwolińska Grażyna Jarzyna (sekretarz) Przygotowanie do druku Aleksandra Szymańska Copyright by Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego Bydgoszcz 2016 Utwór w całości ani we fragmentach nie może być powielany i rozpowszechniany bez pisemnej zgody posiadacza praw autorskich ISSN 2082-6087 Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego (Członek Polskiej Izby Książki) 85-092 Bydgoszcz, ul. Ogińskiego 16 tel./fax 52 32 36 755, 52 32 36 729 e-mail: wydaw@ukw.edu.pl, http://www.wydawnictwo.ukw.edu.pl Rozpowszechnianie tel. 52 32 36 730 Poz. 1671. Ark. wyd. 11,8
Spis treści Od Redakcji... 7 Artykuły i rozprawy Stefan M. Kwiatkowski, Rozwój kompetencji zawodowych w procesie pracy... 13 Czesław Plewka, Wspomaganie rozwoju zawodowego pracowników współczesnego rynku pracy... 25 Zygmunt Wiatrowski, Nowa rzeczywistość zakładu pracy i środowiska pracy w Polsce jej plusy i minusy... 42 Urszula Jeruszka, Endogeniczne uwarunkowania zarządzania zasobami ludzkimi w zakładzie pracy... 51 Beata Płaczkiewicz, Psychologiczne aspekty funkcjonowania człowieka w sytuacji pracy... 65 Marian Piekarski, Wybrane metody badania przydatności zawodowej pracownika... 78 Renata Tomaszewska-Lipiec, Równoważenie sfery osobistej i zawodowej jako postulowany element nowoczesnego środowiska pracy... 92 Ewa Stawicka, Innowacje społeczne w kontekście zarządzania kapitałem ludzkim w środowisku pracy... 116 Łukasz Brzeziński, Zarządzanie talentami w organizacji... 126 Marta Dobrzyniak, Coaching i mentoring jako formy wsparcia pracownika w środowisku pracy... 144 Ewa Krause, Macierzyństwo kobiet-naukowców o konflikcie roli rodzicielskiej i zawodowej... 153 Raporty z badań Anna Pluta, Przemiany w pracy współczesnych pracowników i ich konsekwencje... 171 5
Spis treści Anna Pogorzelska, Zagadnienie kompetencji zawodowych w kontekście zachowań transgresyjnych informacja z badań... 183 Iwona Mandrzejewska-Smól, Edukacja jako forma wspierania rozwoju zawodowego osób u schyłku kariery zawodowej... 198 Recenzje Recenzja książki pod redakcją Renaty Tomaszewskiej-Lipiec Work personal life. Between harmony and disintegration, Kraków 2015 Ryszard Gerlach... 215 Sprawozdania i informacje IV Międzynarodowa Konferencja Naukowa Doradztwo zawodowe w procesie tranzycji z edukacji na rynek pracy, Nieznanice k. Częstochowy, 19 20.05.2016 r. Ewa Krause... 221 II Międzynarodowa Konferencja Naukowa Uniwersalizm pracy ludzkiej. Perspektywy rozwoju kariery zawodowej, Kraków, 2 3.06.2016 r. Renata Tomaszewska-Lipiec... 224 Table of contents... 227 6
ARTYKUŁY I ROZPRAWY II Międzynarodowa Konferencja Naukowa Uniwersalizm pracy ludzkiej. Perspektywy rozwoju kariery zawodowej Kraków 2 3.06.2016 r. W numerze 7/8 półrocznika Szkoła Zawód Praca z roku 2014 miałam przyjemność przygotowywać sprawozdanie z Międzynarodowej Konferencji Naukowej Uniwersalizm pracy ludzkiej. Współczesne konotacje. Na początku czerwca 2016 roku Instytut Pracy Socjalnej Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie we współpracy z Urzędem Miasta Krakowa zorganizował drugą Międzynarodową Konferencję Naukową Uniwersalizm pracy ludzkiej. Spotkanie to odbyło się pod honorowym patronatem: Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego, Ministra Pracy, Rodziny i Polityki Społecznej Elżbiety Rafalskiej, Rzecznika Praw Obywatelskich Adama Bodnara oraz Rektora Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie prof. zw. dr. hab. Michała Śliwy. Tegoroczna tematyka konferencji oscylowała wokół Perspektywy rozwoju kariery zawodowej zdeterminowanej dynamicznie zmieniającą się rzeczywistością społeczno-gospodarczą. Wybór powyższej tematyki podyktowany był potrzebą podjęcia dyskursu w zakresie możliwości, szans, potrzeb oraz umiejętności i konieczności podejmowania prób wytyczania ścieżek rozwoju kariery zawodowej. Organizatorzy za główne cele tego spotkania naukowego przyjęli: omówienie zagadnień budowania, planowania oraz realizacji rozwoju kariery zawodowej na różnych jej etapach, określenie roli zarządzania karierą zawodową w planowaniu rozwoju zawodowego, przybliżenie specyfiki procesów aktywizacji na rynku pracy, określenie znaczenia przywództwa oraz zarządzania zasobami ludzkimi w perspektywie rozwoju pracownika, a także instytucji i organizacji, zwrócenie uwagi na problemy związane z realizacją kariery zawodowej, takie jak: mobbing, dyskryminacja, stres i wypalenie zawodowe, zwrócenie uwagi na etyczny i filozoficzny wymiar pracy ludzkiej, 224
Renata Tomaszewska-Lipiec, II Międzynarodowa konferencja naukowa Uniwersalizm... wypracowanie koncepcji rozwoju zawodowego w kontekście zmieniającego się rynku pracy. Zaproszenie do udziału w konferencji zostało skierowane do pracowników nauki i praktyków, w tym nauczycieli akademickich, doradców zawodowych, środowisk samorządowych, instytucji pozarządowych, pracodawców, pracowników oraz gremium kościelnego i politycznego. Organizatorzy zaproponowali następujące bloki tematyczne: 1. Wieloaspektowość pracy ludzkiej. 2. Etyczny i filozoficzny wymiar pracy ludzkiej. 3. Aspekty pracy w obszarze polityki oświatowej i w pedagogice szkolnej. 4. Podmioty pracy. 5. Edukacja, szkolnictwo zawodowe a kształcenie z perspektywy planowania kariery zawodowej. 6. Perspektywy rozwoju kariery zawodowej pedagogów i nauczycieli. 7. Perspektywy rozwoju kariery zawodowej pracowników socjalnych. 8. Drogi i rozdroża kariery zawodowej młodego pokolenia Polaków. 9. Wsparcie osób bezrobotnych w kontekście rynku pracy. 10. Aktywność i pozycja seniorów na rynku pracy, a także możliwości kariery zawodowej w wieku senioralnym. Powyższa problematyka spotkała się z dużym zainteresowaniem szerokiego grona odbiorców. To naukowe spotkanie w Krakowie zgromadziło bowiem aż 100 uczestników. Byli to zarówno goście z ośrodków zagranicznych z takich krajów, jak: Bułgaria, Kanada, Mołdawia, Republika Czeska, Rosja, Słowacja, Ukraina i in., jak i prelegenci reprezentujący krajowe ośrodki akademickie (m.in. Akademię Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Uniwersytet w Białymstoku, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Uniwersytet Warszawski, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Uniwersytet Rzeszowski, Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny w Radomiu, Uniwersytet Zielonogórski i in.). Wśród uczestników konferencji byli także reprezentanci Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Instytutu Technologii Eksploatacji-Państwowego Instytutu Badawczego w Radomiu oraz Rzecznika Praw Obywatelskich. W pierwszym dniu konferencji jej uroczystego otwarcia dokonał Organizator prof. dr hab. Norbert G. Pikuła, który odczytał list Jarosława Gowina Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego skierowany do Uczestników obrad. Pierwszy referat plenarny Etapy drogi zawodowej między rozwojem a regresem, który wprowadził w tematykę spotkania, wygłosił prof. zw. dr hab. Stefan M. Kwiatkowski przewodniczący Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN. Kolejne refera- 225
SPRAWOZDANIA I INFORMACJE ty w pierwszym dniu konferencji zostały wygłoszone podczas trzech sesji plenarnych. W dniu następnym odbyły się natomiast sekcje tematyczne: Sekcja 1: Edukacja, szkolnictwo zawodowe a kształcenie z perspektywy planowania kariery. Sekcja 2: Drogi i rozdroża kariery zawodowej młodego pokolenia. Sekcja 3: Marginalizacja na rynku pracy a możliwość rozwoju i kariery. Sekcja 4: Perspektywy rozwoju kariery zawodowej pedagogów i nauczycieli. Sekcja 5: Wybrane aspekty rozwoju kariery zawodowej w kontekście zatrudnienia na współczesnym rynku pracy. Sekcja 6: Pracownik socjalny a podmioty aktywizacji wyzwania, perspektywy, zmiany. Sekcja 7: Etyczny i prawny wymiar pracy ludzkiej. Sekcja 8: Kapitał społeczny zarządzanie i rozwój. Sekcja 9: Wielokontekstowość pracy i rozwoju karier. Organizatorzy tego międzynarodowego spotkania naukowego wyrazili nadzieję, że wnioski z prezentowanych badań, które zostaną opublikowane w punktowanych czasopismach naukowych lub monografii naukowej, staną się platformą rozważań teoretycznych i wymiany doświadczeń badawczych, a ponadto znajdą praktyczne zastosowanie w projektowanych programach polityki społecznej.. Renata Tomaszewska-Lipiec Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy 226