styczeń czerwiec 2007 r. Nr 1/44

styczeń czerwiec 2007 r. Nr 1/44 Podsumowaliśmy kadencję akceptując działania zarządu. Uczestniczyliśmy w VIII Zjeździe Sprawozdawczo- Wyborczym PTN w Gorzowie 18-20.05.07. Odbyło się nasze rocznicowe (35-lecie) podsumowanie dorobku (26.05.07). Zarząd dziękuje jeszcze raz Wam wszystkim za pracę - bez każdego jednostkowego Waszego działania nie mielibyśmy tych wyróżnień i pochwał. Jak oceniono nas, referaty rocznicowe i recenzje wystaw przedstawimy w kolejnym numerze. Zarząd i zespół redakcyjny 1

SPIS TREŚCI: 1. Opłatkowa tradycja str. 3-4 2. Sprawozdanie str. 5-10 3. Notki prasowe str. 11-12 4. Słupskie medale str. 13-18 5. Poznajemy ziemię pomorską str. 19-22 6. Oczami delegata str. 23-24 7. Obchody XXXV lecia str. 25-41 8. Notki str. 42-43 2

OPŁATKOWA TRADYCJA Przypadek zarządził, że tradycyjne spotkanie opłatkowe odbyło się 13 grudnia w 25-lecie od ważnych wydarzeń Kraju. Dzięki uprzejmości Kolegi Władysława Piotrowicza spotkaliśmy się w jego lokalu gastronomicznym Karczma Słupska. Gospodarz przygotował wyśmienity poczęstunek, Kolega Eugeniusz Brzóska ciasta, zarząd biuletyn a autorzy Medale Słupskie... pierwszy egzemplarz pozycji. Zasiedliśmy za tradycyjnym stołem świątecznym (z siankiem pod obrusem i opłatkiem) składamy sobie życzenia i rozpoczynamy pogaduchy. Potrawy miód w gębie ułatwiły nam rozmowy. Omówiliśmy: przygotowania do kampanii sprawozdawczo-wyborczej, uroczystych obchodów 35-lecia oddziału, uwagi do zaprezentowanej pozycji książkowej, piśmiennictwa w tygodniku Nasze Miasto oraz ocenę kolejnego numeru 2/43 biuletynu oddziału. Cóż powiedzieć, żeby nie przesłodzić: - pełny konsensus do propozycji zarządu mając na uwadze kampanię wyborczą i rocznicowe uroczystości, - akceptację planów propozycji zarządu na 2007 rok - niespodzianką było wręczenie dyplomów podziękowań za ostatnie wystawy kolegom, którzy udostępnili swoje zbiory. Wspaniałe potrawy, ciasta i napitek (przygotowany na przepisach tradycyjnych staropolskich nalewek przez Kolegę Jerzego Henke) sprawiły, że czas szybko nam mijał. Około 22.00 zakończono spotkanie życząc sobie na odchodnym: zdrowia, pomyślności oraz sukcesów w uzupełnianiu kolekcji w 2007 roku. 3

Po połamaniu się opłatkiem i życzeniach prezes wznosząc pierwszy toast przedstawił wg gruzińskich tradycji oto on: Toast zbieracza: Towarzystwu służyć nade wszystko i wszelkie jemu poświęcać. Towarzysza swego kolekcjonera nigdy ze zbiorem samego nie zostawiać. Od stołu też nigdy pierwej nie wstawać, póki na stole owym odrobina jadła, a zwłaszcza zaś napitku ostać się miała. A pod stół poglądać będziesz czy, towarzysze jego kolekcjonerzy pod stołem nie zalegli. Jeśli zalegli, to ich podniesie i bezpiecznie do domu odprowadza. Niewiasty wielką atencją darzyć będzie: - i te w strojach bogatych, - i te w skromniejszych, - i te które w chwili owej nijakiego na sobie przyodziewku nie posiadają... Zdrowie: - niewiast bez względu na ich zewnętrzną szatę i wewnętrzne samopoczucie... - kolekcjonerów bez względu na to czy nad lub pod stołem przebywają i jak wielka kolekcję posiadają... Uczestnik 4

nadrukami, bito żetony oddziału. Szczegółowe informacje o Świętach numizmatyki zaprezentowaliśmy w Biuletynach nr 2/37 z 2003 roku, 2/39 z 2004 roku, 2/41 z 2005 roku i 2/43 z 2006 roku. W ostatnim pięcioleciu jak w poprzednim trzydziestoleciu zorganizowano wiele cyklicznych i okolicznościowych wystaw. Praktycznie stałą współpracę wystawienniczą podjęto ze Szkołą Podstawową im. Armii Krajowej we Wrześciu, gimnazjum nr 4 im. Orła Białego w Słupsku, Gimnazjum w Redzikowie i 7 Brygadzie Obrony Wybrzeża. W Gimnazjum nr 4 im. Orła Białego przed przyjęciem przez szkołę im. Orła Białego przeprowadzono cykl wystaw i żywych lekcji historii przygotowujących grono pedagogiczne i uczniów do przyjęcia imienia patrona. Cykl wystaw zaprezentowanych oraz z ich prasową oceną zaprezentowaliśmy w Biuletynie nr 1/42 z 2006 roku. W pozostałych wymienionych szkołach i 7 BOW zorganizowano cykliczne wystawy związane z rocznicami. W Szkole Podstawowej nr 9 w Słupsku przedstawiono Historię polskiej monety. Udzielono fachowej pomocy w przygotowaniu szkolnego żetonu 1 Kotwica. Żeton zaprezentowaliśmy w biuletynie nr 1/42. W ostatnim pięcioleciu przeprowadziliśmy wystawy okolicznościowe między innymi: w Szkole Policji w Słupsku, w jednostkach wojskowych Garnizonu Słupsk, szkołach różnego szczebla. Działalność Towarzystwa z jednej strony przynosi zadowolenie, radość, satysfakcję z działania, ze swoich zbiorów z drugiej przyczynia się promowaniu i kreowaniu pozytywnego wizerunku ziemi słupskiej i jej mieszkańców. O p r a c o w a ł : Henryk Błaszkiewicz 9

SŁUPSKIE MEDALE. Po latach starań, biegania po kolekcjonerach i potu autorów mamy wreszcie pozycję o słupskich medalach. Dziękujemy naszemu członkowi PTN, prezydentowi miasta Słupska Maciejowi Kobylińskiemu za wsparcie oraz środki finansowe ( wydział promocji miasta) pozwalające wydać katalog. Tak na marginesie we wstępie włodarz miasta zwraca uwagę czytającym na: - zadania regionalne, które realizuje nasze (jedno z najstarszych, działających na ziemiach polskich) towarzystwo, - jak dzięki medalom, dokumentujemy i poznajemy historie naszego miasta. Autorzy w przedmowie uzasadnili: układ rozdziałów, zasady opisu eksponatów oraz ogólnie podziękowali za okazana im pomoc. Dla historycznej dokumentacji zaznaczmy, że swoje zbiory udostępnili (poza wymienionymi w książce): - dr Jan Stępień z małżonką, - rektorat Akademii Pomorskiej, - pani Beacie Zgodzińskiej, pracownicy Muzeum Pomorza Środkowego, - kolekcjonerom i członkom oddziału słupskiego PTN: panu Janowi Maziukowi (fotografowi), panom: Lechowi Albrechtowi i Andrzejowi Krawczukowi, Kolegom: Henrykowi Błaszkiewiczowi, Eugeniuszowi Brzósce, Zdzisławowi Dróbce, Jerzemu Henke i Ryszardowi Klonowskiemu. Układ rozdziałów i stron prezentujących medale (notka zapis katalogowy i zdjęcia) ułatwia czytającemu poznać wygląd i 13

zawartą treść eksponatu. Wiem, że autorzy bardzo dużo wysiłku włożyli w udokumentowanie medali (kształt, kolor, czytelność wzorów, rysunek i zapis treściowy), niestety firma dokonująca korekty retusz nie stanęła na wysokości zadania. Część zdjęć medali jest nieczytelna a niektóre mają tzw. Przesunięty rysunek. Niedopuszczalne są błędy językowe, czego przykładem niech będzie: s-10 jest (trzeci wiersz od góry) bogatszo a powinno być bogatszą, s-10 jest (czwarty wiersz od dołu) portowym a powinno być sportowym, itd. Uczymy się na błędach i dlatego słupscy numizmatycy mają nadzieję, że wydawca następną tego typu pozycję wyda z większą starannością. W sytuacji, gdy autorzy wątpliwości do uzyskanych informacji w katalogu zaznaczali: autor nieznany, wykonawca nieznany, itd. Książka spełnia wymogi profesjonalnego katalogu i jak zaznaczył prezydent: słupszczaninowi porządkuje (na przykładzie medali) wiedzę o mieście a czytelnikowi z poza regionu tą historię przybliża. Nie ulega także wątpliwości, że kolekcjonerom ułatwi uporządkowanie zbioru tematycznego (uzupełnienie braków). Autorzy jak i członkowie oddziału słupskiego PTN oczekują na uwagi, uzupełnienia o nieuwzględnionych walorach, bo ciąg dalszy piszemy już od dzisiaj. Prezes oddziału Zdzisław Michał Dróbka 14

POZNAJEMY ZIEMIE POMORSKĄ W sobotni słoneczny poranek 24 marca 2007 roku wraz z kolegami i członkami ich rodzin z koła Lębork udaliśmy się na wycieczkę trasą; Peplin zwiedzanie Katedry i gospodarstwa zakonnego w tym muzea, biblioteki, seminarium duchowne itd., Będomin Muzeum Hymnu Narodowego. Pierwszą miłą niespodzianką dla dwudziestoosobowej grupy zwiedzających był gospodarz oprowadzający nas po włościach ksiądz infułat Stanisław GRUNT ( kapelan pszczelarzy diecezji Peplińskiej więc rozumiejący nasze kolekcjonerskie pasje...) wraz z młodym klerykiem udowodnili, że potrafią pokazać wspaniały kompleks diecezjalny z katedrą i dysponują ogromną wiedzą tematu. Co nas zwiedzających zaskoczyło; wielkość i surowość murów katedry, doskonale utrzymany obiekt i zabytki w nim się znajdujące, przeogromny ( wielkość, tematyka scen sakralnych) ołtarz główny, doskonale utrzymane (konserwatorsko) ołtarzyki w nawach bocznych, mnie natomiast: ambona, tron biskupi i stalle opatów. Aby dobrze poznać i zobaczyć zabytki katedry należy; poświęcić kilka godzin, mieć dobrego przewodnika lub wcześniej przestudiować dostępne przewodniki, być ciepło ubranym bo chłód murów ceglanych i kamiennych posadzek jest przejmujący. Gospodarz prowadząc nas po kompleksie pokazał nam współczesne (opowiadał wcześniejsze) przeznaczenie poszczególnych budynków, sal. Kolega Jerzy Henkie od księdza infułata dowiedział się gdzie jego ojciec uczęszczał do szkoły średniej. Zadziwiło nas bardzo staranne (bez naruszania stylu i przeznaczenia budowli) jej utrzymanie z pierwotnym przeznaczeniem. Młyn jest dalej młynem z turbiną elektryczną. Magazyny 19

zamieniono na sklep z dewocjonaliami zachowując w budynku bele stropowe, układ pomieszczeń składowych itp. Po ogrodzie zakonników czy terenie gdzie mieści się siedziba eminencji ks. Biskupa Jana Bernarda SZLAGI z przyjemnością spacerując człowiek się wycisza, ładuje pozytywną energię. Jak ta zieleń będzie intensyfikowała wzrokowe doznania gdy w pełni wiosna nastąpi w przyrodzie?.przechodząc do biblioteki i muzeum diecezjalnego ze skarpy widać jak na dłoni kompleks sakralno-gospodarczy pierwszych zakonników twórców i budowniczych katedry. Z tego miejsca nauczyciel historii może uczyć o średniowieczu aż po barok na Pomorzu. Muzeum odkrywa dla nas skarby naszych pasji. Przepiękna rzeźba sakralna z przełomu wieków, medalierstwo, ordery i odznaczenia oraz to co najcenniejsze biblia Gutenberga (który pilnuje ją patrząc z pomnika mieszczącego się w ogrodach rezydencji jego eminencji biskupa). Patrząc (prawie dotykając) na to jedno z najstarszych dzieł piśmiennictwa drukowanego samo w sobie jest warte wyprawy do Peplina. Po uczcie duchowej przeuroczy gospodarz przyjął nas po staropolsku; herbatą, kawą i ciastem. Podziękowaliśmy księdzu infułatowi za to, że znalazł dla nas czas i pokazał to co być może wielu mieszkańców Peplina nie widziało. Pozwoliliśmy sobie dziękując za gościnę obdarować kapelana pszczelarzy; - medalem Oddziału PTN Słupsk, produktem (najlepszym) pszczół Koledzy podziwiają biblię Gutenberga 20

robotnic. Księże infułacie za Twoją wiedzę, życzliwość i staropolską gościnność (oraz podarowane medale i obrazki) serdeczne Bóg zapłać. Klucząc po bocznych acz asfaltowych drogach dojechaliśmy na czas ( przed zamknięciem) do Muzeum Hymnu Narodowego w Będominie. Muzeum to wspaniale utrzymany kompleks gospodarczy z dworem. Cały obiekt na parterze to muzeum Józefa Wybickiego. Zwiedzając poszczególne sale poznajemy; - genealogię rodu Wybickich, - epizod napoleoński w życiu Józefa Wybickiego, - pamiątki tzw. biżuteria patriotyczna, - wyposażenie (oryginalne)czasu gdy mieszkał w nim Józef Wybicki, - wyróżniki (orły, ordery, medale, falerystyka)które jako tradycję Wycieczka przed pałacem biskupa 21

- przyjęło wojsko polskie. Nie muszę podkreślać, że szczególnie nas zainteresowały eksponaty wchodzące w zakres pasji kolekcjonerskich. Kilku z nas już na miejscu na podstawie tego co muzeum wystawia i sam ma w kolekcji zmieniało układ historii orłów wojskowych, medali wielkich dowódców. Wszystko co przyjemne kiedyś się kończy. Zarówno w Peplinie jak i Będominie zrobiliśmy grupowe zdjęcie pamiątkowe, nabyliśmy dostępną pocztowa kartę patriotyczną, przewodniki po zabytkach i obiecaliśmy sobie z koleżeństwem Lęborskim że będziemy kontynuować wyprawy by lepiej poznać ziemię pomorską. Zdzisław Michał Dróbka Wycieczka przed dworkiem w Będominie 22

OCZAMI DELEGATA Po raz VIII delegaci Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego spotkali się by ocenić kadencję, wybrać Zarząd Główny wraz ze Statutowymi Komisjami i to co moim zdaniem najważniejsze wypracować kierunki działalności na kolejne cztery lata. Cała sprawozdawczość dotrze do członków w opracowaniu w formie biuletynu. Zarządu Głównego i kolejnych komunikatach. To pozostawiam członkom do indywidualnej oceny. Ja obserwowałem i poza podziwem za wspaniałą organizację gospodarzy Oddziału PTN w Gorzowie Wielkopolskim ( o wysokim standardzie baza, możliwość poznania zabytków ziemi lubuskiej i uprzejmość gospodarzy) byłem mile zaskoczony; sposobem prowadzenia dyskusji, nieznajomością u delegatów przesłanych im materiałów Od lewej: H. Janocha, Z. Dróbka, M. Zdanowicz 23

sprawozdawczych, opinii prawnych, braku konsekwencji w głosowaniach ( co spowodowało szereg zgrzytów wyborczych). Było, minęło i traktuję to jako nowe doświadczenie aktywu. Takt przy rozwiązaniu sporów prowadzącego zjazd kol. Henryka Kopaczela oraz zaangażowanie i pasja także w dyskusji prezesa prof. dr hab. Mariusza Mielczarka dała nam słupskim uczestnikom zjazdu pewność, ze w dobre ręce przekazano władzę w towarzystwie na kadencję. Tradycyjnie w imieniu oddziału podziękowaliśmy na piśmie oraz prezentami z elementami graficznymi naszego miasta organizatorowi za szczodre i serdeczne przyjęcie, prezesowi ZG PTN za to co już zrobił oraz życzeniami by w tym postanowieniu działał przez kolejną kadencję. Pieniactwo niektórych dyskutantów, nie przygotowanie do dyskusji innych niech przysłoni kurtyna milczenia i zapomnienia. Zarząd Główny jak i nasz oddział podsumuje połowę okresu kadencji na zjeździe sprawozdawczym, który odbędzie się u nas w 2009 roku. Teraz od dzisiaj musimy zakasać rękawy by po zjeździe oddział nasz był jako organizator oceniony co najmniej tak jak koledzy w Gorzowie. Marek Zdanowicz Obrady Delegatów 24

OBCHODY XXXV LECIA ODDZIAŁU PTN SŁUPSK W dniu 26 maja 2007 roku w Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku odbyły się obchody XXXV lecia działalności Oddziału PTN w Słupsku. W sali rycerskiej prezes Zdzisław Dróbka przywitał zaproszonych gości na czele z prezesem ZG PTN prof. Mariusza Mielczarka, przedstawicielami władz samorządowych, oddziałów PTN w Gdańsku i Koszalinie. Po przywitaniu gości prezes ZG PTN prof. Mariusz Mielczarek wręczył najmłodszym 5 członkom legitymacje członków oddziału. Następnie prelegenci Janina Cydzik-Brzezińska, etatowy pracownik muzeum, przedstawiła referat Pomorska numizmatyka w zbiorach prywatnych kolekcjonerów i sekretarz oddziału Henryk Błaszkiewicz na temat XXXV lat słupskich numizmatyków. Po wysłuchaniu prelekcji prezes ZG PTN prof. Mielczarek wręczył Jerzemu Henke dyplom nadany mu przez VIII Walny Zjazd PTN tytułu honorowego członka towarzystwa, a następnie wyróżnienia przyznane przez ZG PTN: - medal za zasługi dla numizmatyki: Eugeniuszowi Brzósce i Władysławowi Piotrowiczowi - złote medale prof. Ryszarda Kiersnowskiego: Henrykowi Błaszkiewiczowi i Michałowi Jasińskiemu - srebrne medale prof. Ryszarda Kiersnowskiego: Ludwikowi Kowalskiemu, Eugeniuszowi Kozłowskiemu i Markowi Zdanowiczowi - złotą odznaką PTN Janowi Radkowskiemu - dyplomem honorowym: prezydenta Słupska, członka towarzystwa Macieja Kobylińskiego; starostę słupskiego Sławomira Ziemianowicza; księdza prałata Jana Giriatowicza; Prof. Mariusz Mielczarek wręcza wyróżnienie E. Brzósce 26

kierownictwo Szkoły Policji w Słupsku; dowództwo 7 Brygady Obrony Wybrzeża; Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku; Muzeum w Lęborku, Dyrektora Szkoły Podstawowej we Wrześciu Zbigniewa Kamińskiego; Firmę LASER COLOR w Słupsku; Członków Oddziału : Stanisława Olecha, Jana Przychodę, Michała Sopyłłę, Ryszarda Klonowskiego, Józefa Rudnika, Ryszarda Szwagrzyka, Emila Mirskiego. Prezes Oddziału PTN w Gdańsku mgr Aleksander Kuźmin wręczył Zdzisławowi Dróbce i Jerzemu Henke złote odznaki PTN w Gdańsku, a prezes oddziału PTN w Koszalinie mgr Henryk Janocha wręczył prezesowi medale ziemi koszalińskiej dla całego zarządu oddziału. Przedstawiciele szkół i instytucji z którymi współpracuje Oddział PTN w Słupsku na ręce prezesa złożyli podziękowanie za dotychczasową współpracę i złożyli życzenia dalszych sukcesów. Zdzisław Dróbka również podziękował wymienionym przedstawicielom za pomoc udzieloną oddziałowi w jego działalności. Po podziękowaniach uroczystość uświetniły występy dzieci ze szkoły muzycznej, których publiczność przyjęła z dużym entuzjazmem. Po zakończeniu koncertu muzycznego zaproszeni goście zwiedzili przygotowaną wystawę okolicznościową. Na wystawie zaprezentowano w gablotach: monety pomorskie, medale słupskie przed 1945 rokiem i po 1945 roku, monety kolekcjonerskie PRL i RP tematyczne, nietypowe monety kolekcjonerskie: emalia, bursztyn, klipa, itp. oraz w Prof. M. Mielczarek dokonuje uroczystego przecięcia okolicznościowego tortu 27

Członkowie Oddziału w oczekiwaniu na rozpoczęcie uroczystości antyramach banknoty polskie od insurekcji kościuszkowskiej do Jana Pawła II oraz gablotę z eksponatami dorobku oddziału (żetony, nadruki, biuletyny, wydawnictwa, karty pocztowe z okolicznościowym datownikiem, banknoty z nadrukiem, medale). Uroczystości zakończono poczęstunkiem tort z wizerunkiem monet pomorskich ). Wystawa wzbudziła duże zainteresowanie zaproszonych gości, zwiedzających i mediów. W czasie uroczystości przez cały czas działało stoisko na którym można było nabyć: książkę MEDALE SŁUPSKIE i kartę okolicznościową Oddziału PTN w Słupsku oraz poczty polskiej z okolicznościowym datownikiem. Zdjęcia: Lech Albrecht Sekretarz Oddziału PTN SŁUPSK Henryk BŁASZKIEWICZ 28

MONETA POMORSKA Jubileusz 35 - lecia Oddziału Słupskiego Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego stworzył okazję do szerszego zaprezentowania tematyki związanej z numizmatyką zachodniopomorską. Z tej okazji przygotowano w Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku wystawę Pomorska numizmatyka w zbiorach prywatnych kolekcjonerów, na której m. in. wyeksponowano zbiór monet i medali pomorskich jednego ze słupskich numizmatyków. Trudne do pokazania /od względem technicznym/ monety i medale warto było jednak zaprezentować, ponieważ są na tyle ciekawe, iż należy im się bliżej przyjrzeć. Prezentują dziedzictwo kulturowe Pomorza Zachodniego począwszy od najstarszych w kolekcji medali księcia Barnima z XVI w. i monet księcia Jana Fryderyka z XVII w. po zabytki ostatniego władcy Pomorza Zachodniego Bogusława XIV z XVIII w. Monety i medale stanowią doskonały materiał do badań ikonograficznych, odzwierciedlają bowiem realne fakty polityczne, prawne i religijne. Są niezwykle ważnym źródłem historycznym. Pierwsze monety powstały na Pomorzu jeszcze w XI wieku i nie były to oficjalne emisje miejscowych władców tylko naśladownictwo obcych monet będących w tym czasie w obiegu na Pomorzu. Pierwsze monety zachodniopomorskie pojawiły się w końcu XII wieku za panowania książąt Bogusława I i Kazimierza I, a były to denary. System monetarny mennictwa zachodniopomorskiego łączyły w tym okresie podobieństwa z mennictwem terenów zachodnioniemieckich. W końcu XII wieku przeprowadzono na Pomorzu reformę monetarną, wprowadzając w miejsce denarów, jednostronne brakteaty. W XIII wieku pojawiły się /podobnie jak w państwach sąsiednich/ obok brakteatów ponownie denary. W XIV wieku powszechnie używaną jednostkę monetarną, choć nie tak nową w pełnym tego słowa znaczeniu był denar, zasadniczo jednak różny pod względem zarówno wyglądu zewnętrznego, jak i stopy monetarnej od pierwszych denarów zachodniopomorskich z XII wieku. Bardzo dużo denarów w tym czasie biły poszczególne miasta pomorskie /m. in. Słupsk/, które prawa mennicze otrzymywały drogą nadań książęcych lub kupna. Słabiej rozwijało się w tym okresie mennictwo książąt zachodniopomorskich. W końcu XIV wieku w wyniku reformy groszowej, pojawiły się kolejne monety srebrne: witeny, fenigi, kwartniki. Pod koniec XV wieku mennictwo zachodniopomorskie uległo dużym przeobrażeniom. Książę Bogusław X przeprowadził reformę pieniężną wprowadzając system monetarny oparty na pieniądzu srebrnym i złotym. Podstawą systemu stał się srebrny szeląg i srebrna jednostka zwana bogusławem. Monety te jednak nie przyjęły się. Monetę złotą reprezentował złoty gulden. Monety Bogusława X powstawały w trzech mennicach: w Gardźcu nad Odrą, Dąbiu i Szczecinie. Po śmierci księcia system monetarny zorganizowany został na zupełnie innych zasadach. Mennictwo nowożytne na Pomorzu Zachodnim w XVI wieku wykorzystywało do bicia monet złoto, srebro i miedź. Emitowane w tym czasie monety można podzielić na trzy 29

grupy. Do pierwszej grupy należały szelągi, półszelągi i szelągi podwójne. Do drugiej grupy zaliczamy jednostki nowożytnego systemu talarowego, czyli talary i ich części półtalary, ćwierćtalary, 1/8 talara i pierwszą zachodniopomorską monetę miedzianą szerfa. Grupa trzecia to moneta złota dukat. W tym okresie na szeroką skalę biją swoje monety książęta zachodniopomorscy. Mennice działają w Szczecinie, Franzburgu, Koszalinie, Darłowie, Stargardzie. Na początku XVII wieku rozpoczyna działalność mennica miejska w Strzałowie. W pierwszej połowie XVII wieku poza monetami obiegowymi mennice pomorskie biły liczne monety pamiątkowe i okolicznościowe. Bito je przeważnie w postaci grubych nominałów w złocie i srebrze. W 1637 roku po śmierci Bogusław XIV wygasła linia książąt zachodniopomorskich. Pomorze zostało podzielone pomiędzy Szwecję i Brandenburgię. Początkowo władcy szwedzcy nie wprowadzili żadnych zmian w systemie monetarnym. Dopiero za panowania Karola XI nastąpiło ożywienie działalności menniczej na Pomorzu Zachodnim. Wkrótce przeprowadzono zasadniczą zmianę tego systemu monetarnego. Jego podstawę stanowił gulden srebrny, monety drobniejsze to jednostki podziałowe guldena: półguldeny i witeny. Za panowania Karola XII działalność mennicza została na omawianym terenie poważnie ograniczona. Miasto Strzałów biło w tym okresie monety pod stemplem cesarskim. W późniejszym okresie władcy szwedzcy bili na Pomorzu Zachodnim coraz rzadziej i z przerwami monety srebrne: grosze i talary, sporadycznie monety miedziane. W odróżnieniu od Szwecji elektorowie brandenburscy nie zachowali monety pomorskiej, lecz przeszczepili na tych terenach brandenburski system monetarny. Odtworzyli w Stargardzie Szczecińskim mennicę, która biła trzy i czterofenigówki oraz talary o różnych nominałach. Monety tu bite miały charakter państwowego pieniądza brandenburskiego. Władze pruskie z nową inicjatywą menniczą wystąpiły dopiero w drugiej połowie XVIII wieku. W uruchomionej mennicy szczecińskiej emitowały monetę pruską 1/3, 1/6, 1/48 talara i tynfy. W latach następnych na Pomorzu używany był pieniądz ogólnopaństwowy. W prezentowanym zbiorze słupskiego kolekcjonera znajdują się głównie nowożytne monety i medale. Numizmaty, o których mowa powyżej, to egzemplarze bardzo rzadko dziś spotykane i bardzo ciekawe. To przede wszystkim monety władców dynastii zachodniopomorskiej oraz emitentów z państw sukcesyjnych. Jeśli chodzi o monety książąt pomorskich z dynastii Gryfitów jest ich w omawianym zbiorze 29 sztuk. Z monet wybitych dla Pomorza Zachodniego przez władców szwedzkich w latach 1640-1808 wymienić należy 6 sztuk oraz monetę miasta Strzałowa. Podobnie jeśli chodzi o medale prezentowane w tym zbiorze /8 sztuk/ - to sporadycznie spotykane obiekty i wyjątkowo interesujące, będące prawdziwymi perełkami w kolekcjach. Oto dokładne zestawienie monet i medali: Jan Fryderyk /1569-1600/ - talar 1595; srebro; mennica Szczecin -2 sztuki Filip Juliusz /1592-1625/ - talar 1609; srebro; mennica Nowopole /Franzburg/ Filip Juliusz - talar 1622; srebro; mennica Nowopole /Franzburg/ Filip Juliusz - talar pogrzebowy Filipa Juliusza 1625; srebro; mennica Nowopole 30

/Franzburg/ - 2 sztuki Filip II /1606-1618/ - talar 1613; srebro; mennica Szczecin 2 sztuki Filip II talar okazji jubileuszu reformacji, 1617; srebro, mennica Szczecin 2 sztuki Filip II - talar pogrzebowy Filipa II 1618; srebro; mennica Szczecin 2 sztuki Franciszek I /1618-1620/ - talar pogrzebowy Anny Marii, ciotki Franciszka, 1618 r.; srebro; mennica Szczecin Franciszek I grosz 1615; srebro; mennica Koszalin - 2 sztuki Franciszek I grosz 1616; srebro; mennica Koszalin - 2 sztuki Franciszek I grosz 1617; srebro; mennica Koszalin Bogusław XIV - talar 1629; srebro; mennica Szczecin 2 sztuki Bogusław XIV - talar 1929; srebro; mennica Szczecin Bogusław XIV - talar 1631; srebro; mennica Koszalin Bogusław XIV - talar 1631; srebro; mennica Koszalin Bogusław XIV - talar 1633; srebro; mennica Koszalin Bogusław XIV - talar 1633; srebro; mennica Koszalin Bogusław XIV talar 1632-34; srebro; mennica Koszalin Bogusław XIV - półtalara 1654 z okazji pogrzebu; srebro; mennica Szczecin Krystyna /1640-1654/ - talar 1641; srebro; mennica Szczecin 2 sztuki Krystyna - talar 1642; srebro; mennica Szczecin Karol XI /1660-1697/ - 1/3 talara 1674; srebro; mennica Szczecin Karol XII /1697-1718/ - dukat pośmiertny 1718; srebro; mennica Strzałów Adolf Fryderyk /1751-1771/ - 2/3 talara 1763; srebro; mennica Strzałów monety miasta Strzałowa - 1/48 talara 1681; srebro Barnim XI /1531-1569/ - medal 1545, srebro, okrągły 2 sztuki Filip Juliusz /1592-1625/ - medal - 1603, srebro, owal 2 sztuki Zofia /15501-1568/ - medal, srebro, owal Ulryk /1589-1622/ Jadwiga /1595-1650/ - medal z okazji zaślubin księcia Ulryka i Jadwigi, około 1619, srebro, owal 2 sztuki Erdmuta /1578-1583/ - medal, srebro, owal Monety i medale z w/w kolekcji po raz pierwszy prezentowane są szerokiej publiczności na wystawie, a ich zbiór jest godny uwagi. Gromadzony w sposób przemyślany i z wyczuciem. Występuje w nim wiele rzadkich monet bitych na naszym terenie, w mennicy koszalińskiej. Mennica ta utworzona została w 1615 r. bito w niej przede wszystkim grosze i podwójne szelągi. Mennicę prowadził książę Franciszek a potem jego brat Ulryk do 1622 r., następnie bicie monet wstrzymano na kilka lat. W 1628 r. ponownie została uruchomiona przez księcia Bogusława XIV i działała do jego śmierci w 1637 r. kiedy to została zamknięta na zawsze. Przyporządkowywanie monet bitych za Bogusława XIV do mennicy w Szczecinie lub Koszalinie było dyskusyjne i opierano się na treści legendy. Obecnie wiadomo, że monety które mają jedenastopolowy / a nie dziewięciopolowy / herb księcia zachodniopomorskiego jako biskupa kamieńskiego są przypisane do mennicy w Koszalinie. 31

Podsumowując, trzeba zauważyć, że przedstawione numizmaty stanowią doskonały materiał do badań nad mennictwem zachodniopomorskim. Z uwagi na zmienne dzieje Pomorza Zachodniego historia pieniądza na Pomorzu jest niezwykle interesująca co widać również na podstawie zaprezentowanych monet i medali. Opracowały: Dorota Ciecholewska, Janina Cydzik-Brzezińska Janina Cydzik-Brzezińska wygłasza referat 32

XXXV lat Oddziału Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego w SŁUPSKU Towarzystwo jest stowarzyszeniem naukowym i kulturalnym, zrzeszającym miłośników numizmatyki profesjonalistów i amatorów. Swoją działalność opiera na pracy społecznej ogółu zrzeszonych członków. Podstawowym celem jest popularyzacja wiedzy z zakresu numizmatyki. Znany historyk Zbigniew Dunin Wilczyński powiedział:...proszę pamiętać, że pamiątki historyczne są ponadczasowe. Zmieniają się wielcy tego świata, padają największe autorytety, uznane ustroje państwowe, te kochane przez podwładnych i te znienawidzone. Lecz na gruzach upadłych imperiów pozostają eksponaty ich czasów, które dzisiaj nie znaczą nic, lecz po latach posiadają wartość historyczną. Początki, jednego z najstarszych, nieprzerwanie działającego towarzystwa na ziemiach polskich sięgają lat 1845. Kolebką tego ruchu była Warszawa, w której Karol BEYER, działacz patriotyczny, kolekcjoner monet zorganizował tak zwane Czwartki Numizmatyczne. Po drugiej wojnie światowej dopiero od 1953 roku można mówić o odrodzeniu się zorganizowanego ruchu pod nazwą Polskie Towarzystwo Archeologiczne. W Słupsku w roku 1966 aktywna grupa pasjonatów bez tradycji i doświadczeń, doprowadziła do powołania koła Polskiego Towarzystwa Archeologicznego i Numizmatycznego. Oddział PTAiN istniejący do dzisiaj oficjalnie (obecnie pod nazwą PTN) powołany został 28 października 1972 roku. Tak więc w tym roku mija 35 lat działalności Oddziału słupskiego. Dodając sześć lat istnienie Koła Numizmatycznego w mieście powiatowym (1966 1972) należy pamiętać, że ruch numizmatyczny na ziemi słupskiej ma już 41 lat do którego należą mieszkańcy Bytowa, Sławna, Lęborka, Łeby, Ustki i Słupska. Pierwsze dziesięciolecie działalności Oddziału to organizacja miejsc spotkań, prezentacja ekspozycji, pozyskiwanie członków oraz nawiązywanie współpracy. Najważniejsze z tego dziesięciolecia to wydanie medalu okolicznościowego. Drugie dziesięciolecie to okres wzmożonych wystaw, pokazów i Żywych lekcji historii, oraz początek malejącej tendencji członków. Istotną sprawą dokumentacyjną było powołanie przez zarząd Oddziału Zespołu Redakcyjnego naszego Biuletynu. Oto treść odezwy zawartej w 1 numerze: Wchodząc w kolejny rok działalności naszego Oddziału, po odbytym w dniu 12.03.91 r. zebraniu sprawozdawczowyborczym, podejmijmy wszyscy członkowie dodatkowy wysiłek do jak najlepszego przystosowania się do nowych warunków w jakich przychodzi nam działać. Nasze pełne zaangażowanie, zrozumienie, wzajemna życzliwość oraz świadomość, że każdy z nas ma swój udział w działalności naszego Oddziału, pozwoli przetrwać ten trudny okres jaki przeżywa nie tylko nasz kraj. Liczymy na bezinteresowną współpracę wielu członków naszego Towarzystwa, liczymy na poparcie swoimi pomysłami, krótkimi lub dłuższymi uwagami, ciekawostkami i aktualnościami. Myślę, że stać nas na kwartalne 33

wydawanie Biuletynu. Niech treść w nim zawarta będzie odbiciem życia Oddziału ale aby Słupski Oddział żył, żyć i działać muszą wszyscy jego członkowie./numizmatycy, medalierzy, kolekcjonerzy/ ZA Komitet Redakcyjny J.H. Od tego czasu do dnia dzisiejszego ukazały się 43 numery w nakładach 25 do 30 egzemplarzy. Pokusiliśmy się na wydawanie własnego biuletynu. Początki były wyjątkowo skromne, bardziej informacyjne niż publikacyjne. Z biegiem czasu doskonaliliśmy formę i technikę wydawania (niestety kserograficzną). W wydanych numerach dokumentujemy nasze osiągnięcia, sukcesy, plany i zamierzenia a także porażki. Przedrukowujemy z prasy regionalnej opisy naszych działań, a także ciekawe artykuły na temat numizmatyki, medalierstwa i falerystyki. Aktualnie wydajemy biuletyn w cyklu półrocznym. W ostatnim roku drugiego dziesięciolecia Zarząd Oddziału z dniem 1 kwietnia 1991 roku powołał Koło PTAiN w Lęborku z siedzibą w miejscowym muzeum. Koło liczy 12 członków. Członkowie koła w wymienionym muzeum w przydzielonym im gabinecie numizmatycznym wystawiają cykliczne ekspozycje monet i medali. Trzecie dziesięciolecie (1992 2002) to czas szczególnie aktywnej działalności Oddziału w promocji kultury ziemi słupskiej. Opracowano między innymi historię słupskiego pieniądza zastępczego (notgelda) z lat 1918 23, monografię odznak wojskowych jednostek Obrony Wybrzeża. Profesjonalnie przygotowywano wystawy i pokazy w domach kultury (Dębnica Kaszubska, Kobylnica, Ustka, szkoły podstawowe we Wrześciu, Jezierzycach i Kobylnicy). W jednostkach wojskowych garnizonu słupskiego, placówkach sakralnych, w tym wiele razy w kościele pod wezwaniem św. Jacka. Wydano karty i okolicznościowe datowniki pocztowe. Trzecie dziesięciolecie zakończyliśmy wybiciem medalu okolicznościowego. Podsumowania ostatniego pięciolecia naszej działalności dokonuję w oparciu o treści zawarte w naszym biuletynie są to lata 2002 2006. Bardzo istotnym przedsięwzięciem podjętym przez nasz Oddział to wydanie i ukazanie się na słupskim rynku książki pt. MEDALE SŁUPSKIE. Właśnie w Biuletynie nr 1/38 z 2004 roku zawarty jest protokół powołujący zespół do opracowania materiału (kto, kiedy, gdzie, jak, z kim, ile). Mogę stwierdzić, że mobilizacja do tych przygotowań była inicjatywą naszego viceprezesa Oddziału kol. Władysława Piotrowicza. Przecież to on w 2002 roku wydał publikację pt. Medale i żetony słupskie (przed 1945 rokiem). W omawianym zbiorze obejmuje on okres od 1884 roku. Są to: medale słupskie, plakietki, żetony i inne znaki słupskie. Powyższa publikacja zawarta jest w biuletynie nr 1/33 z 2002 roku. Medal to przeważnie krążek jedno lub dwustronny z reliefem (kompozycja rzeźby na płycie), ale zawsze dla jakiegoś upamiętnienia. Patrząc na medal jak w kalejdoskopie migają przed oczyma wydarzenia czy uroczystości, które ktoś kiedyś postanowił uczcić medalem. Ileż to informacji zawartych jest o dziejach tego co medal pokazuje..., czytamy w przedmowie książki MEDALE SŁUPSKIE. Autorzy Jan Radkowski i Władysław Piotrowicz oraz nasz Oddział zdają sobie sprawę, ze książka ta może nie zawierać wszystkich medali słupskich i ze Słupskiem związanych, gdyż wiele zakładów pracy i instytucji istniejących w Słupsku po 1945 roku już nie istnieje oraz nie ma dokumentacji na 34

temat wydania medalu przez te zakłady i instytucje. Jarmarki Gryfitów, które od wielu lat organizuje Muzeum Pomorza Środkowego w miesiącach czerwiec sierpień w każdą niedzielę poświęcane są promowaniu ziemi słupskiej. W jarmarku tym czynnie uczestniczą członkowie naszego Oddziału. W jedną jarmarczną niedzielę organizujemy Święto Numizmatyki jako stałe przedsięwzięcie od 2003 roku. Każdorazowo organizowano stanowisko wyceny: monet, medali, medalionów i odznaczeń na bazie dostępnych katalogów europejskich i krajowych. W 2003 roku w czasie jarmarku przedstawiono ekspozycje medali koszalińskiej serii królów i książąt polskich według Jana Matejki. Ekspozycję uzupełniały tematyczne karty pocztowe oraz monety, ordery.w 2004 roku zorganizowano wystawę medali miasta Słupska, monet kolekcjonerskich i obiegowych pt. Żołnierze i ich dowódcy w okresie II wojny światowej oraz wystawę pt. Powstanie Warszawskie na monetach, medalach, orderach i odznaczeniach. W 2005 roku przygotowaliśmy wystawę medali Gryf na medalach słupskich oraz ekspozycję Jednostki Wojskowe Garnizonu Słupsk na odznakach pułkowych. W 2006 roku zorganizowano wystawę najciekawszych naszym zdaniem medali dotyczących Słupska wybitych po 1945 roku oraz pełen zbiór wyróżników Szkoły Policji w Słupsku. Corocznie dla uatrakcyjnienia Święta numizmatyki organizowano stoisko z wyróżnikami: znaczki, znaki samoprzylepne, balony z symbolami PTN, czek pamiątkowy, oraz dwukrotnie banknoty PRL z okolicznościowymi Henryk Błaszkiewicz wygłasza referat 35

N O T K I Listopad grudzień 2006 r. w Gimnazjum Nr 4 im. Orła Białego w Słupsku zorganizowano wystawę z okazji Odzyskania niepodległości pt. Od orderu Orła Białego do Krzyża Walecznych. Swoje opracowane zbiory w sali historii oraz na holu pod tablicą patrona prezentowali koledzy: Eugeniusz Brzóska i Zdzisław Michał Dróbka. Prezes na bazie wystawy dla uczniów szkoły przeprowadził żywą lekcję historii Symbole wywalczonej wolności. Nauczycielom historii zaprzyjaźnionych szkół zaprezentował w/w temat z przykładowym wykorzystaniem orderów i odznaczeń w lekcji. 22.12.2006 r. Zgodnie z zapowiedziami kolega Zdzisław Dróbka uzupełnił braki (w odznakach, odznaczeniach, legitymacjach i dyplomach) sali tradycji 7 Brygady Obrony Wybrzeża. Dowództwo w sposób uroczysty podziękowało za przekazane zbiory, które uzupełniły luki wojskowej kolekcji. 2.01.2007 r. W Gimnazjum Nr 4 im. Orła Białego w Słupsku zorganizowaliśmy kolejną wystawę z cyklu WIELCY SŁUPSZCZANIE POCZMISTRZ. Zbiory ( filatelistyczne i medalierskie) udostępnili i żywe lekcje historii prowadzili koledzy Jerzy Henke i Zdzisław Michał Dróbka. 26.01.2007 r. Do grona seniorów-emerytów w sekcji medalierów oddziału przeszedł po latach służby w Żandarmerii Wojskowej st. chor. szt. mgr Henryk Błaszkiewicz. Teraz będzie miał czas dla rodziny, uzupełniania zbiorów i działalności w towarzystwie. Dużo entuzjazmu i zdrowia. 2.02.2007 r. W Gimnazjum Nr 4 im. Orła Białego na bazie zbiorów Jerzego Henke i Zdzisława Michała Dróbki zorganizowano wystawę na tzw. żywe lekcje historii pt.: Banknoty polskie od zarania do współczesności. Wystawę uzupełniono o banknoty fałszywe oraz banknoty świata. 2.03.2007 r. Na bazie własnych zbiorów: medale, monety i żetony nauczyciel Gimnazjum Nr 4 im. Orła Białego Zdzisław Michał Dróbka zorganizował wystawę czasową Orzeł Biały godło państwa dla uczniów w 1 rocznicę nadania imienia szkole. 21.03.2007 r. Na finał krajowy konkursu Kamienie i minerały Polski Zdzisław Michał Dróbka przygotował czasową wystawę (medale, plakaty, monety) pt: Minerały, kamienie i góry oraz geologia na kolekcjonerskich wyróżnikach. Wystawa cieszyła się bardzo dużym zainteresowaniem.2.04.2007 r. W Gimnazjum 42

Nr 4 im. Orła Białego zorganizowano wystawę pt.: Polskie kontyngenty pokojowe w świecie. Zbiory: medali, odznaczeń, falerystyki udostępnił i prezentował kolega Zdzisław Michał Dróbka. W czasie wystawy z uczniami spotkał się dowódca polskiego kontyngentu w byłej Jugosławii podinspektor Zbigniew Zubel oficer Szkoły Policji w Słupsku. 11.04.2007 r. W Słupsku w Spichlerzu Richtera (herbaciarnia) w otoczeniu opracowanych i wyeksponowanych w antyramach i gablotach odbył się wernisaż (połączony z przekazaniem części zbioru dla Muzeum Pomorza Środkowego) zbiorów kolegi Jerzego Henke o Heinrichu von Stephanie. Choć temat dotyczy pocztowca twórcy karty pocztowej to z racji wyeksponowanych medali, których tematem był genialny pocztowiec rodem ze Słupska warto wydarzenie odnotować. Jak zwykle kolega Eugeniusz Brzóska zaskoczył gospodarza i gości uroczystości tortem z kopią pierwszych kart pocztowych okresu von Stephana. Podziękowanie za zbiór i dorobek w imieniu słupskich numizmatyków złożył koledze Jerzemu Henke prezes oddziału PTN. 2.05.2007 r. W 7 Brygadzie Obrony Wybrzeża na podstawie zbiorów orderów, odznaczeń, medali i falerystyki kolegów Ryszarda Klonowskiego i Zdzisława Michała Dróbki zorganizowano i zaprezentowano wystawę pt. Krzyże wojny i wojska. 10.05.2007 r. W Szkole Podstawowej we Wrześciu koledzy Ryszard Klonowski i Zdzisław Michał Dróbka przygotowali i zaprezentowali wystawę na podstawie własnych zbiorów Polski Czyn Zbrojny. Miesiąc maj i czerwiec 2007 r. W Gimnazjum Nr 4 im. Orła Białego na podstawie własnych zbiorów: medali, odznaczeń i bukinistyki kolega Zdzisław Michał Dróbka zorganizował wystawę Polskie Zrywy Wolnościowe Panorama Racławicka. Na podstawie wystawy przeprowadzono w szkole lekcje historii dla uczniów na temat zrywów niepodległościowych. 18.05.2007 r. Po wielu perypetiach i przeciwnościach losu w VIII Zjeździe Sprawozdawczo-Wyborczym ZG PTN w Gorzowie Wielkopolskim ( w wyniku korekt dokonanych przez zarząd oddziału) uczestniczyli: Marek Zdanowicz delegat; Zdzisław Michał Dróbka prezes. 43

Pismo Zarządu Oddziału redaguje zespół: Zdzisław Dróbka, Jerzy Henke, Henryk Błaszkiewicz Nakład 30 egzemplarzy 44