LINUX LINUX CHARAKTERYSTYKA SYSTEMU 1. Linux jest systemem operacyjnym; powstał na bazie rodziny systemów Unix, będąc w założeniach jego wolną alternatywą. 2. Linux jest zaliczany do tzw. Wolnego Oprogramowania oznacza to, że jest rozprowadzany na podstawie Powszechnej Licencji Publicznej GNU. a. Powszechna Licencja Publiczna GNU (z ang. General Public License) ta nazwa pierwszego darmowego systemu zgodnego z UNIX em. Licencja ta zapewnia użytkownikowi oprogramowania tzw. cztery wolności: i. Swobodę w uruchamianiu nawet w celach komercyjnych (wolność 0); ii. Dostęp do kodu źródłowego, możliwość jego analizy i modyfikacji wg swoich potrzeb(wolność 1); iii. Swobodę w wykonywaniu i rozpowszechnianiu kopii (wolność 2); iv. Swobodę w udoskonalaniu programu i rozpowszechnianiu własnych wersji pod warunkiem dołączenia kodu źródłowego (wolność 3); 3. Linux nie jest własnością żadnej firmy, ani osoby, zaś strona Linux.pl nie jest stroną producenta tego systemu - jest stroną o Linuksie. Linux należy do całej społeczności, tysięcy osób które go rozwijają od 1991 roku, kiedy to Linus Torvalds stworzył pierwsze jądro systemu. Sam Linus również nie jest właścicielem Linuksa (chociaż jest właścicielem znaku towarowego). 4. Linux - oznacza jądro systemu, jednak większość ludzi zwykło nazywać w ten sposób całą dystrybucję (zobacz stronę jądra Linuksa: www.kernel.org) 5. Dystrybucja Linuksa (GNU/Linux) - jest kompletnym systemem operacyjnym, czyli jądrem wraz z zestawem niezbędnego oprogramowania. Są dystrybucje zajmujące dyskietkę, a są i takie które zajmują kilka płyt DVD, wszystko zależy od ilości dołączonego oprogramowania - dystrybucja to nie tylko system, to również komplet gotowych programów, za pomocą których możesz pracować, grać, słuchać muzyki czy oglądać film. 6. Ilość dostępnych dystrybucji nie jest znana - jest ich kilkaset. Do najpopularniejszych obecnie dystrybucji należą: a. Debian - http://www.debian.org b. Ubuntu - http://www.ubuntu.com c. Fedora - http://fedora.redhat.com d. opensuse - http://www.opensuse.org e. Slackware - http://slackware.com f. Knoppix - http://www.knoppix.com g. Gentoo - http://www.gentoo.org 7. Organizacja plików. a. Struktura plików jest hierarchiczna; inaczej niż w Windows - gdzie każda partycja ma strukturę drzewa tu jest jedno drzewo katalogów, a kolejne partycje,, a nawet dyski są traktowane jak podkatalogi. b. Dyski w systemie Linux są podkatalogami katalogu /dev. Oznaczenia dysków; i. /hda pierwszy dysk nadrzędny ii. /hdb c. Układ katalogów: i. /bin - zawiera programy, wykonywalne pliki binarne, stąd nazwa katalogu to bin. ii. /boot - zawiera pliki startowe i jądro systemu operacyjnego (kernel). iii. /dev - zawiera odwołania do wszystkich urządzeń peryferyjnych, które są reprezentowane jako pliki. iv. /etc - pliki konfiguracyjne system; podobne do tych, które są w Panelu sterowania w Windows. v. /home - katalogi domowe użytkowników
vi. /lib - biblioteki programów wykorzystywanych przez system i użytkowników. vii. /lost+found - W tym katalogu znajdują się pliki odzyskane po niewłaściwym zamknięciu systemu (np. Awaria prądu). viii. /mnt - Ten katalog pełni rolę katalogu /media, w innych dystrybucjach linuksa. ix. /proc - Wirtualny system plików zawierający informacje o zasobach systemowych. /root - Katalog domowy administratora systemu. x. /tmp - Katalog tymczasowy systemu; zawartość tego katalogu zostaje wyczyszczona po ponownym włączeniu komputera xi. /usr - Katalog, w którym przechowywane są programy, biblioteki itp. na użytek wszystkich użytkowników. 8. Uprawnienia do plików. System Linux jako system wieloużytkownikowym musi więc zapewnić plikom ochronę. Ze względu na prawa dostępu Użytkownicy komputera są podzieleni na trzy kategorie: a. Właściciel (User) b. Grupa (Group) c. Inni (Other) 9. Każda z kategorii może mieć inne prawa dostępu do pliku. Wyróżniamy trzy grupy uprawnień: a. R (ang. Read only) do otwierania i przeglądania; b. W (ang. Write) do modyfikacji pliku i zapisywania; c. X (ang. Execution) do wykonywania pliku i zapisywania; d. _ - brak uprawnień 10. Poszczególne uprawnienia do pliku nazywane są flagami. Każda z kategorii użytkowników otrzymuje po trzy flagi, czyli każdy plik ma 9 flag. Dodatkowo ma jeszcze jedną fagę : a. _ - zwykły plik; b. d - katalog Przykład rozszyfrujmy jakie uprawnienia maja poszczególne kategorie użytkowników: rwx r x x 11. Uprawnienia do pliku w postaci cyfrowej: Symbol Liczba znaczenie X 1 Wykonanie W 2 Zapis R 4 odczyt - 0 Brak uprawnień Zapis rwx odpowiada wartości: 4 + 2 + 1 = 7 Zmiana uprawnień: chmod
Linux charakterystyka systemu 1. Wady i zalety systemów operacyjnych Linux 2. Dystrybucje, przeznaczenie i koszty cen komercyjnych dystrybucji, który z systemów operacyjnych jest najbezpieczniejszy, która z dystrybucji jest najbardziej rozpowszechniona lub najczęściej wybierana przez użytkowników. 3. W systemie Linux można pracować w trybie tekstowym i w trybie graficznym. 4. Tryb tekstowy - Terminal czyli emulator konsoli służy do komunikacji z systemem za pomocą wydawanych poleceń. Terminal uruchamiamy: a. CTRL + ALT + T - w okienku, b. Menu -> Plik -> Otwórz w terminalu c. Menu Programy-> Akcesoria-> Terminal. d. Alt+Control+F1 - w trybie pełnoekranowym, e. Alt+Control+F7 - powrót do trybu graficznego, 5. Zgłoszenie systemu po uruchomieniu konsoli: [NAZWA UŻYTKOWNIKA]@[NAZWA KOMPUTERA]:~$ 6. Miejsce, w którym się znajdujemy po uruchomieniu Terminala to katalog domowy użytkownika: /HOME/[NAZWA UŻYTKOWNIKA] 7. Konto administratora su. Można zalogować się jako administrator przez konsole: $ SU Należy podać hasło, od tej pory zalogowani jesteśmy jako root (administrator). Jako root można wykonać każdą operację. SU USER zalogowanie się na podanego użytkownika, wymaga hasła Drugi sposób, to dodanie sudo przed poleceniem, które wymaga uprawnień administratora. Na przykład do zainstalowania z repozytorium dowolnego dostępnego pakietu trzeba wpisać: $ SUDO APT-GET INSTALL NAZWA_PAKIETU Gdzie nazwa_pakietu to nazwa instalowanego pakietu. Np. $ sudo apt-get install gimp.exe
PODSTAWOWE KOMENDY I POLECENIA W LINUX POLECENIA ZWIĄZANE Z POMOCĄ help (wyświetla nam wszystkie polecenia w Linuxie) man polecenie (pokazuje nam pomoc do programu) POLECENIA ZWIĄZANE Z UŻYTKOWNIKAMI, GRUPAMI, LOGINAMI I ZAMYKANIEM SYSTEMU shutdown(zamykamy Linuxa) adduser (dodajemy nowego użytkownika) newgrp (dodajemy nową grupę) passwd (zmieniamy hasła) logout (wylogowanie się) who (sprawdzamy kto jest aktualnie zalogowany) users (j/w) w (j/w) whoami (sprawdzamy kim jesteśmy) mesg (zezwolenie na przyjmowania komunikatów) write (wysłanie wiadomości do danego użytkownika) wall (j/w tylko do wszystkich użytkowników) rwall (j/w tylko do wszystkich w sieci) ruser (wyświetla komunikaty) talk (możliwość interaktywnej rozmowy) finger(szczegółowe informacje o użytkownikach) su (zmieniamy się w innego użytkownika) chmod (zmieniamy parametry pliku) chown (zmieniamy właściciela pliku) chgrp (zmieniamy jaka grupa jest właścicielem pliku) POLECENIA ZWIĄZANE Z PLIKAMI I KATALOGAMI POLECENIA ZWIĄZANE Z KATALOGAMI ls (wyświetla zawartość katalogu) dir (jw. okrojona wersja, pochodząca z msdos'a) pwd (pokazuje nam katalog w którym się znajdujemy) cd (zmiana katalogu) rmdir (usunięcie katalogu) mkdir (tworzenie katalog) POLECENIA ZWIĄZANE Z PLIKAMI cat (edytowanie tekstu) rm (usuwamy plik(i)) POLECENIA ZWIĄZANE Z KOPIOWANIEM I PRZENOSZENIEM, PLIKÓW I KATALOGÓW mv (przenosimy plik lub zmieniamy jego nazwę) cp (kopiujemy plik) mvdir (przenosimy katalog lub zmieniamy jego nazwę)
POLECENIA ZWIĄZANE Z PROCESAMI ps (pokazuje nam jakie procesy są aktualnie wykonywane) kill ("zabijamy" procesy) POLECENIA ZWIĄZANE Z KOMPRESJĄ I ARCHIWILIZACJĄ gzip(kompresuje nam archiwum *.gz) tar (archiwizuje nam archiwum *.tar)
POLECENIA ZWIĄZANE Z UŻYTKOWNIKAMI, GRUPAMI, LOGINAMI I ZAMYKANIEM SYSTEMU: SHUTDOWN Przeznaczenie: zamykanie systemu Parametry: shutdown [minuty] [informacja dla zalogowanych użytkowników] shutdown natychmiastowe zamknięcie systemu shutdown now j/w shutdown 0 (zero) j/w shutdown 2 system zamknie się za 2minuty shutdown 2 2minuty do wył. systemu system zamknie się za 2minuty pokazując komunikat ADDUSER Przeznaczenie: dodawanie nowego użytkownika Parametry: adduser [nazwa użytkownika] adduser jan dodaje użytkownika do komputera o nazwie(imieniu) jan NEWGRP Przeznaczenie: dodawanie nowej grupy lub przełączanie na inną Parametry: newgrp [nazwa grupy] newgrp programmers dodaje nową grupę o nazwie programmers Opis: jeśli jesteś zalogowany jako root masz prawo dostępu do tworzenia grupy, jeśli nie masz PASSWD Przeznaczenie: zmiana hasła Parametry: passwd [użytkownik] adduser zmienia hasło loginu na którym jesteś zalogowany adduser thomson zmienia hasło użytkownika thomson, jeśli jesteś zalogowany jako root i nie musisz znać poprzedniego hasła zwykłego użytkownika Opis: jeśli jesteś zalogowany jako root masz prawo dostępu do tej komendy, jeśli nie jesteś musisz się najpierw przelogować na root'a WHO Przeznaczenie: sprawdzamy kto jest aktualnie zalogowany Parametry: who [parametry] who pokazuje np: root tty01 Dec 13 12:42 who am i pokazuje nam informacje o naszym loginie USERS Przeznaczenie: pokazuje nazwy użytkowników zalogowanych w systemie WHOAMI Przeznaczenie: sprawdzamy nazwą loginu na którym się zalogowaliśmy Opis: jeśli jesteś zalogowany jako root to wyśwetla napis w następnej linijce "root" MESG Przeznaczenie: zezwolenie lub nie na przyjmowania komunikatów Parametry: adduser [Yn] mesg y możesz otrzymywać wiadomości mesg n nie możesz otrzymywać wiadomości
WRITE SU Opis: jest to możliwość ustawienia czy do ciebie mają przychodzić komunikaty Patrz także: [write] [wall] [rwall] [ruser] Przeznaczenie: wysyłanie komunikatów do wybranego użytkownika Parametry: write [użytkownik] [wiadomość] write pasternak witaj wysłanie wiadomości do użytkownika pasternak, u pasternaka pojawi się tekst: Message from silverstar!root on tty1 at 23:33 wiadro Przeznaczenie: szybka zmiana loginu; jeśli jesteśmy jako root nie trzeba podawać hasła Parametry: su [user] su root zmieniamy się w użytkownika root po podaniu jego hasła CHMOD Przeznaczenie: zmiana uprawnień do pliku, folderu Parametry: chmod [u(user)g(grupa)o(pozostali)a(wszyscy)] [+][r(czytanie)w(pisanie)x(uruchamianie)][nazwa pliku] chmod ugorw file odbieramy prawa dostępu do czytania i modyfikowania pliku właścicielowi, grupie oraz użytkownikom chmod arw j/w chmod a+r wszyscy mają prawo do czytania pliku chmod a+rwx wszyscy mają prawo do czytania, zapisywania i uruchamiania pliku Parametry: chmod [liczba od 000 do 777][nazwa pliku] chmod 777 Pierwsza liczba to prawa użytkownika, druga to prawa grupy a trzecia prawa pozostałych 0 lub brak praw dostępu 1 lub x wykonywanie 2 lub w czytanie 3 lub wx zapis 4 lub r zapis i wykonywanie 5 lub rx odczyt 6 lub rw odczyt i zapis 7 lub rwx odczyt, zapis i wykonywanie chmod 777 file dajemy pełny dostęp właścicielowi, grupie oraz użytkownikom chmod 000 file zabieramy pełny dostęp właścicielowi,grupie oraz użytkownikom chmod a+r wszyscy mają prawo do czytania pliku chmod a+rwx wszyscy mają prawo do czytania,zapisywania i uruchamiania pliku Opis: prawo dostępu dające lub nie prawa do zapisu, czytania i wykonywania CHGRP ls l - wyświetlenie uprawnień wdanym folderze. Pierwszy znak oznacza plik / katalog: minus zwykły plik d - folder, 9 następnych to prawa dostępu: o 3 pierwsze dla włąściciela (u), 3 następe dla grupy (g), 3 ostatnie dla wszystkich (a) Przeznaczenie: ustawiamy która grupa jest właścicielem pliku
Parametry: chgrp [grupa] [plik] chgrp gracze spis gracze są właścicielami pliku spis chgrp gracze * gracze są właścicielami wszystkich plików Opis: jest to możliwość ustawienia czy d ciebie mają przychodzić komunikaty II. POLECENIA ZWIĄZANE Z PLIKAMI I KATALOGAMI: POLECENIA ZWIĄZANE Z KATALOGAMI: LS Przeznaczenie: sprawdzanie zawartości katalogu Parametry: ls [parametr] [katalog] ls zostaną wyświetlone pliki i katalogi jeden po drugim ls a zostaną wyświetlone wszystkie pliki (ukryte) i katalogi ls l zostaną wyświetlone uprawnienia plików i katalogów w postaci listy, ls t zostaną wyświetlone pliki i katalogi według daty, najpierw wyświetlane są pliki nowsze ls r zostaną wyświetlone pliki i katalogi według daty, najpierw wyświetlane są pliki starsze DIR Przeznaczenie: sprawdzanie zawartości katalogu, podobnie jak ls PWD Przeznaczenie: sprawdzanie w którym jesteśmy katalogu CD Przeznaczenie: zmiana katalogu Parametry: ls [parametr lub katalog] cd.. cofamy się o 1 katakog na dół cd../.. cofamy się o 2 katakogi na dół cd gry otwieramy katalog gry cd gry/tetris otwieramy katalog tetris w katalogu gry cd../programy otwieramy katalog programy w katlogu niżej cd /programy otwieramy katalog programy na samym "dole" cd otwieramy własny katalog RMDIR Przeznaczenie: usuwanie katalogu UWAGA katalog musi być pusty Parametry: rmdir [katalog(i)] rmdir kat1 usuniencie katalogu kat1 rmdir kat1 kat2 usuniencie katalogu kat1 i kat2 rmdir kat1/kat10 usuniencie katalogu kat10 w katalogu kat1 MKDIR Przeznaczenie: utworzenie katalogu Parametry: mkdir [katalog] mkdir kat8 zostanie utworzony katalog kat8 mkdir kat1 gry zostanie utworzony katalog kat8 i gry mkdir gry/nethach zostanie utworzony katalog gry a wnim utworzony katalog nethack POLECENIA ZWIĄZANE Z PLIKAMI:
CAT RM Przeznaczenie: edytowanie tekstu Parametry: cat [parametr] [katalog] cat >nowy.w wpisany tekst jest zapisany do pliku nowy.w cat nowy.w > dwa plik nowy.w kopiujemy do pliku dwa cat dwa nowy.w >tr3 plik nowy.w i dwa (złączony jeden po drugim) kopiujemy do tr3 cat tr3 > one > two > tree plik tr3 kopiujemy do one, one do two, two do tree Przeznaczenie: usuwanie pliku Parametry: rmdir [plik(i)] rmdir plk1 usuniencie pliku kat1 rmdir plk1 plk2 usuniencie pliku kat1 i kat2 POLECENIA ZWIĄZANE Z KOPIOWANIEM I PRZENOSZENIEM, PLIKÓW I KATALOGÓW : MV CP MVDIR Przeznaczenie: przenoszenie plików Parametry: mv [plik] [cel] mv qfile /tmp przenosimy plik qfile do katalogu /tmp mv f* kat przenosimy wszystkie pliki zaczynające się litere f do katalogu kat Przeznaczenie: kopiowanie pliku (-ów) Parametry: cp [plik/katalog] [cel] cp plk1 plik198 kopiujemy zawartość plk1 do plik198 cp plk1 c kopiujemy zawartość pliku plk1 do c UWAGA! Gdy kopiujemy do folderu innego użytkownika musimy mieć uprawnienia lub być na niego zalogowani Przeznaczenie: przenoszenie katalogu; polecenie działa podobnie jak mv Parametry: mvdir [katalog] [cel] mvdir homm3 gry przenosimy katalog homm3 do gry mvdir kosz /tmp przenosimy katalog kosz do /tmp III. POLECENIA ZWIĄZANE Z PROCESAMI: PS KILL Przeznaczenie: sprawdzanie komunikatów Parametry: ps [parametry] Przeznaczenie: zabijanie procesów Parametry:kill [parametr] [PID] kill 200 zabija proces z numerem 200 (PID) kill 9 200 jeśli jest oporny i nieche się wyączyć jest to prawie pewny sposób kill 9 1 zabija wszystkie procesy procesy kill 9 0!!!samobójstwo!!! IV. POLECENIA ZWIĄZANE Z POMOCĄ: HELP
MAN Przeznaczenie: wyświetla nam wszystkie polecenia w Linuxie Przeznaczenie: pokazuje nam pomoc do programu Parametry: man [program] man mount wyświetla pomoc do polecenia mount V. POLECENIA ZWIĄZANE Z KOMPRESJĄ I ARCHIWILIZACJĄ: GZIP TAR kompresuje nam archiwum *.qz gunzip [parametry] [*.gz] gzip arx tworzy nam skompresowany plikp arx.gz gzip d arx.gz rozpakowuje archiwum arx.gz Opis: Można tylko kompresować jeden plik, w przypadku większej ilości trzeba użyć TAR'a Przeznaczenie: achiwizuje nam archiwum *.qz Parametry: tar [parametry] [*.tar] tar cvf plik* archwzuje nam wszystkie pliki do sk.tar tar xvf rozarchwzuje nam wszystkie sk.tar Opis: TAR nie kompresuje nam plików, żeby były z kompresowane trzeba użyć GZIP'a