SPIS TREŚCI CZĘŚĆ I PRAKTYKA ZAWODOWA......................... 13 1. Regulacje prawne wykonywania zawodu pielęgniarki Maria Kózka... 15 2. Kompetencje zawodowe pielęgniarki Maria Kózka... 19 CZĘŚĆ II KONCEPCJA PROCESU PIELĘGNOWANIA.............. 25 3. Założenia procesu pielęgnowania Lucyna Płaszewska-Żywko... 27 4. Diagnoza pielęgniarska wyznacznikiem interwencji Maria Kózka... 35 5. Klasyfikacja diagnoz pielęgniarskich Lucyna Płaszewska-Żywko... 39 CZĘŚĆ III DIAGNOZY I INTERWENCJE PIELĘGNIARSKIE.......... 43 6. Odżywianie... 45 6.1. Nieefektywne karmienie piersią Barbara Prażmowska... 45 6.2. Niedożywienie Lucyna Ścisło, Elżbieta Walewska... 49 6.3. Nadwaga/otyłość Lucyna Ścisło, Elżbieta Walewska... 57 6.4. Zaburzenia połykania Marta Kowalewska... 63 6.5. Nudności, wymioty Mieczysława Perek, Krystyna Twarduś... 66 7. Wydalanie stolca... 71 7.1. Zaparcia Krystyna Twarduś, Bożena Krzeczowska... 71 7.2. Uzależnienie od środków przeczyszczających Krystyna Twarduś... 80 7.3. Biegunki Krystyna Twarduś... 85 7.4. Nietrzymanie stolca Krystyna Twarduś... 93 8. Wydalanie moczu... 99 8.1. Nietrzymanie moczu Ewa Czaja... 99 8.2. Zatrzymanie (retencja) moczu Ewa Czaja... 103 8.3. Zaburzenia w oddawaniu moczu u dzieci Mieczysława Perek... 106 9
9. Gospodarka wodna... 115 9.1. Deficyt płynów Agata Reczek... 115 9.2. Nadmiar płynów Agata Reczek... 120 10. Termoregulacja... 125 10.1. Hipotermia Ewa Czaja... 125 10.2. Hipertermia Ewa Czaja... 129 11. Oddychanie... 133 11.1. Zaburzenia oddychania Maria Kózka, Bożena Krzeczowska... 133 11.2. Nieefektywne oczyszczanie drzewa oskrzelowego Maria Kózka... 138 11.3. Zaburzenia wymiany gazowej Maria Kózka... 142 12. Krążenie... 147 12.1. Zmniejszona pojemność minutowa serca Lucyna Płaszewska-Żywko.. 147 12.2. Zaburzenia krążenia obwodowego Lucyna Płaszewska-Żywko... 152 12.3. Nietolerancja wysiłku Lucyna Płaszewska-Żywko... 158 13. Samopielęgnacja... 163 13.1. Deficyty w zakresie wykonywania czynności samoobsługowych Teresa Radzik, Anna Gawor... 163 13.2. Deficyt w poruszaniu się Anna Gawor, Teresa Radzik... 175 14. Skóra i błony śluzowe... 183 14.1. Odleżyna/ryzyko wystąpienia Maria Kózka... 183 14.2. Zaburzenie integralności tkanek/odleżyna Maria Kózka... 188 14.3. Infekcje/ryzyko wystąpienia Marta Kowalewska, Maria Kózka... 191 14.4. Zmiany na błonach śluzowych Elżbieta Walewska, Lucyna Ścisło... 196 14.5. Zmiany na skórze Elżbieta Walewska, Lucyna Ścisło... 202 14.6. Świąd skóry i błon śluzowych Elżbieta Walewska, Lucyna Ścisło... 208 15. Ból... 213 15.1. Ból u dorosłych Marta Kowalewska... 213 15.2. Ból u dzieci Grażyna Cepuch... 218 16. Procesy poznawcze... 229 16.1. Zaburzenia procesów poznawczych Agnieszka Skorupska... 229 17. Komunikowanie się... 237 17.1. Zaburzenia komunikowania werbalnego Lucyna Płaszewska-Żywko.. 237 17.2. Zaburzenia komunikowania werbalnego/afazja Ewa Czaja... 241 17.3. Zaburzenia komunikowania werbalnego/zaburzenia słuchu Urszula Pieczyrak, Grażyna Cepuch... 245 18. Stres i lęk... 251 18.1. Nieefektywne radzenie sobie ze stresem Urszula Pieczyrak, Ewa Wilczek-Rużyczka... 251 18.2. Lęk Ewa Wilczek-Rużyczka, Urszula Pieczyrak... 256 19. Obraz siebie... 261 19.1. Zaburzenia obrazu siebie Ewa Wilczek-Rużyczka, Urszula Pieczyrak.. 261 19.2. Zaburzenia poczucia tożsamości Ewa Wilczek-Rużyczka, Urszula Pieczyrak... 267 10
20. Rodzina... 273 20.1. Przemoc wobec dzieci Mieczysława Perek... 273 20.2. Przemoc wobec osób starszych Mieczysława Perek, Lucyna Ścisło... 281 20.3. Konflikt ról rodzicielskich Krystyna Twarduś, Mieczysława Perek... 288 20.4. Zaburzenia funkcjonowania rodziny w sytuacji choroby Ewa Kawalec, Iwona Malinowska-Lipień... 295 20.5. Utrudnienia w wypełnianiu ról społecznych przez osobę chorą Ewa Kawalec, Iwona Malinowska-Lipień... 300 21. Seksualność... 305 21.1. Zaburzenia zachowań seksualnych Barbara Prażmowska, Maria Ogarek 305 22. Sen... 309 22.1. Zaburzenia snu Teresa Gabryś... 309 23. Rozwój... 321 23.1. Zaburzenia rozwoju fizycznego Mieczysława Perek, Grażyna Cepuch.. 321 24. Urazy i wypadki... 331 24.1. Zachłyśnięcie/ryzyko wystąpienia Grażyna Cepuch, Anita Orzeł-Nowak. 331 24.2. Złamania i zwichnięcia/ryzyko wystąpienia Anita Orzeł-Nowak, Lucyna Ścisło... 339 25. Zachowania związane ze zdrowiem... 349 25.1. Niestosowanie się do zaleceń Lucyna Płaszewska-Żywko... 349 Alfabetyczny spis kategorii diagnoz pielęgniarskich... 353 Piśmiennictwo... 355 11
SPIS TREŚCI CZE ŚĆ I PRAWNE I NAUKOWE PODSTAWY PRAKTYKI PIELE GNIARSKIEJ... 17 1. Podstawy prawne wykonywania zawodu pielęgniarki Maria Kózka... 19 2. Zastosowanie badań naukowych w praktyce zawodowej pielęgniarki Maria Kózka... 21 3. Procedury jako element jakości opieki zdrowotnej Lucyna Płaszewska-Żywko... 25 4. Klasyfikacja procedur pielęgniarskich Maria Kózka... 29 5. Metodologia opracowania procedur pielęgniarskich Maria Kózka... 33 CZE ŚĆ II PROCEDURY PODSTAWOWE... 35 6. Zabiegi higieniczne... 37 Wprowadzenie Anna Majda... 37 6.1. Prześcielenie łóżka choremu leżącemu Anna Majda... 38 6.2. Zmiana bielizny pościelowej choremu leżącemu Anna Majda 44 6.3. Zmiana bielizny osobistej choremu leżącemu Anna Majda... 49 6.4. Kąpiel chorego w łóżku Anna Majda... 53 9
6.5. Kąpiel chorego w wannie Anna Majda... 61 6.6. Kąpiel chorego pod prysznicem Anna Majda... 64 6.7. Mycie głowy ciężko choremu Joanna Zalewska-Puchała... 68 6.8. Toaleta jamy ustnej u ciężko chorego Joanna Zalewska-Puchała... 74 6.9. Kąpiel noworodka Joanna Zalewska-Puchała... 80 6.10. Kąpiel niemowlęcia Joanna Zalewska-Puchała... 86 6.11. Toaleta kikuta pępowinowego Krystyna Twarduś... 89 6.12. Toaleta pośmiertna Joanna Zalewska-Puchała... 93 7. Przemieszczanie/układanie chorego... 97 Wprowadzenie Ewa Ziarko... 97 7.1. Przemieszczenie i ułożenie chorego na wózku leżącym Iwona Bodys-Cupak... 99 7.2. Przemieszczenie i ułożenie chorego na wózku inwalidzkim Iwona Bodys-Cupak... 102 7.3. Ułożenie chorego w pozycji wysokiej Iwona Bodys-Cupak... 105 7.4. Ułożenie chorego na boku Ewa Ziarko... 107 7.5. Ułożenie chorego z porażeniem na boku Ewa Ziarko... 110 7.6. Sadzanie chorego w łóżku Ewa Ziarko... 113 7.7. Pomaganie choremu przy wstawaniu z łóżka i pionizacji Ewa Ziarko... 115 8. Karmienie... 117 Wprowadzenie Elżbieta Walewska... 117 8.1. Zgłębnikowanie żołądka Anita Orzeł-Nowak... 118 8.2. Karmienie chorego przez zgłębnik żołądkowy Elżbieta Walewska... 124 8.3. Karmienie chorego przez gastrostomię Elżbieta Walewska... 128 8.4. Karmienie chorego przez mikrojejunostomię igłową Elżbieta Walewska... 133 9. Wydalanie... 137 Wprowadzenie Anna Majda... 137 9.1. Lewatywa Anna Majda... 138 9.2. Wlewka doodbytnicza przeczyszczająca Anna Majda... 145 9.3. Kroplowy przyspieszony wlew doodbytniczy przeczyszczający Anna Majda... 148 9.4. Oczyszczenie przewodu pokarmowego preparatem Fortrans Maria Kózka... 152 9.5. Założenie suchej rurki doodbytniczo Anna Majda... 155 9.6. Cewnikowanie pęcherza moczowego Anna Majda... 158 9.7. Bilans płynów Agata Reczek... 170 10
10. Bandażowanie Bogumiła Baran-Osak... 173 Wprowadzenie... 173 10.1. Bandażowanie głowy... 174 10.1.1. Bandażowanie czoła i potylicy... 175 10.1.2. Przyłbica... 176 10.1.3. Uździenica... 177 10.1.4. Czapka Hipokratesa... 178 10.2. Bandażowanie oka, ucha, nosa, brody... 180 10.2.1. Bandażowanie oka... 181 10.2.2. Bandażowanie ucha... 182 10.2.3. Proca nosa... 183 10.2.4. Proca brody... 184 10.3. Bandażowanie kończyny górnej... 185 10.3.1. Bandażowanie kciuka pełne... 186 10.3.2. Opatrunek łokcia żółwiowy rozbieżny... 187 10.3.3. Opatrunek łokcia żółwiowy zbieżny... 188 10.3.4. Opatrunek dłoni wstępujący pełny... 189 10.3.5. Opatrunek dłoni zstępujący niepełny... 190 10.3.6. Bandażowanie ramienia i stawu barkowego opatrunek wstępujący... 191 10.3.7. Bandażowanie kończyny górnej i klatki piersiowej opatrunek Dessaulta... 192 10.4. Bandażowanie kończyny dolnej... 194 10.4.1. Opatrunek stopy wstępujący pełny... 195 10.4.2. Opatrunek stopy zstępujący niepełny... 195 10.4.3. Opatrunek pięty żółwiowy rozbieżny... 195 10.4.4. Opatrunek uda i stawu biodrowego zstępujący... 196 10.4.5. Opatrunek pośladka wstępujący i zstępujący... 196 10.5. Bandażowanie klatki piersiowej... 197 10.5.1. Opatrunek podtrzymujący piersi jednostronny... 198 10.5.2. Opatrunek grzbietu pleców i piersi gwiazda pozioma 199 10.6. Bandażowanie brzucha... 200 10.7. Wybrane techniki zakładania siatkowych rękawów opatrunkowych... 202 10.7.1. Zakładanie siatkowego rękawa opatrunkowego na palec 203 10.7.2. Zakładanie siatkowego rękawa opatrunkowego na dłoń 204 10.7.3. Zakładanie siatkowego rękawa opatrunkowego na stopę 205 CZE ŚĆ III PROCEDURY PROFILAKTYCZNE... 207 11. Usprawnianie lecznicze w zakresie układu oddechowego. 209 Wprowadzenie Zofia Kłapa... 209 11.1. Gimnastyka oddechowa Zofia Kłapa... 210 11.2. Oklepywanie klatki piersiowej Zofia Kłapa... 213 11.3. Masaż pleców i pośladków Zofia Kłapa... 215 11.4. Toaleta drzewa oskrzelowego Maria Kózka... 218 11
11.5. Nebulizacja chorego wentylowanego mechanicznie Katarzyna Wojnar-Gruszka... 221 12. Profilaktyka zakażeń... 225 Wprowadzenie Marta Kowalewska... 225 12.1. Higieniczne mycie rąk Elżbieta Walewska... 226 12.2. Chirurgiczne mycie rąk Lucyna Ścisło... 229 12.3. Dekontaminacja rozlanych płynów zakaźnych Marta Kowalewska... 233 12.4. Postępowanie z niebezpiecznymi ostrymi odpadami szpitalnymi Marta Kowalewska... 235 12.5. Postępowanie po ekspozycji na krew lub inny materiał potencjalnie zakaźny Marta Kowalewska... 237 CZE ŚĆ IV PROCEDURY DIAGNOSTYCZNE... 239 13. Badania... 241 Wprowadzenie Agata Reczek... 241 13.1. Pobieranie krwi z żyły do badań biochemicznych Iwona Malinowska-Lipień... 242 13.2. Pobieranie krwi z linii tętniczej Lucyna Płaszewska-Żywko. 247 13.3. Pobieranie krwi włośniczkowej na gazometrię Agata Reczek 250 13.4. Pobieranie krwi na posiew Ewa Kawalec... 254 13.5. Oznaczenie stężenia glukozy we krwi u dzieci metodą paskową Grażyna Cepuch... 259 13.6. Oznaczenie stężenia ketonów w moczu u dzieci metodą paskową Grażyna Cepuch... 263 13.7. Pobieranie moczu na badanie ogólne Krystyna Twarduś... 267 13.8. Pobieranie plwociny do badań Mieczysława Perek... 270 13.9. Pobieranie wymazu z gardła Mieczysława Perek... 275 13.10. Pobieranie wymazu z nosa Krystyna Twarduś... 279 13.11. Pobieranie wymazu z odbytu Krystyna Twarduś... 282 13.12. Pobieranie wymazu z rany powierzchniowej lub z owrzodzenia Elżbieta Walewska... 286 13.13. Pobieranie kału na krew utajoną Agata Reczek... 290 13.14. Pobieranie kału na bakteriologię Agata Reczek... 293 13.15. Skórny test alergiczny Krystyna Twarduś... 297 13.16. Pobieranie potu metodą jontoforezy pilokarpinowej Mieczysława Perek... 302 14. Pomiary... 307 Wprowadzenie Agata Reczek... 307 14.1. Pomiar tętna Anna Majda... 308 14.2. Pomiar temperatury ciała Anna Majda... 314 14.3. Pomiar oddechu Anna Majda... 320 12
14.4. Pomiar ciśnienia tętniczego krwi metodą pośrednią Lucyna Płaszewska-Żywko... 324 14.5. Bezpośredni pomiar ciśnienia tętniczego krwi Lucyna Płaszewska-Żywko... 330 14.6. Pomiar ośrodkowego ciśnienia żylnego Maria Kózka... 333 14.7. Pomiar saturacji Maria Kózka... 336 14.8. Pomiar szczytowego przepływu wydechowego (PEF) Mieczysława Perek... 338 14.9. Spirometria Krystyna Twarduś... 342 14.10. Pomiar obwodu głowy Bożena Krzeczowska... 347 14.11. Pomiar obwodu klatki piersiowej Bożena Krzeczowska... 349 14.12. Pomiar masy ciała Ewa Kawalec... 351 14.13. Pomiar wzrostu Iwona Malinowska-Lipień... 354 14.14. Pomiar grubości fałdów skórno-tłuszczowych Iwona Malinowska-Lipień... 357 14.15. Obliczenie wskaźnika WHR Ewa Kawalec... 360 15. Asystowanie przy badaniach diagnostycznych... 363 15.1. Badania endoskopowe... 363 Wprowadzenie Lucyna Ścisło... 363 15.1.1. Artroskopia Lucyna Ścisło... 364 15.1.2. Bronchoskopia Lucyna Ścisło... 368 15.1.3. Cystoskopia Lucyna Ścisło... 374 15.1.4. Endoskopowa cholangiopankreatografia wsteczna (ECPW) Lucyna Ścisło... 379 15.1.5. Gastroskopia Lucyna Ścisło... 384 15.1.6. Kolonoskopia Lucyna Ścisło... 391 15.1.7. Rektoskopia Lucyna Ścisło... 397 15.2. Badania obrazowe... 402 Wprowadzenie Agata Reczek... 402 15.2.1. Angiografia mózgu Urszula Pieczyrak-Brhel... 403 15.2.2. Angiografia serca Agata Reczek... 408 15.2.3. Arteriografia kończyn dolnych Elżbieta Walewska.. 414 15.2.4. Cholangiografia przez dren T (dren Kehra) Elżbieta Walewska... 419 15.2.5. Scyntygrafia Ewa Czaja... 423 15.2.6. Rezonans magnetyczny Ewa Czaja... 427 15.2.7. Tomografia komputerowa Ewa Czaja... 431 15.3. Nakłucia... 438 Wprowadzenie Anita Orzeł-Nowak... 438 15.3.1. Nakłucie jamy opłucnej Anita Orzeł-Nowak... 439 15.3.2. Nakłucie jamy osierdziowej Agata Reczek... 445 15.3.3. Nakłucie jamy otrzewnej Anita Orzeł-Nowak... 450 15.3.4. Nakłucie lędźwiowe Urszula Pieczyrak-Brhel... 457 15.3.5. Nakłucie szpiku kostnego Anita Orzeł-Nowak... 461 15.4. Biopsje... 468 Wprowadzenie Marta Kowalewska... 468 15.4.1. Biopsja aspiracyjna cienkoigłowa gruczołu piersiowego Marta Kowalewska... 468 15.4.2. Biopsja aspiracyjna cienkoigłowa tarczycy Marta Kowalewska... 470 13
15.4.3. Biopsja aspiracyjna cienkoigłowa trzustki Marta Kowalewska... 471 15.4.4. Biopsja wątroby Marta Kowalewska... 472 16. Obsługa sprzętu i aparatury... 475 Wprowadzenie Maria Kózka... 475 16.1. Podłączenie chorego do kardiomonitora Agata Reczek... 476 16.2. Wykonanie badania elektrokardiograficznego (EKG) Agata Reczek... 481 16.3. Wykonanie badania elektroencefalograficznego (EEG) Urszula Pieczyrak-Brhel... 486 16.4. Obsługa pompy infuzyjnej strzykawkowej Katarzyna Wojnar-Gruszka... 490 16.5. Przygotowanie żywienia pozajelitowego i obsługa pompy infuzyjnej objętościowej Katarzyna Wojnar-Gruszka... 494 16.6. Obsługa respiratora Katarzyna Wojnar-Gruszka... 498 16.7. Przygotowanie respiratora do sterylizacji Katarzyna Wojnar-Gruszka... 501 16.8. Zmontowanie i podłączenie respiratora Katarzyna Wojnar-Gruszka... 504 16.9. Obsługa cyklera do dializy otrzewnowej Iwona Bodys-Cupak 507 CZE ŚĆ V PROCEDURY TERAPEUTYCZNE... 513 17. Zabiegi wykonywane w stanach zagrożenia życia... 515 Wprowadzenie Maria Kózka... 515 17.1. Ułożenie chorego w pozycji bezpiecznej Ewa Ziarko... 516 17.2. Udrożnienie dróg oddechowych za pomocą rurki ustno-gardłowej i nosowo-gardłowej Maria Kózka... 518 17.3. Udrożnienie dróg oddechowych za pomocą maski krtaniowej Maria Kózka... 520 17.4. Udrożnienie dróg oddechowych za pomocą rurki przełykowo- -tchawiczej Maria Kózka... 522 17.5. Intubacja dotchawicza Maria Kózka... 524 17.6. Automatyczna defibrylacja zewnętrzna Katarzyna Wojnar-Gruszka... 527 17.7. Pośredni masaż serca Katarzyna Wojnar-Gruszka... 531 18. Dostępy naczyniowe... 535 Wprowadzenie Lucyna Płaszewska-Żywko... 535 18.1. Kaniulacja żył obwodowych Lucyna Płaszewska-Żywko... 536 18.2. Asystowanie przy kaniulacji żył centralnych Lucyna Płaszewska-Żywko... 541 18.3. Usuwanie kaniul Lucyna Płaszewska-Żywko... 547 14
19. Podawanie leków, krwi i preparatów krwiozastępczych. 551 Wprowadzenie Beata Ogórek-Tęcza... 551 19.1. Podawanie leków do oka Beata Ogórek-Tęcza... 552 19.2. Podawanie leków do ucha Beata Ogórek-Tęcza... 556 19.3. Podawanie leków do nosa Mieczysława Perek... 559 19.4. Zakładanie czopków doodbytniczo i dopochwowo Beata Ogórek-Tęcza... 564 19.5. Podawanie leków drogą podskórną Bożena Krzeczowska... 568 19.6. Podawanie leków drogą śródskórną Bożena Krzeczowska... 573 19.7. Podawanie leków drogą domięśniową Lucyna Płaszewska- -Żywko... 577 19.8. Podawanie leków i płynów doszpikowo Anna Majda... 581 19.9. Podawanie leków drogą wziewną Mieczysława Perek... 585 19.9.1. Inhalacja z inhalatora ciśnieniowego z dozownikiem (MDI) połączonego z komorą przedłużającą Mieczysława Perek... 585 19.9.2. Nebulizacja za pomocą sprężonego gazu Mieczysława Perek... 589 19.9.3. Podawanie leków z inhalatorów suchego proszku (DPI): Aerolizer, Turbuhaler, Discus Mieczysława Perek... 593 19.10. Podłączenie kroplowego wlewu dożylnego Beata Ogórek-Tęcza... 598 19.11. Podłączenie krwi i preparatów krwiozastępczych Iwona Malinowska-Lipień... 602 20. Tlenoterapia i fototerapia... 611 Wprowadzenie Maria Kózka... 611 20.1. Podawanie tlenu Maria Kózka... 612 20.2. Fototerapia noworodków Grażyna Cepuch... 615 21. Zabiegi przeciwzapalne... 621 Wprowadzenie Maria Ogarek... 621 21.1. Założenie worka z lodem Maria Ogarek... 623 21.2. Założenie okładu/kompresu chłodzącego Maria Ogarek... 626 21.3. Założenie okładu/kompresu wysychającego Maria Ogarek.. 629 21.4. Założenie okładu/kompresu rozgrzewającego Maria Ogarek 632 21.5. Założenie kompresu żelowego Maria Ogarek... 636 21.6. Założenie termoforu Maria Ogarek... 639 21.7. Bańki lekarskie Maria Ogarek... 642 22. Opatrywanie ran... 647 Wprowadzenie Maria Kózka... 647 22.1. Zmiana opatrunku na ranie czystej i częściowe lub całkowite usuwanie szwów Marta Kowalewska... 648 15
22.2. Zmiana opatrunku na ranie skażonej bez drenu i(lub) zaopatrzonej w dren Marta Kowalewska... 651 22.3. Usuwanie drenów Marta Kowalewska... 653 22.4. Zaopatrzenie przetoki jelitowej Maria Kózka... 655 23. Płukanie... 657 Wprowadzenie Alicja Kamińska, Beata Ogórek-Tęcza... 657 23.1. Płukanie worka spojówkowego Alicja Kamińska... 658 23.2. Płukanie ucha Alicja Kamińska... 662 23.3. Płukanie jamy ustnej i gardła Alicja Kamińska... 665 23.4. Płukanie rany Beata Ogórek-Tęcza... 668 23.5. Płukanie żołądka Beata Ogórek-Tęcza... 672 23.6. Płukanie pęcherza moczowego Beata Ogórek-Tęcza... 676 23.7. Płukanie jamy otrzewnej Beata Ogórek-Tęcza... 679 23.8. Irygacja przetoki jelitowej Maria Kózka... 683 Alfabetyczny spis procedur... 687 Piśmiennictwo... 691