Poradnik dla nauczyciela

Poradnik dla nauczyciela Rozwój proekologicznego transportu publicznego na Obszarze Metropolitalnym Trójmiasta 1 Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego

Szanowni Nauczyciele! przekazujemy w Państwa ręce materiały edukacyjne Kampanii Mamo, Tato, wybieram ekotransport. Jest to Kampania edukacyjno-informacyjna dotycząca ekologicznego podróżowania w mieście, ze szczególnym uwzględnieniem specyfiki komunikacji trolejbusowej, jako środka komunikacji miejskiej. Zarząd Komunikacji Miejskiej w Gdyni jest organizatorem Kampanii i realizuje ją w ramach projektu Rozwój proekologicznego transportu publicznego na Obszarze Metropolitalnym Trójmiasta. Kampania ma na celu: Ukształtowanie pożądanych postaw uczestników Kampanii w odniesieniu do ekologicznego transportu w mieście poprzez naukę i zabawę Ukształtowanie zachowań komunikacyjnych uczestników Kampanii na zgodne z zasadami ekorozwoju Zwrócenie uwagi na ekologiczny i racjonalny energetycznie transport w mieście Nakłonienie dzieci do aktywnego współtworzenia i współrealizowania założeń polityki transportowej opartej na strategii zrównoważonego rozwoju Przedstawienie zasad bezpiecznego korzystania z transportu miejskiego Kampania Mamo, Tato, wybieram ekotransport jest kierowana do dzieci w przedziale wiekowym 5-9 lat, uczęszczających do przedszkoli i szkół znajdujących się na terenie Gdyni i Sopotu. Działania edukacyjno-informacyjne są kierowane do rodziców, nauczycieli i opiekunów dzieci biorących udział w Kampanii. W skład zestawów edukacyjnych, które otrzymują placówki biorące udział w Kampanii wchodzą poradniki dla nauczyciela z opisem prowadzonych zajęć, zeszyty ćwiczeń dla uczniów, plakaty do oznaczenia sal, w których będą prowadzone zajęcia, płyta DVD z filmami edukacyjnymi i prezentacją multimedialną oraz dyplomy dla dzieci. W ramach Kampanii Mamo, Tato, wybieram ekotransport jest również realizowany Program lojalnościowy Podróżujemy ekologicznie. Program ma zachęcić uczestników Kampanii oraz członków ich gospodarstw domowych do korzystania ze środków transportu zbiorowego. Zapraszamy do realizacji Programu w przedszkolach/szkołach. Zasady udziału Programu znajdziecie Państwo w poradniku dla nauczyciela. Kampanii poświęcona jest strona www.wybieramekotransport.pl. W zakładce strefa nauczyciela znajdziecie Państwo pliki do pobrania oraz forum Wieści z przedszkoli i szkół. Zachęcamy do aktywnego udziału na forum i relacjonowania przebiegu Kampanii w Państwa grupie/klasie. Natomiast w zakładce strefa gier znajdują się gry i zabawy edukacyjne dla dzieci utrwalające zagadnienia związane z komunikacją miejską. Zachęcamy do zaglądania tam z Państwa podopiecznymi. O wszelkich aktywnościach podejmowanych w ramach Kampanii będziemy informować w zakładce aktualności. Realizacji Kampanii w placówkach Kampania będzie realizowana w trzech jednakowych edycjach. Każda z edycji będzie składała się z cyklu 6 zajęć. edycja I 1 października - 15 grudnia 2010 r. edycja II 1 stycznia - 15 marca 2011 r. edycja III 1 kwietnia - 15 czerwca 2011 r. Spotkanie edukacyjno-informacyjne 22 września 2011 r. odbędzie się na terenie Gdyni spotkanie podsumowujące Kampanię. Podczas tego spotkania dzieci biorące udział w Kampanii będą miały okazję zaprezentować swoje prace i pomysły zachęcając do korzystania z ekologicznego transportu publicznego. Więcej informacji na temat spotkania znajdziecie Państwo na stronie internetowej w zakładce aktualności. Lekcja 1 Podstawowe sposoby i formy realizacji podróży miejskich Cele: uczeń poznaje środki komunikacji miejskiej uczeń poznaje sposoby realizacji podróży miejskich w swoim mieście Formy pracy: zbiorowa indywidualna Metody pracy: słowna instrukcje do zadań, pogadanki czynna praca w zeszycie ćwiczeń, układanie środka transportu z mozaiki geometrycznej Pomoce dydaktyczne obrazki różnych środków transportu (samochody, autobusy, trolejbusy, rowery, pociągi, tramwaje, piesi, SKM, metro) do ozdobienia sali i do zagadek pacynka Trolejbus zabawki pojazdy worek karteczki z zagadkami kartki z hasłami zagadek kartki z nazwami pojazdów z zagadek ćwiczenie Zdania obrazkowo-wyrazowe klocki mozaiki geometrycznej lub różnej wielkości kwadraty, prostokąty, trójkąty, romby i koła z kolorowego papieru ćwiczenie Łamigłówka literowa bilety (mogą być zużyte bilety lub wycięte z białego papieru prostokąty z napisem bilet) Przebieg zajęć: Dzieci wchodzą do sali, której ściany są ozdobione obrazkami przedstawiającymi sposoby przemieszczania się oraz różne środki transportu (samochody, autobusy, trolejbusy, rowery, pociągi, tramwaje, piesi). Na stoliku stoi pacynka Kampanii Trolejbus, otoczona pojazdami-zabawkami. Nauczyciel pyta dzieci, w jaki sposób dotarły tego dnia do przeszkola/szkoły oraz prosi dzieci, aby przykleiły odpowiednią naklejkę w zeszycie ćwiczeń w tabeli Moja podróż do przedszkola/szkoły. 2 3

Zadanie Czym podróżujemy? Nauczyciel ma w worku karteczki z zagadkami. Zachęca dzieci do losowania i odgadywania. Dzieci podają rozwiązania zagadek i wybierają odpowiedni obrazek, stanowiący rozwiązanie zagadki oraz przedstawiający dany środek transportu, a także zawieszają go na tablicy. Następnie wypowiadają się na temat ilustracji opisują ją. Zagadkę czyta nauczyciel. Hasło każdej zagadki dzieci dzielą na sylaby poprzez wyklaskiwanie i podskakiwanie. Dzieci samodzielnie czytają zagadkę. Dzieci dobierają wyraz z rozsypanki wyrazowej do ilustracji przedstawiającej dane hasło oraz zawieszają go pod ilustracją na tablicy. Zagadki Ręce są na nim prawie nieruchome, nogi zaś ciągle się kręcą. Przejechałeś już na nim niejeden kilometr. (rower) Mknie po szynach tak jak pociąg, wozi ludzi w różne strony. W każdym mieście ma inny kolor. (tramwaj) Na przystanku na niego czekasz. Ten prostokąt na kółkach widzisz już z daleka. (autobus) Cylindry w środku, maska - na przedzie, chociaż ma biegi nie biega jedzie! (samochód) Co to za wagony, które pędzą, aby przybyć w porę na stację? Choć przypominają pociąg, to się nie zasapują i para z nich nie bucha. (SKM) Co to za wagoniki, które mkną pod ziemią? (metro) Jak się nazywa pojazd napędzany energią elektryczną? Spotkasz go w Gdyni i Sopocie. (trolejbus) Nauczyciel mówi, że środki transportu miejskiego to: trolejbus, pociąg SKM, autobus, tramwaj, metro, samochód. Pojazdy szynowe to pociągi SKM, metro i tramwaje. Po ulicach jeżdżą trolejbusy i autobusy. Pojazdy te zapewniają transport zbiorowy. Po mieście można poruszać się również samochodami oraz rowerami po specjalnie wyznaczonych ścieżkach rowerowych, jak również pieszo. Ćwiczenie Zdania wyrazowo-obrazkowe Nauczyciel czyta zdania, a dzieci uzupełniają je mówiąc, jakie widzą obrazki. Czytają zdania samodzielnie. Obok obrazków piszą wyrazy je oznaczające. Zadanie Pojazdy z mozaiki geometrycznej Zadaniem dzieci jest ułożenie z klocków mozaiki środka transportu, którym docierają do przedszkola/szkoły oraz środka transportu, którym najczęściej przemieszczają się rodzice. Dzieci opowiadają, co ułożyły. Ćwiczenie Łamigłówka literowa Pokaż obrazki, na których występują środki transportu spotykane w Gdyni i Sopocie. Wpisz w rubrykę pierwsze litery przedmiotów przedstawionych na obrazkach, a dowiesz się, jakie hasło jest tam ukryte. Na zakończenie zajęć nauczyciel wręcza każdemu dziecku bilet wejściówkę na kolejne zajęcia. Nauczyciel prosi dzieci, aby nie zapomniały go przynieść następnego dnia. Zabawa Środki transportu Nauczyciel przydziela kolejno każdemu dziecku siedzącemu w kręgu nazwę jakiegoś środka transportu (np. samochód, rower, autobus, trolejbus, SKM.). Na komendę prowadzącego, np. samochody, wszystkie samochody zamieniają się miejscami. Natomiast, kiedy padnie hasło: środki transportu wtedy wszyscy wstają i zamieniają się miejscami. Zadanie Środki transportu w moim mieście Z zawieszonych wcześniej na tablicy ilustracji środków transportu dzieci wybierają tylko te, które występują w ich mieście. Nauczyciel podsumowuje zadanie, mówiąc, że w Gdyni i Sopocie możemy przemieszczać się używając środków transportu miejskiego: trolejbusów, pociągów SKM, autobusów, a także rowerem, samochodem i oczywiście pieszo. 4 5

Lekcja 2 Korzystanie ze środków komunikacji miejskiej Cele: uczeń poznaje prawa pasażera komunikacji miejskiej uczeń poznaje obowiązki pasażera komunikacji miejskiej uczeń poznaje zasady kulturalnego zachowania się w pojazdach komunikacji miejskiej Forma pracy: zbiorowa indywidualna Metody pracy słowna pogadanki, instrukcje do zajęć czynna praca w zeszycie ćwiczeń, drama, inscenizacja kupowania biletu Pomoce dydaktyczne: stempelek bilety ćwiczenie Bilet karteczki z zapisanymi scenkami do odegrania ćwiczenie Kultura korzystania ze środków komunikacji miejskiej obrazki z symbolami: miejsce dla inwalidy lub osoby starszej i miejsce dla osoby z dzieckiem na ręku Przebieg zajęć: Nauczyciel sprawdza czy dzieci mają bilety stanowiące wejściówkę na lekcję i kasuje je stawiając na nich stempelek. Wpuszcza do sali tylko te dzieci, które mają bilet. Dzieci, które zapomniały biletu muszą go kupić u nauczyciela, pamiętając o użyciu słów poproszę, dziękuję. Nauczyciel prosi dzieci, by podczas zajęć miały bilety przy sobie. Nauczyciel pyta dzieci, w jaki sposób dotarły tego dnia do przeszkola/szkoły oraz prosi dzieci, aby przykleiły odpowiednią naklejkę w zeszycie ćwiczeń w tabeli Moja podróż do przedszkola/szkoły. Następnie nauczyciel prosi dzieci, aby usiadły w kręgu. Nauczyciel wyjaśnia, że z trolejbusów, autobusów, kolei i innych środków komunikacji miejskiej mogą korzystać osoby, które posiadają ważny bilet okresowy lub bilet jednorazowy, który trzeba skasować zaraz po wejściu do pojazdu. Zaś osoby, które nie mają biletu, muszą go kupić u kierowcy i natychmiast skasować w kasowniku. Bilet należy skasować także, jeśli przewozimy duże zwierzę, bagaż lub wózek. Małe zwierzęta powinny podróżować na kolanach lub rękach swoich opiekunów, a zwierzęta, które nie są przewożone w ten sposób powinny być na smyczy i mieć kaganiec. Ćwiczenie Bilet Połącz kropki, a dowiesz się, co należy mieć, aby móc korzystać z komunikacji miejskiej. Powiedz, co należy zrobić z biletem po wejściu do pojazdu. Pod rysunkiem napisz odpowiedź na pytanie: Co należy zrobić z biletem po wejściu do pojazdu?. Zabawa Autobus Nauczyciel i dzieci ustawiają się parami jedna za drugą. Nauczyciel jest kierowcą. Zadaniem dzieci jest reagowanie na czynności, które wykonuje kierowca (zakręty, hamowanie, jazda do tyłu). Podczas zabawy na przystanku (miejsce w sali oznaczone znakiem przystanek) do autobusu wchodzi kontroler (pomoc nauczyciela, inny nauczyciel lub rodzic) i sprawdza, czy wszystkie dzieci mają bilety. Dzieci bez biletów opuszczają autobus i nie uczestniczą dalej w zabawie. Po kontroli biletów autobus jedzie dalej. Nagle kierowca zatrzymuje autobus i mówi, że nie może dalej jechać, gdyż złapał gumę. Kierowca mówi, że w przypadku awarii lub uszkodzenia pojazdu pasażerowi posiadającemu ważny bilet jednorazowy lub okresowy przysługuje prawo kontynuowania podróży na podstawie tego biletu następnym pojazdem jadącym w tym samym kierunku. Osoba, która była kontrolerem jest teraz kierowcą i wiezie dzieci na przystanek. Nauczyciel prosi dzieci, by usiadły w kręgu i czyta wiersz: Niegrzeczny Janek W pewien pochmurny poranek do trolejbusu wszedł Janek. Bilet skasował z uśmiechem. Dziewczynce nadepnął na palec, Kogoś szturchnął w bok, A na innego wylał sok, Lecz słowa przepraszam nie znał wcale. Papierek rzucił na podłogę I flamastrem porysował szybę. Krzyknął też coś na cały głos. Szybko usiadł na miejsce, bo jeszcze nie było zajęte. Siedzi i myśli Och! Co za tłok! Nauczyciel prowadzi rozmowę na temat treści wiersza. Kieruje rozmową poprzez pytania: Jak miał na imię chłopiec? Czym podróżował Janek? Jak zachowywał się Janek w trolejbusie? Czy zachowanie Janka było właściwe? Dlaczego nie? 6 7

Następnie nauczyciel podaje zasady zachowania w pojazdach komunikacji miejskiej. 1. Nie wolno zanieczyszczać pojazdów. W autobusie, trolejbusie i innych pojazdach komunikacji miejskiej nie wolno śmiecić. Miejsce śmieci jest w koszu. Przyjemniej podróżuje się w czystym niż brudnym pojeździe. 2. Nie wolno niszczyć urządzeń znajdujących się w pojeździe ani po nich malować. Pojazdy komunikacji miejskiej są naszym wspólnym dobrem. Od nas zależy czy będziemy podróżować ładnym i sprawnym pojazdem, czy zniszczonym. 3. Nie wolno przeszkadzać innym podróżnym. Jadąc środkiem komunikacji miejskiej nie wolno krzyczeć ani biegać. Należy uszanować, że w pojeździe są inne osoby, które nie mają ochoty słuchać naszych krzyków, mogą być zmęczone lub źle się czuć. 4. Nie wolno zajmować miejsca z napisem bądź symbolem miejsce dla inwalidy lub osoby starszej oraz miejsce dla osoby z dzieckiem na ręku. Nauczyciel pokazuje dzieciom symbol miejsce dla inwalidy lub osoby starszej oraz miejsce dla osoby z dzieckiem na ręku i pyta dzieci, czy wiedzą, co te symbole oznaczają. Następnie tłumaczy, że miejsce z napisem bądź symbolem miejsce dla inwalidy lub osoby starszej oraz miejsce dla osoby z dzieckiem na ręku przeznaczone jest dla tych osób. Jeśli zajmujesz to miejsce, to powinieneś je zwolnić, gdy pojawi się osoba starsza bądź osoba z małym dzieckiem. 5. Nie wolno spożywać artykułów żywnościowych. W pojazdach komunikacji miejskiej nie wolno spożywać artykułów żywnościowych, ponieważ jedzenie może zabrudzić odzież innych pasażerów. Zadanie Drama Nauczyciel dzieli dzieci na 3- lub 4-osobowe grupy. Każdej z grup rozdaje karteczkę z zapisaną scenką do odegrania. Scenki: Ustąp osobie starszej miejsca w autobusie. Kup bilet u kierowcy. Pokaż, jak należy przewozić zwierzęta w pojazdach komunikacji miejskiej. W trolejbusie jest pełno ludzi. Ty siedzisz. Co zrobisz, jeśli do trolejbusu wejdzie Pani z małym dzieckiem? W wagonie SKM jest tłok. Ty wysiadasz na następnym przystanku. Pokaż, jak przedostaniesz się do drzwi. Pokaż, jak należy się zachowywać w pojeździe, aby nie przeszkadzać innym podróżnym. Pokaż jeden przykład złego zachowania w pojazdach komunikacji miejskiej. Ćwiczenie Kultura korzystania ze środków komunikacji miejskiej Zaznacz zachowania właściwe uśmiechniętą minką, a niewłaściwe smutną. Lekcja 3 Bezpieczeństwo w ruchu drogowym i podczas podróży środkami komunikacji miejskiej (z punktu widzenia pieszego i pasażera komunikacji miejskiej). Cele: uczeń poznaje pojęcie bezpieczeństwa uczeń poznaje zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym i podczas podróży środkami komunikacji miejskiej uczeń poznaje konsekwencje lekkomyślnego i nieprawidłowego zachowania w ruchu drogowym oraz podczas korzystania z komunikacji miejskiej Formy pracy: zbiorowa indywidualna grupowa Metody pracy: słowna pogadanki, instrukcje do zadań czynna praca w zeszycie ćwiczeń, uzupełnianie makiety o pojazdy i pieszych, projektowanie plakatu Pomoce dydaktyczne: ćwiczenie Co to jest bezpieczeństwo? makieta Ruch uliczny pomarańczowe szarfy ćwiczenie Nie wchodź na jezdnię zza pojazdu nożyczki, klej nagrane dźwięki pojazdów obrazek W trolejbusie duże arkusze papieru kredki, flamastry Przebieg zajęć: Nauczyciel pyta dzieci, w jaki sposób dotarły tego dnia do przeszkola/szkoły oraz prosi dzieci, aby przykleiły odpowiednią naklejkę w zeszycie ćwiczeń w tabeli Moja podróż do przedszkola/szkoły. 8 9

Ćwiczenie Co to jest bezpieczeństwo? Nauczyciel rysuje ćwiczenie na tablicy według rysunku w zeszycie ćwiczeń. Zadaniem dzieci jest odnalezienie odpowiedniego kwadracika dla każdej literki. Nauczyciel odczytuje hasło. Wpisz litery do odpowiednich kwadracików i odczytaj hasło. Po rozwiązaniu zadania nauczyciel pyta, co to jest bezpieczeństwo. Po wypowiedziach dzieci mówi, że bezpieczeństwo to stan, który daje poczucie pewności, odznacza się brakiem ryzyka utraty czegoś cennego dla człowieka, szczególnie życia i zdrowia. Następnie zadaje dzieciom pytanie Co należy robić, jak się zachowywać, aby być bezpiecznym podczas korzystania z komunikacji miejskiej?. Nauczyciel mówi, że na lekcji będą omawiane: zasady bezpieczeństwa pieszych w ruchu drogowym w sytuacjach korzystania z komunikacji miejskiej zasady bezpieczeństwa pasażerów podczas podróży środkami komunikacji miejskiej. Makieta Ruch uliczny Nauczyciel wcześniej przygotowuje z długiego paska kartonu ulicę zaznaczając przejścia dla pieszych i linię przez środek jezdni, oraz przystanki z linią bezpieczeństwa. Wycina również z kolorowego papieru: samochody, autobusy, pieszych, znaki drogowe. Zadaniem dzieci jest uzupełnienie makiety o przygotowane przez nauczyciela elementy, tj. włączenie do ruchu pojazdów, ustawienie pieszych na przystanku i przejściu dla pieszych. Nauczyciel sprawdza, czy postacie oczekujące na pojazd komunikacji miejskiej są ustawione w bezpiecznej odległości od krawężnika i nie przekraczają linii bezpieczeństwa. Jeśli są źle ustawione poprawia je. Nauczyciel tłumaczy dzieciom, że: linia bezpieczeństwa to pas zaczynający się od krawężnika i mający kilkadziesiąt centrów (do 100 cm). W komunikacji tramwajowej i SKM często maluje się takie linie na biało lub żółto, natomiast w przypadku komunikacji miejskiej autobusowej, czy trolejbusowej zdarza się, że takich linii nie ma. Wtedy dzieci powinny wyobrazić sobie taką linię bezpieczeństwa. Następnie mówi uczniom, że czekając na autobus, trolejbus czy inny środek lokomocji, nie należy stać na krawężniku lub kilka centymetrów od niego, ponieważ możemy się zachwiać i wpaść na jezdnię lub tory wprost pod jadący pojazd. Mówi też, że zewnętrzne lusterka autobusu, tramwaju i trolejbusu są zainstalowane na wysokości głowy dorosłego człowieka. Oczekiwanie na autobus na krawężniku albo kilka centymetrów od niego to ryzyko uderzenia w głowę lusterkiem w chwili podjazdu tego środka komunikacji na przystanek. Nauczyciel pokazuje dzieciom zdjęcia, na których jest zaznaczona linia bezpieczeństwa i prosi dzieci, by oczekując na przystanku na pojazd zawsze wyobrażały sobie taką linię. Nauczyciel ustawia na makiecie postać, tak, aby weszła na jezdnię tuż zza autobusu w rejonie przystanku i pyta dzieci, czy jest to bezpieczne. Pyta również, w jakim miejscu należy przechodzić przez jezdnię, na jakim świetle, a jak nie ma świateł, to, co należy zrobić. Tłumaczy dzieciom, że wchodząc na jezdnię zza pojazdu lub przeszkody jesteśmy niezauważalni dla kierowcy, a przecież jadący pojazd nie może się natychmiast zatrzymać i może wjechać w pieszego. Kierowca, kiedy widzi pieszego, który wtargnął na jezdnię, naciska pedał hamulca. Od tego momentu pojazd, zanim się zatrzyma, przebywa pewną odległość. Po prostu jedzie dalej. Nauczyciel symuluje scenkę na makiecie człowiek wchodzący na jezdnię tuż zza autobusu, z przeciwnej strony jedzie samochód. Zadanie Stój Uczniowie w praktyce sprawdzają, czy człowiek może się natychmiast zatrzymać, gdy biegnie i zauważy przeszkodę lub usłyszy komendę stój. Uczniowie dobierają się w pary- jedna osoba biegnie, a druga raz wydaje komendę stój, a raz podnosi pomarańczową szarfę, oznaczającą przeszkodę i sygnalizującą konieczność zatrzymania się. Po kilku próbach uczniowie zamieniają się zadaniami. Ćwiczenie Nie wchodź na jezdnię zza pojazdu Wytnij fragmenty obrazka i ułóż je w całość. Powiedz, dlaczego nie wolno wchodzić na jezdnię tuż zza pojazdu. Ułóż rozsypankę obrazkowo-sylabową i odczytaj hasło. Zadanie Co to za pojazd? Zadaniem dzieci jest rozpoznanie dźwięków wydawanych przez pojazdy: dźwięk dzwonka roweru, klaksonu samochodu, dzwonek tramwaju, sygnał straży pożarnej i policji. Po wysłuchaniu dźwięków i odgadnięciu nazw pojazdów, nauczyciel ponownie odtwarza dźwięk dzwonka tramwaju i pyta dzieci, z czym ten dźwięk im się kojarzy. Mówi dzieciom, że jest to sygnał, który dla pieszych oznacza, że nie wolno już wsiąść do pojazdu, a dla pasażerów tego pojazdu, że nie wolno z niego wysiadać. Dźwięk ten ostrzega nas, że za chwilę zamkną się drzwi i pojazd odjedzie. Ryzykując wchodzenie do pojazdu bądź wychodzenie z niego po sygnale, możemy narazić się na zatrzaśnięcie w drzwiach. Nauczyciel pyta, jak należy wchodzić do pojazdu i wychodzić z niego. 10 11

Praca z obrazkiem W trolejbusie Nauczyciel pokazuje dzieciom obrazek i prosi o jego omówienie. Dzieci wypowiadają się. Nauczyciel podsumowuje wypowiedzi dzieci, mówiąc, że z pojazdów komunikacji miejskiej nie mogą korzystać osoby na rolkach, wrotkach i łyżwach, ponieważ stwarza to zagrożenie dla nich i innych pasażerów. Osoby te mogą stracić równowagę i wpaść na innych. Podczas gwałtownego hamowania również mogą potrącić innych. Aby być bezpiecznym, pasażerowie nie powinni opierać się o drzwi, gdyż mogą się one pod nadmiarem ciężaru otworzyć. Pasażer stojący w pojeździe powinien trzymać się uchwytów, by utrzymywać równowagę. Zadanie Plakat Nauczyciel dzieli dzieci na pięcioosobowe zespoły, których zadaniem jest zaprojektowanie plakatu pod hasłem Jestem bezpieczny podczas podróży trolejbusem. Po skończonej pracy wszyscy wspólnie przygotowują wystawę. Wymieńcie cztery hasła, mówiące o bezpiecznym zachowaniu się podczas podróży komunikacją miejską. Zapiszcie cztery hasła, mówiące o bezpiecznym zachowaniu się podczas podróży komunikacją miejską. 12 13

Lekcja 4 Ekologiczne środki transportu zbiorowego Cele uczeń poznaje ekologiczne środki transportu uczeń dowiaduje się, dlaczego dane środki transportu są uznawane za ekologiczne uczeń poznaje wpływ spalin na środowisko i zdrowie człowieka Formy pracy: zbiorowa indywidualna grupowa Metody pracy: słowna pogadanki, instrukcje do zadań czynna praca na kartach pracy, praca z mapą Pomoce dydaktyczne: ćwiczenie Ekologiczne środki transportu plakat Skutki spalin ( zrobiony przez nauczyciela) ćwiczenie Co powodują spaliny? kredki mapa Polski wskaźnik piłka Przebieg zajęć: Nauczyciel pyta dzieci, w jaki sposób dotarły tego dnia do przeszkola/szkoły oraz prosi dzieci, aby przykleiły odpowiednią naklejkę w zeszycie ćwiczeń w tabeli Moja podróż do przedszkola/szkoły. Zabawa z piłką Ekologiczne pojazdy Dzieci ustawiają się w kręgu, nauczyciel zaś stoi pośrodku koła. Nauczyciel rzuca piłkę do dziecka i podaje nazwę pojazdu np. trolejbus, autobus, SKM, rower. Zadaniem dziecka jest złapać piłkę i odrzucić ją. Gdy padnie hasło samochód, dziecko nie może złapać piłki. Dziecko, które na hasło samochód złapie piłkę, odpada z gry. 17

Nauczyciel pyta dzieci, czy wiedzą, co to jest ekologia i prosi o wytłumaczenie tego trudnego wyrazu. Następnie podaje dzieciom definicję ekologii ekologia to nauka, zajmująca się badaniem zależności pomiędzy środowiskiem, a zamieszkującymi go organizmami. Ekologia interesuje się również lokalnymi problemami środowiskowymi, czyli zanieczyszczeniem wody, powietrza i nadmierną emisją hałasu. Ekologowie służą radą, w jaki sposób należy dopasować transport do wymogów środowiska. Nauczyciel mówi, że środki transportu zbiorowego, czyli trolejbusy, pociągi SKM, autobusy i tramwaje muszą być przyjazne dla środowiska. Ćwiczenie Ekologiczne środki transportu Pokoloruj chmurki na szaro. Po pokolorowaniu zobaczysz, ile zanieczyszczeń/spalin produkuje każdy z pojazdów. Podpisz pojazdy. Następnie nauczyciel zadaje dzieciom pytania, który pojazd wytwarza najwięcej spalin, który mniej, a który w ogóle ich nie wytwarza. Mówi dzieciom, że najwięcej zanieczyszczeń produkują samochody na benzynę i ropę, czyli tiry, ciężarówki i większość samochodów osobowych, którymi jeździmy. Mniej, bo aż 30 razy mniej zanieczyszczeń produkują pojazdy na gaz takie jak autobusy, jeżdżące w Gdyni i Sopocie. Autobusy te są oznaczone sloganem na bokach zbiorników dachowych Autobus napędzany gazem ziemnym i piktogramem CNG z boku pojazdu. Gaz ziemny jest ekologicznym paliwem, gdyż w porównaniu do benzyny wydziela mniej substancji szkodliwych dla zdrowia człowieka i środowiska. Autobusy napędzane gazem nie dymią, więc nie przyczyniają się do powstawania zjawiska smogu i są o połowę cichsze od autobusów, które jeżdżą na benzynę, czy ropę. Natomiast trolejbusy są zasilane energią elektryczną, czyli taką samą, dzięki której możemy oglądać telewizję, bądź zagrzać sobie wodę w czajniku. Trolejbusy nie pozostawiają żadnych zanieczyszczeń, na trasach, po których jeżdżą i są najcichszym środkiem transportu zbiorowego. W związku z tym są pojazdami mniej szkodliwymi niż inne. Zanieczyszczenia powietrza powstają jedynie w miejscu wytwarzania energii elektrycznej, czyli w elektrowni, gdzie jest ona produkowana za pomocą węgla kamiennego i brunatnego. Gdyby energia elektryczna używana w trolejbusach była uzyskiwana w sposób ekologiczny (z surowców odnawialnych, np. energia słoneczna, pływów wodnych, wiatrowa), to trolejbusy byłyby jeszcze bardziej ekologiczne. Przyjaznym dla środowiska środkiem transportu jest również tramwaj wodny, który kursuje w lecie po Zatoce Gdańskiej i Zatoce Puckiej. Tramwajem wodnym może podróżować jednocześnie 450 pasażerów. Dzięki temu zmniejsza się liczba osób podróżujących samochodami osobowymi i mniej zanieczyszczeń dostaje się do powietrza. Gdyby 450 osób chciało pojechać samochodem, to zostałoby użytych 90 samochodów. Gdyby ta sama liczba pasażerów chciała pojechać trolejbusem lub autobusem, to potrzebnych byłoby 5 takich pojazdów. Ponadto, tramwaj wodny umożliwia skrócenie czasu podróży z Trójmiasta na Półwysep Helski za cenę niższą, niż jakbyśmy podróżowali samochodem i koleją. Zadanie Mapa Nauczyciel prosi uczniów, by powiedzieli, jakie miasta wchodzą w skład Trójmiasta i pokazali je na mapie. Następnie prosi o odszukanie i pokazanie Półwyspu Helskiego i wymienienie (odczytanie z mapy) miejscowości, które się na nim znajdują. Nauczyciel pyta uczniów, ilu pasażerów zabiera samochód osobowy, a ile trolejbus i autobus. (samochód mieści 5 pasażerów, a trolejbus i autobus średnio 100). Mówią, które pojazdy zabierają więcej pasażerów. Liczą, ile razy więcej pasażerów zabierają autobusy i trolejbusy. Nauczyciel mówi, że jakby wszyscy ludzie zaczęli podróżować komunikacją miejską, to spaliny nie powodowałyby tak ogromnych szkód w środowisku i szkód w naszym zdrowiu. Nauczyciel pyta uczniów, jaki wpływ na środowisko i nasze zdrowie mają spaliny? Po wypowiedziach uczniów, nauczyciel mówi, że gazy zanieczyszczające powietrze, czyli spaliny od razu, jak się tylko z nim zmieszają, stają się zanieczyszczeniami suchymi, które oddziałują zwykle w pobliżu źródła swej emisji. Dużo groźniejsze są zanieczyszczenia mokre, które po zmieszaniu się z parą wodną zawartą w atmosferze, opadają jako kwaśne deszcze. Zanieczyszczenia suche to dwutlenki siarki, tlenki azotu, węglowodory i ołów. Substancje te powodują choroby płuc, astmę, nowotwory i niszczą tkankę nerwową u dzieci. Wpływają również źle na liście, gdyż tracą one substancje mineralne, żółkną i stają się podatne na choroby. Kwaśne deszcze zaś niszczą roślinność, zanieczyszczają glebę oraz zatruwają jeziora i rzeki, powodując wymieranie ryb. Kwaśne deszcze rozpuszczają kamienne bloki zabytkowych budowli. Żeby zobrazować dzieciom niszczący wpływ spalin na środowisko i nasze zdrowie nauczyciel może sam przygotować schematyczny plakat Skutki spalin, a na nim obrazki przedstawiające: 1. płuca choroby płuc 2. jezioro ze szkieletem ryby umierają zwierzęta 3. uschnięte drzewo i kwiaty umierają rośliny 4. kran z kapiącą brudną wodą zanieczyszcza się woda Ćwiczenie Co powodują spaliny? Pokoloruj na brązowo kółka przy obrazkach, które pokazują skutki zanieczyszczenia środowiska i wpływ spalin na zdrowie człowieka. 18 19

Nauczyciel mówi o drugim niekorzystnym zjawisku, jakim jest efekt cieplarniany. Tłumaczy, że promienie słoneczne przenikają przez atmosferę i powodują nagrzewanie się ziemi. Ziemia część ciepła wypuszcza w przestrzeń. Jeśli powietrze nie jest zanieczyszczone, to ciepło ucieka do atmosfery. Jeśli zaś powietrze zawiera bardzo dużo dwutlenku węgla, to zatrzymuje część ciepła i powoduje topnienie lodowców oraz zmiany klimatu. Zabawa Efekt cieplarniany Dzieci wiążą koło to jest powietrze z dużą ilością dwutlenku węgla, który zatrzymuje ciepło. Do środka wchodzi dziesięcioro dzieci to ciepło, które chce uciec do atmosfery. Dzieci-ciepło biegają wewnątrz koła-powietrza i próbują się wydostać. Dzieci, które wiążą koło, usiłują ich nie wypuścić na zewnątrz. Lekcja 5 Wpływu wyboru środka transportu na ekologiczne aspekty jakości życia w miastach Cele: uczeń dowiaduje się jaki wpływ na środowisko i jakość życia w mieście ma korzystanie z samochodu osobowego uczeń poznaje korzyści użytkowania ekologicznych środków transportu Formy pracy: zbiorowa indywidualna grupowa Metody pracy: słowna pogadanki, instrukcje do zadań czynna praca w zeszycie ćwiczeń, eksperyment Pomoce dydaktyczne: ćwiczenie Kwaśne deszcze obrazki przedstawiające autobus, trolejbus, samochód osobowy, rower i pieszego naczynie z gorącą wodą, lustro ćwiczenie Smog kredki Przebieg zajęć: Nauczyciel pyta dzieci, w jaki sposób dotarły tego dnia do przeszkola/szkoły oraz prosi dzieci, aby przykleiły odpowiednią naklejkę w zeszycie ćwiczeń w tabeli Moja podróż do przedszkola/szkoły. Zabawa Czym przyjechałeś do przedszkola/szkoły? Nauczyciel prosi dzieci, by podzieliły się na grupy ze względu na środek transportu, którym dotarły do przedszkola/szkoły. Dla ułatwienia w różnych częściach sali może powiesić obrazki przedstawiające autobus, trolejbus, samochód osobowy, rower i pieszego i poprosić dzieci, by stanęły przy tym obrazku, który mówi, czym dziś podróżowały. Następnie prosi dzieci, by policzyły z ilu osób składa się ich grupa. Nauczyciel podsumowuje wyniki, mówiąc, że dzieci w większości przybyły do szkoły danym środkiem transportu, a najmniejsza liczba dzieci innym. 20 21

Prosi dzieci, by powiedziały, jakie zalety i jakie wady ma ich środek transportu. Po dyskusji dzieci wybierają środek transportu, który jest najmniej przyjazny dla środowiska i zdrowia. Nauczyciel mówi, że zły wpływ na środowisko ma samochód, gdyż wyrzuca z siebie bardzo dużo spalin. Podkreśla, że samochody, a raczej zanieczyszczenia, które produkują, przyczyniają się do powstawania kwaśnych deszczy i efektu cieplarnianego. Eksperyment z parowaniem Nauczyciel wlewa do naczynia gotującą się wodę. Para unosząca się do góry tworzy chmury. Przykrywa naczynie lustrem. Pojawiają się na nim krople wody, które w postaci deszczu spadają na ziemię. Nauczyciel prosi dzieci, by powiedziały czy ich miasto jest ciche czy głośne i wyjaśniły, dlaczego tak jest. Po wypowiedziach dzieci tłumaczy im, że bardzo duża liczba pojazdów na drodze powoduje hałas. Mówi, że najwięcej hałasu emitują samochody osobowe. Zabawa Emisja hałasu Nauczyciel prosi dzieci, by wybrały spośród siebie 15 i podzieliły się na drużynę pięcioosobową i dziesięcioosobową. Najpierw krzyczy pięcioro dzieci, a później dziesięcioro na raz. Nauczyciel mówi, że pięcioro dzieci wytworzyło tyle hałasu, co trolejbus, a dziesięcioro tyle, co autobus i pyta, który środek transportu jest bardziej przyjazny dla środowiska. Nauczyciel pyta dzieci, co przed chwilą zobaczyły. Wyjaśnia, że wytworzyła deszcz, ale niestety nie każdy deszcz jest tak czysty jak woda. Tłumaczy, że krople kwaśnego deszczu są zanieczyszczone, pełne szkodliwych substancji takich jak związki siarki i azotu, które znajdują się w spalinach. Kwaśne opady są olbrzymim zagrożeniem dla roślin, głównie drzew iglastych, a także dla organizmów wodnych, przede wszystkim ryb. Ćwiczenie Kwaśne deszcze Przyjrzyj się dwóm rysunkom i znajdź różnice między nimi. Powiedz, który obrazek pokazuje wpływ kwaśnych deszczy na środowisko. Znajdź 4 różnice. Znajdź 8 różnic. Nauczyciel mówi, że bardzo duża liczba pojazdów spowodowała powstanie zjawiska związanego z zanieczyszczeniem powietrza smogu. Smog jest to zanieczyszczone powietrze zawierające duże stężenie pyłów, kurzu i toksycznych/trujących gazów. Smog to gęsta, brunatna mgła, składająca się z trujących gazów i pyłów spalinowych. Smog jest zjawiskiem nieprzyjemnym, gdyż powoduje ponury, szarobury krajobraz i jest niebezpieczny dla zdrowia. Ćwiczenie Smog Pokoloruj oba rysunki miasta. Jeden na kolorowo, a drugi na szaroburo. Powiedz, który obrazek ilustruje zjawisko smogu. Napisz, co to jest smog. 22 23

Lekcja 6 Idea zrównoważonego rozwoju transportu w miastach (rola komunikacji trolejbusowej w realizowaniu tej strategii) Cele: uczeń poznaje rozwiązania sprzyjające lepszej komunikacji w mieście uczeń poznaje rolę ekologicznych środków transportu w ograniczaniu zagrożenia środowiska, zdrowia, życia Formy pracy: zbiorowa indywidualna grupowa Metody pracy: słowna pogadanki, instrukcje do zadań czynna praca na kartach pracy, zabawy, projektowanie i wykonanie plakatu Pomoce dydaktyczne: ćwiczenie Wykreślanka zestawy napisów: chodzenie, rower, trolejbus, autobus, samochód (1 zestaw napisów dla grupy 5-osobowej) skakanki krążki-kierownice (mogą być wycięte z kolorowego papieru) zielony i czerwony krążek duże arkusze papieru, farby, pędzelki, kubeczki z wodą, kredki, stare gazety, klej, nożyczki Przebieg zajęć: Nauczyciel pyta dzieci, w jaki sposób dotarły tego dnia do przeszkola/szkoły oraz prosi dzieci, aby przykleiły odpowiednią naklejkę w zeszycie ćwiczeń w tabeli Moja podróż do przedszkola/szkoły. Zabawa Pojazdy Nauczyciel wyznacza skakankami dwa miejsca postojowe dla pojazdów i rozdaje dzieciom małe krążki, które będą służyły za kierownice. Na uniesiony zielony krążek dzieci-pojazdy wybiegają z miejsc postojowych, z kierownicami w rękach. Naśladując warkot silników i trąbienie, poruszają się w różnych kierunkach. Na uniesiony czerwony krążek pojazdy muszą zamrzeć w bezruchu i być cicho. Dzieci, które się poruszą bądź wydadzą jakiś dźwięk, odpadają z gry. Ćwiczenie Wykreślanka Znajdź w diagramie i wykreśl z niego wszystkie litery C, F, Z, L. Pozostałe litery czytane poziomo w rzędach utworzą hasło. (Rozwiązanie stanowi hasło MAMO, TATO WYBIERAM EKOTRANSPORT ). Zapisz hasło. Nauczyciel prosi uczniów, by wymienili ekologiczne środki transportu i powiedzieli, dlaczego należy z nich korzystać. Zadanie Ranking ekopojazdów Nauczyciel dzieli dzieci na pięcioosobowe grupy. Prosi, aby zastanowiły się, które środki transportu są najbardziej ekologiczne i stworzyły ranking ekologicznych środków transportu układając w odpowiedniej kolejności napisy przygotowane przez nauczyciela (chodzenie, rower, trolejbus, autobus, samochód). Nauczyciel zadaje dzieciom pytania, a po wypowiedziach dzieci podsumowuje je. Dlaczego warto przemieszczać się pieszo i jeździć na rowerze? Przemieszczanie się pieszo i rowerem, to najlepszy sposób, by chronić naszą planetę od zanieczyszczeń powietrza i wody oraz od hałasu. Chodzenie i jazda na rowerze nie potrzebują naturalnych zasobów ziemi takich jak ropa, gaz czy węgiel, by wprawić się w ruch. Poza tym przemieszczanie się pieszo i jazda na rowerze pomagają nam dbać o kondycję naszego ciała i umysłu. Dlaczego trolejbus jest najbardziej ekologicznym środkiem transportu zbiorowego? Trolejbusy zasilane są energią elektryczną i nie zatruwają środowiska bezpośrednio w swoim otoczeniu. Ich udział w zatruwaniu sprowadza się do wyemitowania zanieczyszczeń przez elektrownie produkujące prąd do ich zasilenia, czyli wprawienia w ruch. Jeśli prąd produkowany jest w elektrowniach przez wiatr lub promienie słoneczne, czyli z odnawialnych źródeł, to trolejbusy nie emitują żadnych trucizn. Niestety w Polce większość elektrowni zasilana jest węglem brunatnym lub kamiennym, czyli nieodnawialnymi źródłami energii i pojazdy zasilane taką energią mają swój udział w zanieczyszczeniu środowiska. Trolejbusy są też cichym środkiem transportu oraz mogą przewieźć dużo więcej osób niż samochód. Dlaczego samochód jest najmniej ekologicznym środkiem transportu? Samochód, aby się poruszać korzysta z nieodnawialnych źródeł energii, czyli ropy i gazu ziemnego. Nieodnawialne źródła energii to takie, które nie są możliwe do odzyskania. Samochody produkują spaliny, które zanieczyszczają powietrze i wodę. Samochody wytwarzają też duży hałas. 24 25

Nauczyciel przypomina, że w trolejbusie i autobusie mieści się około 100 pasażerów, a w samochodzie 5 pasażerów. Jeśli pasażerowie z trolejbusu chcieliby przemieścić się samochodami, to podróżowaliby 20 samochodami, które zanieczyszczałyby bardzo nasze środowisko. Zabawa Zielona fala Za pomocą skakanek nauczyciel wyznacza jezdnię i skrzyżowania. Dwoje dzieci to trolejbusy, jedno autobus, a reszta to samochody. Na sygnał uniesiony zielony krążek pojazdy jadą, zaś na drugi sygnał uniesiony czerwony krążek zatrzymują się i czekają na zmianę sygnału. Nauczyciel powtarza zmianę sygnału do momentu przejechania wyznaczonego odcinka przez wszystkie pojazdy. Następnie powtarza zabawę sygnałem jest zielony krążek. Po zabawie nauczyciel zadaje pytania: Kiedy jechało się lepiej? Dlaczego? Po wypowiedziach uczniów nauczyciel mówi, że zabawa ilustrowała jedno z rozwiązań, mające poprawić jakość podróżowania. Zielona fala ma umożliwić kierowcom płynny przejazd na zielonym świetle przez kolejne skrzyżowania. Zakłada się, że dzięki temu czas jazdy przez Trójmiasto skróci się średnio o 20 %. W celu usprawnienia przemieszczania się po mieście budowane są nowe trasy trolejbusowe i tramwajowe. W miastach takich jak Warszawa tworzone są buspasy. Buspas jest to pas ruchu przeznaczony wyłącznie dla autobusów, wytyczony w celu usprawnienia transportu miejskiego. Buspasy tworzy się na drogach, które często są zatłoczone w celu skrócenia czasu podróży, przede wszystkim w godzinach szczytu, kiedy są największe korki. Jednym z rozwiązań ulepszających komunikację w mieście są również parking P + R, czyli Parkuj i jedź (ang. Park and Ride). P + R to parking przeznaczony dla osób, które dojeżdżają z przedmieść dużych miast, podmiejskich miejscowości i korzystają z komunikacji miejskiej. Kierowcy pozostawiają swoje pojazdy w wyznaczonych miejscach, z których mają możliwość podróżowania autobusem, tramwajem, trolejbusem, pociągiem SKM, czy metrem. W Trójmieście są plany budowy takiego parkingu. Kolejnym rozwiązaniem, które ma zachęcić kierowców do korzystania z komunikacji zbiorowej jest ograniczenie możliwości bezpłatnego parkowania. Płatne parkingi są najczęściej w centrach miast. Ograniczenie liczby pojazdów osobowych w centrach miast wpływa na skrócenia czasu podróży oraz zmniejszenie liczby zanieczyszczeń. Praca plastyczna Zostaw samochód w domu. Zaprojektuj plakat promujący przemieszczanie się środkami transportu zbiorowego zamiast samochodem. Program lojalnościowy Podróżujemy ekologicznie ZASADY UDZIAŁU Uczestnik Programu lojalnościowego Uczestnikiem Programu lojalnościowego Podróżujemy ekologicznie (zwanego dalej Programem lojalnościowym) może zostać dziecko z przedszkola lub szkoły znajdującej się na terenie Gdyni lub Sopotu, biorące udział w Kampanii edukacyjno-informacyjnej Mamo,Tato, wybieram EKOtransport. Zadanie Uczestnika Zadaniem Uczestnika Programu lojalnościowego jest udokumentowanie podróży odbytych przez Uczestnika programu i członków jego gospodarstwa domowego, środkami komunikacji miejskiej na terenie Gdyni i/lub Sopotu poprzez przekazanie biletów nauczycielowi Uczestnika Programu lojalnościowego. Zasady udziału Dziecko z Rodzicem lub Opiekunem na koniec miesiąca wypełniają Kartę oceny Programu lojalnościowego Podróżujemy ekologicznie (zwaną dalej Kartą oceny) dla każdego Uczestnika (dziecka), która znajduje się w zeszycie ćwiczeń. W celu weryfikacji biletów papierowych (jednoprzejazdowych, jednogodzinnych, 24-godzinnych, 72-godzinnych) należy je dołączyć do Karty oceny. W celu weryfikacji pozostałych biletów należy wypełnić dodatkową tabelkę wpisując imię i nazwisko posiadacza oraz numer karty elektronicznej. Kartę oceny i bilety papierowe Uczestnik Programu lojalnościowego przekazuje swojemu nauczycielowi. ZKM w Gdyni zastrzega sobie prawo do sprawdzenia danych dotyczących biletów elektronicznych umieszczonych w tabelach ze stanem rzeczywistym. Czas trwania Program lojalnościowy będzie obejmował 1 miesiąc i będzie trwał w przypadku I edycji w listopadzie 2010 r., w przypadku II edycji w lutym 2011 r., w przypadku III edycji w maju 2011 r. Ocena Uczestników Nauczyciel Uczestnika Programu lojalnościowego wypełnia Kartę oceny każdego Uczestnika wpisując sumę punktów za przekazane bilety oraz oblicza tzw. wskaźnik lojalności. Suma punktów za przekazane bilety podzielona przez liczbę osób w danym gospodarstwie domowym daje tzw. wskaźnik lojalności. Nauczyciel wysyła Kartę oceny Uczestnika będącego zwycięzcą Programu lojalnościowego w skali grupy/klasy pod adres: Laboratorium Komunikacji Sp. z o.o., ul. Szaflarska 7, 01-812 Warszawa, w terminie: I edycja do 10 grudnia 2010 r., II edycja do 11 marca 2011 r., III edycja do 10 czerwca 2011 r. Zwycięzca w skali grupy/klasy Zwycięzcą Programu lojalnościowego w skali grupy/klasy zostaje Uczestnik, który uzyska najwyższy wskaźnik lojalności. Nauczyciel ogłasza wyniki w danej grupie/klasie. Zwycięzca danej edycji Zwycięzcą Programu lojalnościowego danej edycji zostaje Uczestnik, który uzyska najwyższy wskaźnik lojalności spośród zwycięzców w skali grupy/klasy. Zwycięzcy danej edycji zostaną ogłoszeni na stronie Kampanii www.wybieramekotransport.pl w terminie 10 dni roboczych od ostatniego dnia, w którym można wysyłać zgłoszenia w danej edycji. 26 27

Podróżuj ekologicznie środkami komunikacji miejskiej EKOtransport wybierz EKOtransport Zbieraj wykorzystane przez Ciebie i członków Twojego gospodarstwa domowego bilety komunikacji miejskiej i zostań zwycięzcą Programu lojalnościowego Podróżujemy ekologicznie Ocal swoje miasto od smogu i zanieczyszczeń przesiądź się z samochodu do środków komunikacji miejskiej Drogi Nauczycielu! Zachęć dzieci do udziału w Programie lojalnościowym Podróżujemy ekologicznie. Zbierz od Uczestników programu Karty oceny oraz bilety, przyznaj punkty za wykorzystane bilety środków komunikacji miejskiej i ogłoś Zwycięzcę Programu lojalnościowego w swojej grupie/klasie. Najlepsze zgłoszenia wyślij na adres podany w Zasadach udziału wezmą one udział w wyborze Zwycięzcy danej edycji Programu. www.wybieramekotransport.pl www.zkmgdynia.pl