Analiza dokumentów planistyczno-przestrzennych przyjętych w instytucjach posiadających kompetencje w strefie nadbrzeżnej Ochrona przyrody i krajobrazu W pasie gmin nadbrzeżnych, charakteryzujących się w skali kraju wyjątkowymi walorami przyrodniczymi, wyznaczono wiele obszarów ochrony przyrody i krajobrazu. Leżą tu: jeden park narodowy z otuliną (w granicach ZZOP tylko jej część), 3 parki krajobrazowe z otulinami, 32 rezerwaty przyrody (w tym pięć posiadających otuliny), 10 obszarów chronionego krajobrazu, z czego niektóre tylko we fragmentach swej powierzchni. Przyrodnicze obszary chronione, bez otulin obejmują ogółem 34,7% powierzchni strefy nadbrzeżnej, od 1,8% w mieście Ustka do 100% w miastach Hel i Jastarnia. Ustanowiono także 6 obszarów sieci Natura 2000 (ostoje ptasie) i projektuje się 17 następnych. Obszary specjalnej ochrony ptaków włączone w 2004 roku do sieci europejskiej obejmują przede wszystkim wody morskie i zalewowe, tylko częściowo wkraczając na ląd w obrębie parku narodowego, plaż nadmorskich i doliny Wisły. Na podstawie zalecenia 15/5 HELCOM wdrażającego postanowienia konwencji helsińskiej wyznaczono polskie bałtyckie obszary chronione (BSPA = System of Coastal and Marine Balic Sea Protected Areas). Są to Słowiński Park Narodowy, Nadmorski Park Krajobrazowy, Park Krajobrazowy Mierzeja Wiślana, Rezerwat przyrody Kępa Redłowska, oraz poza granicami województwa pomorskiego Soliński Park Narodowy i Ławica Słupska. Wskazanie działań i obszarów odpowiedniej ochrony przyrody w parkach narodowych, rezerwatach i parkach krajobrazowych, właściwej dla poszczególnych form ochrony, wskazanie obszarów i miejsc udostępnianych dla celów turystycznych, rekreacyjnych, edukacyjnych oraz ustalenia do studiów i miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dotyczące eliminacji lub ograniczenia zagrożeń zewnętrznych określa się w planach ochrony sporządzanych obowiązkowo. Plany ochrony sporządza odpowiednio dyrektor parku narodowego, minister ds. środowiska lub wojewoda dla rezerwatów przyrody oraz dyrektor parku krajobrazowego. Plany ochrony sporządza się również dla obszarów Natura 2000, z wykorzystaniem ustanowionych planów ochrony dla parku narodowego, rezerwatu przyrody lub parku krajobrazowego. Zadanie to w odniesieniu do terenów lądowych i wód Zalewu Wiślanego? leży w kompetencji wojewody. 1. Słowiński Park Narodowy Całkowita powierzchnia SPN wynosi 32 744,03 ha, w tym lądowa obejmująca 21 572,89 ha prawie w całości leży w granicach strefy nadbrzeżnej w gminach Ustka, Smołdzino, Wicko i miasta Łeba w powiatach słupskim i lęborskim. Projekt planu ochrony SPN opracowano dla obszaru w granicach przed jego powiększeniem. Dokument nie został uchwalony i nie obowiązuje. Wymaga uzupełnienia dla obszarów w obecnych granicach parku. Jest częściowo wykorzystywany do tworzenia rocznych zadań rzeczowych, stanowiących podstawę działalności parku narodowego. Projekt planu ochrony nie obejmuje otuliny parku. 2. Nadmorski Park Krajobrazowy Całkowita powierzchnia NPK wynosi 18.804 ha, w tym 7.452 ha powierzchni lądowej ( w gminach: Kosakowo, Krokowa, Puck oraz w miastach: Jastarnia, Hel, Puck, Władysławowo; w pow. puckim ) - oraz 11.352 ha wód Zatoki Puckiej Wewnętrznej. Lądowa część NPK leży w całości w granicach strefy brzegowej Projekt Planu ochrony NPK opracowano w Instytucie Ochrony Środowiska w Gdyni pod kierunkiem Zofii Lenartowicz w latach 1995-97. Dokument nie został uchwalony wobec czego jego ustalenia nie są wiążące przy sporządzaniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Według studiów porównawczych prowadzonych w ramach projektu planu stwierdzono postępującą degradację środowiska przyrodniczego i krajobrazu parku oraz znaczący przyrost obszarów zurbanizowanych. Zatłoczenie niektórych miejscowości parku, m.in. Jastarni, Juraty, Jastrzębiej Góry, Karwi
oraz parkowej części Władysławowa jest w szczycie sezonu letniego porównywalne z centrami dużych miast (powyżej 1000 os/km 2 ). Ochrona NPK ze względu na jego kształt przestrzenny i pełnione funkcje (turystyczne miejscowości nadmorskie) należy do wyjątkowo trudnych zadań. Każdy rodzaj zainwestowania, w tym także poza granicami parku jest źródłem ruchu doplażowego, poprzecznie przecinającego tereny NPK, często o bardzo wysokich walorach przyrodniczych. Degradacja obejmuje wszystkie komponenty środowiska w całym pasie wybrzeża od plaży po linię zabudowy miejscowości. 3. Park Krajobrazowy Mierzeja Wiślana Park Krajobrazowy Mierzeja Wiślana, obejmuje obszar o powierzchni 4.410 ha, (w gm. Sztutowo i w m. Krynica Morska; w pow. nowodworskim). Projekt Planu ochrony PKMW opracowano pod kierunkiem Elżbiety Gerstmannowej w latach 1996-98. Dokument nie został uchwalony i nie obowiązuje. 4. Trójmiejski Park Krajobrazowy Trójmiejski Park Krajobrazowy, obejmuje obszar o powierzchni 19.930 ha. Około 36 % tej powierzchni leży w miastach : Gdańsk, Gdynia, Sopot zaliczanych do strefy nadbrzeżnej. Pozostała większa część parku leży w miastach: Rumia i Wejherowo oraz w gminach : Szemud, Wejherowo. Projekt Planu ochrony TPK opracowano pod kierunkiem Macieja Przewoźniaka w latach 1999-2001. Dokument nie został uchwalony i nie obowiązuje. 5. Rezerwaty przyrody Spośród 120 rezerwatów przyrody istniejących w województwie pomorskim (wg stanu z 30.06.2006) aż 32 znalazły się w obszarze ZZOP. Łączna powierzchnia tych obiektów wynosi 3 115,1 ha. Dla niewielkiej części z nich opracowano i zatwierdzono plany ochrony. Z uwagi na znikomą powierzchnię oraz zasadniczą rolę funkcji ochronnej rezerwatów nie analizowano tych dokumentacji. Tabela Wykaz rezerwatów położonych w granicach ZZOP Lp Nazwa rodzaj Powierzchnia Położenie Uwagi w ha 1. Jezioro Modła florystyczny 194,80 gm. Ustka 2. Buczyna nad Słupią leśny 18,84 m. Ustka 3. Jałowce leśny 1,29 Smołdzino 4. Las Górkowski torfowiskowy 99,36 Wicko 5. Nowe Wicko florystyczny 24,49 Wicko 6. Mierzeja Sarbska krajobrazowy 546,63 Choczewo, Wicko, Łeba 7. Choczewskie Cisy leśny 9,19 Choczewo 8. Borkowskie Wąwozy leśny 40,64 Choczewo 9. Babnica leśny 2,04 Krokowa 10. Długosz Królewski leśny 148,19 Krokowa w Wierzchucinie 11. Białogóra florystyczny 55,75 Krokowa 12. Piaśnickie Łąki florystyczny 56,23 Krokowa 13. Zielone florystyczny 17,08 Krokowa 14. Widowo leśny 97,10 Krokowa 15. Źródliska Czarnej leśny 50.58 Krokowa posiada otulinę o Wody pow. 16. Bielawa torfowiskowy 721,61 Krokowa, gm. Puck, Władysławowo 17. Dolina Chłapo- krajobrazowy 24,83 m. Władysławowo posiada otulinę
wska 18. Słone Łąki słonoroślowy 27,76 m. Władysławowo posiada otulinę 19. Darżlubskie Buki leśny 28,31 gm. Puck 20. Beka faunistyczny 193,01 gm. Puck 21. Mechelińskie Łąki faunistyczny 113,47 Kosakowo posiada otulinę o pow. 99,52 ha 22. Cisowa leśny 24,76 m. Gdynia 23. Kępa Redłowska krajobrazowy 121,91 m. Gdynia 24. Kacze Łęgi leśny 8,97 m. Gdynia 25. Łęg nad Swelinią leśny 13,92 m. Gdynia 26. Zajęcze Wzgórze leśny 11,74 m. Sopot 27. Źródliska w Dolinie leśny 12,04 m. Gdańsk Ewy 28. Wąwóz Huzarów florystyczny 2,08 m. Gdańsk 29. Ptasi Raj faunistyczny 188,45 m. Gdańsk 30. Mewia Łacha faunistyczny 150,46 m. Gdańsk, gm. Stegna 31. Kąty Rybackie faunistyczny 102,54 Sztutowo posiada otulinę o pow. 62,86 ha 32. Buki Mierzei Wiślanej leśny 7,0 m. Krynica Morska 6. Obszary Natura 2000 W granicach ZZOP wyznaczono dotychczas 6 obszarów specjalnej ochrony ptaków, obejmujących przede wszystkim wody morskie oraz wody Zalewu Wiślanego. Dla żadnego nie rozpoczęto dotychczas procedury opracowania koniecznych planów ochrony. Przewidywany jest dalszy rozwój sieci tych obszarów, zatem wojewoda poprzez sporządzane dla nich plany ochrony będzie odgrywać istotną rolę w kształtowaniu zasad zagospodarowania przestrzennego znaczącej najatrakcyjniejszej części pasa nadbrzeżnego. Należy jednak zauważyć, że duża część obszarów planowanych w sieci Natura 2000 będzie się pokrywać z dotychczasowymi obszarami chronionymi, w tym parkiem narodowym, Nadmorskim Parkiem Krajobrazowym, Parkiem Krajobrazowym Mierzeja Wiślana, niektórymi rezerwatami przyrody. Stąd też nie można wykluczyć nakładania się kompetencji w zakresie ochrony przyrody np. na obszarze Słowińskiego Parku Narodowego. Nie są jasne kompetencje w tym zakresie na obszarach morskich, stanowiących domenę dyrektorów Urzędów Morskich i ministra ds. środowiska czy ministra ds. gospodarki morskiej. Gospodarka leśna Lasy stanowią czynnik równowagi ekologicznej, ciągłości życia, różnorodności krajobrazowej. Są warunkiem ograniczania procesów erozji gleb, zanieczyszczenia powietrza, zachowania zasobów wodnych, regulacji stosunków wodnych oraz ochrony krajobrazu. Są również formą użytkowania gruntów, zapewniającą produkcję biologiczną o wartości rynkowej oraz dobrem ogólnospołecznym, kształtującym jakość życia człowieka. Stąd też spełniają w sposób naturalny lub w wyniku działań człowieka różnorodne funkcje: ekologiczne (ochronne) wyrażające się korzystnym wpływem lasów na klimat, regulację obiegu wody w przyrodzie, przeciwdziałanie powodziom, osuwiskom, ochronę gleb i krajobrazu, produkcyjne (gospodarcze) polegające na odnawialnej produkcji biomasy (drewno i produkty uboczne), społeczne kształtują korzystne warunki zdrowotne i rekreacyjne dla społeczeństwa.
Udział lasów w strukturze użytkowania gruntów pasa gmin nadbrzeżnych jest niższy o 10 % niż średnia dla województwa pomorskiego i wynosi 26,4%. Zdecydowanie dominują wśród nich lasy publiczne zarządzane przede wszystkim przez Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe, a także przez Słowiński Park Narodowy, Urząd Morski i gminy. Jednostkami organizacyjnymi Lasów Państwowych są regionalne dyrekcje lasów państwowych i poległe im nadleśnictwa. W odniesieniu do obszaru gmin ZZOP są to następujące Nadleśnictwa: Ustka i Damnica podległe RDLP w Szczecinku oraz Lębork, Choczewo, Wejherowo, Gdańsk, Elbląg i Kolbudy (niewielki wycinek) podległe RDLP w Gdańsku. Zrównoważoną gospodarkę leśną prowadzi się na podstawie planów urządzenia lasów dla poszczególnych nadleśnictw. Dokumenty te określają cele, zadania i sposoby prowadzenia gospodarki leśnej. Ogólna ich analiza prowadzi do stwierdzenia, że w pasie nadbrzeżnym zdecydowanie dominują pozaprodukcyjne funkcje ekologiczne i społeczne lasów. Wyraża się to w dość wysokim około 60% udziale lasów ochronnych (wodochronnych, glebochronnych, w miastach i wokół miast i in.). Ponadto lasy Nadleśnictwa Wejherowo i Gdańsk obejmujące swym zasięgiem miasta Hel, Jastarnię, Władysławowo, Gdynię, Sopot i Gdańsk oraz gminy Puck, Kosakowo i wschodnią część Krokowej stanowią Leśny Kompleks Promocyjny Lasy Oliwsko- Darżlubskie o zaostrzonych rygorach w wyłączaniu z produkcji leśnej, a także w gospodarczym i rekreacyjnym ich wykorzystaniu. W lasach ochronnych stosuje się zmodyfikowane postępowanie, polegające na ograniczeniu stosowania zrębów zupełnych, zwiększaniu wieku rębności, dostosowywaniu składu gatunkowego do pełnionych funkcji, zagospodarowaniu rekreacyjnym. Lasy Państwowe decydują o rozmieszczeniu na terenie lasów publicznych infrastruktury turystycznej: szlaków pieszych, rowerowych, konnych, miejsc biwakowania, parkingów leśnych, ścieżek edukacyjnych, platform widokowych itp. Inwentaryzują cenne formy różnorodności biologicznej, aktualizując je przy sporządzeniu prac urządzeniowych (w cyklu 10-letnim), programów ochrony przyrody w nadleśnictwach. Inwentaryzacją objęte są wszystkie chronione elementy tj. rezerwaty przyrody, pomniki przyrody, użytki ekologiczne, gatunki zagrożone i in. Dla części z nich wyznacza się strefy ochronne. Lasy chronione są poprzez różne formy ochrony przyrody: parki narodowe, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu. Na terenach zarządzanych przez Lasy Państwowe projektowana jest znaczna część obszarów Natura 2000. W planach urządzenia lasów będą uwzględniane ustalenia planów ochrony obszarów Natura 2000. Funkcja produkcyjna lasów odgrywa mniejszą rolę w pasie ZZOP. Najwięcej lasów produkcyjnych jest w gminie Wicko i Choczewo. Użytkowanie lasu jest realizowane na poziomie określonym wymaganiami ochronnymi i hodowlanymi. W planach urządzeniowych ustalana jest wielkość pozyskania drewna (grubizny). W ostatnich latach notuje się zmniejszenie powierzchni zrębów zupełnych, świadczące o postępie w zakresie ekologizacji lasu. Tereny zamknięte Inwestycje istotne z punktu widzenia strategicznego wymagają umiejscowienia w procedurze planowania przestrzennego. Tereny jednostek organizacyjnych resortu obrony narodowej są terenami zamkniętymi, tj. zastrzeżonymi ze względu na obronność i bezpieczeństwo państwa (postawa prawna: art. 4 ust.2 ustawy z dnia 17.05.1989 Prawa geodezyjnego i kartograficznego, Dz.U. Nr 100. poz. 086 z późn. zm.) W studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz planie zagospodarowania przestrzennego przedstawia się przebieg granic terenów zamkniętych i ich stref ochronnych w celu bezkolizyjnego funkcjonowania obiektów i urządzeń związanych z obronnością kraju. Wynika to z konieczności ich ochrony, uniemożliwienia penetracji, podsłuchu i zakłóceń w pracy (art. 10 ust. 2 pkt 15 oraz 39 ust. 3 pkt 7 ustawy z dnia 27.03.2003 r o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym). Sposób uwzględniania w zagospodarowaniu przestrzennym potrzeb obronności i bezpieczeństwa państwa określa Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 7.05.2004 r. Opracowania planistyczne takich terenów nie są udostępniane. Wśród nieruchomości uznanych za niezbędne dla celów obronności i bezpieczeństwa państwa (na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 24.08.2004 r) znajdują się m.in.:
nabrzeża, port wojenny, tereny urządzeń portowych Marynarki Wojennej (Gdynia Oksywie), porty o znaczeniu obronnym (Władysławowo, Hel), tereny urządzeń portowych Straży Granicznej (Gdańsk), obiekty szkoleniowe, poligony, strzelnice, place ćwiczeń (Ustka), tereny zakwaterowania żołnierzy pełniących czynną służbę, tereny obiektów kierowania, kontroli, nadzoru i zabezpieczenia ruchu lotniczego (gm. Kosakowo lotnisko Babie Doły), tereny wojskowych bocznic kolejowych i inne. Na terenie gmin nadbrzeżnych znajdują się również tereny zamknięte, przez które przebiegają linie kolejowe (podstawa prawna: Decyzja Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej Nr 42 z dnia 28.12.2000 r w spr. ustalenia terenów zamkniętych, przez które przebiegają linie kolejowe, zmieniona dec. Ministra Infrastruktury Nr 19 z dnia 10.03.2004 r i Nr 143 z dnia 27.09.2004 r) 1. Nadbrzeżny pas techniczny Obszar pasa technicznego, stanowiący strefę wzajemnego bezpośredniego oddziaływania morza i lądu, przeznaczony jest do utrzymania brzegu w stanie zgodnym z wymogami bezpieczeństwa i ochrony środowiska. Pas techniczny może być wykorzystywany do innych celów za zgodą właściwego organu administracji morskiej, który jednocześnie określa warunki takiego wykorzystania. Wymogi zabezpieczenia brzegu morskiego, wydm nadmorskich i lasów ochronnych w nadbrzeżnym pasie technicznym określa zarządzenie porządkowe Nr 3 Dyrektora Urzędu Morskiego w Gdyni z dnia 11.05.2001 r (Dz.Urz. W.P. Nr 48/2001, poz. 543 z dnia 12.06.2001). Dla terenów leśnych zarządzanych przez Urząd Morski sporządzane są podobnie jak dla nadleśnictw plany urządzeniowe. Dla pozostałych terenów pasa technicznego nie sporządza się odrębnych opracowań planistycznych. Porty i przystanie morskie Zadania w zakresie korzystania z portów i przystani morskich należą do kompetencji organów administracji morskiej Porty o podstawowym znaczeniu dla gospodarki narodowej : Gdańsk (Nowy Port i Port Północny) oraz Gdynia zarządzane są przez Zarząd Portu Gdańsk S.A. i odpowiednio przez Morski Port Handlowy Gdynia SA; Zarządzanie portami nie posiadającymi podstawowego znaczenia dla gospodarki narodowej i przystaniami morskimi, planowanie ich rozwoju oraz budowa i utrzymanie infrastruktury zapewniającej do nich dostęp należy do kompetencji organów administracji morskiej. (uwaga: potrzebna weryfikacja wykazu portów i przystani, bo nie jest pewny) Pozostałe porty morskie: Władysławowo, Hel, Jastarnia, Puck, Górki Zachodnie, Kąty Rybackie, Krynica Morska, Ustka, Łeba, Rowy; Przystanie morskie (jachtowe): Marina Gdynia, Molo Sopot, Przystanie rybackie brzegowe: Dębki, Karwia, Chłapowo, Chałupy I,II, Kuźnica I, II, Jastarnia I,II,III, Swarzewo, Osłonino, Rewa I, II, Mechelinki, Obłuże, Oksywie, Orłowo, Sopot, Jelitkowo, Mikoszewo, Jantar, Stegna, Sztutowo, Kąty Rybackie, Krynica Morska, Piaski. 1 Raport o stanie zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego, Pomorskie Studia Regionalne Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, Gdańsk 2006