Zatrudnienie i wynagrodzenia w podmiotach BIZ działających w województwie łódzkim

Agnieszka Kłysik-Uryszek Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny Uniwersytet Łódzki Zatrudnienie i wynagrodzenia w podmiotach BIZ działających w województwie łódzkim Kreacja nowych miejsc pracy jest jednym z najistotniejszych aspektów potencjalnie korzystnego oddziaływania BIZ na gospodarkę lokalną. Inwestycje dokonywane głównie w formie greenfield mogą bezpośrednio przyczynić się do zmniejszenia bezrobocia. Ponadto, inwestorzy zagraniczni importują nowoczesne technologie i techniki wytwarzania, nowe rozwiązania organizacyjne i bardziej zaawansowana wiedzę niż dostępna na lokalnym rynku. Dlatego wydajność pracy w spółkach BIZ może być wyższa niż w przedsiębiorstwach lokalnych, a zatem można się spodziewać wyższych wynagrodzeń. Jest to drugi ważny pozytywny aspekt pojawienia się inwestorów zagranicznych w regionie. Przyjęta w Polsce metodologia sprawozdawczo-statystyczna umożliwia zbadanie ilości nowych miejsc pracy stworzonych w spółkach BIZ. Niestety poziom agregacji dostępnych danych umożliwia analizę na poziomie sekcji, ale nie zawsze na poziomie działów PKD. Nie ma więc możliwości precyzyjnego określenia np. tego, w których gałęziach przetwórstwa przemysłowego powstało szczególnie dużo miejsc pracy i czy są to miejsca pracy atrakcyjne dla regionu 1. Nie 1 Atrakcyjne miejsca pracy to takie, które są stabilne w czasie, wymagają wysokich, specjalistycznych kwalifikacji i gwarantują adekwatny do nakładów poziom wynagrodzeń. Za najbardziej atrakcyjne uważa się m.in. stanowiska badawczo-rozwojowe, stanowiska dla inżynierów oraz w usługach finansowych i sektorze BPO 1

można bowiem zakładać, że wszystkie miejsca pracy utworzone w spółkach deklarujących wytwarzanie produktów średniowysokiej i wysokiej techniki rzeczywiście wiążą się z wyższymi kwalifikacjami pracowników i wyższymi wynagrodzeniami. Powszechnie znane są przykłady spółek wytwarzających np. komputery, w których zatrudniani byli niemal wyłącznie pracownicy niewykwalifikowani, gdyż w danej jednostce odbywał się jedynie niskonakładowy montaż. Podmioty BIZ działające na terenie województwa łódzkiego można podzielić na dwie grupy: spółki zarejestrowane na terenie województwa oraz jednostki lokalne podmiotów BIZ zarejestrowanych w innych województwach. Poniżej przedstawiona zostanie kreacja nowych miejsc pracy w jednej i drugiej grupie oraz łącznie. W podobnym układzie przeanalizowana zostanie wysokość wynagrodzeń oferowanych pracownikom w spółkach BIZ. Zatrudnienie w spółkach BIZ zarejestrowanych w województwie łódzkim W okresie 2000-2008 liczba zatrudnionych w spółkach z udziałem kapitału zagranicznego zarejestrowanych w województwie łódzkim wzrosła blisko dwukrotnie z 35,67 tys. osób do 68,8 tys. osób. Szczególnie dynamicznie zatrudnienie wzrastało po 2003 roku średnio o kilkanaście procent rocznie. Także przeciętne zatrudnienie wzrastało regularnie z 35,5 tys. osób w 2000 r. do 67,7 tys. osób w 2008 r. (przyrost o 91%). Największy udział w kreacji nowych miejsc pracy miały spółki przemysłowe, choć w badanym okresie ich udział zmniejszał się. Zestawienie liczby pracujących 2 oraz przeciętnego zatrudnienia 3 w spółkach z udziałem kapitału zagranicznego ogółem i w przemyśle przedstawia wykres 1 i tabela 1. 2 Liczba pracujących na dany dzień sprawozdawczy, definicja zob. szerzej: http://www.stat.gov.pl/gus/definicje_plk_html.htm?id=poj-622.htm 3 Przeciętne zatrudnienie liczone jest jako średnia wielkość zatrudnienia za dany okres w przeliczeniu na pełne etaty, definicja zob. szerzej: http://www.stat.gov.pl/gus/definicje_plk_html.htm?id=poj-688.htm 2

Tabela 1. Zestawienie liczby pracujących i przeciętnego zatrudnienia w spółkach z kapitałem zagranicznym ogółem oraz w przemyśle w latach 2000-2007 lata ogółem pracujący w przemyśle (C+D+E) przeciętne zatrudnienie ogółem w przemyśle (C+D+E) 2000 35 667 28 311 35 509 28 701 2001 34 205 26 978 33 838 27 035 2002 34 537 26 488 33 676 26 597 2003 36 054 27 386 34 997 27 207 2004 42 162 30 857 39 017 29 284 2005 47 929 34 975 45 554 34 045 2006 55 295 39 041 50 797 36 872 2007 62 612 41 445 57 218 39 649 2008 68 799 43 830 67 764 43 149 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS Różnica pomiędzy liczbą pracujących a przeciętnym zatrudnieniem wzrastała do 2007 roku. Początkowo relacja obu wartości była bliska jedności natomiast w 2007 r. liczba pracujących była o ok. 10% większa niż przeciętne zatrudnienie. Oznacza to, że zwiększył się udział pracowników sezonowych lub zatrudnionych na części etatu. W 2008 roku obie wartości bardzo się zbliżyły, co oznacza, że przedsiębiorcy preferowali stałych pracowników na pełnych etatach. Taką samą tendencję można zaobserwować w przemyśle. 3

Wykres 1. Liczba pracujących i przeciętne zatrudnienie w spółkach z kapitałem zagranicznym ogółem oraz w przemyśle w latach 2000-2008 (w osobach) 70 000 65 000 60 000 55 000 50 000 45 000 40 000 35 000 30 000 pracujący - OGÓŁEM przecietne zatrudnienie - OGÓŁEM pracujący - PRZEMYSŁ przecietne zatrudnienie - PRZEMYSŁ 25 000 20 000 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS w Łodzi W strukturze zatrudnienia w spółkach z udziałem kapitału zagranicznego dominowali pracujący w sektorze przemysłowym (sektor II), choć ich udział malał z ok. 80% w 2000 r. do ok. 65% w 2008 r. Początkowo zatrudnienie w tym sektorze w 98% przypadało na przetwórstwo przemysłowe. Od 2005 r. jego udział zmniejszył się na rzecz pracujących w sekcjach C, E i F (odpowiednio: górnictwie, wytwarzaniu energii oraz budownictwie). W rekordowym 2005 r. łączny udział pracujących w sektorze przemysłowym, ale poza przetwórstwem przemysłowym, wynosił ok. 14% - zobacz wykres 2. Dynamika przyrostu zatrudnienia w przetwórstwie przemysłowym (ok. 50% w badanym okresie) była najniższa spośród wszystkich sekcji działalności gospodarczej zobacz tabela 2. 4

Tabela 2. Przeciętne zatrudnienie w spółkach BIZ zarejestrowanych w województwie łódzkim w latach 2000-2008 (w osobach) 2000=100 O G Ó Ł E M 35 509 33 838 33 676 34 997 39 017 45 554 50 797 57 218 67 764 190,8% PRZEMYSŁ (sekcje C+D+E) 28 701 27 035 26 597 27 207 29 284 34 045 36 872 39 649 43 149 150,3% SEKCJA D 28 678 27 010 26 324 27 041 29 253 31 430 34 653 37 660 41 182 143,6% SEKCJA F 330 515 497 408 384 1 104 1 123 1 192 862 261,3% sektor II 29 031 27 550 27 094 27 615 29 668 35 149 37 995 40 841 44 011 151,6% SEKCJA G 4 626 4 216 4 665 5 066 5 275 5 656 6 704 7 960 9 954 215,2% SEKCJA H 54 48 23 15 30 25 95 76 101 186,1% SEKCJA I 759 842 845 854 656 946 1 268 1 700 1 916 252,4% SEKCJA J 43 - - - - 46 50 52 71 165,1% SEKCJA K 715 789 660 1 074 2 996 3 368 4 307 6 171 11 068 1 547,9% SEKCJA N 6 44 44 46 60 43 41 43 42 691,7% SEKCJA O 216 310 319 248 269 296 310 339 531 245,8% sektor III 6 419 6 249 6 556 7 303 9 287 10 379 12 775 16 341 23 681 368,9% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS w Łodzi Sukcesywnie wzrastało natomiast zatrudnienie w sektorze usługowym z ok. 20% w 2000 r. do 35% w 2008 r. Jest to pozytywna zmiana, szczególnie dlatego, że rosła przede wszystkim liczba pracujących w firmach obsługi nieruchomości i firm (sekcja K). W pierwszych latach zatrudniały one łącznie ok. 700 osób (tj. ok. 10-12% sektora III). Od 2004 roku nastąpił dynamiczny wzrost średnio o kilkanaście procent rocznie do ok. 3,3-4,5 tys. osób (co stanowiło ok. 32%) w latach 2004-2006, 6,2 tys. osób w 2007 r. o ponad 11 tys. osób w 2008 r. (tj. blisko 47% zatrudnionych w sektorze III). Interesujące jest także to, że w sekcji K jako jedynej w ostatnich 2 latach liczba pracujących był niższa od przeciętnego zatrudnienia. Może to oznaczać, że część pracowników zatrudniona była na czas krótszy niż rok (sezonowo). Może to 5

być oznaką znacznej mobilności siły roboczej, jak również świadomej polityki zatrudniania pracowników dorywczo tylko na czas realizacji określonych zadań i projektów. Podmioty zajmujące się transportem, magazynowaniem i łącznością (sekcja I) zatrudniały w całym okresie ok. 10-13% osób spośród pracujących w usługach. Udział pracujących w handlu i naprawach (sekcji G) zmniejszył się z 72% w 2000 r. do 42% w 2008 r. W strukturze całkowitego zatrudnienia w spółkach BIZ sekcja G utrzymywała się na stałym poziomie ok. 14-16%, co oznacza ponad dwukrotny wzrost liczby zatrudnionych z ok. 4,6 tys. osób do ok. 10 tys. osób zobacz wykres 2 i tabela 2. Wykres 2. Struktura zatrudnienia w spółkach z udziałem kapitału zagranicznego zarejestrowanych w województwie łódzkim wg sekcji w latach 1999-2008 100% 80% 60% pozostałe w SEKTORZE III SEKCJA K SEKCJA I SEKCJA G 40% 20% pozostałe w SEKTORZE II SEKCJA D 0% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS w Łodzi Marginalne znaczenie miało zatrudnienie w spółkach z branży hotelarsko-gastronomicznej (sekcja H) oraz ochrony zdrowia i pomocy społecznej (sekcja N). Również podmioty zajmujące się pośrednictwem finansowym (sekcja J) praktycznie nie były obecne w gospodarce oczywiście należy pamiętać, że dotyczy to podmiotów zarejestrowanych w województwie łódzkim. Spółki 6

sekcji O pozostała działalność (głównie sportowa, turystyczna i rozrywkowa) zatrudniały łącznie przeciętnie kilkaset osób. W literaturze często wskazuje się, że jednym z mierników poziomu rozwoju gospodarki jest udział usług w ogólnym zatrudnieniu. Im wyższy, tym bardziej rozwinięta struktura gospodarcza. W tym kontekście struktura zatrudnienia w spółkach z udziałem kapitału zagranicznego w województwie łódzkim była mniej nowoczesna niż w całym kraju. Ogółem w Polsce w spółkach BIZ w sektorze przemysłowym w 2008 r. zatrudnionych było nieco ponad 56% osób, a w sektorze usługowym ponad 43% 4. Stanowiło to różnicę blisko 10 punktów procentowych w porównaniu z województwem łódzkim w województwie w spółkach BIZ ok. 65% miejsc pracy generował przemysł, a 35% usługi szczegółowe zestawienie przedstawia tabela 3. Tabela 3. Struktura zatrudnienia w spółkach BIZ w Polsce i w województwie łódzkim w 2008 r. w tym: w tym: Zatrudnienie w spółkach BIZ: w woj. w Polsce łódzkim Sektor II 56,2% 64,9% Sekcja D przetwórstwo przemysłowe 91,6% 93,6% Sekcja F budownictwo 5,6% 2,0% Pozostałe 2,8% 4,4% Sektor III 43,4% 34,9% Sekcja G handel i naprawy 50,1% 42,0% Sekcja I transport, magazynowanie i łączność 16,7% 8,1% Sekcja K obsługa nieruchomości i firm 20,3% 46,7% Pozostałe 12,9% 3,1% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS w Łodzi 4 Działalność gospodarcza podmiotów z kapitałem zagranicznym w 2008, GUS, Informacje i opracowania statystyczne, Warszawa 2009 7

W Polsce w sektorze usługowym około połowy zatrudnionych stanowili pracownicy handlu i napraw (w województwie łódzkim ok. 42%). Znacznie mniejszy był natomiast udział zatrudnienia w obsłudze nieruchomości i firm 20 % wobec blisko 47% w regionie łódzkim, a większy w transporcie, łączności i gospodarce magazynowej 16,7% (w regionie 8%). Struktura taka, będąca wynikiem wysokiej dynamiki wzrostu zatrudnienia, wskazuje na znaczny rozwój sektora BPO (zaliczającego się głownie do sekcji K) w województwie łódzkim. Jest to tendencja bardzo pozytywna, a jednocześnie zgodna z oczekiwaniami oraz strategią rozwoju Łodzi 5, według której miasto ma się stać skupiskiem firm BPO. Jedynie ok. 3% zatrudnionych pracowało w mikro przedsiębiorstwach zatrudniających do 9 osób. Około 97% osób pracowało na rzecz podmiotów większych, przy czym udział pracujących w przedsiębiorstwach małych spadał z 13,5% do 8,3%, a średnich z 37,4% do 24,3%. Systematycznie wzrastała natomiast liczba (i udział) osób zatrudnionych w przedsiębiorstwach największych z 45% w 1999 r. do 65% w 2008 r. (wykres 3). Analiza wykresu 3 wskazuje, że od 2004 r. całkowity przyrost zatrudnienia dokonywał się w spółkach dużych. Liczba zatrudnionych w pozostałych klasach wielkości podmiotu pozostawała na niezmienionym poziomie. Przeciętna wielkość przedsiębiorstwa w badanym okresie wzrosła z 47 do 77 zatrudnionych. Wynikało to głównie ze wzrostu przeciętnego zatrudnienia w spółce dużej z 586 do 678 osób. Średnia liczba zatrudnionych w pozostałych klasach wielkości podmiotów nie zmieniała się zasadniczo i wynosiła odpowiednio ok. 3, 24 i 110 osób. Sumując, w województwie łódzkim najintensywniej rozwijały się zwłaszcza po 2004 roku przedsiębiorstwa największe. Zarówno ich liczba, jak i udział w grupie spółek z kapitałem zagranicznym i łącznym zatrudnieniu wzrastała dynamicznie. Jest to zgodne z tendencją ogólnokrajową. W Polsce w latach 2000. zmieniła się struktura spółek BIZ. Znacząco wzrósł udział inwestycji dużych przedsiębiorstw (często korporacji) oraz zwiększała się skala działania 5 Przygotowaną przez McKinsey Company sp. z o.o. 8

dużych firm już funkcjonujących. Skutkowało to znacznym wzrostem przeciętnej liczby pracujących w spółkach z udziałem kapitału zagranicznego 6. Wykres 3. Liczba pracujących w spółkach z udziałem kapitału zagranicznego zarejestrowanych w województwie łódzkim wg klas wielkości podmiotu w latach 1999-2008 45000 40000 35000 30000 25000 20000 15000 10000 5000 0 1999 pracujący w podmiotach mikro (1-9 pracowników) pracujący w podmiotach małych (10-49 pracowników) pracujący w podmiotach średnich (50-249 pracowników) pracujący w podmiotach dużych (powyżej 250 pracowników) Źródło: Obliczenia własne na podstawie: Działalność gospodarcza podmiotów z udziałem kapitału zagranicznego za lata 2008-1999, GUS, Informacje i opracowania statystyczne, Warszawa lata 2009-2000, Tabl. 5 W spółkach z udziałem kapitału zagranicznego, zarówno liczba zatrudnionych ogółem, jak i pracujących w przemyśle systematycznie rosła, podczas gdy w całej gospodarce regionu liczba pracujących w sektorze prywatnym wahała się, podobnie jak przeciętne zatrudnienie w przemyśle. Efektem tego udział procentowy zatrudnionych w spółkach z kapitałem zagranicznym dynamicznie wzrastał. Spółki BIZ zarejestrowane w województwie łódzkim generowały w 2000 r. 4,4% miejsc pracy w sektorze prywatnym, a w 2008 r. już 9%. Udział pracujących w podmiotach BIZ w sektorze przemysłowym (Sektor II) wzrósł z 10% do ponad 15%. Najwyższy był udział 6 Inwestycje zagraniczne w Polsce, Raport roczny Instytutu Koniunktur i Cen Handlu Zagranicznego, red. B. Durka, J. Chojna, IKiCHZ, Warszawa 2004, s.20 9

spółek BIZ w zatrudnieniu w samym przemyśle (bez budownictwa): początkowo było to 13% a w 2008 r. blisko 21%. Szczegóły przedstawia tabela 4. Tabela 4. Liczba pracujących i przeciętne zatrudnienie w spółkach BIZ zarejestrowanych w województwie łódzkim na tle danych dla województwa w latach 2000-2008 udział pracujących w spółkach BIZ na tle ogółu pracujących w spółkach sektora prywatnego udział pracujących w spółkach BIZ na tle ogółu pracujących w spółkach sektora przemysłowego (sekcje C+D+E+F) 4,4% 4,3% 4,8% 5,0% 6,3% 7,0% 7,8% 8,4% 9,0% 10,1% 10,0% 10,3% 10,8% 12,0% 13,8% 14,8% 14,8% 15,4% udział zatrudnienia w przemysłowych spółkach BIZ w przeciętnym zatrudnieniu w przemyśle (sekcje C+D+E) 13,0% 12,8% 13,4% 14,0% 15,3% 17,8% 19,4% 20,9% 20,7% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS w Łodzi oraz Rocznik Statystyczny województwa łódzkiego 2009, Urząd Statystyczny w Łodzi, Lodź 2010, Tablice przeglądowe II, s. 42-43 Zatrudnienie w jednostkach lokalnych spółek BIZ zarejestrowanych w innych województwach, ale prowadzących działalność w regionie łódzkim W latach 2000-2008 liczba osób zatrudnionych w jednostkach lokalnych podmiotów BIZ zarejestrowanych w innych województwach a prowadzących działalność w regionie łódzkim zmieniała się znacząco. Początkowo, tj. przez pierwsze cztery lata do 2003 r., w jednostkach tych pracowało ok. 14 tys. osób. W 2004 r. nastąpił drastyczny spadek do ok. 5,2 tys. osób, a w kolejnych latach zatrudnienie wzrastało dynamicznie do poziomu blisko 23,7 tys. osób na koniec 2008 r. zobacz wykres 4. 10

Wykres 4. Liczba zatrudnionych w jednostkach lokalnych spółek BIZ funkcjonujących w woj. łódzkim w latach 2000-2008 25 000 20 000 15 000 10 000 SEKTOR III SEKTOR II 5 000 0 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS Sektorowa struktura zatrudnienia w jednostkach lokalnych była istotnie różna od struktury zatrudnionych w spółkach zarejestrowanych w województwie. Generalnie w całym badanym okresie liczba pracujących w sektorze II i III była zbliżona, z niewielką przewagą pracowników usług. Tylko w ostatnich 2 latach (tj. 2007 r. i 2008 r.) więcej miejsc pracy generowały podmioty przemysłowe, ale różnica nie była znacząca zobacz wykres 5. 11

Wykres 5. Struktura pracujących w jednostkach lokalnych spółek BIZ według sekcji PKD w latach 2000-2008 100% 80% Pozostałe w Sektorze III sekcja K 60% sekcja I sekcja H 40% sekcja G 20% pozostałe w Sektorze II sekcja D 0% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS Wśród zatrudnionych w sektorze przemysłowym dominowali pracownicy sekcji D. W latach 2000-2003 liczba zatrudnionych w tej sekcji wzrosła z 4,8 tys. osób do 7 tys. osób, w 2004 r. nastąpił znaczny spadek do 1,8 tys. pracowników i od tego momentu rozpoczął się ponowny wzrost liczby zatrudnionych do 11,2 tys. osób na koniec 2008 r. zobacz tabela 5. Tabela 5. Liczba pracujących w jednostkach lokalnych spółek przetwórstwa przemysłowego w latach 2000-2008 według działów PKD sekcja D 4 842 6 004 5 991 7 064 1 861 2 827 5 637 8 204 11 239 prod. spożywcza (dział 15) 1 350 2 119 2 196 2 319 655 361 952 1 470 1 838 przemysł lekki (dział 17 + 18) 1 068 1 340 287 184 10 10 8 9 92 prod. drzewno-papiernicza (dział 20+21) 550 562 586 - - - - - 370 12

działalność wydawnicza i poligraficzna (dział 22) 643 600 700 720 40 422 501 13 311 prod. chemiczna (dział 24) 100 405 422 551 342 794 611 656 618 prod wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych (dział 25) prod. wyrobów z pozostałych surowców niemetalicznych (dział 26) prod. metalu i wyrobów z metalu (dział 27+28) prod. maszyn i urządzeń (dział 29) prod. maszyn i aparatury elektrycznej, sprzętu radiowotelewizyjnego i telefoniczn. (dział 31+32) 83 44 103 303 344 520 681 1 138 1 848 270 226 270 301 18 149 115 382 618 413 386 404 347 10 115 160 300 322 57 58 49 566 7 56 1 038 1 146 1 530 272 173 902 1 047 432 231 700 2 091 2 890 pozostałe 36 91 72 726 3 169 871 999 802 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS Rozłożenie pracowników pomiędzy poszczególne działy przetwórstwa przemysłowego było w całym badanym okresie bardzo nierównomierne oraz zmienne. Generalnie duży udział (ok. 1/3 w pierwszych 5 latach i ok. 16-17% w pozostałych) miało przetwórstwo spożywcze (dział 15). W przemyśle lekkim (dział 17 i 18) spółki odzieżowe zatrudniały ponad tysiąc osób, jednak tylko w dwóch pierwszych latach badania. W kolejnych zatrudnienie w tej gałęzi było marginalne. Produkcja drzewno-papiernicza (dział 20 i 21) również zaznaczyła swoją obecność głównie na początku w pierwszych trzech latach badanego okresu generowała zatrudnienie na poziomie średnio ponad 500 osób rocznie. W kolejnych latach wszystkie jednostki lokalne zostały wycofane z województwa i powróciły dopiero w 2008 r. zatrudniając 370 osób. Średnio po kilkaset osób zatrudniały jednostki prowadzące działalność wydawniczą i poligraficzną (dział 22), chemiczną (dział 24) i wytwarzające wyroby z pozostałych surowców niemetalicznych (dział 26) oraz metale i wyroby z metalu (dział 27 i 28). Jednak w ich przypadkach następowały znaczne wahania, a ostatecznie w działalności wydawniczej i poligraficznej zatrudnienie zmniejszyło się na koniec 2008 r. o ponad połowę w stosunku do poziomu z 2000 r. Natomiast producenci 13

wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych (dział 25) oraz maszyn i urządzeń (dział 29) bardzo dynamicznie rozwijali się zwiększając jednocześnie zatrudnienie z poziomu kilkudziesięciu osób w pierwszych latach do ponad 1,5 tys. w 2008 r. Jest to wzrost ponad dwudziestokrotny. Znacznie dziesięciokrotnie zwiększyła się także liczba zatrudnionych przy produkcji maszyn i aparatury elektrycznej, sprzętu radiowo-telewizyjnego i telefonicznego (dział 31 i 32): z 272 osób w 2000 r. do blisko 2,9 tys. osób w 2008 r. Tabela 6. Pracujący w jednostkach lokalnych spółek BIZ w woj. łódzkim w latach 2000-2008 2008, gdzie 2000=100 OGÓŁEM 14 095 13 706 12 588 13 919 5 204 10 163 13 682 15 998 23 687 168,1% sekcja D 4 842 6 004 5 991 7 064 1 861 2 827 5 637 8 204 11 239 232,1% sekcja F 217 140 161 133 177 286 119 207 760 350,2% pozostałe 30 0 0 22 21 94 70 666 117 390,0% Sektor II 5 089 6 144 6 152 7 219 2 059 3 207 5 826 9 077 12 116 238,1% sekcja G 2 603 2 192 2 249 2 344 862 817 1 060 1 891 3 785 145,4% sekcja H 746 697 763 827 834 1 023 1 176 1 023 1 267 169,8% sekcja I 4 769 3 927 2 685 2 819 828 2 261 2 269 706 3 926 82,3% sekcja K 888 746 739 710 451 2 387 2 780 2 870 1 846 207,9% pozostałe 0 0 0 0 170 468 571 431 747 - Sektor III 9 006 7 562 6 436 6 700 3 145 6 956 7 856 6 921 11 571 128,5% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS W sektorze usługowym najwięcej miejsc pracy kreowały jednostki lokalne podmiotów zajmujących się transportem, magazynowaniem i łącznością (sekcja I) i co wyjątkowe liczba zatrudnionych zmniejszyła się o blisko 20%. Szczegóły przedstawia tabela 6. Spadek ten wynikał ze zmniejszenia o połowę liczby pracujących w jednostkach spółek telekomunikacyjnych (dział 64), które dominowały w tej sekcji. Dopiero na drugim miejscu w sektorze III znajdowały się jednostki lokalne podmiotów zajmujących się handlem i naprawami (sekcja G). Liczba osób 14

zatrudnionych w tej sekcji wzrosła o 45%, a największy udział (tj. ok. 75-80%) mieli pracownicy hurtowni (dział 51). Dwukrotnie zwiększyło się zatrudnienie w jednostkach obsługi firm i nieruchomości (sekcja K). Warto podkreślić, że dominujący i rosnący udział (od 70% do 95%) miały spółki zajmujące się szeroko rozumianą obsługą firm (dział 74) z wyjątkiem obsługi informatycznej i oprogramowania. Istotnie zwiększyło się także zatrudnienie w hotelach i gastronomii o blisko 70%. Łączne zatrudnienie w podmiotach BIZ funkcjonujących w województwie łódzkim Powyższa analiza wskazuje, że dane dotyczące liczby zatrudnionych w podmiotach z udziałem kapitału zagranicznego pochodzące jedynie ze spółek zarejestrowanych w województwie łódzkim są niedoszacowane przeciętnie o ok. 20-25%. Faktyczna liczba osób pracujących w spółkach BIZ wynosiła do 2004 r. blisko 50 tys. osób a następnie wzrastała do ponad 90 tys. osób zobacz wykres 6. Wykres 6. Pracujący w podmiotach BIZ w województwie łódzkim ogółem w latach 2000-2008 100 000 90 000 80 000 70 000 60 000 50 000 40 000 30 000 20 000 10 000 0 pracujacy w jednostkach lokalanych spółek BIZ zarejestrowanych w innych województwach pracujący w spółkach BIZ zarejestrowanych w województwie łódzkim Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS 15

Podmioty należące do sektora przemysłowego generowały ok. 70-60% całkowitego zatrudnienia w spółkach BIZ w województwie łódzkim. Udział ten zmniejszał się na rzecz sektora usługowego, który wzrastał z kolei z ok. 30% do niespełna 40%. Największa zmiana struktury o blisko 5 punktów procentowych dokonała się w ostatnim roku. Zatrudnienie w spółkach rolniczych miało marginalne znaczenie. Średnio połowę miejsc pracy w sektorze usługowym generował handel i naprawy (sekcja G) a liczba pracujących w tej sekcji zwiększyła się dwukrotnie z 7,6 tys. osób w 2000 r. do 15,8 tys. osób w 2008 r. zobacz tabela 7. Spółki zajmujące się transportem, magazynowaniem i łącznością (sekcja I) w pierwszym i ostatnim roku badanego okresu zatrudniały ponad 5,5 tys. osób, jednak w okresie 2001-2007 liczba ta zmniejszała się do zaledwie 1,5 tys. osób w 2004 r. Znacząco wzrosła natomiast liczba pracowników spółek obsługujących nieruchomości i firmy (sekcja K) z ok. 1,5 tys. osób w pierwszych trzech latach do ponad 11 tys. w ostatnim roku badania. Jest to o tyle korzystne, że po pierwsze sektor ten zaliczany jest do BPO branży uważanej za nowoczesną, tworzącą dobre miejsca pracy i korzystny klimat dla biznesu, a przez to pożądanej w Łodzi i regionie. Po drugie natomiast, zatrudnienie w tej sekcji rosło równomiernie i zarówno w spółkach zarejestrowanych w województwie łódzkim jak i jednostkach lokalnych. Tabela 7. Pracujący w podmiotach BIZ (łącznie w spółkach BIZ zarejestrowanych w woj. łódzkim i w jednostkach lokalnych spółek BIZ zarejestrowanych w innych województwach) w województwie łódzkim w latach 2000-2008 2000 =100 OGÓŁEM 49 762 47 911 47 125 49 973 47 366 58 092 68 977 78 610 92 486 185,9% SEKTOR I 29 42 30 90 86 30 36 41 73 251,7% SEKTOR II 33 763 33 650 33 192 34 945 33 417 39 207 46 022 51 704 56 802 168,2% w tym: sekcja D 33 130 32 942 32 225 34 310 32 672 35 216 42 733 47 664 53 102 160,3% sekcja F 580 668 713 473 678 1 311 1 274 1 389 1 616 278,6% 16

SEKTOR III 15 970 14 219 13 903 14 938 13 863 18 855 22 919 26 865 35 611 223,0% w tym: sekcja G 7 631 6 720 7 657 8 191 7 185 7 709 9 539 12 039 15 851 207,7% sekcja H 807 755 793 849 892 1 059 1 286 1 140 1 417 175,6% sekcja I 5 558 4 804 3 655 3 713 1 562 3 486 3 749 2 520 5 845 105,2% sekcja K 1 670 1 564 1 422 1 873 3 689 5 743 7 347 10 263 11 063 662,5% sekcja N 11 47 48 50 200 153 172 57 375 3409 % sekcja O 244 329 328 262 335 654 767 777 984 403,3% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS Na wykresie 7 przedstawiono liczbę pracujących w poszczególnych sekcjach w podziale na pracujących w spółkach zarejestrowanych w województwie łódzkim oraz jednostkach lokalnych podmiotów zarejestrowanych gdzie indziej. Stanowi to dobrą ilustrację zarówno rzeczywistego zatrudnienia i dynamiki jego zmian, jak również skali niedoszacowania wynikającej z systemu sprawozdawczości statystyki Polskiej. Największy udział pracujących w jednostkach lokalnych wystąpił w sekcji I i H. Wykres 7. Pracujący w podmiotach BIZ w województwie łódzkim w poszczególnych sekcjach PKD ogółem w latach 2000-2008 Sekcja D Sekcja F 60 000 1 800 50 000 1 600 1 400 40 000 1 200 30 000 1 000 800 20 000 600 10 000 400 200 0 0 17

Sekcja G Sekcja H 16 000 1 400 14 000 1 200 12 000 1 000 10 000 8 000 800 6 000 600 4 000 400 2 000 200 0 0 Sekcja I Sekcja K 6 000 12 000 5 000 10 000 4 000 8 000 3 000 6 000 2 000 4 000 1 000 2 000 0 0 pracujacy w jednostkach lokalanych spółek BIZ zarejestrowanych w innych województwach pracujący w spółkach BIZ zarejestrowanych w województwie łódzkim Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS Znając faktyczny poziom zatrudnienia w spółkach BIZ można określić jego udział w całkowitym zatrudnianiu w województwie zobacz tabela 8. Należy zauważyć, że udział ten istotnie wzrastał. Na tle liczby zatrudnionych w podmiotach prywatnych pracujący w spółkach 18

BIZ stanowili od 6,2% do 12,2% (w sektorze przemysłowym od 12% do 20%, a w sektorze usługowym od 3,7% do 7,3%). W samym przemyśle (sekcje C+D+E) zatrudnieni w spółkach BIZ stanowili od 15% do 26,5%. Należy jednak zauważyć, że, o ile proporcje oparte o dane ze spółek zarejestrowanych w województwie (zaprezentowane wcześniej) są znacząco niedoszacowane, o tyle wartości przedstawione w tabeli 8 mogą być przeszacowane. Liczba pracowników spółek BIZ została bowiem odniesiona do liczby pracujących we wszystkich podmiotach składających sprawozdania (tzn. zarejestrowanych) w województwie, a liczba ta może być również niedoszacowana. Prawdopodobnie jednak nie aż tak bardzo jak zatrudnienie w spółkach BIZ. Spółki polskie tworzą mniej rozbudowane geograficznie struktury i rzadziej lokują centralę w innym województwie niż podmioty BIZ. Tabela 8. Zatrudnienie w podmiotach BIZ (spółkach BIZ zarejestrowanych w województwie łódzkim i jednostkach lokalnych) na tle zatrudnienia w województwa w latach 2000-2008 Udział pracujących w spółkach BIZ na tle ogółu pracujących w spółkach sektora prywatnego Udział pracujących w spółkach BIZ na tle ogółu pracujących w Sektorze przemysłowym (sekcje C+D+E+F) Udział przeciętnego zatrudnienia w przemysłowych spółkach BIZ na tle przeciętnego zatrudnienia w przemyśle (sekcje C+D+E) 6,2% 6,0% 6,7% 7,0% 7,1% 8,5% 9,7% 10,5% 12,2% 11,9% 12,2% 12,7% 13,6% 12,8% 15,0% 17,0% 18,0% 19,6% 15,0% 15,6% 16,4% 17,8% 17,1% 19,8% 23,5% 25,4% 26,5% Udział pracujących w spółkach BIZ na tle ogółu pracujących w Sektorze usługowym 3,7% 3,3% 3,0% 3,2% 3,2% 4,2% 5,0% 5,6% 7,3% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS w Łodzi oraz Rocznik Statystyczny województwa łódzkiego 2009, Urząd Statystyczny w Łodzi, Lodź 2010, Tablice przeglądowe II, s. 42-43 19

Wynagrodzenia w spółkach BIZ W latach 2000-2008 wynagrodzenia brutto w spółkach z udziałem kapitału zagranicznego zarejestrowanych w województwie łódzkim wzrastały równomiernie z ok. 2,3 tys. zł do ok. 3,4 tys. zł. Również w większości sekcji nastąpił wzrost płac przedstawia to wykres 8. Wykres 8. Przeciętne wynagrodzenia brutto w spółkach BIZ zarejestrowanych w województwie łódzkim w latach 2000-2008 według sekcji PKD w tys. zł 7,00 6,00 sekcja F 5,00 sekcja I 4,00 3,00 2,00 1,00 sekcja G OGÓŁEM sekcja D sekcja K sekcja H 0,00 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS w Łodzi W spółkach przetwórstwa przemysłowego wysokość wynagrodzeń była nieznacznie tylko niższa od przeciętnych wartości dla spółek BIZ. Z kolei w sekcji G, tj. w handlu i naprawach, wynagrodzenia nieznacznie przewyższały wartości przeciętne. Najwyższy wzrost wynagrodzeń zanotowano w spółkach budowlanych: z ok. 2,2 tys. zł do ponad 5,5 tys. zł. Relatywnie wysokie były również płace pracowników spółek transportowych i telekomunikacyjnych. Wzrastały one z ok. 3 tys. zł w 2000 r. i 2001 r. do 4,3 tys. zł w 2008 r. Jedynie w sekcji K (obsługa 20

nieruchomości i firm) nastąpił drastyczny spadek wynagrodzeń z wartości rzędu 5-6 tys. zł w latach 2001-2003 do ok. 2,5-3 tys. zł w latach 2004-2008. Zmiana ta towarzyszyła pojawieniu się w regionie łódzkim kilku dużych podmiotów zajmujących się obsługą księgowo-rozliczeniową firm. Nastąpiło wówczas znaczne zwiększenie zatrudnienia w tej sekcji, przez co działalność ta przestała mieć charakter prestiżowy, oparty na wyspecjalizowanej a przez to drogiej sile roboczej, a zaczęła się opierać na pracownikach bez doświadczenia, którzy kwalifikacje zdobywali podczas wewnętrznych szkoleń 7. W całym okresie najniższe wynagrodzenia otrzymywali pracownicy hoteli i gastronomii (sekcja H). Przeciętnie wynagrodzenia w drugiej grupie podmiotów BIZ tj. w jednostkach lokalnych podmiotów zarejestrowanych w innych województwach wzrosły z 2,4 tys. zł w 2000 r. do 3,2 tys. zł w 2008 r. ale były bardziej zmienne niż w spółkach zarejestrowanych w województwie. W przeciwieństwie do nich, nie wzrastały równomiernie w całym badanym okresie, ale często wahały się zobacz wykres 9. Najniższy poziom wynagrodzeń, będący efektem jednorazowego, znacznego spadku poziomu płac, zanotowano w 2004 r. Spadek ten zaobserwowano we wszystkich sekcjach z wyjątkiem spółek budowlanych (sekcji F). 7 Przykładem może być, świadczący usługi księgowe, Infosys. Firma ta rekrutowała swoich pracowników spośród studentów dowolnych kierunków ekonomicznych (niekoniecznie finansów i rachunkowości) lub nawet osoby po szkole średniej oferując im wynagrodzenia rządu 800-1200 zł. brutto w 2006 roku. 21

Wykres 9. Przeciętne miesięczne wynagrodzenia w jednostkach lokalnych podmiotów BIZ w latach 2000-2008 według sekcji PKD w tys. zł 4,50 4,00 3,50 3,00 2,50 2,00 1,50 1,00 0,50 sekcja F sekcja I sekcja G sekcja D OGÓŁEM sekcja K sekcja H 0,00 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS Przeciętnie najwyższe wynagrodzenia otrzymywali pracownicy spółek sekcji I (transport, magazynowanie i telekomunikacja). W latach 2000-2006 (z wyjątkiem 2004 r.) ich płace znacznie przewyższały wynagrodzenia w innych sekcjach. W ostatnich dwóch latach badania poziom wynagrodzeń zbliżył się do średniej dla wszystkich jednostek lokalnych. Największy udział w tak wysokich zarobkach mieli pracownicy telekomunikacji (dział 64): ich wynagrodzenia w całym okresie oscylowały wokół poziomu 4 tys. zł. Ustępowały jedynie płacom zatrudnionych w sekcji K (obsługa nieruchomości i firm), a ściślej pracownikom spółek zajmujących się pośrednictwem i obsługą nieruchomości (dział 70), firm leasingowych, z wyjątkiem leasingu finansowego (dział 71) oraz obsługi informatycznej i oprogramowania (dział 72). W tych działach przeciętne wynagrodzenie oscylowało wokół 4,5-5,5 tys. zł, (a w 2002 r. przekroczyło nawet 8 tys. zł). W przetwórstwie przemysłowym zarobki wzrosły z 2,3 tys. zł w 2000 r. do 3,4 tys. zł w 2008 r. Początkowo, tj. do 2003 r. były one niższe niż przeciętnie we wszystkich jednostkach lokalnych, a od 2004 r. wyższe. Najwięcej, tj. powyżej 4 tys. zł. w całym badanym okresie, zarabiali pracownicy 22

przedsiębiorstw produkujących maszyny i urządzenia (dział 29), najmniej natomiast pracownicy: przemysłu lekkiego (dział 17 i 18) ich wynagrodzenia nie przekraczały 2 tys. zł, spółek wytwarzających wyroby z gumy i tworzyw sztucznych (dział 25) ich wynagrodzenia wynosiły przeciętnie ok. 2 tys. zł; spółek produkujących artykuły spożywcze (dział 15) ich wynagrodzenia wynosiły przeciętnie ok. 2 tys. zł, tylko w 2005 r., 2007 r. i 2008 r. wzrosły do ok. 2,6 tys. zł. Na wykresie 10, zaprezentowano porównanie płac w spółkach zarejestrowanych w województwie łódzkim i w jednostkach lokalnych podmiotów, które działają w województwie, ale zarejestrowane są poza nim. Do 2003 roku przeciętnie więcej zarabiali pracownicy jednostek lokalnych, natomiast od 2004 roku wyższe wynagrodzenia otrzymują pracownicy spółek zarejestrowanych w Łódzkiem. Analiza wynagrodzeń w poszczególnych sekcjach pozwala zaobserwować dwie tendencje odzwierciedlone w wartościach ogólnych: po pierwsze, pracownicy spółek sekcji F, G i K zarejestrowanych w województwie łódzkim zarabiali więcej niż zatrudnieni w jednostkach lokalnych, a po drugie, w 2004 roku nastąpił znaczny spadek wynagrodzeń pracowników zatrudnionych w jednostkach lokalnych (dotyczyło to przeciętnych wartości wynagrodzeń dla wszystkich jednostek, jak również sekcji D, G, I i K). Największy przyrost wynagrodzeń zanotowano w budowlanych spółkach zarejestrowanych w województwie (sekcja F) płace wzrosły tam średnio 2,5 razy. Z kolei w sekcji K (obsługa nieruchomości i firm) wynagrodzenia w spółkach zarejestrowanych w województwie zmniejszyły się z 6,3 tys. w 2003 r. do 2,5 tys. w 2008 r. 23

Wykres 10. Zestawienie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w spółkach BIZ zarejestrowanych w województwie łódzkim i jednostkach lokalnych spółek zarejestrowanych w innych województwach w latach 2000-2008 w tys. zł. 4,00 3,50 3,00 OGÓŁEM 4,00 3,50 3,00 SEKCJA D 2,50 2,50 2,00 2,00 1,50 1,50 1,00 1,00 0,50 0,50 0,00 0,00 SEKCJA F SEKCJA G 6,00 4,00 5,00 3,50 3,00 4,00 2,50 3,00 2,00 2,00 1,50 1,00 1,00 0,50 0,00 0,00 24

2,50 2,00 1,50 1,00 0,50 SEKCJA H 5,00 4,50 4,00 3,50 3,00 2,50 2,00 1,50 1,00 SEKCJA I 0,00 7,00 SEKCJA K 0,50 0,00 6,00 5,00 w spółkach BIZ zarejestrowanych w województwie łódzkim 4,00 3,00 2,00 w jednostkach lokalnych spółek BIZ zarejestrowanych w innych województwach 1,00 0,00 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS Największe różnice w wynagrodzeniach pomiędzy spółkami zarejestrowanymi w województwie łódzkim i w innych województwach wystąpiły w sekcji F (budownictwo), sekcji G (handel i naprawy), a także w niektórych latach w sekcji I (transport, magazynowanie i łączność) i K (obsługa nieruchomości i firm). Różnice te dochodziły do tysiąca złotych, a w sekcji 25

K nawet do 2-3 tys. zł. Najmniejsze różnice w przeciętnym poziomie wynagrodzeń miedzy badanymi grupami wystąpiły w sekcji D (przetwórstwo przemysłowe). Relatywnie podobne były również zarobki pracowników sekcji H hotelarstwa i gastronomii (z wyjątkiem 2000 r.). Jednak warto zauważyć, że poziom płac w tej sekcji był najniższy ze wszystkich od 2000 r. do 2006 r. przeciętne miesięczne wynagrodzenia były praktycznie niezmienne wynosiły zaledwie ok. jednego tysiąca złotych. Dopiero w 2007 r. i 2008 r. odrobinę wzrosły, choć nadal były najniższe spośród wszystkich sekcji. Może to wynikać z dużej liczby pracowników zatrudnionych na części etatu, co w przypadku zwłaszcza punktów gastronomicznych jest bardzo popularne, a ponadto, ze specyfiki systemu wynagrodzeń. Wynagrodzenia w tej sekcji są bowiem w znacznej mierze oparte na napiwkach a nie oficjalnie wykazywanych płacach. Sprzyja temu struktura zatrudnienia, w której dominują studenci lub inni młodzi, niewykwalifikowani ludzie, którzy nie mają wysokich wymagań finansowych ani nie zwracają uwagi na kwestie ubezpieczeń społecznych (uzależnionych od oficjalnego poziomu płac). Wynagrodzenia w spółkach z kapitałem zagranicznym były wyższe niż przeciętne wynagrodzenia w regionie średnio o ok. 30%. W spółkach zarejestrowanych w województwie, przewaga ta była stabilna w czasie. W jednostkach lokalnych wynagrodzenia znacznie się wahały: w 2001 r. były o 50% wyższe niż w regionie, a w 2004 r. o 10 % niższe. Szczegółowe zestawienie przedstawia tabela 9. 26

Tabela 9. Wartość przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogółem w województwie łódzkim oraz w spółkach BIZ i jednostkach lokalnych w latach 2000-2008 Rok w województwie OGÓŁEM w zł A W spółkach BIZ zarejestrowanych w woj. łódzkim w zł W odniesieniu do A W jednostkach lokalnych spółek BIZ zarejestrowanych w innych województwach W w zł odniesieniu do A 2000 1 759 2 304 130,9% 2 413 137,1% 2001 1 875 2 420 129,4% 2 803 149,9% 2002 1 966 2 621 133,1% 2 848 144,6% 2003 2 024 2 583 127,9% 2 813 139,3% 2004 2 123 2 640 124,5% 1 924 90,7% 2005 2 188 2 828 129,1% 2 402 109,7% 2006 2 287 3 082 134,6% 2 463 107,6% 2007 2 470 3 191 129,2% 2 547 103,1% 2008 2 740 3 371 123,0% 3 214 117,3% Źródło: opracowanie własne na podstawie niepublikowanych danych GUS oraz Rocznika statystycznego województwa łódzkiego za lata 2003-2009, Urząd Statystyczny w Łodzi, Łódź, lata 2003-2009, Tabl. 4 W poszczególnych sekcjach wynagrodzenia w spółkach z kapitałem zagranicznym także były wyższe niż przeciętnie w regionie. W przetwórstwie przemysłowym (sekcja D) zatrudnieni w spółkach BIZ zarabiali około 40-50% więcej niż przeciętnie w tej sekcji. Najwięcej w porównaniu do średniej dla województwa zarabiali pracownicy spółek budowlanych (sekcja F) zarejestrowanych w województwie. Przewaga ich wynagrodzeń od 2002 r. wynosiła 80-110%. Pracownicy jednostek lokalnych w tej sekcji zarabiali średnio 30-50% więcej niż przeciętnie w regionie. Najmniej, także w odniesieniu do przeciętnej płacy w województwie, zarabiali pracownicy sekcji H (hotelarstwo i gastronomia). Z wyjątkiem 2000 r. ich pensje były średnio o 30-40 % niższe. 27

Na początku badanego okresu w spółkach sekcji G, H oraz K pracownicy spółek z kapitałem zagranicznym zarejestrowanych w województwie zarabiali około 2 razy więcej niż pracownicy wszystkich firm w tych sekcjach w regionie. Płaca osób zatrudnionych w jednostkach lokalnych również był wyższa, ale nie odbiegała tak znacząco do średniej dla województwa zobacz wykres 11. Wykres 11. Przeciętne miesięczne wynagrodzenia w województwie łódzkim oraz w spółkach BIZ w 2000 r. (w tys. zł) 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 OGÓŁEM sekcja D sekcja F sekcja G sekcja H sekcja I sekcja K sekcja N sekcja O średnia dla województwa średnia dla spółek BIZ zarejestrowanych w województwie łódzkim średnia dla jednostek loklanych podmiotów BIZ zarejestrowanych w innych województawach Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS w Łodzi oraz Rocznika statystycznego województwa łódzkiego 2009, Urząd Statystyczny w Łodzi, Łódź 2009, Tabl. 4 W 2004 r. pracownicy spółek BIZ zarejestrowanych w województwie zarabiali więcej niż przeciętnie w województwie w danej sekcji (z wyjątkiem sekcji H i N) zobacz wykres 12. Pracownicy firm budowlanych BIZ zarabiali dwa razy więcej niż przeciętnie w sektorze F, natomiast pracownicy sekcji G i O o ok. 70% więcej. Znacznie niższe były płace osób zatrudnionych w jednostkach lokalnych. W spółkach sektora usługowego (sekcje H, I, K, N) 28

zarabiali nawet mniej niż inni pracownicy przeciętnie w regionie. Wykres 12. Przeciętne miesięczne wynagrodzenia w województwie łódzkim oraz w spółkach BIZ w 2004 r. (w tys. zł) 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 OGÓŁEM sekcja D sekcja F sekcja G sekcja H sekcja I sekcja K sekcja N sekcja O średnia dla województwa średnia dla spółek BIZ zarejestrowanych w województwie łódzkim średnia dla jednostek loklanych podmiotów BIZ zarejestrowanych w innych województawach Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS w Łodzi oraz Rocznika statystycznego województwa łódzkiego 2005, Urząd Statystyczny w Łodzi, Łódź 200, Tabl. 4 W 2008 r. nastąpiła korzystna zmiana relacji wynagrodzeń w spółkach BIZ i jednostkach lokalnych do średniej dla regionu. Zarówno w całej grupie przedsiębiorstw, jak i w większości sekcji płace znacznie wyrównały się, szczególnie pomiędzy spółkami BIZ zarejestrowanymi w województwie i jednostkami lokalnymi zobacz wykres 13, choć nadal więcej zarabiali pracownicy spółek zarejestrowanych w województwie. Ponadto, przewaga wynagrodzeń w podmiotach BIZ wobec wszystkich spółek w regionie także była mniejsza niż w poprzednich latach (zobacz Aneks 1). Od średniej najbardziej odbiegały wynagrodzenia w spółkach budowlanych były dwukrotnie wyższe niż w regionie, oraz w hotelarstwie i gastronomii były niższe niż w regionie. 29

Wykres 13. Przeciętne miesięczne wynagrodzenia w województwie łódzkim oraz w spółkach BIZ w 2008 r. (w tys. zł) 6 5 4 3 2 1 0 OGÓŁEM sekcja D sekcja F sekcja G sekcja H sekcja I sekcja K sekcja N sekcja O średnia dla województwa średnia dla spółek BIZ zarejestrowanych w województwie łódzkim średnia dla jednostek loklanych podmiotów BIZ zarejestrowanych w innych województawach Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS w Łodzi oraz Rocznika statystycznego województwa łódzkiego 2009, Urząd Statystyczny w Łodzi, Łódź 2009, Tabl. 4 Podsumowując, w okresie 2000-2008 nastąpiły korzystne zmiany w poziomie wynagrodzeń. Przede wszystkim przeciętne płaca w spółkach BIZ wzrosła o ok. połowę, a w jednostkach lokalnych o 1/3. Początkowo wynagrodzenia w spółkach BIZ były o 30-40% wyższe niż średnio w regionie, a pod koniec okresu już tylko o ok. 20%. Ponadto różnice pomiędzy wynagrodzeniami oferowanymi przez spółki BIZ zarejestrowane w województwie a jednostkami lokalnymi także się zmniejszyły. Świadczy to o wyrównywaniu poziomu płac, co z jednej strony sprawia, ze rynek pracy staje się bardziej przejrzysty, a po drugie może dowodzić wyrównywania się także produktywności pracy w badanych grupach przedsiębiorstw. 30

Aneks Klasyfikacja PKD 2004 (sektory, sekcje i działy) SEKTOR I ROLNICZY SEKCJA A ROLNICTWO, ŁOWIECTWO I LEŚNICTWO 01 rolnictwo, łowiectwo, włączając działalność usługową 02 leśnictwo, włączając działalność usługową SEKCJA B RYBACTWO 05 rybactwo, włączając działalność usługową SEKTOR II PRZEMYSŁOWY SEKCJA C GÓRNICTWO 10 górnictwo węgla kamiennego i brunatnego (lignitu); wydobywanie torfu 11 górnictwo ropy naftowej i gazu ziemnego, włączając działalność usługową 12 górnictwo rud uranu i toru 13 górnictwo rud metali 14 pozostałe górnictwo SEKCJA D PRZETWÓRSTWO PRZEMYSŁOWE 15 produkcja artykułów spożywczych i napojów 16 produkcja wyrobów tytoniowych 17 włókiennictwo 18 produkcja odzieży i wyrobów futrzarskich 19 produkcja skór wyprawionych i wyrobów ze skór wyprawionych 20 produkcja drewna i wyrobów z drewna oraz z korka (z wyłączeniem mebli), wyrobów ze słomy i materiałów używanych do wyplatania 21 produkcja masy włóknistej, papieru oraz wyrobów z papieru 22 działalność wydawnicza; poligrafia i reprodukcja zapisanych nośników informacji 23 wytwarzanie koksu, produktów rafinacji ropy naftowej i paliw jądrowych 24 produkcja wyrobów chemicznych 25 produkcja wyrobów gumowych i z tworzyw sztucznych 26 produkcja wyrobów z pozostałych surowców niemetalicznych 27 produkcja metali 28 produkcja metalowych wyrobów gotowych, z wyłączeniem maszyn i urządzeń 29 produkcja maszyn i urządzeń, gdzie indziej niesklasyfikowana 31

30 produkcja maszyn biurowych i komputerów 31 produkcja maszyn i aparatury elektrycznej, gdzie indziej niesklasyfikowana 32 produkcja sprzętu i urządzeń radiowych, telewizyjnych i telekomunikacyjnych 33 produkcja instrumentów medycznych, precyzyjnych i optycznych, zegarów i zegarków 34 produkcja pojazdów samochodowych, przyczep i naczep 35 produkcja pozostałego sprzętu transportowego 36 produkcja mebli; działalność produkcyjna, gdzie indziej niesklasyfikowana 37 przetwarzanie odpadów SEKCJA E WYTWARZANIE I ZAOPATRYWANIE W ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ, GAZ, WODĘ 40 wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę 41 pobór, uzdatnianie i rozprowadzanie wody SEKCJA F BUDOWNICTWO 45 budownictwo SEKTOR III USŁUGOWY SEKCJA G HANDEL HURTOWY I DETALICZNY; NAPRAWA POJAZDOW SAMOCHODOWYCH, MOTOCYKLI ORAZ ARTYKUŁOW UŻYTKU OSOBISTEGO I DOMOWEGO 50 sprzedaż, obsługa i naprawa pojazdów samochodowych i motocykli; sprzedaż detaliczna paliw do pojazdów samochodowych 51 handel hurtowy i komisowy, z wyłączeniem handlu pojazdami samochodowymi, motocyklami 52 handel detaliczny, z wyłączeniem sprzedaży pojazdów samochodowych, motocykli; naprawa artykułów użytku osobistego i domowego SEKCJA H HOTELE I RESTAURACJE 55 hotele i restauracje SEKCJA I TRANSPORT, GOSPODARKA MAGAZYNOWA I ŁĄCZNOŚĆ 60 transport lądowy; transport rurociągowy 61 transport wodny 62 transport lotniczy 63 działalność wspomagająca transport; działalność związana z turystyką 64 poczta i telekomunikacja 32

SEKCJA J POŚREDNICTWO FINANSOWE 65 pośrednictwo finansowe, z wyłączeniem ubezpieczeń i funduszów emerytalno- rentowych 66 ubezpieczenia oraz fundusze emerytalno- rentowe, bez gwarantowanej prawnie opieki społecznej 67 działalność pomocnicza związana z pośrednictwem finansowym i ubezpieczeniami SEKCJA K OBSŁUGA NIERUCHOMOŚCI, WYNAJEM I USŁUGI ZWIĄZANE Z PROWADZENIEM DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 70 obsługa nieruchomości 71 wynajem maszyn i urządzeń bez obsługi oraz wypożyczanie artykułów użytku osobistego i domowego 72 informatyka 73 działalność badawczo-rozwojowa 74 działalność gospodarcza pozostała SEKCJA L ADMINISTRACJA PUBLICZNA I OBRONA NARODOWA; OBOWIĄZKOWE UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE I POWSZECHNE UBEZPIECZENIE ZDROWOTNE 75 administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i powszechne ubezpieczenie zdrowotne SEKCJA M EDUKACJA 80 edukacja SEKCJA N OCHRONA ZDROWIA I POMOC SPOŁECZNA 85 ochrona zdrowia i pomoc społeczna SEKCJA O DZIAŁALNOŚĆ USŁUGOWA KOMUNALNA, SPOŁECZNA I INDYWIDUALNA, POZOSTAŁA 90 odprowadzanie i oczyszczanie ścieków, gospodarowanie odpadami, pozostałe usługi sanitarne i pokrewne 91 działalność organizacji członkowskich, gdzie indziej niesklasyfikowana 92 działalność związana z kulturą, rekreacją i sportem 93 działalność usługowa pozostała SEKCJA P GOSPODARSTWA DOMOWE ZATRUDNIAJĄCE PRACOWNIKOW 95 gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników 96 gospodarstwa domowe produkujące wyroby na własne potrzeby 97 gospodarstwa domowe świadczące usługi na własne potrzeby SEKCJA Q ORGANIZACJE I ZESPOŁY EKSTERYTORIALNE 99 organizacje i zespoły eksterytorialne 33