Wyświetlacze Typy wyświetlaczy a) Świecący gaz b) Elektrody Fosfor c) Zespół układów odchylających i sterowania Działa elektronowe Wiązka elektronów Ekran katodoluminescencyjny d) Ekran katodoluminescencyjny Strumień elektronów Układ sterowania elektronami Działo elektronowe Schemat ekranu plazmowego (a) i elektroluminecencyjnego (b). Ekrany (c) i (d) są typu CRT 1
1) macierzowe uniwersalne wskaźniki alfanumeryczne, 2) przenośne ekrany służące do zobrazowania informacji, 3) wielkoformatowe wyświetlacze do zastosowań telewizyjnych Najbardziej znane: Lampy elektropromieniowe ( CRT, ang. Cathode Ray Tube) Wyświetlacze ciekłokrystaliczne (LCD) Wyświetlacze: pasywne i aktywne. Ekran plazmowy Zalety: - duży kąt widzenia i duży kontrast -duże rozmiary (powyżej 70 ), - odporność na zakłócenia. Wady: - Wielkość piksela 0.3 mm, cena. Wyświetlacze elektroluminescencyjne 2
a) Tunelowanie kwantowo - mechaniczne hν b) Proces lawinowy + hν Mechanizmy prowadzące do elektroluminescencji Zalety: Trwałość, na ponad 1000 h. Wady: Duży pobór mocy. Niewielka wydajność. Trudności z barwami. Natężenie [j.w] 1 0.8 0.6 0.4 0.2 Akcja laserowa (x 0.1) Fotoluminescencja 500 550 600 650 700 Długość fali [nm] Widmo fotoluminescencji oraz widmo emisji laserowej w folii PPV poly(p-fenylu winylu), wzbudzenie optyczne 3
Diody elektroluminescencyjne OLED (ang. Organic Light Emitting Diods) lub LEP (ang. Light Emitting Polymers) Zalety: Małe napięcia sterujące (kilka V). Niewielka grubość wyświetlacza (warstwa:kilkudziesiąt m). Taniaiłatwa produkcja ekranów bez ograniczenia wielkości. Wyświetlacze katodoluminescencyjne ekrany CRT, ang. Cathode Ray Tube) Na ekranie: od strony działa elektronowego - folia aluminiowej (ok. 0.1 m) iwarstwy fosforu (granuleki o średnicy ok. 5 m. Rola folii: odprowadzenie gromadzącego się ładunku i odbijanie promieniowania. Barwy emitowane przez luminofory: zielona (Zn x Cd 1 x S), niebieska (ZnS:Ag) czerwona (Y 2 O 2 S:Eu, Tb). Ekran CRT odbiornika TV: - w Europie - 625 linii poziomych (system PAL), 4
-wusa 525 linii (system NTSC). High Definition CRT 1125 linii. Wady: mały stosunek powierzchni ekranu do objętości, energochłonność. Ekrany CRT z emisją polową (ekrany FED, od ang. Field Emission Displays). Cienkie CRT (ang. ThinCRT) Wyświetlacze ciekłokrystaliczne Mezofaza. Kryształy: nematyczne, smektyczne,cholesteryczne Ogólny wzór strukturalny A C B PAA (p-azoksyanizol) O CH 3 O N N OCH 3 MBBA (4-n-butylo-N-(metoksybenzylideno)-anilina CH O 3 CH 3 N CH 4 9 PCB (4 - pentylo - 4 - cjano dwufenyl) HC 11 5 CN Budowa cząsteczek ciekłych kryształów i wybrane związki 5
Struktura nematyczna Struktura smektyczna Struktura cholesteryczna Zalety nematyków Słabe oddziaływania międzymolekularne. Anizotropia optyczna i elektryczna Czułość na pole elektryczne. Dużą oporność (do 10 16 cm). Wady nematyków Są stosunkowo wolne. Nie są bistabilne. Zalety ekranów LCD Łatwość obsługi. Niewielkie wymagania energetyczne. Dobry kontrast obrazu, w tym barwnego. - Niezawodność działania. 6
Efekt dynamicznego rozpraszania (ang. dynamic scatering) Stan wyjściowy Słabe pole elektryczne Silne pole elektryczne Efekt dynamicznego rozpraszania Efekt skręconego nematyka (ang. Twist-effect, Twisted Nematic TN) Widok z boku Widok z góry Efekt skręconego nematyka 7
Komórka wyświetlacza Polaryzatory a) b) Działanie wyświetlacza ciekłokrystalicznego Efekt Gość Gospodarz (ang. Guest Host effect) Cząsteczki ciekłego kryształu Cząsteczki barwnika Polaryzatory Elektrody Absorpcja Absorpcja Długość fali Długość fali Efekt Gość-Gospodarz 8
Bez wad nematyków smektyki C (S C ). θ θ x θ θ x y y Działanie wyświetlacza ciekłokrystalicznego w fazie smektyk C Efekt powierzchniowej stabilizacji dielektryka (ang. Surface Stabilized Ferroelectric Liquid Crystal SSFLC). Opóźnienie wynosi 2 d n e n o, o gdzie: d jest grubością komórki. Jeżeli, płaszczyzna polaryzacji obraca się o90 o. 9
Inne efekty Efekt superskręconego nemetyka (ang.supertwisted Nematic STN) kąt skręcenia struktury od 180 o do 240 o. Efekt zmiany dwójłomności warstwy o skręceniu 270 o (ang. Supertwisted Birefringence Effect SBE). Ekrany z przejściami fazowymi cholesteryk nematyk (ang. Cholesteric Nematic Phase Change ChNPC). Wada:stosunkowo wysokie napięcie sterujące. 10
Sterowanie pikseli Tranzystor cienkowarstwowy TFT (ang. Thin Film Transistor) Linie adresowe Bramka Tranzystor MOS Dren Źródło LCD Kondensator magazynujący Element matrycy aktywnej z TFT Filtr ochronny Warstwa refleksyjna Polaryzator Szkło Wspólna elektroda Filtr barwny CdSe Dielektryk Izolator Ciekły kryształ Kondensator Szkło Polaryzator Elektroda (źródło) Elektroda (bramka) Elektroda (dren) Wyjściowy kontakt Możliwa realizacja układu sterowania z matrycą aktywną z TFT na CdSe 11
Literatura 1. A. Adamczyk, Niezwykły stan materii, Ciekłe kryształy, Wiedza Powszechna, Warszawa 1981. 2. J. Wilson, J. F. Hawkes, Optoelectronics an introduction, Prentice Hall, New York 1989. 3. J. Żmija, J. Zieliński, J. Parka, E. Nowinowski-Kruszelnicki, Displeje ciekłokrystaliczne, PWN,Warszawa 1993. 4. F. G. Smith, T. A.King, Optics and photonics, John Wiley & Sons, New York Toronto 2000. 5. B. E. A. Saleh, M. C. Teich, Fundamentals of photonics, John Wiley & Sons, New York Toronto 1991. 6. B. Ziętek, Optoelektronika, Wydawnictwo UMK, Toruń 2004. 12