Gleby
Co to jest gleba? Gleba to zewnętrza powłoka litosfery, składająca się z cząstek mineralnych i organicznych oraz wody i powietrza. Jest rezultatem procesów glebotwórczych, polegających na przekształceniu zwietrzeliny wskutek działania m.in. wody, powietrza, bakterii. O tempie tych procesów decydują czynniki glebotwórcze. skała macierzysta warunki wodne rzeźba terenu klimat CZYNNIKI GLEBOTWÓRCZE czas działalność człowieka roślinność i zwierzęta
PROCES GLEBOTWÓRCZY Procesy przygotowawcze wietrzenie fizyczne wietrzenie chemiczne wietrzenie biologiczne Właściwe procesy glebotwórcze humifikacja (rozkład substancji organicznych pod wpływem bakterii i grzybów) mineralizacja (przemiana związków organicznych w mineralne) Procesy przemieszczania się w glebie związków mineralnych i organicznych grawitacja infiltracja wód opadowych krążenie wód zaskórnych działalność organizmów żywych W pełni wykształcony profil z poziomami glebowymi
Etapy powstawania gleby
Poziomy glebowe W wyniku procesu glebotwórczego powstają poziomy glebowe. Różnią się one grubością, barwą, składem chemicznym oraz zawartością materii organicznej. 1. Ściółka- płytka warstwa słabo rozłożonych szczątków organicznych. 2. Poziom próchniczy- decyduje o żyzności gleby. Składa się z substancji pochodzących z rozkładu szczątków roślinnych i zwierzęcych. Próchnica jest dla roślin źródłem cennych składników mineralnych. 3. Poziom wymywania wsiąkające w glebę wody opadowe lub roztopowe wymywają stąd związki mineralne i substancje organiczne. 4. Poziom wmywania- najbogatsza w związki chemiczne warstwa gleby. Tu osadzają się składniki wypłukane z poziomów położonych wyżej. 5. Zwietrzelina skały macierzystej- warstwa złożona z różnej wielkości fragmentów skały macierzystej. 6. Skała macierzysta- niezwietrzała część skały, która nie ulega procesom glebotwórczym.
Rozmieszczenie gleb na świecie
Podział gleb GLEBY STREFOWE (gleby charakterystyczne dla poszczególnych stref klimatycznoroślinnych) ASTREFOWE (gleby powstające pod większym wpływem lokalnych, niestrefowych czynników glebotwórczych)
Gleby tundrowe (glejowe) Występują na obszarach o klimacie subpolarnym. Ich rozwój ogranicza wieloletnia zmarzlina oraz niska temperatura powietrza hamująca wzrost roślinności. Charakteryzują się kwaśnym lub bardzo kwaśnym odczynem, małą zawartością próchnicy, niską żyznością oraz są bardzo płytkie. Często zachodzi w nich proces oglejenia (odtlenienie związków żelaza, w warunkach silnego uwilgotnienia spowodowanego wysokim poziomem wód gruntowych, skutkiem tego procesu jest szarozielonkawe lub szaroniebieskie zabarwienie gleby).
Bielicowe Występują w klimacie umiarkowanym chłodnym, najczęściej na utworach polodowcowych (piaskach, żwirach, glinach, iłach) i w lasach iglastych(tajga). Charakteryzują się bardzo kwaśnym odczynem, mają słabo rozwinięty poziom próchniczny, wyraźny poziom wymywania (niemal zupełnie biały), a pod nim występuje wyraźny poziom wmywania. Bielice są glebami mało żyznymi.
Gleby brunatne Występują w strefie klimatu umiarkowanego ciepłego morskiego. Tworzą się pod lasami mieszanymi i liściastymi, na podłożu zbudowanym z glin, pisków gliniastych i lessów. Struktura poziomu próchnicznego jest wyraźnie wykształcona. Brunatna barwa tych gleb jest wynikiem procesu brunatnienia. Mają słabo rozwinięty poziom wymywania. Są średnio żyzne leczy przy odpowiednim nawożeniu dają wysokie polony. Cechuje je odczyn odczyn obojętny lub lekko kwaśny.
Gleby płowe Podobnie jak gleby brunatne występują na obszarach pokrytych lasami liściastymi i mieszanymi, w strefie klimatu umiarkowanego ciepłego morskiego i przejściowego. Wykształciły się na podłożu bogatym w minerały ilaste, dzięki którym górne warstwy gleby mają jasną, płową barwę. Gleby kasztanowe Występują na obszarach o klimacie umiarkowanym ciepłym suchym, podzwrotnikowym oraz zwrotnikowym suchym, pod pokrywą roślinności trawiastej. Czerwone zabarwienie tych gleb wiąże się z obecnością w nich tlenków żelaza. Należą do bardzo żyznych - dają wysokie plony przy odpowiednim nawodnieniu
Występują na obszarach o klimacie umiarkowanym ciepłym kontynentalnym, najczęściej na utworach lessowych, przy udziale roślinności trawiastej. Charakteryzują się bardzo grubym poziomem próchniczym dochodzącym nawet do 1 m. Są najżyźniejszymi glebami świata. Ogromną żyzność zawdzięczają bardzo grubej warstwie próchniczej. Czarnoziemy
Szaroziemy,buroziemy,gleby pustynne Występują w strefie klimatu zwrotnikowego i podzwrotnikowego na obszarach o skąpej roślinności, wysokiej temperaturze powietrza i niskich opadach atmosferycznych. Ilość próchnicy jest nie wielka, stąd szare zabarwienie tych gleb, często są zasolone.
Czerwone i czerwonożółte gleby ferralitowe Występują w klimacie równikowym wybitnie wilgotnym, na obszarach które porasta wiecznie zielony las równikowy. Mimo obecności bujnej roślinności, gleby te odznaczają się małą zawartości próchnicy. Jest to spowodowane intensywnym przemywaniem gleby wskutek dużych obszarów atmosferycznych, a tym samym ograniczeniem możliwości akumulacji próchnicy. Charakteryzują się silnym kwaśnym odczynem, niewielką zawartością krzemionki.
Czerwonoziemy i żółtoziemy Występują na obszarach o klimacie podzwrotnikowym monsunowym, zwrotnikowym i zwrotnikowym morskim. Powstają pod bujną roślinnością leśną. Duża zawartość związków żelaza lub gliny nadaje tym glebom charakterystyczne czerwone lub żółte zabarwienie. Zawierają małe ilości próchnicy. Są trudne w uprawie.
Gleby cynamonowe Występują w klimacie podzwrotnikowym śródziemnomorskim, na podłożu skał węglanowych, kształtują się na terenach porośniętych suchymi lasami i zaroślami. Są dość żyzne lecz podatne na erozję. Terra rossa Występują również w klimacie podzwrotnikowym śródziemnomorskim, na podłożu skał węglanowych. Mają jaskrawoczerwoną barwę.
Mady(gleby aluwialne) Występują w dolinach i deltach rzecznych, gdzie regularnie dochodzi do wezbrań, podczas których występuje akumulacja aluwiów: mułów, piasków i żwirów. Są bardzo żyzne, a obszary ich występowania należą do obszarów najczęściej zaludnionych.
Rędziny Są to gleby, których cechy i rozmieszczenie są związane przede wszystkim ze skałą macierzystą. Stanowią skały wapienne, margle, dolomity. Z tego względu są to gleby zasobne niezbędne dla rozwoju roślin węglan wapnia, a ich zasadowy odczyn, w połączeniu z odczynem ściółki lasów liściastych, chroni warstwę próchniczą przed wymywaniem i skutkami kwaśnych deszczów. Są to gleby bogate w próchnicę. Są bardzo żyzne, jednak trudne w uprawie ze względu na liczne odłamki skał.
Czarne ziemie Powstają w zagłębieniach terenu z wysokim poziomem wód gruntowych, przy udziale roślinności łąkowej. Mają gruby poziom próchniczy o czarnej barwie. Są żyzne, lecz trudne w uprawie. Gleby bagienne Występują w miejscach, gdzie zwierciadło wód podziemnych zalega płytko pod powierzchnią ziemi. Zazwyczaj w profilu tych gleb występuje sinoniebieski poziom glejowy. Mimo, że zawierają dużo próchnicy są mało żyzne.
Gleby wulkaniczne Powstają na obszarach występowania skał wulkanicznych, np. na pokrywach bazaltowych(północny Dekan, Wyżyna Abisyńska), oraz na tufach wulkanicznych(jawa). Należą do gleb stosunkowo żyznych. Charakteryzują się ciemną barwą i dużą zawartością próchnicy. Gleby górskie Występują na obszarach górskich we wszystkich strefach klimatycznych. Są to gleby inicjalne -słabo wykształcone, o płytkim profilu glebowym. Należą do gleb mało żyznych, z reguły wykorzystywanych pod pastwiska.
Wykonały : Martina Herdzin Magdalena Nowaczyk Źródła: R. Malarz, M. Więckowski Oblicza geografii 1 - zakres rozszerzony B. Lenartowicz, E. Wilczyńska, M. Wójcik Geografia na czasie - zakres rozszerzony