Œladami ydowskimi po Kaszubach Przewodnik Jüdische Spuren in der Kaschubei in Reisehandbuch
O DC Z Y T U J C M O W Ê K A M N D S P R A C H D R S T N L S N
Œladami ydowskimi po Kaszubach Przewodnik Jüdische Spuren in der Kaschubei in Reisehandbuch pod red. / hg. von Mi³os³awa Borzyszkowska-Szewczyk Christian Pletzing
Gefördert durch / Dofinansowane przez die Stiftung rinnerung, Verantwortung und Zukunft und die Robert Bosch Stiftung im Programm GSCHCHTSWRKSTATT UROPA. undacjê Pamiêæ, Odpowiedzialnoœæ i Przysz³oœæ i undacjê im. Roberta Boscha w ramach programu GSCHCHTSWRKSTATT UROPA. 2010 Academia Baltica, Lübeck 2010 nstytut Kaszubski, Gdañsk 2010 Martin Meidenbauer Verlagsbuchhandlung, München 2010 Daunpol sp. z o.o. Wydawnictwo Kartograficzne, Warszawa (Karten / mapy) Alle Rechte vorbehalten. Dieses Werk einschließlich aller seiner Teile ist urheberrechtlich geschützt. Jede Verwertung außerhalb der Grenzen des Urhebergesetzes ohne schriftliche Zustimmung des Verlages ist unzulässig und strafbar. Das gilt insbesondere für Nachdruck, auch auszugsweise, Reproduktion, Vervielfältigung, Übersetzung, Mikroverfilmung sowie Digitalisierung oder inspeicherung und Verarbeitung auf Tonträgern und in elektronischen Systemen aller Art. Wszystkie prawa zastrze one. adna czêœæ ani ca³oœæ nie mo e byæ reprodukowana ani przetwarzana w sposób elektroniczny, mechaniczny, fotograficzny i inny; nie mo e byæ u yta do innej publikacji oraz przechowywana w jakiejkolwiek bazie danych bez pisemnej zgody Wydawcy. Recenzenci / Rezensenten prof. dr hab. Mieczys³aw Wojciechowski prof. dr hab. Grzegorz Berent Dr. Peter Letkemann Opracowanie graficzne i sk³ad / Satz und Layout Anna Maciejewska Maciej Ostoja-Lniski oto / otos Uczestnicy projektu oraz / Projektteilnehmer und Kazimierz Rolbiecki Zdjêcia na ok³adce / Umschlagbilder Gerda Dudzik, Wojciech Gruszczyñski, Gabriele Lesser T³umaczenie wstêpu na jêzyk niemiecki / Übersetzung der inleitung in das Deutsche Zofia Bartz Korekta tekstu polskiego / Korrektur des polnischen Textes S³awina Kwidziñska Wydawcy / Herausgebende nstitutionen ACADMA BALTCA 23552 Lübeck, Hoghehus, Koberg 2 NSTYTUT KASZUBSK w Gdañsku 80-837 Gdañsk, ul. Straganiarska 20-22 Druk i oprawa / Druck und inband Wydawnictwo BRNARDNUM Sp. z o.o. 83-130 Pelplin, ul. Biskupa Dominika 11 SBN 978-3-89975-178-9 SBN 978-9-78838-920-0
Spis treœci nhalt Przedmowa Vorwort... 8 Wprowadzenie. Z dziejów ydów na Kaszubach inführung. Aus der Geschichte der Juden in der Kaschubei... 16 Micha³ Szulc KASZUBY PÓ NOCN ŒRODKOW NORDOWÉ Ë WSTRZÉDNÉ KASZËBË NÖRDLCH UND MTTLR KASCHUB Puck Pùck Putzig... 71 Magdalena Abraham-Diefenbach Wejherowo Wejrowò Neustadt... 89 va Dangendorf, Andrzej Hoja, Stefan Zollhauser n Lasy Piaœnickie Piôsznicczi Lasë Piasnitzer Wald... 104 va Dangendorf, Andrzej Hoja, Stefan Zollhauser n Bolszewo Bòlszéwò Bohlschau... 108 Yoav A. Sapir Kartuzy Kartùzë Karthaus... 113 Rebekka Denz, Katarzyna Koñczal, n Chmielno i Pintusowie Chmielno und die amilie Pintus... 134 Koœcierzyna Kòscérzëna Berent... 153 Rebekka Denz, Katarzyna Koñczal n Dziemiany Dzémiónë Außenarbeitslager Bruß-Sophienwalde... 172 n Zdroje Zdroje Sdroien... 180
PO UDN KASZUB PÒ NOWÉ KASZËBË SÜDLCH KASCHUB Chojnice Chòjnice Konitz... 187 Brusy i okolice Brusë ë òkalè Bruß und Umgebung... 207 Czersk Czérsk Czersk... 215 Cz³uchów Cz³ëchòwò Schlochau... 223 TRÓJMASTO GDNÔ, GDUÑSK Ë SOPÒTË GDNGN, DANZG UND ZOPPOT Gdynia Gdiniô Gdingen... 235 Roland Borchers Gdañsk Gduñsk Danzig... 252 va Dangendorf, Andrzej Hoja, Stefan Zollhauser Sopot Sopòtë Zoppot... 307 Rebekka Denz, Katarzyna Koñczal KASZUBY ZACHODN ZOCHÔDNÉ KASZËBË D WSTLCH KASCHUB S³upsk S³ëpsk Stolp... 329 Magdalena Abraham-Diefenbach, Jenny Gebel, Micha³ Szulc Lêbork Lãbòrg Lauenburg... 355 Magdalena Abraham-Diefenbach, Jenny Gebel, Micha³ Szulc Bytów Bëtowò Bütow... 371 Stutthof... 386 Hanna Jurczyk, Anne Kuka, Agnieszka Kilikowska Podziêkowania Danksagung... 403 S³owniczek Glossar... 406 Rebekka Denz, Micha³ Szulc Literatura Literatur... 424 nformacja o autorach Zu den Autorinnen und Autoren... 436 Wykaz ilustracji Abbildungsnachweis... 4xx