Przegląd projektów Priorytet V - Dobre rządzenie Program Operacyjny Kapitał Ludzki

Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej / Ministry of Labour and Social Policy Przegląd projektów Priorytet V - Dobre rządzenie Program Operacyjny Kapitał Ludzki Review of projects Priority II - Good Governance Human Capital Operational Programme www.kapitalludzki.gov.pl

Wydawca / Publisher Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej / Ministry of Labour and Social Policy Departament Wdrażania Europejskiego Funduszu Społecznego / Department of Implementing the European Social Fund ul. Nowogrodzka 1/3/5, 00-513 Warszawa / 1/3/5 Nowogrodzka Street, 00-513 Warsaw, Poland tel. +4822 661 10 00, fax +4822 661 13 36 www.kapitalludzki.gov.pl Opisy projektów / Descriptions of projects dr Bożena Diaby, Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej / Ministry of Labour and Social Policy Projekt graficzny / Graphic design Mariusz Marciniak-Grodecki, Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej / Ministry of Labour and Social Policy Zdjęcia / Photos FOTOGRAFIA Łukasz Stępniak, focusstudio.net Egzemplarz bezpłatny / Free copy Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Publicatiion was co-financed with European Union funds by European Social Fund

Przegląd projektów Priorytet V - Dobre rządzenie Program Operacyjny Kapitał Ludzki Warszawa, wrzesień 2013 r. Review of projects Priority V: Good Governance Human Capital Operational Programme Warsaw, Poland, September 2013

Słowo wstępu / Introduction Słowo wstępu / Introduction Szanowni Państwo, Dear Sir or Madame, Właściwy podział ról między partnerami społeczno-gospodarczymi w zakresie realizacji zadań publicznych stanowi istotny element sprawnej i efektywnej administracji. Obecna kondycja trzeciego sektora oraz partnerów społecznych wskazuje, że ich potencjał nie jest w pełni wykorzystywany, tak aby mogli należycie wypełniać przypisane im funkcje i brać czynny udział w życiu publicznym. The appropriate division of roles between the socio-economic partners in the delivery of public functions is an important component of efficient and effective administration. The current condition of the third sector and social partners indicates that their potential is not fully exploited, so that they can properly perform their functions and take an active part in public life. Minister Pracy i Polityki Społecznej / Minister of Labour and Social Policy Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej (MPiPS) nadzoruje wdrażanie tych obszarów wsparcia przewidzianych w ramach Priorytetu V Dobre rządzenie Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL), które służą zapewnieniu partnerskiego modelu współpracy administracji oraz organizacji pozarządowych i partnerów społecznych (organizacji pracodawców i pracowników). Mowa tu o Działaniu 5.4 Rozwój potencjału trzeciego sektora oraz Działaniu 5.5 Rozwój dialogu społecznego PO KL. The Ministry of Labour and Social Policy (MLSP) oversees the implementation of these areas of support provided under the Priority V Good Governance of the Human Capital Operational Programme (HC OP), which ensure the partnership model of cooperation between the administration and non-governmental organizations and the social partners (employers and employees organisations). We are talking about Measure 5.4 Developing the potential of the third sector and Measure 5.5 Development of social dialogue of the HC OP. 3

Słowo wstępu / Introduction Instrumenty wsparcia przypisane do powyższych działań przybliżają przedstawicieli sektora publicznego, organizacji pozarządowych oraz partnerów społecznych do osiągnięcia wzorcowego modelu współpracy, opartego na dialogu i szeroko rozumianych konsultacjach społecznych, przyczyniających się do zwiększenia ich uczestnictwa w procesie realizacji niezbędnych reform, optymalizacji procesu stanowienia prawa oraz wdrażania zasady dobrego rządzenia. W niniejszej publikacji zawarliśmy przykłady ciekawych projektów konkursowych ukierunkowanych na rozwój dialogu obywatelskiego oraz wzmocnienie uczestników dialogu społecznego (związków zawodowych i organizacji pracodawców). O sukcesie tego typu przedsięwzięć decyduje odpowiednie przygotowanie merytoryczne samych organizacji pozarządowych i ich kadr (pracowników, wolontariuszy) do pełnienia swych statutowych zadań. Nie mniejszą uwagę poświęcono budowaniu potencjału partnerów społecznych. Zachęcam do zapoznania się z tymi i innymi projektami realizowanymi w ramach Działania 5.4 oraz Działania 5.5 PO KL. Support instruments assigned to these activities bring closer representatives of the public sector, NGOs and social partners to achieve the standard model of cooperation based on dialogue and the widely understood public consultations, contributing to increasing their participation in the implementation of the necessary reforms, the optimization of the legislative process and the implementation of the principle of good governance. This publication includes examples of interesting proposals aimed at developing civil dialogue and strengthening participants in the social dialogue (trade unions and employers organizations). The success of such projects is decided by the relevant substantive preparation of the NGOs themselves and their personnel (staff and volunteers) to carry out their statutory duties. No less attention was paid to building the capacity of the social partners. I encourage you to get to know these and other projects implemented under Measure 5.4 and Measure 5.5 of the HC OP. 4 5

Spis treści Contents Działanie 5.4 - Rozwój potencjału trzeciego sektora 9 Action 5.4 - Development of the third sector s potential 9 Poddziałanie 5.4.2 - Rozwój dialogu obywatelskiego 9 Sub-Action 5.4.2 - Development of civic dialogue 9 Działanie 5.5 - Rozwój dialogu społecznego 49 Action 5.5 - Development of social dialogue 49 Poddziałanie 5.5.2 - Wzmocnienie uczestników dialogu społecznego 49 Sub-Action 5.5.2 - Strengthening of social dialogue participants 49 6

Co każda Obywatelka i każdy Obywatel wiedzieć powinni / What each and every Citizen should know Projektodawca / Project initiator: Wartość projektu / Project value: EFS / Financing from ESF: Okres realizacji / Realization period: Strona internetowa / Website: Fundacja Pomocy Bezrobotnym i Bezdomnym Domus et Labor / Domus et Labor Foundation for Helping the Unemployed and the Homeless 1 247 060,00 PLN 1 060 001,00 PLN 1.03.2011-28.02.2014 www.poradnictwopiaseczno.org Skąd pomysł na projekt? Where did the idea for this project come from? Nieznajomość prawa szkodzi, a w wypadku osób niezamożnych, z wykształceniem podstawowym lub ponadgimnazjalnym, jednocześnie chorych, starszych, najczęściej niezaradnych życiowo szkodzi w dwójnasób. Problemem stają się wtedy najprostsze kwestie prawne: o co chodzi w piśmie urzędowym? Gdzie zwrócić się o pomoc, gdy mąż pije i bije? Jak załatwić dziecku obiad w szkole? Gdzie wnieść podanie o alimenty? Ignorance of the law can do harm, and in the case of the non-affluent people, with only primary or secondary education, often sick, elderly, often helpless can do twice as much harm. The simplest legal issues become a problem: what does this official letter mean? Where to go for help when the husband drinks alcohol and beats the wife? How to fix lunch for the child at school? Where should I file for alimony? W powiecie piaseczyńskim z pomocy społecznej korzysta blisko 5 tysięcy osób. Większość z nich nigdy nie zwróciła się o pomoc do prawnika, np. tylko 15% klientów Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Piasecznie zasięgnęło porady prawnej. Z badań ankietowych wynika, że 10% badanych oceniło swoją znajomość przysługujących im praw na poziomie zadawalającym. In Piaseczno Province, almost 5 thousand people take advantage of social aid. The majority of them has never turned to a lawyer, for example, only 15% of the Municipal-Commune Centre for Social Aid in Piaseczno sought legal counsel. The surveys show that 10% of the people questioned said that they know the rights they are enti-tled to in a satisfactory level. 9

Priorytet V - Działanie 5.4 - Poddziałanie 5.4.2 / Priority V - Action 5.4 - Sub-Action 5.4.2 Jak pomóc takim osobom? How to help such people? Fundacja Pomocy Bezrobotnym i Bezdomnym Domus et Labor w ramach projektu Co każda Obywatelka i każdy Obywatel wiedzieć powinni postanowiła zapewnić osobom ubogim znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej dostęp do bezpłatnej pomocy prawnej i obywatelskiej w latach 2011-2014. Założono, iż w ciągu trzech lat trwania projektu z bezpłatnych porad skorzysta 3500 mieszkańców powiatu piaseczyńskiego. Punkty poradnictwa zostały zorganizowane w Piasecznie oraz w pięciu okolicznych gminach (Lesznowola - Magdalenka, Konstancin Jeziorna, Góra Kalwaria, Prażmów, Lesznowola - Szkolna). Dla osób zależnych od opieki innych, ludzi starszych czy niepełnosprawnych, dla których samodzielne dotarcie do punktów doradztwa z różnych powodów jest niemożliwe, przewidziane jest także poradnictwo domowe na życzenie. Terminy porad domowych można uzgodnić podczas dyżurów doradców lub telefonicznie w Centrum Porad Obywatelskich i Informacji Prawnej w Piasecznie. Porady są udzielane również pocztą elektroniczną, listownie i telefonicznie. Planuje się przeprowadzenie 9 kampanii informacyjno-promocyjnych oraz wydanie 33 edycji biuletynu i newslettera zawierających kluczowe, aktualne informacje prawne. O co najczęściej pytają klienci? Pytania obywateli z reguły dotyczą spraw mieszkaniowych, rodzinnych, świadczeń socjalnych, zatrudnienia i bezrobocia, stosunków międzyludz- Jakie trudności pojawiły się podczas realizacji projektu? Porady i informacje są udzielane językiem prostym i zrozumiałym z zachowaniem pełnej poufności. Jednocześnie doradca nie wyręcza klienta. To klient decyduje, czy podejmie działania oraz jaki sposób rozwiązania problemu wybierze. Niektórym klientom trudno jest zaakceptować tę zasadę. Jednak dzięki takiemu postawieniu sprawy, ludzie uczą się samodzielności. Poza tym, problem w dużej mierze został zażegnany dzięki intensywnej promocji zasad poradnictwa oraz zmianie nazwy poradnictwa prawnego na poradnictwo obywatelskie i informacja prawna. Domus et Labor Foundation for Helping the Unemployed and the Homeless within the project What each and every Citizen should know decided to provide the poor in a difficult situation with the access to free legal and citizenship counsel in the years 2011-2014. It was assumed that over the course of 3500 residents of the Piaseczno Province would take advantage of the free legal counsel during the project. The counselling points were organized in Piaseczno and in the five neighbouring communes (Lesznowola Magdalenka, Konstancin Jeziorna, Góra Kalwaria, Prażmów, Lesznowola Szkolna). For persons that are dependant on the care of others, for the elderly or the disabled, for whom it is impossible to get to the counselling points for various reasons, the counselling at home on request is also available. The dates of home counselling can be arranged during the office hours or by phone at the Centre of Citizenship Counselling and Legal Information in Piaseczno. Counselling is also provided by e-mail, by mail and by phone. 9 information-promotional campaigns are planned, accompanied by 33 issues of a bulletin and newsletter containing key current legal information. What do the clients ask most frequently about? Which difficulties did you encounter during the project s realization? Counselling and information is provided in a language that is simple and understandable, while maintaining complete confidentiality. The counsellor does not do anything for the client. It is the client who decides whether to take the action and which solution to the problem the client selects. Some clients find it difficult to accept this rule. However, thanks to this rule, people start to learn to be independent. Apart from that, the problem has been mostly alleviated thanks to intensive promotion of the counselling rules and changing the name from the The questions usually concern housing issues, family issues, social benefits, employment and unemployment, interpersonal relations, financial issues, consumer issues, disputes between citizens and institutions, dis- kich, finansowych, konsumenckich, sporu obywatela i instytucji, niepełnosprawności, przemocy w rodzinie, konstruowaniu pism odwoławczych. ability, violence in the family, writing responses. legal counselling into citizenship counselling and legal information. 10 11

Co można uznać za największy sukces projektu? Dobra porada prawna wielu ludziom odmieniła życie. Poprzez właściwą diagnozę, czasami wręcz niwelującą problem, uchroniła przed dużymi kłopotami, a może nawet nieszczęściem. Przekazane dane statystyczne dotyczące tematyki porad pomogą gminom zaprojektować i zrealizować odpowiadające potrzebom mieszkańców polityki społeczne dotyczące kwestii mieszkaniowej, edukacyjnej, rodzinnej, pomocy społecznej czy polityki prewencji i zwalczania zjawisk patologii. Wartością projektu niewątpliwie jest to, że 3 500 osób, pewnie pierwszy raz w życiu, otrzyma profesjonalną pomoc prawną. Dzięki projektowi wzrośnie ich poczucie bezpieczeństwa, zmniejszy się poczucie bezradności życiowej. Dzięki dostępowi do bezpłatnego poradnictwa wzrośnie poziom kultury prawnej obywateli oraz świadomość posiadanych praw obywatelskich. Jednocześnie idea bezpłatnego poradnictwa prawnego i obywatelskiego wrośnie w pejzaż Piaseczna i okolic. W realizację projektu zaangażowane są samorządy gminne. Oczekiwania mieszkańców i doświadczenie zdobyte przez gminy podczas trwania projektu pozwalają przypuszczać, że znajdą się odpowiednie formy organizacyjne i środki, aby kontynuować ideę bezpłatnego poradnictwa w przyszłości. What can be recognized as the biggest success of the project? Good legal counsel has changed the lives of many people. Through a correct diagnosis, sometimes even eliminating the problem, prevented serious problems, and sometimes tragedies. The statistical data on the topics of the counselling will make it possible for the communes to design and realize the social policies corresponding to the needs of the residents in terms of housing, family, social aid or preventive policy and combating pathological behaviour. An undisputed value is the fact that 3,500 people will receive professional legal counsel, probably for the first time in their lives. The project will increase their sense of safety and decrease their sense of helplessness in life. Thanks to access to free counselling, the level of legal culture of the residents as well as the awareness of the citizenship rights will increase. At the same time, the idea of free legal and citizenship counselling will become a part of the landscape in Piaseczno and its neighbourhood. The communes local governments are involved in the realization of the project. The expectations of the residents and the experience gained by the communes in the course of the project allow us to state that it is likely that we will find relevant organisational forms and funds to continue the idea of free counselling in the future. 12 13

Równi wobec prawa gdyński program poradnictwa obywatelskiego i prawnego / Equal towards the law Gdynia based programme of citizenship and legal counselling Projektodawca / Project initiator: Wartość projektu / Project value: EFS / Financing from ESF: Okres realizacji / Realization period: Strona internetowa / Website: Stowarzyszenie OVUM / OVUM Association 1 724 920,00 PLN 1 466 182,00 PLN 1.02.2011-28.02.2014 www.ovum.org.pl Skąd pomysł na projekt? Where did the idea for this project come from? Zapotrzebowanie w Polsce na bezpłatne poradnictwo prawne i obywatelskie jest ogromne. Z doświadczenia Stowarzyszenia OVUM wynika, że około połowa klientów nie skorzystała z przysługujących im środków prawnych. Przyczyną są zbyt wysokie ceny usług prawnych, nieznajomość przepisów prawa, zasad postępowania, a także lęk przed podjęciem działań. The need for free legal and citizenship counselling in Poland is huge. The experience of the OVUM Association says that about half of the clients did not use the legal means they were entitled to. The reasons include too high prices of legal services, ignorance of the provisions of law and the proceedings principles as well as fear against undertaking action. Jakie jest wyjście z tej sytuacji? What is the solution? Celem projektu jest zwiększenie aktywności obywatelskiej mieszkańców Gdyni poprzez zapewnienie im dostępu do bezpłatnej pomocy prawnej i obywatelskiej. Pomoc świadczona jest wszystkim zgłaszającym się osobom bez względu na ich status materialny czy sytuację życiową lub zawodową. The purpose of this project is to increase the citizenship activity of the Gdynia s residents through providing them with free legal and citizenship counsel. Assistance is provided to all people, regardless of their financial standing, living or professional situation. 15

Priorytet V - Działanie 5.4 - Poddziałanie 5.4.2 / Priority V - Action 5.4 - Sub-Action 5.4.2 Biuro Porad Obywatelskich (BPO) w Gdyni istnieje już ponad 5 lat. W tym czasie przyjęto około 7 tysięcy osób (69% kobiet, 31% mężczyzn), udzielono 10 tysięcy porad. Obecny projekt, realizowany w partnerstwie z gminą Gdynia, jest kontynuacją wcześniejszych działań stowarzyszenia. Na podstawie zdobytych doświadczeń przewiduje się, że z poradnictwa będą korzystać przede wszystkim mieszkańcy biedniejszych dzielnic Gdyni, w większości kobiety, razem około 3,5 tysiąca osób. Citizenship Counselling Office (CCO) in Gdynia has been functioning for over 5 years. During that time, about 7 thousand people visited the Office (69% women, 31% men), 10 thousand pieces of advice were given. The current project, realized together with the Gdynia commune, is a continuation of the earlier activity of the Association. Based on the experiences gained it is assumed that the counselling will be mostly provided to the residents of the poorer districts of Gdynia, mainly women, about 3.5 thousand people in total. Prawnicy, z zachowaniem poufności, udzielają porad przez 5 dni w tygodniu w siedzibie organizacji oraz w miejscach uczęszczanych przez potencjalnych klientów, np. w siedzibach klubów i rad dzielnicowych, w Sądzie Rejonowym, mailowo, również w miejscu i czasie ustalonym z klientem. Wszystkie porady są bezpłatne. The lawyers, while maintaining confidentiality, provide advice 5 days a week at the seat of the organisation and at the places frequented by the potential clients, e.g. at the seats of clubs and district councils, at the District Court, by e-mail, also at the place and time set with the client. All advice is provided free of charge. O co najczęściej pytają klienci? What do the clients ask most frequently about? Podobnie jak w poprzednich latach najwięcej pytań dotyczy relacji urząd obywatel. Klienci nie rozumieją otrzymanych pism urzędowych. Mają kłopoty z napisaniem wniosku czy odwołania, a nawet zwykłego podania. Następną grupą spraw są sprawy rodzinne: alimentacja, opieka nad dziećmi. W końcu sprawy karne: przemoc, wykroczenia, konflikty z prawem młodocianych. Just as in the previous years, the majority of the questions pertains to the relationship office citizen. The clients do not understand the official letters they receive. They have problems with writing a motion or a response, or even a simple letter. The second most popular group includes family matters: alimony, custody. And last criminal matters: violence, infractions, conflicts with the law in the case of minors. Jak dotrzeć do klientów? How to reach the clients? Na bieżąco jest prowadzona szeroka kampania informacyjno-promocyjna 16 w mediach, akcja plakatowa, są także rozdawane ulotki w miejscach odwiedzanych przez ewentualnych klientów. Osoby pracujące w terenie, np. kuratorzy lub pracownicy socjalni, informują mieszkańców o możliwości otrzymania bezpłatnej porady obywatelskiej lub informacji prawnej. A widely distributed information-promotional campaign is held in the media, there are also posters, leaflets are distributed in the places frequented by potential clients. Persons working in the field, e.g. guardians or social workers, inform the residents about the ability of receiving free citizenship 17

Zainteresowani mogą znaleźć wszystkie potrzebne im informacje na stronie www.ovum.org.pl. Zostaną wydane przewodniki tematyczne, m. in. po Sądzie Rejonowym i samorządzie. Organizatorzy biorą udział w targach NGO oraz w Tygodniach Pomocy Ofiarom Przestępstw. Co można uznać za największy sukces projektu? Poza tak zwanymi rezultatami twardymi, jak przyjęcie 3 500 osób czy porady dla 300 osadzonych, przygotowanie i rozpowszechnienie materiałów informacyjnych, najważniejszym sukcesem projektu jest przekazywanie wiedzy na temat praw i obowiązków obywatelskich w sposób najprostszy - poprzez pomoc w rozwiązaniu podstawowych problemów życiowych. Projekt na stałe zaistniał w lokalnej społeczności. W związku z możliwością aplikowania po inne środki planowana jest kontynuacja działalności BPO po zakończeniu projektu. counsel or legal information. The interested persons may find all the information they need at www.ovum.org.pl. Thematic guidebooks will be published, e.g. concerning the District Court and the local government. The organizers take part in the NGO Fairs and in the Week of Helping the Victims of Crimes. What can be recognized as the biggest success of the project? Apart from the so-called hard results, such as receiving 3,500 persons or providing counsel to 300 detained, preparation and distribution of information materials, the most important success of the project is providing knowledge concerning the citizenship rights and duties in the simplest way through helping in solving fundamental problems. The project has found its permanent place in the local community. As it is possible to apply for other funds, we plan to continue the activity of CCO after this project concludes. 18 19

Akademia Obywatela / Citizens Academy Projektodawca / Project initiator: Wartość projektu / Project value: EFS / Financing from ESF: Okres realizacji / Realization period: Strona internetowa / Website: Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania Lider w EGO / The Association Local Activity Group Lider w EGO 1 506 658,00 PLN 1 280 659,30 PLN 1.05.2011-30.06.2014 www.akademia.olecko.pl Skąd pomysł na projekt? Where did the idea for this project come from? Powiat olecki należy do jednych z biedniejszych powiatów w Polsce. Poziom bezrobocia w 2009 roku przekroczył 21%, z pomocy społecznej korzysta 23,6% mieszkańców. W powiecie jest również najwyższy w województwie warmińsko-mazurskim poziom przemocy w rodzinie: na 1016 interwencji domowych 20% dotyczyło przemocy w rodzinie. The Olecko Province belongs to the poorest provinces in Poland. In 2009, the unemployment rate exceeded 21%, social aid is provided to 23.6% residents. This province also holds the first place as regards the level of violence in the family in the Warmińsko-Mazurskie Voivodship: out of 1016 domestic calls, 20% pertained to violence in the family. Osoby pozbawione pracy, bez dochodów, często z wykształceniem podstawowym lub zasadniczym traktują państwo jak instytucję obcą, nawet wrogą. Nie rozumiejąc pism urzędowych, odbierają je jak zagrożenie. Z kolei dla urzędnika wysłanie pisma często załatwia sprawę. Osób niezamożnych nie stać na pójście do prawnika. W powiecie oleckim przypada prawie pięć razy więcej osób na jednego prawnika niż przeciętnie w Polsce: 4 873 osoby na 1 prawnika w powiecie przy średniej krajowej 1012 osób. Persons that are unemployed, without any income, often with only primary or vocational education, treat the state as a foreign, perhaps even hostile institution. As they do not understand official letters, they treat them as threats. In turn, for an office clerk, sending a letter is an end to the case. Poor people cannot afford to go to a lawyer. In Olecko Province, there are five times as many persons per one lawyer than the Polish average: 4,873 persons per 1 lawyer in the province, while the national average is 1,012. 21

Priorytet V - Działanie 5.4 - Poddziałanie 5.4.2 / Priority V - Action 5.4 - Sub-Action 5.4.2 Jakie jest wyjście z tej sytuacji? What is the solution? W pierwszej kolejności należy zapewnić bezpłatny dostęp do profesjonalnych porad prawnych i obywatelskich osobom, które za takie porady nie mogą zapłacić. Równie ważne jest podniesienie poziomu profesjonalizmu i empatii wśród pracowników samorządu stosujących na co dzień prawo. First of all, you need to provide access to professional legal and citizenship counselling to persons that cannot afford them. Increasing the level of professionalism and emphathy among the local-government personnel applying the law on a daily basis is equally important. Liderem projektu Akademia obywatelska jest Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania Lider w EGO, które we współpracy z powiatem oleckim i Stowarzyszeniem Pomocy Społecznej i Ochrony Zdrowia im. św. Łukasza zorganizowało Biuro Poradnictwa Obywatelskiego i Prawnego w Olecku (BPOiP) oraz Terenowe Punkty Porad Prawnych i Obywatelskich (TPPPiO) w Kowalach Oleckich, Świętajnie i Wieliczkach, w siedzibach urzędów gmin. Biuro w Olecku jest czynne osiem godzin dziennie od poniedziałku do piątku, biura terenowe kilka razy w miesiącu. Dodatkowo pomoc prawną można otrzymać mailowo, za pośrednictwem strony projektu www.akademia.olecko.pl. Możliwe jest też indywidualne ustalenie miejsca i czasu konsultacji prawnej. Podczas trwania projektu pomocą prawną zostanie objętych 1 098 osób, a 360 pracowników administracji przejdzie odpowiednie szkolenia z zakresu stosowania ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Szkolenia są adresowane przede wszystkim do nauczycieli i pracowników szeroko rozumianego sektora usług społecznych. Tematyka szkoleń została ustalona w ramach Programu współpracy z samorządem lokalnym. Wzięto pod uwagę fakt, że w większości szkół w powiecie oleckim nie ma psychologów, a ich zadania przejęli nauczyciele. Szkolenia są więc bardzo potrzebne. The leader of the Citizens Academy project is the Association Local Activity Group Lider w EGO, which, in partnership with Olecko Province and Association for St. Lucas Social Assistance and Health Care, organized the Citizenship and Legal Counselling Office in Olecko (CLCO) and Local Citizenship and Legal Counselling Points (LCLCP) in Kowale Oleckie, Świętajno and Wieliczki at the offices of the commune offices. The Olecko Office is open eight hours a day Mondays through Fridays, the local points a few times a month. Moreover, legal counsel may be provided by e-mail through the project site www.akademia.olecko.pl. It is also possible to set a place and time of the legal consultation individually. During the project, 1,098 persons will receive legal counsel, while 360 employees of administration will take part in training courses in applying the act on counteracting violence in the family. The training courses are directed mostly at the teachers and employees of the widely perceived sector of social services. The topics of the training courses was established within the Cooperation programme with the local government. It was considered that the majority of schools in the Olecko Province lacks psychologists and their tasks were taken over by teachers. Training courses are very important. 22 23

Priorytet V - Działanie 5.4 - Poddziałanie 5.4.2 / Priority V - Action 5.4 - Sub-Action 5.4.2 O co najczęściej pytają klienci? What do the clients ask most frequently about? Pytania są związane z problemami życia codziennego. Nie mam pracy, kto może mi pomóc? Jak napisać podanie do ośrodka pomocy społecznej o zeszyty do szkoły dla dziecka? Gdzie złożyć wniosek o dożywianie? Czego chce ode mnie urząd w tym piśmie? Czy to coś złego? They ask questions connected with their daily lives. I do not have a job, who can help me? How to write a request to the social aid centre for notebooks for my kid to school? Where to file a request for nutrition? What does the office want from me in that letter? Is it something bad? Porady mają charakter indywidualny, są udzielane bezpłatnie, z zachowaniem poufności. Nie ma żadnych ograniczeń co do liczby udzielanych porad. Ta sama osoba może się zgłosić po pomoc wiele razy. The counselling is individual, it is provided free of charge, under the confidentiality obligation. There is no limit on the number of the counselling given. The same person may ask for help multiple times. Jak dotrzeć do klientów? How to reach the clients? W projekcie wykorzystane są wszystkie narzędzia komunikacji masowej: The project uses all tools of massive communication: press announcements, ogłoszenia prasowe, spoty informacyjne w radiu, komunikaty w telewizji information spots on the radio, communicates on the cable televi- kablowej. Zaplanowano wydrukowanie 1000 sztuk ulotek oraz informatorów, sion. The plan encompasses printing 1000 leaflets and information booklets, które będą rozprowadzane - przy wsparciu partnerów społecznych - w parafiach, which will be distributed through social partners in the parishes, ośrodkach pomocy społecznej, w Powiatowym Urzędzie Pracy in the social aid centres, in the Province Employment Office in Olecko, in w Olecku, w szkołach. Stworzono stronę internetową, za pośrednictwem the schools. A website was established, through which advice is given której są udzielane porady drogą mailową. Dodatkowo na stronie oraz w informatorach using e-mail. Moreover, Frequently Asked Questions are published on the 24 są zamieszczane najczęściej zadawane pytania i odpowiedzi. website and in the information booklets. 25

Co można uznać za największy sukces projektu? Przede wszystkim dzięki współpracy z gminą Olecko oraz Stowarzyszeniem im. św. Łukasza w powiecie udało się zbudować infrastrukturę pod przyszłe stałe bezpłatne poradnictwo prawne dla osób najuboższych. Ponadto co niezmiernie ważne beneficjenci projektu zaczęli wierzyć we własne siły. Założono, iż w trakcie trwania projektu z porad prawnych skorzysta 1 098 osób, a 360 pracowników administracji samorządowej dzięki szkoleniom będzie pisać jaśniej i w sposób bardziej przystępny i zrozumiały. Poprawi to jakość kontaktu między obywatelem a urzędem, a z czasem również stan dialogu obywatelskiego w powiecie. What can be recognized as the biggest success of the project? First of all, thanks to the cooperation with the Olecko Commune and the St. Lucas Association, the province managed to organise infrastructure for the future permanent legal counselling for the poorest. Moreover, which extremely important, the project s beneficiaries started to believe in themselves. It was assumed that 1,098 persons will take advantage of the legal counselling, while 360 employees of the local government administration will be writing more clearly and understandably thanks to the training courses. It will improve the quality of the contacts between the citizens and the offices, and with time it will also improve the condition of the citizenship 26 dialogue in the province. 27

Mam prawo do prawa / I have the right to law Projektodawca / Project initiator: Wartość projektu / Project value: EFS / Financing from ESF: Okres realizacji / Realization period: Strona internetowa / Website: Fundacja Inicjatywa Kobiet Aktywnych / Active Women Initiative Foundation 1 149 809,00 PLN 977 337,65 PLN 1.10.2010-28.02.2014 www.mamprawo.fika.pl Skąd pomysł na projekt? Where did the idea for this project come from? W Polsce brak jest tradycji korzystania na co dzień z porad prawnych. Wynika to przede wszystkim z wysokiej ceny usług prawniczych w stosunku do dochodów oraz z małej dostępności prawników. Sytuacji nie poprawił nawet fakt wzrostu liczby prawników w latach 2005-2010 o 30% w porównaniu z latami ubiegłymi. There is no tradition of seeking legal counsel on a daily basis. It is mostly due to high prices of legal services relative to the revenues and to a small number of lawyers. The situation was not improved even by the fact that the number of lawyers increased by 30% in 2005-2010 compared with previous years. Problemy z dostępem do pomocy prawnej mają nie tylko obywatele, ale również organizacje pozarządowe. Do kłopotów z finansowaniem ich działalności dochodzi jeszcze brak znajomości procedur administracyjnych, sprawozdawczości finansowej, prawidłowego prowadzenia dokumentacji organizacji itd. W biednych regionach, takich jak województwo warmińsko-mazurskie, przekłada się to na niski poziom aktywności obywatelskiej. W kontaktach z urzędem obywatel często potrzebuje mediatora - osoby, która Not only citizens, but also non-governmental organisations experience problems with access to legal assistance. Problems with financing their activity are also accompanied by the unfamiliarity with administrative procedures, financial reporting, proper keeping of documentation of the organisation, etc. In poor regions, such as Warmińsko-Mazurskie Voivodship, it translates into low level of citizenship activity. A citizen often needs a mediator when dealing with offices a person to explain the contents of 29

Priorytet V - Działanie 5.4 - Poddziałanie 5.4.2 / Priority V - Action 5.4 - Sub-Action 5.4.2 wytłumaczy treść pisma, pomoże napisać odwołanie czy po prostu pójdzie z zainteresowanym do urzędu, aby wyjaśnić sprawę na miejscu, od ręki. the letter, to help in writing a response or simply to go with the interested person to the office to clarify the matter at once, at the office. Co należy w takiej sytuacji zrobić? What should be done then? Sprawą kluczową jest zapewnienie dostępu do bezpłatnej, fachowej pomocy prawnej obywatelom oraz organizacjom pozarządowym borykającym się na co dzień z interpretacją skomplikowanych przepisów. Dodatkowo młodzież zostanie przeszkolona tak, aby podnieść jej kulturę prawną i obywatelską oraz aby mogła pełnić rolę mediatorów w swoim środowisku. The key thing is to provide access to free, professional legal counselling to the citizens and non-governmental organisations that have to face interpretation of complicated regulations on a daily basis. Moreover, the young people will be trained to increase the legal and citizenship culture so that they could serve as mediators in their environments. Projektodawca, fundacja Inicjatyw Kobiet Aktywnych FIKA, ma duże doświadczenie w działalności społecznej. W latach 2007-2009 realizowała podobny projekt pod nazwą Lotna Porada Obywatelska. Obecny projekt Mam prawo do prawa jest kontynuacją tych działań. W ramach projektu został stworzony punkt konsultacyjny w Olsztynie oraz punkty terenowe w 21 powiatach, z wykorzystaniem infrastruktury organizacji pozarządowych w terenie, wójtów i sołtysów. Ilu mieszkańców województwa skorzysta z bezpłatnych porad? The project initiator, Active Women Initiative Foundation, has a lot of experience in social activity. In the years 2007-2009 it realized a similar project entitled Smart Civil Advice. The current project, I have the right to law, continues the previous actions. The project includes establishing a consultation point in Olsztyn and local points in 21 provinces, using the infrastructure of NGOs in the field as well as heads of communes and villages. How many residents of the voivodship take advantage of free counselling? Free, professional legal assistance will be provided to 900 residents of Warmia and Mazury over the four years of the project s performance. Assistance is directed mainly at persons from small towns, villages belonging to former State Agricultural Farms, with primary or junior secondary education, of poor financial standing. The counselling will not be limited to presenting the legal situation, but they will include joint writing of letters or responses. The project initiator will also encourage mediation, Z bezpłatnych, fachowych porad prawnych w ciągu prawie czterech lat trwania projektu skorzysta 900 mieszkańców Warmii i Mazur. Pomoc jest adresowana głównie do osób z małych miejscowości, wsi popegeerowskich, z wykształceniem podstawowym lub gimnazjalnym, o niskim statusie materialnym. Porady nie ograniczą się tylko do przedstawienia sytuacji prawnej, ale obejmą również wspólne pisanie pism czy odwołań. Projektodawca będzie też namawiać do mediacji, do poszukiwania kompromisu seeking compromise and settling disputes amicably. 30 i do polubownego załatwiania sporów. 31

Priorytet V - Działanie 5.4 - Poddziałanie 5.4.2 / Priority V - Action 5.4 - Sub-Action 5.4.2 Jakie problemy organizacji pozarządowych rozwiąże projekt? Which problems of NGOs will be solved by this project? W ramach projektu 80 organizacji pozarządowych (lub ich związków) otrzyma bezpłatną poradę prawną dot. przeróżnych kwestii: od spraw związanych z rejestracją, otrzymaniem statusu organizacji pożytku publicznego przez pozyskiwanie środków, zgodne z prawem organizowanie zbiórek publicznych, prowadzenie dokumentacji aż po rozliczenie dotacji i zatrudnianie pracowników. Dobre chęci to za mało, by skutecznie pomagać innym. Projekt przyczyni się do profesjonalizacji trzeciego sektora w województwie warmińsko-mazurskim. In the course of this project, 80 NGOs (or associations of NGOs) will receive free legal counselling concerning various issues: starting from issues connected with registration, obtaining the status of a public utility organisation through obtaining funds, organising public collection of funds in accordance with the law, keeping documentation, ending with settlement of grants and involving employees. Good intentions are not enough to help others effectively. The project will contribute to professionalising of the third sector in the Warmińsko-Mazurskie Voivodship. Czy warto szkolić mediatorów i doradców? Is it worth to train mediators and counsellors? Bezpłatne porady prawne zarówno w wypadku obywateli, jak i organizacji Free legal counselling, both in the case of citizens as well as NGOs, are like pozarządowych, są jak danie ryby, a przecież najważniejsza jest umiejętność giving them fish, and the objective is to teach them how to fish. It is im- ich łowienia. Istotne jest, aby obywatel za którymś razem nauczył portant to teach the citizens to seek legal counselling on their own. NGOs się sam szukać pomocy prawnej. Organizacje pozarządowe też nie mogą cannot rely on free assistance endlessly. It is important to create an assistance w nieskończoność bazować na bezpłatnej pomocy. Ważne jest stworzenie infrastructure, which will have the option to be long-lasting. This infrastruktury pomocowej, która będzie miała szanse na długie trwanie. objective will be satisfied by Academy of Mediation, in which 51 persons Ten cel spełni Akademia Mediacji, w której 51 osób nauczy się technik will learn how to amicably settle conflicts between citizens and offices. polubownego rozwiązywania konfliktów na linii obywatel urząd. Ponadto Moreover, the training courses will be provided to 170 counsellors, whose w ramach szkoleń zostanie przeszkolonych 170 doradców, z pomocy assistance will be sought by NGOs, and 153 young people will be trained których będą mogły korzystać organizacje pozarządowe oraz 153 młode in the legal issues of voluntary work. osoby odbędą szkolenia z zakresu aspektów prawnych wolontariatu. How will the results of the project be consolidated? W jaki sposób rezultaty projektu zostaną utrwalone? 6 information booklets and a information-educational comic book about Zostanie wydanych 6 broszur informacyjnych oraz komiks informacyjno- voluntary work for teenagers will be published. A website is being kept at 32 -edukacyjny dla młodzieży na temat wolontariatu. www.mamprawo.fika.pl, where you can find all information about the project. 33

Prowadzona jest strona internetowa www.mamprawo.fika.pl, gdzie można znaleźć wszystkie informacje związane z projektem. Strona będzie działać również po zakończeniu projektu. Na bieżąco za pomocą ulotek, plakatów, ogłoszeń w mediach, w Internecie jest rozpowszechniana informacja o możliwości uzyskania darmowej porady prawnej. Do dyspozycji beneficjentów jest oddana biblioteczka prawna (40 pozycji). Celem projektu jest uświadomienie mieszkańcom, że mają prawo do prawa. Wszystkie działania zostały podporządkowane realizacji tej idei. Osoby, które wzięły/wezmą udział w projekcie planuje się ponad 1,2 tys. uczestników na pewno się o tym przekonają. Po zakończeniu projektu będą miały wyższą świadomość swoich praw i obowiązków obywatelskich. The website will stay available after the project concludes. The information that it is possible to seek free legal counsel is distributed on a current basis using leaflets, posters, announcements in the media and on-line. The beneficiaries may use a legal library (40 books). The purpose of this project is to make the residents aware that they have the right to law. All activities were planned with this idea in mind. The persons that are taking or will take part in this project will surely see it themselves the plan encompasses over 1.2 thousand participants. After the project concludes, they will be more aware of their rights and duties as citizens. 34 35