Szczepienia ochronne Państwowi Powiatowi Inspektorzy Sanitarni realizują Program Szczepień Ochronnych ustalany corocznie na podstawie badań stanu uodpornienia populacji oraz w zależności od aktualnej sytuacji epidemiologicznej chorób zakaźnych w kraju i na świecie. Szczepienia ochronne prowadzone są na terenie powiatu w 25 placówkach w podmiotach wykonujących działalność leczniczą, w stacji dializ, w oddziale neonatologicznym szpitala oraz w ośrodku dla osób uzależnionych. Nadzorowane są również szczepienia przeciwko WZW typ B osób wykonujących zawody medyczne narażonych na zakażenie (Nowy Szpital w Świebodzinie, Lubuskie Centrum Ortopedii w Świebodzinie oraz Wojewódzki Szpital Specjalistyczny dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w Ciborzu). Nadzór nad realizacją obowiązkowego Programu Szczepień Ochronnych Obowiązkiem szczepień ochronnych objętych jest 13 chorób zakaźnych, są to: błonica, gruźlica, inwazyjne zakażenie Haemophilus influenzae typu b, inwazyjne zakażenia Streptococcus pneumoniae, krztusiec, nagminne zakażenie przyusznic (świnka), odra, ospa wietrzna, ostre nagminne porażenie dziecięce (poliomyelitis), różyczka, tężec, wirusowe zapalenie wątroby typu B oraz wścieklizna. Podczas bieżących kontroli szczególną uwagę zwracano na stan uodpornienia dzieci i młodzieży w podległych placówkach, terminowość wezwań do szczepień obowiązkowych oraz na kwalifikację do szczepień dzieci oraz osób narażonych w sposób szczególny na zakażenie. W podległych placówkach szczególną uwagę zwracano na sposób prowadzenia dokumentacji dotyczącej szczepień ochronnych (czytelne wpisy, podpisy osób wykonujących szczepienia ochronne oraz kwalifikujących dzieci do szczepień), a także na przechowywanie kart uodpornienia. Sprawdzano zaopatrzenie w środki dezynfekcyjne oraz zwracano uwagę na daty ważności preparatów wchodzących w skład zestawu przeciwwstrząsowego. W 2015 roku z uwagi na zwiększającą się ilość dzieci nie poddawanych szczepieniom ochronnym z powodu braku zgody opiekunów prawnych (w 2013 roku 6 dzieci, w 2014
roku 11 osób; według informacji zawartych w kartach uodpornienia przechowywanych przez lekarzy składających sprawozdania za IV kwartał 2015 roku, na terenie powiatu świebodzińskiego obowiązkowym szczepieniom ochronnym nie poddało się 14 osób) wysłano 16 upomnień zawierających wezwanie do wykonania obowiązku szczepień z zagrożeniem skierowania sprawy na drogę egzekucji administracyjnej. Za osoby uchylające się od obowiązku szczepień ochronnych przyjmuje się te osoby, które nie wykonały obowiązku poddania się szczepieniom w terminach wezwań przez lekarza POZ, nie przedstawiły zaświadczenia o wykonaniu szczepień zalecanych spełniających kryteria dla wykonania tego obowiązku oraz osoby, u których nie stwierdzono przeciwwskazań stanowiących podstawę do odroczenia wykonania szczepienia. Z powodu uchylania się od obowiązku szczepień ochronnych dwojga dzieci wystawiono 4 tytuły wykonawcze oraz 4 wnioski do wojewody o egzekucję administracyjną obowiązku szczepień. Dzieci zostały poddane szczepieniom ochronnym, są w trakcie uzupełniania indywidualnych programów szczepień ustalonych przez Konsultacyjny Punkt Szczepień w Poznaniu. U czworga dzieci stwierdzono okresowe przeciwwskazania do szczepień, udokumentowane zaświadczeniem lekarskim o stanie zdrowia dzieci. W stosunku do 14 opiekunów prawnych dzieci zostało wysłane pismo Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Świebodzinie, w którym zawarta jest podstawa prawna egzekwowania obowiązku szczepień ochronnych, informacja na temat układu odpornościowego dziecka, korzyści wynikających ze szczepień ochronnych oraz wezwanie do wykonania obowiązku i poddania dzieci szczepieniom ochronnym. Ponadto lekarze sprawujący profilaktyczną opiekę zdrowotną informują opiekunów prawnych o obowiązku poddania dzieci szczepieniom. Pracownicy placówek realizujących szczepienia ochronne edukują rodziców w zakresie szczepień, przedstawiają korzyści oraz ryzyko związane z tą metodą zapobiegania chorobom zakaźnym. W dalszym ciągu bez kompletu szczepień ochronnych pozostają dzieci i młodzież niezaopcjowana do lekarzy rodzinnych, karty uodpornienia tych dzieci znajdują się w archiwach poszczególnych placówek. W 2015 roku wystosowano 4 pisma do Narodowego Funduszu Zdrowia z prośbą o podanie lekarza Podstawowej Opieki Zdrowotnej w celu przekazania karty uodpornienia do właściwego podmiotu wykonującego działalność leczniczą. W roku 2015 nie wystawiano postanowień oraz nie nakładano grzywien w tym zakresie. Niepożądane Odczyny Poszczepienne W 2015 roku odnotowano 3 niepożądane odczyny poszczepienne 1 po szczepieniu DTP, polio Imovax i Hib; 1 po szczepieniu preparatem szczepionkowym HEXACIMA oraz 1 po otrzymaniu preparatów szczepionkowych DTP i polio Imovax. W 2014 odnotowano również 3 niepożądane odczyny poszczepienne - 1 po szczepieniu BCG, 1 po otrzymaniu preparatów szczepionkowych DTP, WZW typ B i Hib oraz 1 po otrzymaniu szczepionki INFANRIX Hexa. W 2013 roku odnotowano również 3 niepożądane odczyny poszczepienne 2 po szczepieniu BCG oraz 1 po otrzymaniu preparatów szczepionkowych DTP, polio Imovax oraz Hib. INFANRIX DTPa. W 2015 roku wszystkie odczyny zakwalifikowano jako łagodne, zostały zgłoszone terminowo na druku Formularz Zgłoszenia Niepożądanego Odczynu Poszczepiennego. Po opracowaniu przesłano kopię druku do Lubuskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Gorzowie Wlkp., Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Preparatów Biobójczych Wydział Monitorowania Niepożądanych Produktów Leczniczych w Warszawie oraz do Zakładu Epidemiologii Państwowego Zakładu Higieny w Warszawie.
W 2015 roku podczas kontroli nie stwierdzono nieprawidłowości w prowadzeniu dokumentacji szczepień ochronnych. Karty uodpornienia dzieci i młodzieży podlegającej do szczepień w NZOZ, Praktykach Lekarzy Rodzinnych przechowywane są w specjalnie do tego celu przeznaczonych szafach, z podziałem na kartotekę ABC, mniejsze ilości kart szczepień przechowywane są w skrzyniach, skoroszytach i teczkach z podziałem na poszczególne roczniki. Placówki zaopatrzone są w rejestry rozchodu i przychodu kart uodpornienia oraz preparatów szczepionkowych zalecanych i obowiązkowych, rejestr pomiaru temperatury w urządzeniu chłodniczym, rejestr niepożądanych odczynów poszczepiennych oraz procedury mycia rąk, dezynfekcji rąk, postępowania po ekspozycji, sprzątania i dezynfekcji pomieszczeń, postępowania z odpadami medycznymi, postępowania w przypadku skażenia materiałem biologicznym oraz postępowania na wypadek awarii urządzeń chłodniczych. W 2015 roku szczepieniom ochronnym podlegały następujące roczniki: 2015 - stan rocznika - 486 szczepienie BCG otrzymało 481 dzieci tj. 98,97 % III dawki DTP oraz II dawki Poliomyelitis otrzymało 305 dzieci tj. 62,76 % III dawki WZW typ B otrzymało 258 dzieci tj. 53,08 % III dawki szczepionki przeciwko Haemophilus influenzae typu B otrzymało 305 dzieci tj. 62,76 % 2014 - stan rocznika - 523 - III dawki DTP+P. otrzymało 213 dzieci tj. 44,16 %, IV dawką DTP+P uodporniono 304 dzieci tj. 58,13 % III dawki WZW typ B otrzymało 519 dzieci tj. 99,23 % III dawki szczepionki przeciwko Haemophilus influenzae typu B otrzymało 213 dzieci tj. 44,16 % IV dawką szczepionki przeciwko Haemophilus influenzae typu B uodporniono 304 dzieci tj. 58,13 % 2014 - rocznik - przeciwko odrze, śwince i różyczce uodporniono 486 dzieci tj. 92,93 % 2010 - stan rocznika 545 - uodporniono DTPa+polio w 6 roku życia 394 dzieci tj. 72,29 % 2006 - stan rocznika 553 - uodporniono II dawką szczepionki przeciwko odrze, śwince i różyczce 535 dzieci tj. 96,75 % 2002 - stan rocznika 504 - uodporniono przeciwko błonicy i tężcowi w 14 roku życia 498 dzieci tj. 98,81 % 1997 - stan rocznika 590 uodporniono przeciwko błonicy i tężcowi w 19 rok życia 579 dzieci tj. 98,14 %
Wnioski: Z analizy porównawczej wynika, iż w stosunku do ubiegłego roku na podobnym poziomie utrzymuje się odsetek uodpornienia dzieci przeciwko odrze, śwince i różyczce w 10 roku życia (szczepienia obowiązkowe). W 2014 roku uodporniono 96,72 % dzieci, w 2015 roku szczepienia otrzymało 96,75 % dzieci. W stosunku do ubiegłego roku podobna ilość osób została uodporniona przeciwko grypie (szczepienie zalecane) - w 2014 roku szczepieniom poddało się 756 osób, co stanowi 1,34% mieszkańców powiatu świebodzińskiego, natomiast w 2015 roku 754 osoby, co stanowi również 1,34 % mieszkańców. Na podobnym poziomie utrzymuje się również szczepienie dzieci przeciwko zakażeniom Sreptococcus pneumoniae (szczepienia obowiązkowe osób narażonych w sposób szczególny na zakażenie) w 2014 roku uodporniono 156 osób, w 2015 roku 158 osób. Wykres nr : Uodpornienie dzieci w 10 roku życia przeciwko odrze, śwince i różyczce na terenie powiatu 2015 2014 2013 2012 2011 93,00% 94,00% 95,00% 96,00% 97,00% 98,00% 99,00% 100,00% Wykres nr : Szczepienia zalecane: grypa na terenie powiatu Szczepienia zalecane: grypa 756 754 1013 660 2011 2012 2013 2014 2015 782 Wykres nr : Liczba zaszczepionych przeciwko zakażeniom Streptococcus pneumoniae na terenie powiatu
180 170 160 150 154 156 158 Liczba 140 130 138 141 W stosunku do lat ubiegłych zmniejszył się odsetek dzieci uodpornionych przeciwko obowiązkowemu szczepieniu przeciw odrze, śwince i różyczce w 2 roku życia, uodporniono 92,93 % dzieci (w 2014 roku - 93,12 %, w 2013 roku 95,75 %, w 2012 roku 94,64 %, w 2011 roku 94,46 %). W stosunku do ubiegłego roku nieznacznie zmniejszył się odsetek dzieci uodpornionych przeciwko obowiązkowym szczepieniom DTP+polio+Hib (błonica, tężec, krztusiec, polio, Haemophilus typ B) w 1 roku życia, III dawki szczepionki otrzymało 62,76 % dzieci (w 2014 roku 63,48 %; w 2013 roku 63,19 %, w 2012 roku 67,48 %, w 2011 roku 65,31 %). W stosunku do lat ubiegłych zmniejszył się odsetek uodpornienia noworodków szczepionką BCG (obowiązkowe szczepienie przeciwko gruźlicy), w 2015 roku uodporniono 98,97 % dzieci, w 2014 roku 99,41 %, w 2013 roku 99,81 %, w 2012 roku 99,47 %, w 2011 roku 99,29 %. Niewielki spadek poziomu uodpornienia odnotowano również u dzieci w 2 roku życia przeciwko DTP+polio+Hib (obowiązkowe szczepienie przeciwko błonicy, tężcowi, krztuścowi, polio, Haemophilus typ B); III dawki szczepionki otrzymało 44,16 % dzieci, IV dawkami uodporniono 58,13 %.(w 2014 roku 38,48 % - 60,78%, w 2013 roku 41,84% - 57,82%; w 2012 roku 39,72% - 59,93%; w 2011 roku 35,54% - 64,46%). W stosunku do ubiegłych lat znacznie zmniejszył się odsetek dzieci uodpornionych w 6 roku życia przeciwko obowiązkowym szczepieniom DTPa+polio, w 2015 roku uodporniono tylko 72,29 % dzieci (w 2014 roku uodporniono 88,44 % dzieci, w 2013 roku 96,79 %, w 2012 roku 97,39 %, w 2011 roku 98,25 %). Przyczyną był brak dostępnej szczepionki Infanrix DTPa, w 2015 roku, co spowodowało opóźnienia w szczepieniach dzieci w 6 roku życia. Przyczyną był również wzrost zachorowań na choroby zakaźne (ospa wietrzna) oraz infekcje górnych dróg oddechowych w IV kwartale roku, a także nie zgłaszanie się dzieci do szczepień. Wykres nr : Uodpornienie dzieci w 2 roku życia przeciwko odrze, śwince i różyczce terenie powiatu.
96,00% 95,50% 95,00% 94,50% 94,00% 93,50% 93,00% 92,50% 92,00% 91,50% 95,75% 94,46% 94,64% 93,12% 92,93% Wykres nr : Uodpornienie dzieci w 1 roku życia p. DTP+polio+Hib na terenie powiatu. 2015 62,76% 2014 63,48% 2013 63,19% 2012 67,48% 2011 65,31% 60,00% 61,00% 62,00% 63,00% 64,00% 65,00% 66,00% 67,00% 68,00% Wykres nr :Uodpornienie dzieci przeciwko BCG na terenie powiatu świebodzińskiego w latach 2011-2015. 100,00% 99,50% 99,00% 98,50% 2011 2012 2013 2014 2015 Wykres nr : Uodpornienie dzieci w 2 roku życia DTP+polio+Hib na terenie powiatu
70,00% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00% 64,46% 59,93% 57,82% 60,78% 58,13% 41,84% 38,48% 44,16% 35,54% 39,72% III dawka IV dawka Wykres nr : Uodpornienie dzieci w 6 roku życia przeciwko DTPa+palio na terenie powiatu Uodpornienie dzieci w 6 roku życia p. DTPa+polio 100,00% 80,00% 60,00% 40,00% 96,78% 96,67% 96,79% 88,44% 72,29% 20,00% 0,00% W stosunku do lat ubiegłych wzrósł odsetek dzieci uodpornionych przeciwko WZW typ B (szczepienie obowiązkowe przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B) w 1 roku życia II dawki szczepionki otrzymało 43,00 % dzieci, III dawkami uodporniono 53,09 % (w 2014 roku 40,63% - 51,95 %, w 2013 roku 39,85 % - 51,99 %, w 2012 roku 38,29 % - 54,89 %, w 2011 roku 43,89 % - 49,73 %). W stosunku do ubiegłego roku wzrosło uodpornienie przeciwko Td (szczepienie obowiązkowe przeciwko błonicy i tężcowi) dzieci w 14 roku życia. W 2015 roku zaszczepiono 98,81 % dzieci (w 2014 roku - 97,20 %, w 2013 roku 98,73 %, w 2012 roku - 99,47%, w 2011 roku 98,66%). W stosunku do lat ubiegłych wzrósł również odsetek młodzieży uodpornionej w 19 roku życia przeciwko obowiązkowemu szczepieniu Td, w 2015 roku uodporniono 98,14 % (w 2014 roku 96,47 %, w 2013 roku 97,31 %, w 2012 roku 97,39 %, w 2011 roku 98,25 %). Wykres nr : Uodpornienie dzieci w 1 roku życia przeciwko WZW typ B na terenie powiatu
60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00% 54,89% 49,73% 51,99% 51,95% 53,09% 40,63% 43,89% 39,85% 43,00% 38,29% II dawka III dawka Wykres nr : Uodpornienie dzieci w 14 roku życia przeciwko błonicy i tężcowi na terenie powiatu Uodpornienie dzieci w 14 roku życia przeciwko błonicy i tężcowi 100,00% 99,00% 99,47% 98,00% 98,66% 98,73% 98,81% 97,00% 96,00% 97,20% Wykres nr : Uodpornienie dzieci w 19 roku życia przeciwko błonicy tężcowi na terenie powiatu 98,50% 98,00% 97,50% 97,00% 96,50% 96,00% 95,50% 98,25% 98,14% 97,31% 97,39% 96,47% Szczepienia ochronne to jeden z najlepszych sposobów zapobiegania chorobom zakaźnym. Są one bezpieczną i skuteczną formą profilaktyki, wykorzystującą naturalne zdolności obronne organizmu i zapewniająca odporność na długi czas. Z uwagi na wzrost liczby osób podróżujących po świecie Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Świebodzinie umieścił informacje o szczepieniach obowiązkowych oraz zalecanych dla turystów na stronie internetowej http://www.edu.wsse.gorzow.pl/swiebodzin/. Ponadto osoby zainteresowane szczepieniami przed wyjazdami wakacyjnymi lub służbowymi mogą uzyskać
rzetelne informacje na temat szczepień w poszczególnych krajach na stronie internetowej http://www.szczepienia.gis.gov.pl oraz http://www.szczepieniadlapodrozujacych.pl/. Ogromnym problemem w Polsce staje się odmowa obowiązkowych szczepień ochronnych dzieci. Obowiązkiem szczepień ochronnych objętych jest 13 chorób zakaźnych, są to: błonica, gruźlica, inwazyjne zakażenie Haemophilus influenzae typu b, inwazyjne zakażenia Streptococcus pneumoniae, krztusiec, nagminne zakażenie przyusznic (świnka), odra, ospa wietrzna, ostre nagminne porażenie dziecięce (poliomyelitis), różyczka, tężec, wirusowe zapalenie wątroby typu B oraz wścieklizna. Z danych Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego-Państwowego Zakładu Higieny wynika, że w 2011 r. nie zostało zaszczepionych około 3 tys. dzieci, w 2012 r. - 3 tys., w 2013 r. - 7,2 tys., a w 2014 r.- 12,7 tys. opiekunów prawnych odmówiło poddania dzieci szczepieniom ochronnym. Od 2009 roku takich dzieci przybywa w tempie 15-20 % rocznie. Stwarza to zagrożenie dla zdrowia publicznego i niebezpieczeństwo epidemii chorób zakaźnych. Zaniechanie szczepień np. przeciw odrze może doprowadzić w Polsce do powtórzenia sytuacji obserwowanej w ostatnich latach w Europie Zachodniej, gdzie odnotowano wysoki wzrost przypadków zachorowań (w 2013 r. odnotowano 10 271 przypadków zachorowań, 91% z nich w Niemczech, Włoszech, Holandii, Rumunii i Wielkiej Brytanii). W grupie osób, które zachorowały na odrę, 88% stanowiły osoby, które nie zostały zaszczepione. Utrzymanie wysokiego poziomu zaszczepienia populacji przeciw chorobom zakaźnym jest bardzo ważne, ponieważ ze względu na występowanie zjawiska odporności zbiorowiskowej, w przypadku gdy zaszczepionych jest przynajmniej 95% osób szczepienia chronią również pojedyncze osoby jeszcze niezaszczepione (np. ze względu na wiek, czy przeciwwskazania do szczepień). W tej sytuacji należy podejmować działania zmierzające do poprawienia zgłaszalności osób wzywanych do szczepień ochronnych oraz terminowości wykonywanych szczepień, a także zwiększenia ilości wykonywanych szczepień zalecanych np. szczepienia dziewcząt przeciwko ludzkiemu wirusowi brodawczaka.