Ks. bp Wojciech Osial Zadania katechety w organizacji i przebiegu Nawiedzenia Obrazu Matki Bożej Częstochowskiej w parafii Mówiąc o zadaniach katechety w organizacji i przebiegu uroczystości Nawiedzenia Obrazu Matki Bożej Częstochowskiej w parafii należy na wstępie podkreślić kilka ważnych prawd. Mają one istotne znaczenie dla owocnego zaangażowania się katechety w dzieło nawiedzenia Cudownego Obrazu. Po pierwsze Nawiedzenie Obrazu Matki Bożej jest wielką szansą duszpasterską i katechetyczną. Jest to czas szczególnego działania łaski Bożej. Jak pokazują doświadczenia innych diecezji, nawiedzenie staje się czasem wielkiej modlitwy. Mówi się o duchowym ożywieniu parafii. W zdecydowanie większej ilości wierni uczestniczą we Mszy Świętej i nabożeństwach. Wszystko świadczy o tym, że jest w naszym narodzie szczególna miłość do Matki Bożej. Zapewne jest to również wyraz szukania pomocy u Matki Bożej dla trudnych spraw życia, których przecież nie brakuje w naszych rodzinach. Należy zatem dołożyć wszelkich starań, aby ten czas łaski jak najowocniej wykorzystać. Druga rzecz dotyczy celów, jakie stawiamy sobie wobec Nawiedzenia. Przede wszystkim chcemy ożywić i wzbudzić pobożność maryjną. Nie chodzi tylko o przeprowadzenie jakiejś akcji, ale o ożywienie wiary. Oczekujemy, że Nawiedzenie przyniesienie owoce wiary wśród ludzi. Proponowane działania dla katechetów mają właśnie taki cel. Jako trzecią rzecz należy podkreślić prawdę, że zaangażowanie katechety w dzieło Nawiedzenia powinno wynikać z głębokiego przeżywania własnego powołania. Dokumenty Kościoła uczą, że prawdziwym motorem działalności katechetycznej jest zawsze osobiste powołanie przez Jezusa Chrystusa i relacja z Nim. 1 Im głębiej zatem katecheta przeżywa swoje powołanie, tym większe powinno 1 Kongregacja ds. Duchowieństwa, Dyrektorium ogólne o katechizacji, n. 231 (dalej cyt. DOK). Kościół naucza, że katecheta naucza z rozkazu samego Chrystusa: jeśli są ludzie, którzy głoszą w świecie Ewangelię zbawienia, to czynią to z rozkazu, w imieniu i z łaski Chrystusa Zbawiciela. Paweł VI, Adhortacja apostolska Evangelii nuntinadi, n. 59. Tę samą prawdę podkreślał też Jan Paweł II w swoich pierwszych katechezach środowych: Katechezy nie można uważać za zwykłą pracę zawodową, jej celem jest bowiem szerzenie w świecie orędzia Chrystusowego i z tej racji jest ona
być jego zaangażowanie. Katecheta musi pamiętać, że Nawiedzenie Obrazu jest dziełem Kościoła, w którym on sam został powołany przez samego Chrystusa. Takie postrzeganie pracy powinno wyzwalać ducha poświęcenia, zapał, pomysłowość i wytrwałość. Idąc dalej należy stwierdzić, że owocność Nawiedzenia Obrazu zależy w dużej mierze nie tylko od osobistego zaangażowania się katechety, ale i współpracy Księdza Proboszcza z katechetą. Dużo zależy od samej woli i chęci współpracy. Dlatego też konieczne jest spotkanie Proboszcza z katechetami, na którym zostaną określone wspólne działania. Z racji szczególnej odpowiedzialności Księdza Proboszcza i jego kierowniczej funkcji powinien on jasno określić swoje oczekiwania. Wreszcie ostatnia rzecz dotyczy środowisk posługiwania katechety. Katecheta nie tylko pracuje w szkole, ale musi być również aktywny w parafii. Działania katechetyczne na lekcji religii w szkole muszą być uzupełniane działaniami katechetycznymi w parafii. Taka jest wizja polskiego systemu katechezy, w którym nauczanie religii w szkole i katecheza wzajemnie się uzupełniają 2. Oznacza to, że lekcja religii potrzebuje katechezy w parafii, katecheza parafialna potrzebuje zaś lekcji religii. Należy jednak zauważyć, że jakkolwiek mówi się o relacji współdziałania czy dopełniania, to jednak parafię wskazuje się zawsze jako pierwszorzędne miejsce katechetycznej posługi 3. Przedstawiane poniżej formy działań katechety zostały podzielone na trzy części: działania przygotowujące do Nawiedzenia, działania w czasie obecności Obrazu i działania po zakończeniu Nawiedzenia. Jest się w pełni świadomym, że nie wszystkie z prezentowanych działań będą zawsze możliwe do zrealizowania w jednakowym stopniu ze względu na różne powołaniem i zarazem misją. Powołaniem, gdyż Chrystus powołuje tych, którzy pragną podjąć tę działalność. Misją, gdyż od początku Kościół prowadzi katechezę, aby wypełnić zlecenie zmartwychwstałego Zbawiciela. Jan Paweł II, Wierzę w Boga Ojca Stworzyciela, Città del Vaticano 1987, s. 32. 2 Zob. Konferencja Episkopatu Polski, Dyrektorium katechetyczne Kościoła katolickiego w Polsce (dalej cyt. PDK), Kraków 2001, 82. 3 Polskie Dyrektorium katechetyczne poucza, że ze względu na to, że pierwszoplanowym miejscem katechezy jest parafia, nauczanie religii w szkole domaga się uzupełnienia o parafialne duszpasterstwo katechetyczne dzieci i młodzieży. Jakkolwiek ten rodzaj katechezy napotyka na pewne trudności, zwłaszcza natury organizacyjnej, niemniej jednak winny one w każdej parafii być pomyślnie rozwiązane, aby dzieci i młodzież nie traktowały nauki religii wyłącznie jako jednego z przedmiotów nauczanych w szkole, lecz by mogły również czerpać siłę z bezpośredniego kontaktu z Bogiem w liturgii i sakramentach świętych. PDK 106.
uwarunkowania szkół i parafii. Dobrze jednak będzie, jeśli pomogą w Nawiedzeniu, pobudzą do działania i wyzwolą inne jeszcze ciekawe pomysły. 1. Przygotowanie do Nawiedzenia Cudownego Obrazu a) przede wszystkim niezwykle ważne jest przekazanie w szkole informacji o Nawiedzeniu Obrazu. Mamy sytuację, w której duża liczba dzieci i młodych nie uczęszcza na niedzielną Mszę Świętą. Nie mają więc możliwości usłyszenia o Nawiedzeniu w parafii. Jedynym kanałem przekazu informacji pozostaje szkoła. Należy maksymalnie wykorzystać tę możliwość, aby zachęcić do udziału w Nawiedzeniu. b) należy wytrwale zachęcać do udziału w Nawiedzeniu. Nie wystarczy uczynić to jeden raz, ale zaproszenie należy ponawiać na wielu lekcjach. Równie ważne jest nieustanne zapraszanie do udziału w rekolekcjach/misjach i podanie dokładnego programu; c) zapraszanie do parafii winno mieć atrakcyjną formę. Nie może zabraknąć kreatywności i pomysłowości katechety. Ciekawą propozycją jest szukanie zaproszeń o charakterze indywidualnym, np. w formie listu skierowanego do uczniów i rozdawanego podczas lekcji religii. Zachęty powinny mieć charakter życiowy, egzystencjalny, powinny dotykać problemów ludzi młodych. d) należy dobrze przemyśleć i zorganizować udział uczniów w rekolekcjach i podczas samego Nawiedzenia; chodzi o podjęcie współpracy z Dyrekcjami, aby zaplanować w programie specjalne Msze św., nauki, czuwania, itd. Kontakt z Dyrekcją powinien być dużo wcześniej. (Warto spróbować wykorzystać któryś z dni przeznaczonych na wielkopostne rekolekcje szkolne). e) należy wykorzystać wszelkie możliwości przekazu informacji: zrobienie gazetki okolicznościowej, wywieszenie plakatów informacyjnych na
korytarzach i salkach, wykorzystanie nowych środków komunikacji: Internet, facebook f) bardzo ważne jest przeprowadzenie okolicznościowych lekcji pomocą są konspekty opracowane przez Wydział Katechetyczny; propozycje można ubogacić, rozszerzyć, można nawet poprowadzić lekcję według własnego pomysłu, ważne jest przede wszystkim to, aby tego rodzaju lekcje miały miejsce. a) dzieło Nawiedzenia i przygotowań należy otoczyć i wypełnić modlitwą. Niech nie zabraknie okolicznościowych modlitw w intencji Nawiedzenia i zaproszeń do modlitwy indywidualnej. Ciekawą propozycją jest organizacja jakiegoś spotkania modlitewnego w kościele parafialnym (przy obrazie Matki Bożej) czy przy kapliczce; modlitwą i zaproszeniem mogą stać się także akademie okolicznościowe czy jakieś akcenty maryjne w szkolnych akademiach. g) propagowaniu dziełu Nawiedzenia służą różne okolicznościowe konkursy maryjne, na przykład plastyczne (np. malowanie wizerunków Matki Bożej, fotografowanie kapliczek, wykonywanie figur czy rzeźb) czy konkursy poetyckie. Wszystkie konkursy angażują często całe rodziny. Mamy tym samym do czynienia z ewangelizacją rodzin czy katechezą rodzinną. Zawsze w takich przypadkach jest też dostarczana sama informacja o Nawiedzeniu w parafii. Czasem jest to jedyna możliwość dotarcia z informacją do rodzin, które nie chodzą do kościoła. h) w trakcie przygotowań dobrze jest zapraszać do odnowy kapliczek, dekorowania domów, itp. i) piękną inicjatywą może być nauka pieśni maryjnych w szkole przez katechetów i nauczycieli muzyki. j) przygotowaniu mogą służyć wyjazdy i pielgrzymki na Jasną Górę.
2. Działania katechetyczne w czasie Nawiedzenia Obrazu Mówiąc o działaniach katechety w parafii w czasie Nawiedzenia należy jeszcze raz powtórzyć, że wszystko powinno być ustalone na spotkaniu Proboszcza z katechetami. Należy omówić plan rekolekcji i Nawiedzenia oraz określić konkretne zadania. Wśród koniecznych zadań do zrealizowania można wskazać na następujące: a) wyznaczenie w programie ogólnym rekolekcji i nawiedzenia spotkań dla dzieci i młodych; b) aktywna obecność katechety na Mszach i celebracjach dla dzieci i młodzieży podczas rekolekcji i Nawiedzenia; c) włączenie uczniów w przebieg liturgii: czytania, śpiewy, procesje. Należy pamiętać, że prowadzenie do liturgii jest celem katechezy, jej naturalnym wydźwiękiem i ukoronowaniem 4. d) organizacja różnorodnych czuwań dziecięcych i młodzieżowych (rozważania, śpiewy) 3. Działania katechetyczne po Nawiedzenia Obrazu Trudno jest określić i przewidzieć owoce dzieła Nawiedzenia Obrazu. Zapewne jest do czas działania łaski Bogu tylko wiadomej. Można jednak wskazać na kilka działań, w które powinien być zaangażowany katecheta: 4 F. Blachnicki, Kerygmatyczna odnowa katechezy. Pisma katechetyczne, t. 1, Warszawa 2005, s. 139.
a) zachęcanie do odnalezienia w swoim życiu i domu wizerunku czy znaku Maryi. Pięknym owocem będzie postanowienie noszenie medalika Matki Bożej, posiadanie obrazka Maryi w domu, zakup różańca. b) innym owocem o charakterze modlitewnym jest inicjatywa zakładania kół i róż różańcowych dzieci i młodzieży. Katecheta w szkole powinien zachęcać do powstawania takich kół. Będą one widzialnym i pięknym owocem Nawiedzenia. Zachętą do działań niech będą pouczające słowa św. Jana Pawła II, który nazywa różaniec skarbem, który na nowo trzeba odkryć 5. c) wskazane są okolicznościowe katechezy, pielgrzymki, konkursy. d) katecheta powinien włączyć się w organizowaną po Nawiedzeniu parafialną peregrynację w rodzinach, o ile taka będzie organizowana. Zakończenie Wszystkie przywołane działania i inicjatywy to propozycje. Nie są one jedynymi i nie jest ich celem ograniczenie jakiejkolwiek innej inicjatywy. Dużo zależy od każdego z nas, jakie zrodzi owoce czas Nawiedzenia. Ważne jest, aby chciało się coś robić. Gdy brakuje chęci wszystko zostaje przekreślone w punkcie wyjścia. Jest prawdą, że trzeba walczyć z różnymi trudnościami, ale na ile jest to tylko możliwe, trzeba dokładać wszelkich starań, aby nie zabrakło osobistego zaangażowania się. Ks. bp Wojciech Osial 5 Zob. Jan Paweł II, List apostolski Rosarium Virginis Mariae, 16.10.2002, n. 43.