3. Przygotowanie ogrodu do wysiewu i nasadzeń. Nastał bardzo ważny czas dla każdego ogrodnika. Zadania, które teraz zostaną wykonane, zadecydują o rezultatach naszej pracy. Wiele już mamy na szczęście, bo wybraliśmy dogodne miejsce, wspólnie przygotowaliśmy projekt. Dzieci wiedzą czym jest ogród, czym jest eko-ogród, co będzie w nim rosło i kto potencjalnie będzie go odwiedzał. Teraz czas na przygotowanie fundamentu ogrodu, od niego zależy bardzo wiele, nie warto lekceważyć tego punktu. Jednocześnie może to być świetna zabawa i przyswajanie ogromnej ilości wiedzy o świecie zupełnie niechcący. Cel: Poznanie dzikich roślin, wymagań roślin uprawnych i sprostanie im. Uzyskanie podłoża, które będzie dostosowane do zaplanowanych upraw. Umożliwienie dzieciom zdobycia wiedzy z zakresu gleboznastwa. Eksperymentowanie, badanie właściwości gleby. Od czego zacząć? Przede wszystkim musimy poznać naszą glebę, zaprzyjaźnić się z nią. Ogród to wspaniałe miejsce do zabawy w naukowców, a jednym z obiektów badań może być gleba. Warto zaopatrzyć się w kwasomierz glebowy i Płyn Helliga i z jego pomocą zbadać glebę w ogródku ale i w innych miejscach. Można też zbadać profil glebowy - odsłonić wszystkie warstwy na głębokość szpadla- czyli wykopać dołek z równym brzegiem. Dzieci zobaczą wówczas, że gleba zmienia się na różnych głębokościach, np. ma inną barwę. Badamy także układ frakcji podłoża- do czego potrzebujemy po prostu 2-litrowej butelki. Następnie możemy ogród oczyścić ze wszystkiego, co niepożądane (przynajmniej na tym etapie), a więc z dzikich roślin i innych niepotrzebnych elementów. Z podłoża usuwamy rośliny i ich korzenie (które kompostujemy), w celu spulchnienia- przekopujemy, ale niezbyt głęboko. Gdy przekopiemy głębiej, nasze dobre tlenowe mikroorganizmy wrzucimy do warunków beztlenowych, jednocześnie zakopiemy potrzebną próchnice, a na wierzch wyciągniemy glebę mineralną. Czyli spulchniamy, rozdrabniamy, ale nie wywracamy.
Po wykonaniu badań wiemy jaką mamy glebę i co mamy zrobić, żeby poprawić jej właściwości. Jeśli ma zbyt dużo frakcji ilastych, potrzebuje drobnego żwiru, piasku i kompostu. Jeżeli jest piaszczysta- dodamy gliny i kompostu czy też gotowej ziemi ogrodowej. Na tym etapie dosypujemy pożądanych składników, wzbogacamy kompostem. Następnie wyznaczamy rabaty, budujemy ścieżki zgodnie z projektem. Zadania dla Małych Ogrodników Przygotowanie ogrodu Rośliny wskaźnikowe Oznaczmy rośliny dzikie, które już rosną w miejscu przyszłego ogrodu. Jest to świetna zabawa z atlasem lub kluczem do oznaczania roślin, a zarazem możemy dowiedzieć się z jaką glebą mamy do czynienia. Na przykład: jeżeli mamy poletko pełne pokrzyw, żółtnicy, gorczycy, oznacza to, że gleba zawiera dużo azotu. Jaskier czy skrzyp świadczą o glebie ciężkiej. Zaś stokrotki czy koniczyna o ubogiej. Dobrze jest sprawdzić teren przed zajęciami, przygotować kolorowe, zalaminowane wydruki ze zdjęciami roślin tam występujących i pozwolić by dzieci samodzielnie przyporządkowały obrazki do żywych okazów. Na każdym zdjęciu oznaczamy symbolem glebę, na jaką ona wskazuje. Wspólnie odczytujemy w legendzie, jaki rodzaj gleby sugeruje dana roślina i co powinniśmy zrobić, by poprawić jej właściwości. Rośliny, które możemy spotkać: Rośliny wskaźnikowe Gleby kwaśne Gleby zasadowe Gleby piaszczyste Gleby gliniaste Bogate w azot Bogate w wapń Borówka czernica koniczyna polna szczaw polny wrzos zwyczajny Babka zwyczajna jasnota biała pokrzywa żegawka Fiołek polny złocień polny Łoboda rozłożysta gorczyca polna łopian większy Cykoria podróżnik pokrzywa zwyczajna Gorczyca polna lucerna sierpowata oset zwisły ostrożeń polny
Uprzątnięcie podłoża: Zanim pozbędziemy się roślinności sfotografujmy miejsce, spróbujmy oznaczyć rośliny, które już tam rosną, przyda nam się to do dokumentacji ogrodu, ale też ułatwi określenie rodzaju gleby, z którą mamy do czynienia. Poznajemy narzędzia, których będziemy używać podczas prac ogrodowych, często ich nazwy są dla dzieci zupełnie obce, aby pomóc dzieciom w zapamiętaniu ich i oswojeniu się z nowymi przedmiotami, możemy zaproponować zabawy z układaniem karteczek z nazwami, literowaniem, rozpoznawaniem sprzętów z zawiązanymi oczami. W ogrodzie wyrywamy dziką roślinność (celowo nie używam określenia chwast, bo to, co czasem nazywamy chwastem, najprawdopodobniej w naszym ogródku okaże się ziołem), robimy to przy pomocy pazurków, motyk. Pozwalamy dzieciom by same doszły do wniosku, jaki sposób jest najlepszy. W przekopywaniu niezbędna jest pomoc dorosłego, ale warto by robić to razem z dziećmi, by miały świadomość istnienia wszystkich etapów procesu przygotowania gleby. Resztki roślin o ile nie mają nasion- możemy zmieszać z ziemią, jeśli mają- wynosimy do kompostownika. Na tę aktywność przeznaczamy wiele czasu, w trakcie pracy dzieci bawią się ziemią, dotykają jej, poznają jej wilgotność, uziarnienie, wyszukują organizmów glebowych (zapewnijmy im lupy, szalki, pudelka entomologiczne, klucze do oznaczania). Nie zaopatrujmy dzieci w rękawiczki, dajmy im szansę w pełni poznać właściwości gleby, ubrudzić się (zwykle wystarczy uprzedzić rodziców i poprosić o przygotowanie odzieży roboczej). Potrzebne materiały: -motyki -pazurki -szpadle -widły 'amerykańskie' -lupy -szalki Petriego -pudełka entomologiczne (mogą być pojemniki na mocz z dziurkami w pokrywkach) -pęsety Profil glebowy Wykopujemy szpadlem (i na jego głębokość i szerokość) dół z gładkimi ściankami. Obserwujemy układ warstw, ich kolory. Wspólnie zastanawiamy się czemu warstwy się różnią, czym się różnią, jedne są grubsze, inne cieńsze. Możemy z każdej warstwy uszczknąć odrobinkę i spróbować namalować grudkami gleby taki profil na karcie (różne warstwy mają różne kolory i różnie malują)
Badanie ph gleby Wykonujemy otwór o głębokości ok. 20 cm, z którego pobieramy ok 2 cm plaster podłoża. Wsypujemy do woreczka, dokładnie mieszkamy. Łyżeczką bierzemy odrobinę mieszanki i wysypujemy na płytkę do oznaczania ph gleby, zalewamy płynem Helliga. Ze skali wspólnie odczytujemy wartość. Pozwólmy dzieciom pobierać próby wielokrotnie, tak by każdy mógł wykonać swoją i poczuć się prawdziwym naukowcem. gleby kwaśne, ph < 6,6, silnie kwaśne, ph < 4,5 kwaśne, ph 4,6 5,5 lekko kwaśne ph 5,6 6,5 gleby obojętne, ph 6,6 7,2 gleby zasadowe, ph > 7,2 Po określeniu ph możemy zdecydować, czy glebę będziemy zakwaszać, wapnować, a może pozostawimy bez zmian. Ważne by używać środków organicznych. Od razu możemy wykonać potrzebne zabiegi. Zwróćmy uwagę by wapno było naturalne, a zakwasić możemy zarówno workiem torfu kwaśnego, jak i igłami prosto spod drzew leśnych. Potrzebne materiały: -płytka do padania ph -płyn Helliga Malowanie Gleba nadaje się idealnie do artystycznych projektów, wystarczy umieścić w miskach kilka rodzajów ziemi zmieszanych z odrobiną wody, udostępnić dzieciom kartki formatu A3 i obserwować jak tworzą. Dowolnie, palcami, pędzlami. Pejzaże, portrety. Ziemia może mieć wiele kolorów, prawda? Potrzebne narzędzia: -różne rodzaje ziemi -woda -kartki formatu A3
Skład granulometryczny gleby Próbkę gleby pobieramy w taki sam sposób, jak do badania ph, z tym, że przesypujemy ją do 2 litrowej butelki i zalewamy wodą, po czym dokładnie mieszkamy. Butlę odstawiamy na jakiś czas i obserwujemy co się dzieje. Czy ziemia wsypana do butelki ułożyła się warstwami? Najcięższe frakcje wylądowały na dole, a najlżejsze na górze. Których jest najwięcej? Czy lepiej byłoby gdyby było więcej gliny? A może piasku brakuje? Budowa architektury ogrodowej Po doprowadzeniu gleby do właściwego stanu, możemy wybudować ogród! Przy pomocy palików i sznurka wyznaczamy granice ścieżek i rabat, po czym oznaczamy je trwale według projektu (kamienie, płotki, patyki, szyszki- może wycieczka do lasu w celu zdobycia materiałów?). Im mniej będziemy narzucać dzieciom rodzaj materiałów, tym ciekawszy będzie ogród. Teraz nasz ogród jest gotowy na przyjęcie swoich nowych mieszkańców i tych roślinnych i zwierzęcych. Miłego sadzenia i siania już wkrótce Jako raport z wykonania zadania, prosimy wysłać parę zdjęć obrazujących pracę dzieci: zabawa ziemią, kopanie, pielenie, oraz krótką notatkę o reakcji dzieci czy zabawa im się podobała, może coś je zaintrygowało, natrafiły na coś ciekawego w ziemi, itp.