Rynek węgla kamiennego w Republice Czeskiej Na terytorium Republiki Czeskiej znajdują się łożyska węgla kamiennego zarówno koksującego jak i energetycznego. Znaczenie dla czeskiego wydobycia ma obecnie jedynie łożysko morawsko-śląskie, będące przedłużeniem polskiego rewiru wydobywczego na obszarze czeskim. Po stronie polskiej znajduje się 70% zasobów tego rewiru, a po czeskiej 30%. Pozostałe rewiry wydobywcze, ze względu na wysokie koszty wydobycia, w latach 90-siątych zostały zamknięte. Spowodowało to spadek wydobycia z 30,7 mln ton (1990) na 12,7 mln ton (2008). Odnotowywany spadek wydobycia w latach następnych, związany jest ze spadkiem popytu, głównie ze strony przemysłu hutniczego. Inne ważniejsze łożyska węgla kamiennego znajdujące się na obszarze Republiki Czeskiej charakteryzują się niekorzystnym położeniem pod względem geologicznotechnicznym i obecnie nie nadają się do wydobycia. Łożyska węgla kamiennego w Republice Czeskiej 1. Wydobycie Górnictwem węgla kamiennego w Republice Czeskiej zajmuje się obecnie tylko jedno przedsiębiorstwo tj. OKD a.s. (Ostravsko-karvinske doly). Jedynym właścicielem tej spółki jest New World Resources N.V. (NWR) z siedzibą w Amsterdamie. Jej akcje notowane są na giełdach papierów wartościowych w Pradze, Londynie oraz Warszawie. Węgiel kamienny wydobywany jest w 4 kopalniach OKD w ostrawsko-karwińskim rewirze węglowym metodą głębinową. Roczne łączne wydobycie netto wynosi obecnie ok. 10 mln ton. Zasoby węgla kamiennego w tych kopalniach ocenia się na ok. 170 mln ton, przy czym największe posiada kopalnia Karvina (ok. 62 mln ton). Poszerzanie wydobycia napotyka na poważne problemy związane z gęstym osadnictwem i zabudową miejska na terenach ewentualnych przyszłych kopalń oraz ochroną przyrody w Beskidach. 1
Wydobycie węgla kamiennego w kopalniach czeskich Wydobycie brutto (w tys. t.) Wydobycie netto (w tys. t.) Zasoby (w mil. t.) Kopalnia 2011 2012 2013 2011 2012 2013 2012 Darkov 4 368 4 287 3 844 3 249 3 084 3 527 54,43 Karviná 5 044 5 539 3 870 4 235 4 579 2 991 61,82 Paskov 2 146 1 996 1 912 1 103 797 888 19,95 ČSM 4 123 4 067 3 742 2 868 2 979 2 639 32,28 Ogółem OKD 15 681 15 889 13 368 11 455 11 439 10 045 168,48 2. Zatrudnienie Ogółem w górnictwie węgla kamiennego w Republice Czeskiej na koniec 2013 roku zatrudnionych było 14.183 osób. Pod ziemią pracowało 12.768 a na powierzchni 1.415 osób. Należy zaznaczyć, że znaczna cześć górników to pracownicy najemni z innych krajów (głównie z Polski). Ich liczba na koniec 2013 roku wynosiła 3.475 os. i stanowiła 27,2% wszystkich górników zatrudnionych pod ziemią. Stany zatrudnienia w górnictwie węgla kamiennego wg zatrudniającego Kopalnia Pod ziemią Na powierzchni Ogółem 2011 2012 2013 2011 2012 2013 2011 2012 2013 Darkov 2 242 2 131 2 010 495 498 381 2 737 2 629 2 391 Karviná 3 217 3 096 2 886 637 611 433 3 854 3 707 3 319 Paskov 2 284 2 279 2 147 352 339 326 2 636 2 618 2 473 ČSM 2 346 2 326 2 250 372 369 275 2 718 2 695 2 525 Pracownicy najemni (OKD) 4 281 4 339 3 475 4 281 4 339 3 475 Zatrudnienie ogółem 14 370 14 171 12 768 1 856 1 817 1 415 16 226 15 988 14 183 Wynagrodzenia w górnictwie węgla kamiennego są wyższe od średniej w regionie morawsko-śląskim o blisko 55%. Należy zaznaczyć, że firma OKD wypłaca swym pracownikom również dodatkowe świadczenia z tytułu np. świąt bożonarodzeniowych, dopłat do wypoczynku, 13 i 14 pensji, dopłat do ubezpieczenia, wyżywienia. itp. Średnie wynagrodzenie w OKD 2011 2012 Wyszczególnienie KCZ EUR KCZ EUR Średnie wynagrodzenie miesięczne w OKD 36 498 1 485 37 149 1 477 - pracownicy zatrudnienie pod ziemią 34 162 1 390 35 283 1 403 - pracownicy zatrudnieni na powierzchni 23 224 945 25 017 995 - pracownicy administracyjno-techniczni 53 503 2 177 54 487 2 167 3. Odbiorcy węgla Od 2010 roku OKD realizuje roczne kontrakty na dostawy węgla kamiennego po cenach ustalanych kwartalnie. Ceny węgla koksującego zarówno w 2012 jak i 2013 roku dynamicznie spadały co skutkowało pogorszeniem wyników z działalności handlowej OKD. Natomiast ceny węgla energetycznego, po kilku latach stagnacji, w 2013 roku zaczęły również szybko spadać, z powodu spadku zużycia energii oraz dużych zapasów produkcyjnych, co jeszcze bardziej pogorszyło wyniki tej firmy. 2
Największymi odbiorcami spółki OKD w zakresie węgla koksującego są już od wielu lat czołowi środkowoeuropejscy producenci stali tj. U.S. Steel Kosice (SK), ArecelaeMittal, Voestalpine AG, Moravia Steel oraz koksownia OKK Koksovny, a.s., a w zakresie węgla energetycznego czołowe czeskie spółki energetyczne (Dalkia, CEZ) oraz zagraniczne Verbund (AT) i Novscom (PL). Sprzedaż węgla kamiennego w spółce OKD (w tys. t.) Okres Średnia cena EUR/t Wyszczególnienie 2011 2012 2013 2013/2012 2012 2013 2013/2012 Węgiel koksujący 4 964 5 518 4 630 83,9 125 98 78,5 Węgiel energetyczny 5 849 4 727 5 079 107,4 74 56 75,7 Stan zasobów x 1 287 380 29,5 x x X 4. Zużycie węgla kamiennego Ogółem krajowe zużycie węgla kamiennego wynosi ok. 6,8 mln ton i do kilku lat ma tendencję spadkową. W 2012 roku spadek zużycia w stosunku do roku poprzedniego wyniósł 6,7%. Najwięcej węgla kamiennego zużywa się w produkcji energii elektrycznej i ciepła 45,4% (elektrociepłownie: Detmarovice, Kladno, Ostrava-Kuncice, Trebovice, Praha-Malesice) oraz w hutnictwie 36,4%. Mniejsze ilości węgla kamiennego zużywa się w do produkcji koksu, w metalurgii nieżelaznej oraz w produkcji substancji chemicznych. Zużycie węgla kamiennego w Republice Czeskiej (w tys. t) Wyszczególnienie 2010 2011 2012 2012/2011 Zużycie ogółem 7 490 7 296 6 806 93,3 - produkcja energii elektrycznej i ciepła - produkcja żelaza i stali 3 655 3 500 3 090 88,3 2 215 2 488 2 480 99,7 5. Handel zagraniczny Republika Czeska należy do eksporterów węgiela kamiennego. Największy eksport w ostatnich dziesięciu latach odnotowano w roku 2007 (6,7 mln t.), a najniższy w roku 2013 (4,8 mln t.). Od 2007 roku eksport węgla kamiennego stopniowo maleje, a największy międzyroczny spadek odnotowano w 2013 roku, kiedy to wartość eksportu w porównaniu z rokiem poprzednim obniżyła się aż o 31%. Spadek wartości eksportu jest związany głównie ze spadkiem cen węgla na rynku europejskim oraz spadkiem popytu na rynkach głównych odbiorców tego kraju. Import jest bardziej stabilny i od 10 lat wynosi średnio 2,2 mln t. Z powodu jednak wyżej wspomnianego spadku cen węgla na rynku światowym, wartości importu wykazują również większe tendencje spadkowe niż jednostki wagowe. 3
Handel zagraniczny Republiki Czeskiej w zakresie węgla kamiennego Wyszczególnienie 2010 2011 2012 2013 2013/2012 Eksport Import tys. EUR 759 842 852 941 643 394 443 442 68,9 tys. ton 6 320 6 257 5 370 4 837 90,1 tys. EUR 224 581 345 461 247 782 204 366 82,5 tys. ton 2 063 2 408 1 978 2 153 108,8 Największymi odbiorcami czeskiego węgla kamiennego jest obecnie Austria, Polska i Słowacja. Na te trzy kraje przypada 88% czeskiego eksportu. Należy jednak zaznaczyć, że największy spadek eksportu dotyczył Słowacji (główny odbiorca US Steel Kosice), gdzie w porównaniu z rokiem 2010 obecne dostawy obniżyły się aż o 43%. Najwięksi odbiorcy czeskiego węgla kamiennego (w tys. EUR) Wyszczególnienie 2011 2012 2013 Udział 2013 2013/2012 Austria 240 159 210 874 152 378 34,4 72,3 Polska 262 963 157 995 130 242 29,4 82,4 Słowacja 260 872 201 962 108 789 24,5 53,9 Największymi dostawcami węgla kamiennego na rynek czeski są trzy kraje: Polska, Ukraina oraz USA. Mniejsze zakupy dokonywane są również na rynku rosyjskim, niemieckim i słowackim. Najwięksi dostawcy węgla kamiennego na rynek czeski (w tys. EUR) Wyszczególnienie 2011 2012 2013 Udział 2013 2013/2012 Polska 261 102 189 531 166 450 81,4 87,8 Ukraina 4 127 12 282 13 075 6,4 106,5 USA 39 131 22 892 12 675 6,2 55,4 Jak wynika z tabeli powyżej, rośnie znaczenie dostaw z Ukrainy przy spadających dostawach z USA i Polski. Należy tu zaznaczyć, że spadek wartości dostaw węgla kamiennego na rynek czeski w 2013 r. to wyłącznie efekt spadku cen tego surowca, ponieważ czeski import w jednostkach wagowych był w stosunku do roku poprzedniego wyższy o 8,8%. Czeski import węgla kamiennego z Polski (w tys. EUR) Wyszczególnienie 2010 2011 2012 2013 Węgiel bitumiczny 112 045 195 316 128 208 117 096 Węgiel pozostały 51 561 64 337 59 762 48 022 Antracyt 279 1 450 1 493 1 247 Brykiety 0 0 68 86 Łącznie 163 885 261 102 189 531 166 450 4
6. Najważniejsze problemy tendencje Z powodu spadających cen węgla, spółka NWR w minionym roku podała do publicznej wiadomości informacje, że bez pomocy państwa wydobycie w jednej z 4 czynnych kopań tj. kopani Paskov, przestaje być opłacalne i rozważa możliwość jej zamknięcia w 2014 roku. Po burzliwych protestach górników, rząd wyraził zgodę na dofinansowanie programu socjalnego kopani kwotą 600 mln CZK (ok. 22 mln EUR), a NWR wyraziła zgodę na kontynuację wydobycia do 2017 roku. Sytuacja w czeskim górnictwie węgla kamiennego nadal jest niekorzystna pomimo pierwszych zapowiedzi możliwego ożywienia, tj. przewidywanego wzrostu produkcji stali, co mogłoby wpłynąć na wzrost cen węgla i wielkość dostaw. Umowne ceny węgla w I kw. 2014 roku nadal jednak wykazywały tendencje spadkowe. W przypadku węgla koksującego, w stosunku do I kw. roku poprzedniego, cena była niższa o 12% (91 EUR/t), a w przypadku węgla energetycznego o 6% (60 EUR/t). W 2014 roku przewiduje się również niższe wydobycie na poziomie od 9 do 9,5 mln ton. Spółka NWR planuje w 2014 r. zainwestować w poprawę efektywności wydobycia ok. 100 mln EUR i oczekuje, że jednostkowe koszty wydobycia tony węgla nie przekroczą 65 EUR. Najnowsze propozycje aktualizacji czeskiej koncepcji energetycznej obejmują wzrost do roku 2030 produkcji energii elektrycznej ze źródeł jądrowych oraz spadek udziału węgla w wytwarzaniu energii do ok. 11-21%. Można zatem oczekiwać systematycznego spadku wykorzystywania tego surowca przez sektor energetyczny, z drugiej zaś strony poprawa sytuacji gospodarczej Czech powinna generować wzrost zużycia węgla kamiennego przez branżę hutniczą. WPHI Praga, maj 2014 r. 5