SZLAKIEM II BRYGADY LEGIONÓW

SZLAKIEM II BRYGADY LEGIONÓW

SZLAKIEM II BRYGADY LEGIONÓW Gen. Józef Haller Dowódca: II Brygady Legionów (od 1916 r.); Polskiego Korpusu Posiłkowego (od 1917 r.); II Korpusu Wojska Polskiego na Wschodzie (1918 r.); Armii Polskiej Błękitnej Armii we Francji (1918 r.); 10 lutego 1920 r. dokonał symbolicznych zaślubin Polski z Bałtykiem; w bitwie warszawskiej 1920 r. dowodził Frontem Północnym; w latach 1920-23 przewodniczył ZHP; po przewrocie majowym 1926 r. przeniesiony w stan spoczynku. Jelenia Góra 2015

Opracowanie: Stanisław Kańczukowski, Stanisław Firszt Opracowanie graficzne i skład: Ewa Liwandowska Wyprawa Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich w 2015 r. na pola bitew II Brygady Legionów Polskich Wydawcy: Towarzystwo Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich, Oddział Jelenia Góra, 2015 58-500 Jelenia Góra, ul. Bohaterów Getta 2, tel. 603782934, e-mail: staszek@s-kan.pl Muzeum Przyrodnicze w Jeleniej Górze, 2015 58-560 Jelenia Góra, ul. Cieplicka 11A, tel. 75 75 515 06, e-mail: muzeum@muzeum-cieplice.pl ISBN 978-83-65295-23-1 Wydawnictwo-Poligrafia AD REM 58-500 Jelenia Góra, ul. Okrzei 12 tel. 75 75 222 15 Na okładce: 1. Nocny bój o Rafajłową w Karpatach (1915 r.), mal. J. Kossak 2. Żabie. Grób nieznanego żołnierza polskiego na Czarnohorze, wg pocztówki z 1927 r. Szlak naszej wyprawy rozpoczął się na cmentarzu w Berbesti (wówczas wieś nazywała się w języku węgierskim Bardfalu), gdzie pochowani są żołnierze II Brygady Legionów Polskich, a konkretnie 2 pułku piechoty. Polegli w potyczkach z kubańskimi kozakami w dniu 6 października 1914 roku. Starcia te, w których poległo według różnych danych od 8 do 11 legionistów były faktycznie chrztem bojowym żołnierzy II Brygady Legionów. Z ustaleń wynika, że w mogile pochowano sierżanta Zygmunta Karola Łagiewskiego, szeregowych Jana i Józefa Bojarków oraz pięciu innych legionistów z 7 kompanii nieznanych z nazwiska. Pan Laurentju Batin miejscowy kronikarz opracowując wydaną w tym roku monografię miejscowości zebrał informacje o tej mogile i postanowił wspólnie z innymi mieszkańcami uczcić pamięć polskich żołnierzy. Własnym sumptem postawili krzyż- -kapliczkę, której centralnym elementem jest tablica z napisem w języku rumuńskim i polskim. Obok kapliczki postawiono stary słupek żeliwny z 1927 roku z granicy polsko-rumuńskiej, jak pisze inicjator budowy kapliczki aby żołnierze polscy "poczuli się bliżej kraju". Dla upamiętnienia tych historycznych zdarzeń w ich setną rocznicę, ale też i stulecie wybuchu I wojny światowej, wspomniany Pan Laurentju Batin zorganizował wraz z lokalnymi władzami w swoim rodzinnym Berbesti w dniu 10 października 2014 roku podniosłą uroczystość rocznicową. Uczestniczyli w niej burmistrz miejscowości Gheorghe Vraja, przewodniczący rady okręgu marmaroskiego Zamfir Ciceu, ambasador Rzeczpospolitej Polskiej w Bukareszcie Marek Szczygieł, miejscowi historycy, muzealnicy, nauczyciele oraz zaproszeni goście z Polski (przedstawiciele Towarzystwa Karpackiego). Przed pomnikiem, przed którym pełnili wartę honorową żołnierze armii rumuńskiej, została 5

odprawiona modlitwa za poległych, a asystujący oddział wojska rumuńskiego oddał trzy salwy. Nastąpiły okolicznościowe przemówienia: organizatora Laurentju Batina, ambasadora RP, przedstawicieli miejscowych władz oraz przybyłych z Polski gości. Ponadto spotkaniu przy pomniku towarzyszyły też deklamacje poezji i występy wokalne. Nasza wycieczka spotkała się przy mogile z miejscowymi liderami, odmówiła modlitwę zapaliła znicze i miejscowym zwyczajem wypiła za pamięć poległych żołnierzy. W dalszych dniach naszej pielgrzymki odwiedziliśmy, modląc się i zapalając znicze na mogiłach w Bohorodczanach, Rafajłowej, Mołotkowie, Zielonej i Nadwórnej. Warta honorowa żołnierzy rumuńskich przy grobie poległych legionistów polskich podczas uroczystości rocznicowych w Berbesti 10 października 2014 r., fot. Tomasz Smoliński LOSY ŻOŁNIERZY II BRYGADY LEGIONÓW 4 września 1914 Zaprzysiężenie na krakowskich Błoniach oddziałów formującej się II Brygady Legionów (przysięga wg formuły ustalonej przez Armee Ober Komando armii austriackiej w Przemyślu. Przysięgę odebrał pierwszy dowódca Legionów z nominacji austriackiej gen. Baczyński. 1 października 1914 Wyjazd II Brygady z Krakowa na front karpacki (2 pułk płk. Z. Zielińskiego i 3 pułk płk. J. Hallera). Brygada wyruszyła na pogranicze Węgier do walk z górskimi oddziałami rosyjskimi. Dowódcami batalionów byli: M. Januszajtis, B. Roja, H. Minkiewicz, K. Fabrycy, J. Kisielnicki, J. Brzeziński. Dywizjonem kawalerii dowodził Z. Dunin-Wąsowicz. Razem 9.000 żołnierzy. W ślad za podjętą ofensywą niemiecką w południowej Kongresówce, Austriacy rozpoczęli działania zaczepne, odrzucili Rosjan za San i dotarli do Przemyśla. 5 października 1914 II Brygada walczyła pod Marmaros-Siget na Węgrzech w ramach grupy gen. Atemsa, oczyszczając te tereny z luźnych oddziałów kozackich. W dniu 7 października zajęła miasto. Młodzież akademicka Marmaros-Siget ofiarowała legionistom sztandar i adres. W adresie: Dzięki Wam nasze ogniska domowe nie rozpadły się w gruzy. Piersi Wasze powstrzymały najeźdźcę, a wroga siła rozbiła się o Wasze prawice. Ataki Rosjan w sile 100 batalionów na twierdzę Przemyśl. 12 października 1914 II Brygada zajęła pozycje pod Rafajłową i Nadwórną w Karpatach i przeszła do działań w kierunku Stanisławowa. Kolumna żołnierzy rosyjskich 6 7

16 października 1914 II Brygada zaczęła budować słynną Drogę Polską w Karpatach. W ciągu pięciu dni powstała 7 km droga z okrąglaków z 28 mostami. Na granicy ziemi polskiej i węgierskiej, z inicjatywy por. Starka postawiono siedmiometrowy drewniany krzyż. Na nim Adam Szania (rzeźnik z Krakowa) wyżłobił bagnetem napis: Młodzieży Polska patrz na ten krzyż. Legiony Polskie dźwignęły go wzwyż, przechodząc góry, lasy i wały dla Ciebie Polsko i dla Twojej chwały. Budowa drogi z okrąglaków Kawaleria legionowa w ataku 24 października 1914 Zwycięskie walki II Brygady pod Rafajłową i Pasieczną. Następnie legioniści pokonali Rosjan pod Nadwórną i posunęli się dalej na Stanisławów. 26 października 1914 Kawaleria porucznika Z. Dunin-Wąsowicza stoczyła bój pod Cucyłowem. Spieszony szwadron 76 ułanów toczył zwycięskie walki z 10 sotniami kozaków wspomaganych artylerią. Kawalerzyści wsparli tym 3 pułk Brygady. Por. Z. Dunin-Wąsowicza awansowano na rotmistrza. 29 października 1914 Bój II Brygady pod Mołotkowem. Przeważające siły Rosjan zmusiły Polaków do odwrotu. 26 listopada 1914 II Brygada została podzielona na dwie grupy. Pierwsza grupa (część batalionu 3 pułku piechoty i pluton kawalerii) pod dowództwem płk. Hallera broniła tzw. Rzeczypospolitej Rafajłowskiej. Druga grupa (5 batalionów piechoty, 2 szwadrony kawalerii i 2 baterie artylerii) pod dowództwem gen. Trzaski-Durskiego wyruszyła na Huculszczyznę i walczyła w okolicach Żabiego (do 8 grudnia), następnie została przerzucona pod Okermőso i prowadziła tam walki pozycyjne. 18 stycznia 1915 II Brygada po zwycięskiej bitwie pod Kirlibabą odrzuciła Rosjan z bramy bukowińskiej. 8 23 stycznia 1915 Oddziały II Brygady powstrzymywały ataki rosyjskiej dywizji górskiej pod Rafajłową i Bretianką. 1 lutego 1915 Początek bojów II Brygady pod Stanisławowem i Śniatyniem. Po dwóch tygodniach walk Polacy zajęli Sołotwinę i Śniatyń. Szlak II Brygady w Karpatach 26 lutego 1915 Walki pod Jezupolem, Niżniowem i Tłumaczem. Rosjanie zostali wyparci za Dniepr. Zluzowane polskie oddziały zostały skierowane na odpoczynek i uzupełnienia do Kołomyi. 8 maja 1915 Walki pozycyjne nad Prutem. Rozpoczęła się ofensywa austriacka. Oddziały II Brygady przekroczyły Prut i po trzech dniach wyparły Rosjan. Łużany zostały zajęte przez 3 pułk pod dowództwem płk. Minkiewicza oraz Mamajowce przez płk. Januszajtisa. Brygadą dowodził płk. Zieliński. 10 maja 1915 Walki II Brygady na Bukowinie na odcinku Czerniawki Dobronocy (granica Besarabii). Rosjanie przerwali front austriacki i przeszli na tyły polskich oddziałów. Został otoczony 4 batalion 2 pułku piechoty. Dzięki szybkim decyzjom dowódców: Januszajtisa i Trojanowskiego oraz nadzwyczajnej waleczności oficerów: Smorawińskiego, Łukoskiego i Wyspiańskiego, po dwóch dniach Legioniści na Bukowinie 9

Życie codzienne legionów Rotmistrz Z. Dunin- Wąsowicz wszystkie oddziały Brygady bezpiecznie się wycofały i zajęły stanowiska nad Prutem. 12 czerwca 1915 Odwrót armii rosyjskiej na odcinku Mościska Lutaczów (po ofensywie gorlickiej). Piechota austriacka i pułki II Brygady bezskutecznie próbowały sforsować okopy rosyjskie na odcinku Toporowce Rarańcza (na granicy Besarabii). 13 czerwca 1915 Na poczwórne okopy rosyjskie w rejonie Rarańczy w miejscowości Rokitna ruszyła szarża ułanów II Brygady pod dowództwem rotmistrza Dunin-Wąsowicza. W ataku porównywanym do szarży pod Samosierrą zginął dowódca, oficerowie: Topór-Kisielnicki, Włodek, Nowakowski i Adamski oraz 15 ułanów. 18 października 1915 Zgodnie z rozkazem sztabu armii austriackiej cała II Brygada została przeniesiona na front wołyński. Dotychczas pułki walczyły na dwóch odległych frontach. Pułki 1 i 5 na froncie wschodnim, 2 i 3 na froncie karpackim (tam doszły jeszcze 4 i 6 pułki sformowane w połowie 1915 roku w Piotrkowie). 27 października 1915 Na front wołyński do Maniewicz przybyły 2 i 3 pułk i od razu ruszyły do walki. 4 listopada 1915 Pułki 2 i 3 toczyły do 6 listopada ciężkie boje pod Kostiuchnówką, gdzie zdobyły wzgórze, nazwane później przez Niemców Polską Górą. Po zakończonych bojach niemiecki gen. Gerock rozkazał swoim żołnierzom przez 3 dni wznosić okrzyk Hurra na cześć polskich legionistów. 7 listopada 1915 Ciężkie walki 2 pułku piechoty pod Bielgowem. Po wycofaniu się Austriaków, na tyły frontu przedarli się Rosjanie. Dzięki uderzeniu odwodami, odparł ich dowódca pułku Januszajtis. 10 listopada 1915 Rosyjska ofensywa na Styr na linii Czartorysk Kostiuchnówka. Pod Czartoryskiem walczyły pułki I Brygady luzując piechotę niemiecką. Pod Kostiuchnówką pułki II Brygady. Po dwóch dniach Rosjanie zostali odparci. 14 listopada 1915 Nieudane próby Austriaków przy udziale pułków I i II Brygady Legionów opanowania prawego brzegu Styru. Oddziały II Brygady zimowały w Wołczecku i na Garbachu (1 pułk Śmigłego-Rydza powrócił do składu I Brygady). 16 czerwca 1916 Kontrofensywa Linsingena po ofensywie Brusiłowa w rejonie Łuck Kowel. Austriacy ponieśli klęskę. Stracone pozycje odzyskały oddziały niemieckie oraz 2 i 3 pułki II Brygady. Szarża kawaleryjska Żołnierze II Brygady w okopach 10 11

Ćwiczenia legionistów Brygadier J. Haller 20 czerwca 1916 Pułki Brygady walczyły pod Hruziatynem i Hołuzją na Wołyniu z oddziałami rosyjskimi (ofensywa Brusiłowa). Ciężkie straty poniosły 2 i 3 pułk II Brygady. Walki trwały dwa dni. 1 lipca 1916 Wydano zarządzenie Komendy Głównej Legionów o ujednoliceniu odznak legionowych na wzór II Brygady. Sprzeciw legionistów, którzy manifestacyjnie założyli odznaki I Brygady. Dowódca Komendy z mianowania władz austriackich, gen. Puchalski, podał się do dymisji (Komenda Główna była zawsze wrogo nastawiona przeciwko zwierzchnictwu J. Piłsudskiego nad Legionami). 5 lipca 1916 II Brygada pospieszyła z pomocą I Brygadzie, walczącej pod Polską Górą. Pozycje polskie zostały utrzymane, mimo silnych kontruderzeń wojsk rosyjskich w ramach ofensywy Brusiłowa. 7 lipca 1916 Rada Pułkowników złożyła do Komendy Głównej memoriał z żądaniem: uznania Legionów jako kadrę przyszłego wojska polskiego, usunięcia z Komendy oficerów austriackich. Memoriał podpisali brygadierzy J. Piłsudski i J. Haller oraz członkowie Rady: Rydz-Śmigły, Berbecki, Żymierski, Norwid- Neugebauer, Januszajtis, Brzoza, Roja i Minkiewicz. 11 lipca 1916 I i II Brygada zostały zluzowane z frontu. Oddziały skoncentrowały się w Czeremoszni koło Smolar. Niemcy bardzo interesowali się Polakami, co dawało nadzieję na uznanie przez nich niepodległości Polski, o którą walczyły przecież Legiony. Dowódcą II Brygady został Józef Haller. 28 lipca 1916 2 i 3 pułk II Brygady walczyły pod Dubniakami. 29 lipca 1916 Podanie J. Piłsudskiego do Komendy Głównej o dymisję z Legionów po zlekceważeniu przez nią memoriału Rady Pułkowników. 6 sierpnia 1916 Komendant J. Piłsudski przed opuszczeniem Legionów udekorował zasłużonych żołnierzy w drugą rocznicę Kadrówki. 26 września 1916 Udzielenie dymisji J. Piłsudskiemu przez dowództwo austriackie wywołało ostry kryzys w Legionach. Komendant przekazał dowództwo I Brygady płk. Rydzowi-Śmigłemu. 7 października 1916 Ostatni dzień legionów na froncie. Znad Stochodu pułki zostały wycofane do Baranowicz w związku z podjętymi przez państwa centralne przygotowaniami do ogłoszenia utworzenia Królestwa Polskiego (Legiony miały się stać kadrą wskrzeszonego Państwa Polskiego). 20 października 1916 Przeformowanie Legionów przez Austrię w Polski Korpus Posiłkowy (2 dywizje). 9 listopada 1916 Pismo J. Piłsudskiego do płk. Śmigłego-Rydza, aby legioniści nie zwalniali się demonstracyjnie z Legionów, ale w nich pozostali. 1 grudnia 1916 Oddziały Legionów wkroczyły do miast: 1 pułk Żelaznej Karpackiej Brygady do Warszawy, 1 pułk do Łomży, 2 pułk do Różan, 4 pułk do Modlina, 5 pułk do Pułtuska, a 6 do Dęblina. 15 marca 1917 Rozruchy w Rosji, abdykował car Mikołaj II. 24 marca 1917 Rosyjscy żołnierze pochodzenia polskiego, w związku z zaistniałą sytuacją w Rosji, założyli Związek Polaków Wojskowych (według statystyk w armii rosyjskiej służyło 119 generałów, 20.000 oficerów i 700.000 żołnierzy pochodzenia polskiego). Obóz legionistów w Karpatach Car Mikołaj II 12 13

Brygadier J. Piłsudski 10 kwietnia 1917 Cesarz austriacki Karol I, zamiast Tymczasowej Radzie Stanu w Warszawie, przekazał Legiony Polskie gubernatorowi, generałowi niemieckiemu Beselerowi jako dowódcy naczelnemu wojsk polskich. 2 lipca 1917 Zgłoszenie dymisji przez Józefa Piłsudskiego z Rady Stanu. 9 lipca 1917 Tymczasowa Rada Stanu postanowiła zaprzysiąc Legiony w Warszawie wg brzmienia: na wierność Ojczyźnie, przyszłemu królowi i braterstwu broni z Niemcami i Austriakami. Przysięgę złożył tylko 3 pułk piechoty II Brygady. Reszta legionistów odmówiła. 10 lipca 1917 Internowanie legionistów, którzy odmówili złożenia przysięgi władzom niemieckim. Ci z terenu okupacji niemieckiej zostali odesłani do obozów jenieckich. Oficerowie do Beniaminowa, a żołnierze do Szczypiorna. Ci z terenu okupacji austriackiej (urodzeni na tym terenie) zostali oddani Austrii, która utworzyła z nich nową formację, tzw. Polski Korpus Posiłkowy, pod dowództwem gen. J. Hallera. 22 lipca 1917 Niemcy aresztowali Komendanta J. Piłsudskiego i płk. Sosnkowskiego i osadzili ich w twierdzy w Magdeburgu. 24 sierpnia 1917 Zaprzysiężonych żołnierzy Legionów jako Polski Korpus Posiłkowy gen. Beseler oddał pod dowództwo austriackie (200 oficerów i 3.000 żołnierzy). Tymczasowa Rada Stanu podała się do dymisji. 12 września 1917 Niemcy i Austria powołali Tymczasową Radę Regencyjną w Warszawie (ks. Arcybiskup Aleksander Kakowski, książę Zdzisław Lubomirski i hrabia Józef Ostrowski). 7 listopada 1917 Wybuchła rewolucja w Rosji. 14 listopada 1917 Głodówka internowanych legionistów odbiła się echem w Europie. Interweniowały: Warszawa, Kraków, Wiedeń i Berlin. 15 lutego 1918 Była II Brygada (Polski Korpus Posiłkowy) przebiła się pod Rarańczą przez front i skierowała na wschód. Część żołnierzy została zatrzymana przez Austriaków. 6 marca 1918 Żołnierze byłej II Brygady nawiązali kontakt w Jarudze z polskimi oddziałami na Wschodzie. Brygada w sile 1500 szeregowych i 100 oficerów, klucząc między oddziałami bolszewickimi i wspierana przez nie jako zbuntowane wojsko, nawiązała kontakt z oddziałem kawalerii II Korpusu. Oddział ruszył do Sorok, gdzie stacjonował II Korpus armii polskiej na Wschodzie, sformowany z żołnierzy Polaków frontu rumuńskiego armii rosyjskiej. 10 marca 1918 Odezwa Komitetu Wykonawczego polskich oddziałów frontu rumuńskiego wzywająca do połączenia wszystkich korpusów i oddziałów polskich w Rosji, dokonania przemarszu przez Ukrainę za Dniepr i podjęcia walki z Niemcami, aż do uzyskania niepodległości. Wydano ją w Sorokach w związku z przybyciem żołnierzy byłej II Brygady Legionów Józefa Hallera. 26 marca 1918 Mianowanie brygadiera J. Hallera dowódcą II Korpusu Wojska Polskiego na Wschodzie. 28 marca 1918 II Korpus przekroczył Boh i pomaszerował w kierunku Humania. 3 kwietnia 1918 Zawarcie umowy z Ministerstwem Ukraińskiej Republiki Ludowej na prawo przemarszu II Korpusu za Dniepr. 5 kwietnia 1918 Nominacja brygadiera J. Hallera na generała porucznika (w celu zmylenia, w związku z poszukiwaniem go przez Austriaków i Niemców, gen. Haller używał pseudonimu Mazowiecki ). 7 kwietnia 1918 Przemarsz II Korpusu za Dniepr. 12 kwietnia 1918 Ukraińcy pod wpływem Austriaków i Niemców anulowali umowę z 3 kwietnia, II Korpus został zatrzymany pod Kaniowem. 17 kwietnia 1918 Próba rozbrojenia II Korpusu przez Niemców pod Mironówką. Szarża kawalerzystów 14 15 Generał J. Haller

Na karpackich drogach Bitwa pod Kaniowem 18 kwietnia 1918 Zdegradowano oficerów byłego Polskiego Korpusu Posiłkowego, zatrzymanych 15 lutego pod Rarańczą, do stopnia szeregowych żołnierzy (stu oficerów osadzonych w obozie koncentracyjnym w Dulffalwie). Zdegradowani oficerowie otrzymali rozkaz wyjazdu na front włoski. Inni pochwyceni z bronią oczekiwali na proces w Marmaros-Siget. 2 maja 1918 Ultimatum Niemców, aby II Korpus (500 oficerów i 7.000 żołnierzy) złożył broń. 6 maja 1918 Niemcy wręczyli ultimatum gen. J. Hallerowi, a ten w odpowiedzi zarządził umocnienie pozycji pod Kaniowem. 11 maja 1918 Bitwa pod Kaniowem. II Korpus poddał się. Generał J. Haller ucieka do Kijowa. Poszukiwania generała przez Niemców zostają wstrzymane po podaniu fałszywej informacji o jego śmierci i pogrzebie. 12 maja 1918 Żołnierzy II Korpusu odtransportowano do obozów jenieckich w Niemczech. Część żołnierzy, którym udało się uniknąć niewoli (tak jak i gen. J. Hallerowi) później przez Murmańsk dostała się do Francji (tam gen. Haller został mianowany naczelnym wodzem oddziałów polskich we Francji i na obszarach Rosji). 28 maja 1918 Proces w Marmaros-Siget przeciwko zatrzymanym żołnierzom byłej II Brygady przy próbie przedarcia się na Wschód pod Rarańczą (91 oficerów i 240 szeregowych, głównym oskarżonym był Roman Górecki). Oskarżeni o zdradę stanu oraz ich świadkowie przekształcili proces w wielki akt oskarżenia przeciwko Austrii. 11 września 1918 Zakończył się proces w Marmaros-Siget. Sądzeni oficerowie zostali zdegradowani na sierżantów i po czterotygodniowym urlopie mieli udać się na front włoski. 4 października 1918 dowódcą Armii Polskiej we Francji został gen. J. Haller 8 listopada 1918 Powrót J. Piłsudskiego z niewoli w twierdzy w Magdeburgu. 11 listopada 1918 Rada Regencyjna przekazała naczelne dowództwo nad tworzącą się armią polską brygadierowi Józefowi Piłsudskiemu. 14 listopada 1918 Józef Piłsudski objął pełnię władzy w odradzającej się Polsce. 21 kwietnia 1919 Gen. J. Haller przybył z Błękitną Armią do Warszawy Objęcie dowództwa Błękitnej Armii przez J. Hallera we Francji Powrót J. Piłsudskiego z Magdeburga Na podstawie: Kalendarza Niepodległości, Warszawa 1939, 16 opracował S. Firszt 17

18 TRASA WYPRAWY SZLAKIEM II BRYGADY LEGIONÓW 8-19.07.2015 Data Nocleg Trasa Jelenia Góra > Wrocław > Opole > Cieszyn > Cadca 8 środa Satu Mare > Zlina > Bańska Bystrzyca >Sobota >Miszkolc > Satu Mare (obiadokolacja i nocleg). 9 czwartek Oradea Satu Mare> Carei > Oradea (obiadokolacja i nocleg). Oradea (śniadanie i zwiedzanie miasta Pałac barokowy, Katedra barokowa największa budowla barokowa 10 piątek Alba Iulia w Rumunii) > jaskinia Niedźwiedzia (rum. Pestera Ursilor) w Chiscau > Deva (zwiedzanie Zamku Deva) > Hunedoara (zwiedzanie Zamku Korwina) > Alba Iulia (obiadokolacja i nocleg). Alba Iulia (śniadanie i zwiedzanie miasta, zamku Alba Carolina, katedra Św. Michała) > Sibiu (miasto kultury w 2007roku), zwiedzanie starego miasta > Bran 11 sobota Bran (zwiedzanie zamku utożsamianego z osobą Drakuli) (obiadokolacja i nocleg). Bran (śniadanie) > Brasov (zwiedzanie starówki, Czarnego kościoła) > Sighisoara (najpiękniejsze średniowieczne miasteczko, miejsce gdzie urodził się Vlad 12 niedziela Sighisoara Dracul/Plaownik) (obiadokolacja i nocleg) Sighisoara (śniadanie) > Turda (najpiękniejsza kopalnia soli) > Cluj-Napoca (Katedra Św. Michała, 13 poniedziałek starówka) > >Baia Mare (zwiedzanie starego rynku) Baia Mare Baia Mare (obiadokolacja i nocleg) Baia Mare (śniadanie) > Berbesti (pomnik legionistów) > i wyjazd z Sighetu Marmatiei po zwiedzeniu 14 wtorek Rachów więzienia > Rachów > (obiadokolacja i nocleg) Stanisławóna > Stanisławów (obiadokolacja i nocleg) Rachów śniadanie > Nadwórna > Rafajłowa > Nadwór- 15 środa Stanisławów śniadanie > Rohatyn > Przemyślany > 16 czwartek Lwów Lwów (obiadokolacja i nocleg) 17 piątek Lwów Lwów zwiedzanie (obiadokolacja i nocleg) 18 sobota Lwów Lwów zwiedzanie i zakończenie wycieczki 19 niedziela Jelenia Lwów śniadanie > wyjazd do Polski Góra Wycieczkę zorganizowało Towarzystwo Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich Oddział Jelenia Góra Kierownik wycieczki: Stanisław Kańczukowski Berbesti, 2015 r., fot. Mieczysław Gudowski Modlitwa za poległych, Berbesti 2014 r., fot. Tomasz Smoliński Przemówienie ambasadora, Berbesti 2014 r., fot. Tomasz Smoliński Worochta, krzyż pamięci, fot. Paweł Ogielski

ISBN 978-83-65295-23-1