TECHNICZNE BEZPIECZEŃSTWO PRACY

Wiadomości ogólne: Do 24 25 listopada 2012 roku praca kontrolna dotycząca jednego z następujących tematów: 1. Przygotowanie oraz organizacja inwestycji pod nazwą budowa hali produkcyjnej wraz z zapleczem administracyjno socjalnym 2. Zorganizowanie przebudowy ośmioosobowego zakładu krawieckie w sześćdziesięciu osobową szwalnię wraz z dostosowaniem zaplecza socjalnego. 3. Zaplanuj kontrole stanu BHP w wybranym przedsiębiorstwie przeprowadzoną przez Państwową Inspekcję Pracy, Państwową Inspekcję Sanitarną oraz Państwową Straż Pożarną. Literatura: 1. Markowski A. Bezpieczeństwo procesów przemysłowych 2. Techniczne bezpieczeństwo pracy zbiór przepisów 3. Ryng M. Bezpieczeństwo techniczne 4. Rączkowski B. BHP w praktyce 5. Lewandowski J. Ergonomia Czasopisma: 1. Atest ochrona pracy 2. Bezpieczeństwo pracy 3. Przyjaciel przy pracy 4. Higiena pracy 5. Medycyna pracy Strona 1

Temat 2/36: Istota BHP 30 września 2012 roku 1. Przepisy BHP stanowią podstawowy zespół norm ochrony pracy. Podmiotem ochrony jest człowiek i jego zdrowie. Normy prawa pracy służą w szczególności zabezpieczeniu interesów pracujących jest to podstawowe zadanie BHP. Komentarz [D1]: ISTOTA BHP 2. Zakres przepisów BHP jest bardzo szeroki i dotyczy między innymi zagrożeń związanych z: Obiektami i pomieszczeniami pracy Używaniem maszyn, urządzeń i narzędzi Procesami pracy szczególnie niebezpiecznymi i szkodliwymi Organizacją pracy Zagrożeń tkwiących w samych pracownikach i ich właściwościach psychofizycznych, stanie zdrowia oraz kwalifikacjach. Komentarz [D2]: ZAKRES PRZEPISÓW BHP 3. Zbiór norm BHP: Dział X kodeksu pracy Szereg aktów prawnych i rozporządzeń Konstytucja RP Konwencje Międzynarodowej Organizacji Pracy Dyrektywa 89/391 EWG z dnia 12 czerwca 1989 roku 4. Kodeks pracy określa obowiązki pracodawcy w zakresie BHP i nazywa je podstawowymi. Nazwanie ich podstawowymi oraz zamieszczenie ich w odrębnym dziale uwrażliwia pracodawców na konieczność starannego realizowania nakazów wynikających z przepisów BHP. 5. Za naruszenie przepisów BHP przewiduje się możliwość nałożenia kary również na pracownika Kara upomnienia Kara nagany Kara pieniężna Rozwiązanie stosunku pracy bez wypowiedzenia z winy pracownika 6. Odpowiedzialność pracodawcy za stan BHP w przedsiębiorstwie Komentarz [D3]: SANKCJE ZA NIEPRZESTRZEGANIE ZASAD BHP ORAZ PRZEPISÓW Zgodnie z art. 207. 1. Kodeksu pracy pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan BHP w zakładzie pracy. 2 wskazuje, iż pracodawca zobowiązany jest chronić zdrowie i życie pracowników poprzez zapewnienie im bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. Strona 2

Temat 4/36: Obiekty budowlane i pomieszczenia pracy 30 września 2012 roku 1. Obiekty budowlane, w których znajdują się pomieszczenia pracy powinny spełniać wymogi dotyczące Bezpieczeństwa i higieny Pracy. 2. Do obowiązków pracodawcy należy: Zapewnić aby budowa lub przebudowa obiektu budowlanego, w którym przewiduje się pomieszczenia pracy była wykonywana na podstawie projektów uwzględniających wymogi BHP oraz pozytywnie zaopiniowanych przez uprawnionych rzeczoznawców. Utrzymanie obiektów budowlanych wraz z ich pomieszczeniami i otoczeniem uwzględniając przepisy i zasady BHP. Zapewnić pomieszczenia pracy odpowiednie do rodzaju wykonywanych prac oraz liczby zatrudnionych w nich pracowników. 3. Zgodnie z przepisami prawa budowlanego obiekty budowlane to: Budynki wraz z instalacjami i urządzeniami technicznymi Budowle techniczno użytkowe wraz z instalacjami i urządzeniami technicznymi (linie kolejowe, lotniska, drogi, tunele, składowiska odpadów) Obiekty małej architektury (kapliczki, fontanny, place zabaw) Komentarz [D4]: RODZAJE OBIEKTÓW BUDOWLANYCH 4. Pojęcie obiektu budowlanego Stała lub tymczasowa konstrukcja. Obiekty budowlane stanowią całość pod względem techniczno użytkowym. Wyposażone są w instalacje i inne urządzenia niezbędne do spełniania funkcji, dla której zostały zbudowane oraz charakteryzuje je ściśle określony cykl życia obiektu budowlanego. Cykl życia obiektu budowlanego składa się z następujących faz: faza planowania faza budowy obiektu faza eksploatacji oraz prowadzenia i nadzorowania bieżącej obsługi budynku faza przebudowy, wyburzenia bądź zmiany sposobu zagospodarowania Komentarz [D5]: POJĘCIE OBIEKTU BUDOWLANEGO 5. Projekt obiektu budowlanego powinien zawierać opinię pod względem: Zgodności z wymogami BHP Zgodności z wymogami ochrony przeciwpożarowej Spełnienia wymogów higienicznych i zdrowotnych Komentarz [D6]: PROJEKT OBIEKTU BUDOWLANEGO Strona 3

6. Do wydawania opinii uprawnieni są: Rzeczoznawca do spraw Bezpieczeństwa i Higieny Pracy (sprawdzenie przyjętych w projekcie rozwiązań pod względem zgodności z przepisami BHP i ergonomii oraz polskimi normami. Sprawdzenie czy przyjęte rozwiązania projektowe likwidują lub ograniczają zagrożenia). (Rzeczoznawcą do spraw BHP może zostać osoba, która ukończyła studia wyższe techniczne, udokumentuje min. 5 letnią praktykę zawodową oraz ukończy kurs przygotowujący do opiniowania projektów w zakresie BHP i ergonomii a także uzyska pozytywny wynik z tego testu). Rzeczoznawca do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych (zgodność rozwiązań projektowych z przepisami przeciwpożarowymi). Rzeczoznawca do spraw sanitarno higienicznych (zgodność rozwiązań projektowych pod względem zdrowotnym i higienicznym). 7. Przekazanie obiektu budowlanego do użytkowania o zamiarze przystąpienia do użytkowania obiektu budowlanego po ukończeniu budowy inwestor jest zobowiązany powiadomić następujące organy: Komentarz [D7]: RZECZOZNAWCY ORAZ ICH KOMPETENCJE PODCZAS WYDAWANIA OPINII W FAZIE PROJEKTOWANIA OBIEKTU Państwowa Inspekcja Sanitarna Państwowa Inspekcja Pracy Państwowa Straż Pożarna Państwowa Inspekcja Środowiska Do użytkowania obiektu budowlanego można przystąpić po zawiadomieniu wyżej wskazanych organów jeżeli organy te w terminie 14 dni od dnia otrzymania zawiadomienia nie zgłosiły sprzeciwu. Nie zajęcie stanowiska w terminie 14 dni przez organ traktuje się jako niezgłoszenie sprzeciwu lub uwag. Komentarz [D8]: PRZEKAZANIE OBIEKTU BUDOWALANEGO DO UŻYTKU 8. Do wypełnionego wniosku o pozwolenie na użytkowanie do nadzoru budowlanego inwestor dołącza zgodnie z art. 57 Prawa budowlanego następujące załączniki: Oryginał dziennika budowy Oświadczenie kierownika budowy potwierdzającego zgodność z projektem oraz o doprowadzeniu terenu budowy do należytego stanu i porządku Oświadczenie o właściwym zagospodarowaniu terenów przyległych (o ile jest wymagalne) Protokoły badań i sprawozdań Inwentaryzację geodezyjną wykonawczą Potwierdzenie odebrania wykonanych przyłączy Komentarz [D9]: SKŁADOWE WNIOSKU O POZWOLENIE NA UŻYTKOWANIE OBIEKTU Strona 4

Temat 6/36: Utrzymanie obiektów budowlanych 13 października 2012 roku 1. Kontrole obiektów budowlanych: Raz w roku sprawdzanie stanu technicznego elementów budynku budowli i instalacji narażonych na szkodliwe wpływy warunków atmosferycznych instalacji urządzeń służących ochronie środowiska instalacji gazowych, przewodów komunikacyjnych, dymowych, spalinowych, wentylacyjnych Raz na pięć lat sprawdzenie stanu technicznego całego obiektu, jego estetyki i otoczenia badanie instalacji elektrycznej i piorunochronnej Komentarz [D10]: KONTROLE OBIEKTU BUDOWLANEGO 2. Książka obiektu budowlanego Właściciel lub zarządca obiektu zobowiązany jest prowadzić dla każdego budynku książkę obiektu budowlanego według określonego wzoru. Książka obiektu budowlanego stanowi dokument przeznaczony do zapisów dotyczących: Badań i kontroli stanu technicznego Remontów Przebudowy w okresie użytkowania Do książki załącza się ponadto wszelkie protokoły z kontroli, oceny i ekspertyzy, dokumenty techniczne czy opracowania projektowe. Książki należy założyć w dniu oddania obiektu do użytkowania i systematycznie prowadzić przez cały okres użytkowania. Książka ma format A4, numeracje stron i zabezpieczenie stron przed usunięciem lub zmianami. Komentarz [D11]: KSIĄŻKA OBIEKTU BUDOWLANEGO Strona 5

3. Drogi komunikacyjne na terenie zakładu Pracodawca jest zobowiązany zapewnić i utrzymać na terenie zakładu pracy odpowiednio wykonane i oznakowane drogi dojazdowe, transportowe i dla pieszych (pasy). Drogi te powinny mieć: Odpowiednie wymiary wg polskich norm Twardą i równą nawierzchnię Odpowiednią nośność Odprowadzanie wód opadowych Na drogach nie powinny występować progi ani stopnie Otwory i zagłębienia powinny być zamknięte odpowiednimi pokrywami Nie zastawione materiałami, transportem, sprzętem, itp. Komentarz [D12]: DROGI KOMUNIKACYJNE NA TERENIE ZAKŁADU 4. Instalacje w zakładzie pracy: Instalacja elektryczna: o o o o o Oświetlenia zewnętrznego i wewnętrznego Odgromowa Antywłamaniowa Alarmowa Radiowa Instalacja sanitarna: o o o o o Kanalizacyjna Wodociągowa Gazowa Grzewcza Hydrantowa zewnętrzna i wewnętrzna Instalacja specjalistyczna np. sprężonego powietrza Komentarz [D13]: RODZAJE INSTALACJI 5. Barwy rurociągów transportujących media: WODA ZIELONA PARA SREBNA/SZARA POWIETRZE NIEBIESKA/BŁĘKITNA GAZ ŻÓŁTA KWASY I ZASADY FIOLETOWA OLEJE I CIECZE PALNE BRĄZOWA INNE CIECZE CZARNA Komentarz [D14]: BARWY RUROCIĄGÓW Strona 6

6. POMIESZCZENIA PRACY Jest to pomieszczenie przeznaczone na pobyt pracowników, w którym wykonywana jest praca. Wyróżniamy pomieszczenia pracy stałej i czasowej Pomieszczenie pracy stałej to pomieszczenie, w którym łączny czas przebywania pracownika w ciągu jednej doby przekracza 4 godzin Pomieszczenie pracy czasowej od 2 do 4 godzin Pomieszczeniem pracy nie jest pomieszczenie, w którym łączny czas przebywania tych samych pracowników w ciągu jednej doby nie przekracza 2 godzin Komentarz [D15]: POMIESZCZENIE PRACY Komentarz [D16]: POMIESZCZENIE PRACY STAŁEJ Komentarz [D17]: POMIESZCZENIE PRACY CZASOWEJ 7. TEREN ZAKŁADU PRACY Jest to przestrzeń wraz z obiektami budowlanymi, w której pracodawca organizuje miejsca pracy Komentarz [D18]: TEREN ZAKŁADU PRACY 8. MIEJSCE PRACY Wyznaczone miejsce przez pracodawcę, do którego pracownik ma dostęp w związku z wykonywaną pracą Komentarz [D19]: MIEJSCE PRACY 9. STANOWISKO PRACY Przestrzeń pracy wraz z wyposażeniem w środki i przedmioty pracy Komentarz [D20]: STANOWISKO PRACY Pomieszczenia pracy i ich wyposażenie powinny zapewniać bezpieczne i higieniczne warunki pracy a w szczególności: Oświetlenie naturalne i sztuczne Odpowiednią temperaturę Odpowiednią wentylację Zabezpieczenie przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi, cieplnymi, nasłonecznieniem, drganiami, hałasem Zabezpieczenie przed wilgocią Strona 7

10. Wysokości w pomieszczeniach pracy stałej 3 metry w świetle jeżeli brak czynników szkodliwych 3,3 metra w świetle przy czynnikach szkodliwych Przy zastosowaniu klimatyzacji i za zgodą Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego z porozumieniem z Okręgowym Inspektorem Pracy mogą być inne wysokości: 2,5 metra w świetle gdy jest mniej niż czterech pracowników, na każdego pracownika przypada 15m 2 wolnej objętości oraz w pomieszczeniach drobnej wytwórczości (sklepy, mieszkania) 2,2 metra w świetle np. dyżurka, kiosk 11. Wysokości w pomieszczeniach pracy czasowej 2,2 metra w świetle gdzie brak czynników szkodliwych, 2,5 metra przy czynnikach szkodliwych. Strona 8

13 października 2012 roku Temat 8, 10/36: Pomieszczenia higieniczno sanitarne 14 października 2012 roku Pomieszczenia higieniczno sanitarne powinny znajdować się w środku budynku, w którym odbywa się praca lub połączonym z nim obudowanym przejściem. 1. Do pomieszczeń higieniczno sanitarnych zaliczamy: Szatnie Umywalnie Pomieszczenia z natryskami Pomieszczenie higieny osobistej kobiet Ustępy Jadalnie Pomieszczenia do ogrzania się dla pracowników Pomieszczenia odpylania, odkażania, prania, suszenia odzieży roboczej/ochronnej Pomieszczenie dla kobiet w ciąży lub karmiących Komentarz [D21]: POMIESZCZENIA HIGIENICZNO - SANITARNE Palarnie nie są już wliczane do pomieszczeń higieniczno sanitarnych! 2. Wysokości pomieszczeń higieniczno sanitarnych: Nie mniejsza niż 2,5 metra w świetle 2,2 metra - pomieszczenia w piwnicy, na poddaszu, sutereny W przypadku zatrudnienia do 20 osób pracodawca ma obowiązek zapewnić m.in. Ustępy i umywali oddzielnie dla kobiet i mężczyzn (poniżej 10 osób nie muszą być one oddzielnie) Warunki do przechowywania odzieży własnej, roboczej i ochronnej Warunki do higienicznego spożywania posiłku Komentarz [D22]: WYTYCZNE Strona 9

3. SZATNIE Urządzone w wydzielonych pomieszczeniach suchych i w miarę możliwości oświetlonych światłem dziennym; należy zapewnić czterokrotną wymianę powietrza na godzinę, zaś dwukrotną gdy jest mniej niż 10 pracowników i są otwierane okna; miejsca siedzące dla 50% załogi na najliczniejszej zmianie; szerokość nie powinna być mniejsza niż 1,5metra od ściany Komentarz [D23]: SZATNIE I. Rodzaje szatni: Odzieży własnej dla pracowników, gdy odzież ta nie powinna stykać się z odzieżą roboczą i środkami ochrony indywidualnej. Odzieży roboczej i ochronnej stosowane równolegle do szatni poprzednich, gdy jest znaczne zabrudzenie odzieży lub odzież ta musi spełniać szczególne wymagania higieniczno sanitarne Podstawowe do przechowywania odzieży własnej i roboczej oraz środków ochrony indywidualnej; szatnia ta powinna mieć indywidualne pomieszczenie z umywalnią Przepustowe powinna w nich znajdować się część własna, część na odzież roboczą i środki ochrony indywidualnej oraz przepustowego zespołu sanitarnego z natryskami łączącego obie te części; mają one zastosowanie przy procesach związanych z praca z substancjami trującymi, żrącymi, o nieprzyjemnym zapachu, promieniotwórczych, powodującymi znaczne zabrudzenia. Komentarz [D24]: RODZAJE SZATNI 4. UMYWALNIE I POMIESZCZENIA Z NATRYSKAMI W skład szatni powinny wchodzić umywalnie zapewniające bezkolizyjny ruch pracowników już umytych i przebranych w odzież własną, powinna być doprowadzona ciepła i zimna woda. Jedna umywalka na dziesięciu pracowników zatrudnionych na najliczniejszej zmianie. W przypadku prac silnie brudzących jedna umywalka na pięciu pracowników. Przy umywalkach szeregowych jedna na pięć osób (zastosowanie zazwyczaj na placu budowy). Dla pracowników biurowych jedna na 30 mężczyzn oraz jedna na 20 kobiet. Pomieszczenia natryskowe powinny być umieszczone w zespole szatni jeżeli wymagają tego warunki pracy. Jedna kabina na 5 pracowników w przypadku kontaktu z substancjami niebezpiecznymi lub trującymi. W standardowych warunkach stosuje się jedną na 8 pracowników. Komentarz [D25]: UMYWALNIE I POMIESZCZENIA Z NATRYSKAMI Strona 10

5. USTĘPY Odległość ustępów od stanowisk pracy wynosi: 75 metrów (norma) 50 metrów od stanowiska pracy chronionej 125 metrów praca na otwartej przestrzeni Jedna miska ustępowa i jeden pisuar na 30 mężczyzn (w przypadku użyteczności publicznej na 35 mężczyzn). Jedna miska ustępowa w przypadku 20 kobiet (przy użyteczności publicznej na 15 kobiet). Należy zapewnić pomieszczenie izolujące wyposażone w umywalkę z dostępem do ciepłej wody. Jedna umywalka na 3 miski ustępowe. Należy zapewnić wymianę powietrze nie mniejszą niż 50m 3 na jedną miskę ustępową i 25m 3 na pisuar. Komentarz [D26]: USTĘPY 6. JADALNIA Pracodawca zatrudniający powyżej 20 pracowników powinien zapewnić im jadalnię. Jeśli występują czynniki szkodliwe nawet poniżej 20 pracowników. Komentarz [D27]: JADALNIA Typy jadalni: 1. Jadalnia do spożywani wyłącznie posiłków własnych (1,1 metr 2 na osobę minimalnie 8m 2 ) 2. Jadalnia przeznaczona do spożywania posiłków własnych o wydawania napojów 3. Jadalnia przeznaczona do spożywania posiłków profilaktycznych jest to jadalnia z zapleczem, wymagany jest węzeł sanitarny i szatnie dla obsługi. Dla każdego pracownika musi być zapewnione indywidualne miejsce siedzące ponadto jedna umywalka wraz z ręcznikami papierowymi lub suszarką elektryczną na 20 miejsc siedzących, urządzenie do podgrzewania posiłków i zlewozmywaki dwukomorowe jeden na 20 miejsc siedzących. Należy ponadto zapewnić dwukrotną wymianę powietrza na godzinę. Komentarz [D28]: RODZAJE JADALNI Strona 11

7. POMIESZCZENIA DO WYPOCZYNKU Pracodawca zapewnia łatwo dostępne pomieszczenie do wypoczynku jeżeli wymaga tego zdrowie i bezpieczeństwo pracowników a w szczególności gdy: Praca wymaga indywidualnych środków ochrony układu oddechowego Praca okresowe wykonywane są w pomieszczeniach ciasnych i niskich (studzienki, piwnice, kopalnie, tunele) Praca jest wykonywana w temperaturze powyżej 30 0 C Odległość do pomieszczenia od stanowiska pracy nie powinna przekroczyć 75 metrów. Muszą być zapewnione stoły i miejsca siedzące z oparciami. Jedno na pięciu pracowników uprawnionych. Należy tam stworzyć warunki do umycia ciała przez doprowadzenie ciepłej i zimnej wody. Dopuszczalne są przewody giętkie. Komentarz [D29]: POMIESZCZENIA DO WYPOCZYNKU 8. POMIESZCZENIA DLA KOBIET W przypadku zatrudnienia na poziomie powyżej 20 kobiet na jedną zmianę należy zorganizować pomieszczenie do wypoczynku z miejscami leżącymi dla kobiet w ciąży i karmiących minimum 8m 2. Na 300 kobiet wymagane jest jedno miejsce. Komentarz [D30]: POMIESZCZENIA DLA KOBIET 9. POMIESZCZENIA DO PRANIA, SUSZENIA, ODKAŻANIA I ODPYLANIA ODZIEŻY I OBUWIA ROBOCZEGO ORAZ ŚRODKÓW OCHRONY INDYWIDUALNEJ. Pomieszczenia takie powinny być wydzielone w przypadku narażenia na szczególne zabrudzenia odzieży roboczej jeśli odzież robocza może spowodować skażenie innej odzieży. Wtedy powinna być urządzona specjalna pralnia wyposażona w urządzenia mechaniczne, przy pralni należy również zapewnić możliwość odpylania, dezynfekcji i suszenia odzieży roboczej oraz obuwia. Komentarz [D31]: POMIESZCZENIA DO PRANIA< SUSZENIA< ODKAŻANIA I ODPYLANIA ODZIEŻY Strona 12

10. POMIESZCZENIE DO OGRZEWANIA SIĘ PRACOWNIKÓW Należy przewidzieć pomieszczenie do ogrzewania się pracowników przy pracach na otwartej przestrzeni lub w nieogrzewanych pomieszczeniach. Powinno ono uchronić pracownika przed opadami atmosferycznymi, ogrzanie się oraz umożliwić zmianę odzieży a także znajdować się w pobliżu miejsca pracy. Minimalne wymogi nakładają 1,1 metra 2 na osobę nie mniej jednak niż 8m 2 całości. Temperatura powinna być wyższa niż 16 0 C. Pomieszczenie takie powinno być zaopatrzone w podgrzewacz posiłków. Komentarz [D32]: POMIESZCZENIA DO OGRZEWANIA SIĘ PRACOWNIKÓW 11. Prysznice bezpieczeństwa Natryski ratunkowe stosowane w przypadkach pracy tworzącej ryzyko oblania pracownika środkami żrącymi lub zapalenia odzieży. Powinny znajdować się max 20 metrów od miejsca wykonywania pracy tworzącej ryzyko ponadto być uruchamiane samoczynnie, niezależnie od warunków atmosferycznych. Ponadto w przypadku wystąpienia ryzyka oblania pracownika środkami żrącymi należy oddzielnie umieścić natryski do przemywania oczu. 12. Środki ochrony Komentarz [D33]: PRYSZNIC BEZPIECZEŃSTWA Środki ochrony indywidualnej to środki zabezpieczające zdrowie i bezpieczeństwo pojedynczego pracownika (np. Chełm, okulary, buty ochronne, nauszniki, kombinezony) Środki ochrony zbiorowej to środki zabezpieczające zdrowie i bezpieczeństwo większej grupy pracowników (np. siatki ochronne, rusztowania, balustrady, pomosty) Środki higieny osobistej Oprócz pomieszczeń higieniczno sanitarnych pracodawca ma obowiązek zapewnić pracownikom odpowiednie urządzenia higieniczno sanitarne oraz dostarczyć niezbędne środki higieny osobistej i środki do udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku. Ilość i rodzaj tych środków ustala się w zależności od stopnia zanieczyszczenia ciała na danym stanowisku. Normy ustalają pracodawcy wspólnie z Zawodową Organizacją Związkową oraz lekarzem medycyny pracy. Komentarz [D34]: ŚRODKI OCHRONY Strona 13

14 października 2012 roku Temat 12/36: Oświetlenie, wentylacja oraz ogrzewanie pomieszczeń pracy 1. Podział oświetlenia ze względu na pochodzenie OŚWIETLENIE Naturalne Sztuczne (elektryczne) Oświetlenie: Górne świetliki zapewnia równomierne naświetlenie pomieszczenia Boczne okiennice w pomieszczeniach pracy stosunek 1:8 natomiast w innych pomieszczeniach gdzie nie jest świadczona praca stosunek 1:12 Mieszane Komentarz [D35]: RODZAJE OŚWIETLEŃ 2. Podział oświetlenia ze względu na funkcjonalność OŚWIETLENIE Podstawowe Awaryjne Bezpieczeństwa Ewakuacyjne Przeszkodowe Strona 14

3. Przykładowe natężenie oświetlenia liczone w Luksach [lx] 100 [lx] Strefy komunikacji, składy, korytarze, magazyny bez obsługi 150 [lx] Strefy komunikacji gdzie są samochody, schody ruchome, magazyny z obsługą 200 [lx] Pomieszczenia higieniczno sanitarne, sterownie, archiwa 300 [lx] Strefy pakowania i wysyłania, domy towarowe, sale lekcyjne, spawalnie 500 [lx] Precyzyjna obróbka skrawania, biura monitory, sklepy strefa kas 750 [lx] Lakierownie, biura projektowe, kreślarnie 4. Oświetlenie awaryjne Stosowane jest w pomieszczeniach i miejscach pracy gdzie w razie awarii oświetlenia podstawowego mogą wystąpić zagrożenia dla zdrowia lub życia pracowników. Zasilane są one co najmniej z dwóch niezależnych samoczynnie włączających się źródeł energii (np. agregat). Oświetlenie bezpieczeństwa umożliwia bezpieczne dokończenie pracy. Oświetlenie ewakuacyjne wskazuje łatwe i pewne wyjście z budynku poprzez lampy i podświetlone znaki wskazujące kierunek ewakuacji. Oświetlenie przeszkodowe służy uwidocznieniu przeszkód. 5. Wentylacja pomieszczeń Komentarz [D36]: WENTYLACJA WENTYLACJA Ogólna Miejscowa Awaryjna Naturalna Mechaniczna - Infiltracja - Nawiewna - Ssawki - Eksfiltracja - Wywiewna - Okapy - Aeracja - Nawiewno wywiewna - Obudowy (digestoria) - Przewietrzanie - Grawitacyjna Strona 15

Wentylacja jest to wymiana powietrza zużytego i zanieczyszczonego na powietrze zewnętrzne. Wentylacja mechaniczna lub grawitacyjna jest wymagana w: Miejscach przeznaczonych na pobyt ludzi Miejscach bez otwieranych okien Miejscach ze względów technologicznych, zdrowotnych lub bezpieczeństwa Wentylacja ogólna powoduje wymianę powietrza w całym pomieszczeniu. 6. Wentylacja ogólna naturalna Jest to wymiana powietrza zachodząca w skutek działania sił przyrody sił wyporu termicznego i naporu powietrza. I. Infiltracja Jest to przenikanie powietrza przez pory materiałów budowlanych i szczelin do wnętrza pomieszczeń II. III. IV. Eksfiltracja Jest to wypływanie powietrza z pomieszczenia przez pory i szczeliny Aeracja Jest to napowietrzanie wykorzystujące działanie wiatru i grawitacji, uzyskiwane poprzez wykonanie kanałów w budowlach (np. kanał kominowy). Aeracja wykorzystuje otwory rozmieszczone w dolnej i górnej części pomieszczeń wielko kubaturowych (np. hale, centra handlowe) Przewietrzanie To wymiana powietrza wywołana otwieraniem okien. Proces ten zapewnia dużą wymianę powietrza w stosunkowo krótkim czasie V. Wentylacja grawitacyjna Jest to wymiana powietrza zachodząca w skutek różnicy gęstości powietrza na zewnątrz jak i wewnątrz pomieszczenia; wyposażona w pionowe kanały wywiewne Strona 16

7. Wentylacja ogólna mechaniczna Wentylacja mechaniczna jest wynikiem działania urządzeń mechanicznych lub strumieniowych wprawiających powietrze w ruch. I. Wentylacja nawiewna Polega na doprowadzeniu powietrza i wytworzeniu nadciśnienia. Nawiewane powietrze musi być odpowiednio przygotowane (np. ogrzane w czasie zimy). System ten wykorzystywany jest do zapobiegania przeciągam w takich miejscach jak hole, przedsionki kin; teatrów, centra handlowe II. Wentylacja wywiewna Polega na wywiewaniu powietrza z pomieszczeń dzięki czemu w skutek wytworzonego podciśnienia powietrze zewnętrzne napływa drogą infiltracji przez nieszczelności z zewnątrz III. Wentylacja nawiewno wywiewna Jest to podstawowy system wentylacji mechanicznej, który powinien zapewnić równomierny dopływ powietrza do strefy przebywania ludzi. Sposób rozprzestrzeniania się powietrza zależy od umieszczenia otworów nawiewnych i wywiewnych. Powietrze usuwane należy zasysać jak najbliżej miejsca gdzie wydzielają się zanieczyszczenia. 8. Wentylacja miejscowa powoduje wymianę powietrza w określonej przestrzeni (w obrębie danego stanowiska pracy lub urządzenia). 9. Wentylacja awaryjna Ten typ wentylacji stosuje się gdy możliwe jest niespodziewane wydzielanie dużych ilości substancji niebezpiecznych. 10. Klimatyzacja Jest to utrzymanie odpowiednich warunków klimatycznych takich jak: Ciśnienie Temperatura Wilgotność Skład chemiczny powietrza Strona 17

11. Schematy wentylacji mechanicznej 1. 2. 3. Nawiew górny Wywiew dolny Odprowadzenie nadmiaru ciepła oraz gazów i par lżejszych od powietrza Nawiew górny Wywiew dolny Odprowadzenie gazów i par cięższych od powietrza Nawiew dolny Wywiew górny Odprowadzenie nadmiaru ciepła oraz gazów i par lżejszych od powietrza Strona 18

Przykłady minimalnych krotności wymiany powietrza w następujących pomieszczeniach: Szatnie czterokrotna wymiana Szatnie do 10 pracowników wraz z możliwością otwierania okien dwukrotna wymiana Umywalnie dwukrotna wymiana Natryski pięciokrotna wymiana Pomieszczenia do wypoczynku dwukrotna wymiana 12. Ogrzewanie w pomieszczeniach pracy Temperaturę w pomieszczeniach pracy należy dostosować do rodzaju wykonywanej pracy nie mniejszą jednak niż 14 0 C chyba, że względy technologiczne na to nie pozwalają. W przypadku pomieszczeń biurowych i przy wykonywaniu lekkiej pracy fizycznej oraz w szkołach minimalna temperatura wynosi 18 0 C. Komentarz [D37]: OGRZEWANIE Przykładowe temperatury pomieszczeń pracy: +5 0 C pomieszczenie nie przeznaczone na pobyt ludzi magazyny bez stałej obsługi, garaże +8 0 C kiedy jednorazowy pobyt w okryciach zewnętrznych nie przekracza jednej godziny klatki schodowe, hale sprężarek, pompownie, hartownie +12 0 C sklepy mięsne lub rybne, magazyny i składy wymagające stałej obsługi, hole, poczekalnie bez szatni, hale targowe, ładownie akumulatorów +16 0 C sale widowiskowe bez szatni, ustępy publiczne Strona 19

27 października 2012 roku 28 października 2012 roku Temat 14, 16, 18/36: Praca na lekcji tworzenie projektu 17 listopada 2012 roku 18 listopada 2012 roku 24 listopada 2012 roku 25 listopada 2012 roku Temat 20, 22, 24, 26, 28, 30, 32, 34/36: Urządzenia techniczne i maszyny 1. Definicja maszyny Maszyną nazywamy zespół wyposażony w mechanizm napędowy inny niż bezpośrednio wykorzystujący siłę mięśni ludzkich lub zwierzęcych, składających się ze sprężonych części, z których przynajmniej jedna jest ruchoma, połączonych w całość, mających konkretne zastosowanie. Zespół ten posiada elementy do podłączenia do źródeł energii czy napędu lub bez takich elementów. Zespół ten gotowy jest do zainstalowania i funkcjonowania na środkach transportu lub zainstalowania w budynkach czy na konstrukcjach. Zespoły maszyn są tak sterowane, że działają jako zintegrowana całość. Komentarz [D38]: DEFINICJA MASZYNY Maszyny i inne urządzenia techniczne powinny być tak skonstruowane aby uwzględniały zasady ergonomii oraz zapewniały bezpieczne i higieniczne warunki pracy a w szczególności zabezpieczały przed: Urazami Działaniem niebezpiecznych substancji chemicznych Porażeniem prądem elektrycznym Nadmiernym hałasem Działaniem drgań mechanicznych Działaniem promieniowania Działaniem innych niebezpiecznych czynników środowiska pracy Strona 20

2. Wymagania minimalne dotyczące maszyn Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 30 października 2002 roku w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy określa, że pracodawca powinien podjąć działania zapewniające użytkowanie maszyn bez pogorszenia bezpieczeństwa lub zdrowia pracowników oraz powinien brać pod uwagę specyficzne warunki istniejące w zakładzie pracy lub w miejscu pracy zagrożenia. Pracodawca powinien zastosować odpowiednie rozwiązania minimalizujące ryzyko związane z użytkowaniem maszyn, jeżeli maszyny nie mogą być użytkowane bez ryzyka dla bezpieczeństwa pracowników. Komentarz [D39]: WYMAGANIA MINIMALNE 3. Wymagania zasadnicze dotyczące maszyn Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 20 grudnia 2005 roku w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn i elementów bezpieczeństwa określa dopuszcza się możliwość prezentacji na targach - wystawach maszyn lub maszyn nieukończonych, które nie spełniają zasadniczych wymagań z podaniem informacji o niezgodności z zasadniczymi wymaganiami i zakazem ich sprzedaży do czasu usunięcia nieprawidłowości. Ponadto art. 217 Kodeksu pracy mówi: niedopuszczalne jest wyposażanie stanowisk pracy w maszyny i inne urządzenia techniczne, które nie spełniają wymagań dotyczących oceny zgodności określonych w odrębnych przepisach. Komentarz [D40]: WYMAGANIA ZASADNICZE 4. Odpowiedzialność pracodawcy za maszyny w zakładzie pracy Zakres odpowiedzialności pracodawcy w tej materii jest dość szeroki z dyrektywy socjalnej wynika, że wszelkie maszyny (nowe i używane), a często także ruchome i mobilne, po zainstalowaniu w miejscu pracy powinny zostać poddane przeglądowi na zgodność z minimalnymi wymaganiami, co należy odpowiednio udokumentować. Strona 21

Czynność taką należy przeprowadzać w poniższych przypadkach: po przeniesieniu maszyny, po każdej modernizacji, po każdej większej awarii, po wypadku, lub/i nie rzadziej niż co 5 lat. W szczególności w tym ostatnim przypadku, ale również w każdym wymienionym, należy sprawdzić, czy nie zmienił się poziom techniki i przepisy prawne. Jeśli tak, należy doprowadzić maszynę lub urządzenie oraz stanowisko pracy do przepisów obowiązujących obecnie. Komentarz [D41]: ODPOWIEDZIALNOŚ Ć PRACODAWCY ZA MASZYNY 5. Odpowiedzialność producenta za maszyny wprowadzone do obrotu Producent maszyny jest zobowiązany do stosowania triady bezpieczeństwa. Polega ona na podejściu do konstrukcji maszyn w trzech krokach: Budowa maszyny wewnętrznie bezpiecznej - dzięki zastosowaniu sprawdzonych rozwiązań konstrukcyjnych można wyeliminować lub zredukować część istotnych zagrożeń. Przykładami takich rozwiązań jest między innymi: eliminowanie ostrych krawędzi, usytuowanie elementów stwarzających zagrożenie poza zasięgiem człowieka, ograniczenie siły lub prędkości elementów obrotowych itd. Komentarz [D42]: ODPOWIEDZIALNOŚĆ PRODUCENTA Komentarz [D43]: MASZYNA WEWNĘTRZNIE BEZPIECZNA Zastosowanie odpowiednich technicznych środków ochronnych - jeżeli konstrukcja nie wyeliminowała wszystkich zagrożeń lub nie zmniejszyła ryzyka do stopnia akceptowalnego to producent jest zmuszony stosować dodatkowe środki. Do technicznych środków ochronnych należą między innymi: osłony: stałe i ruchome, urządzenia wykrywające wtargnięcie lub obecność człowieka w strefę zagrożenia urządzenia zatrzymania awaryjnego Komentarz [D44]: OSŁONY I URZĄDZENIA OCHRONNE Strona 22

Informowanie użytkownika o pozostałym ryzyku resztkowym - użytkownik maszyny musi otrzymać informację o zastosowaniu maszyny oraz o jej bezpiecznym użytkowaniu. Trzeba również przekazać wiedzę o zagrożeniach, które nie zostały wyeliminowane przez konstrukcję i dzięki dodatkowym środkom ochronnym oraz ostrzec użytkownika przed skutkami użytkowania maszyny niezgodnie z przeznaczeniem. Reasumując należy przygotować instrukcję użytkownika i zastosować dodatkowe środki informowania na maszynie (znaki bezpieczeństwa, piktogramy). Każda nowa maszyna powinna spełniać wymagania zasadnicze. Wiąże się to z: Komentarz [D45]: RYZYKO RESZTKOWE Budową maszyny bezpiecznej - konieczne jest w tym przypadku udokumentowanie tego faktu rzetelną oceną ryzyka. Dokument taki nie musi być przekazany przyszłemu użytkownikowi, musi być natomiast przechowywany wraz z dokumentacją techniczną do wglądu uprawnionym organom kontrolującym. Producent maszyny musi bezwzględnie przestrzegać zaleceń zawartych w normach zharmonizowanych z dyrektywą maszynową. Komentarz [D46]: MASZYNA BEZPIECZNA Oznakowaniem maszyny - jeżeli maszyna spełnia wymagania zasadnicze to musi ona być odpowiednio oznakowana. Oznakowanie CE musi być umieszczone w bezpośredniej bliskości nazwy producenta przy zastosowaniu tej samej techniki. Oznaczenie musi zawierać co najmniej: Komentarz [D47]: OZNAKOWANIE MASZYN oznakowanie CE nazwę i adres producenta określenie maszyny: rodzaj, nazwa, przeznaczenie serię, typ maszyny rok budowy 6. Instrukcja maszyny Komentarz [D48]: INSTRUKCJA MASZYN powinna być sporządzona w co najmniej jednym oficjalnym języku Unii Europejskiej. Jeżeli nie została ona sporządzona w języku polskim, to producent maszyny powinien dostarczyć tłumaczenie oryginału. Instrukcja musi być sformułowana w sposób jasny, przejrzysty i gwarantujący jednoznaczną interpretację. Szczegółowe wymagania dyrektywy odnośnie dokumentacji zostały sformułowane w jednym z załączników dyrektywy maszynowej. Strona 23

Oto najważniejsze punkty dokumentacji: nazwa i pełny adres producenta deklaracja zgodności WE ogólny opis maszyny rysunki i schematy opis zastosowania maszyny zgodnego z przeznaczeniem ostrzeżenie przed niedozwolonymi sposobami użytkowania oraz wiele innych. 7. Deklaracja zgodności WE Komentarz [D49]: DEKLARACJA ZGODNOŚCI podobnie jak instrukcja użytkowania, deklaracja musi być sporządzona lub przetłumaczona na język polski. Deklaracja musi być wystawiona przez producenta maszyny lub jego upoważnionego przedstawiciela na terenie Polski i powinna zawierać: nazwę i pełny adres producenta imię, nazwisko i adres osoby upoważnionej do przechowywania dokumentacji technicznej opis i dane identyfikacyjne maszyny oświadczenie o zgodności wyroby z dyrektywą maszynową (lub innymi dyrektywami, którym podlega) miejsce i datę sporządzenia deklaracji 8. Układy sterowania maszyn Komentarz [D50]: UKŁADY STEROWANIA MASZYN Powinny być bezpieczne i niezawodne Powinny wytrzymać obciążenia związane z normalnym użytkowaniem Maja zapobiegać powstawaniu sytuacji zagrożeniowych m.in. uwzględniać defektu sprzętu komputerowego Należy zwrócić uwagę aby maszyna nie mogła uruchomić się nieoczekiwanie, aby nie odpadały i nie były wyrzucane części maszyny Strona 24

9. Elementy sterownicze maszyn Komentarz [D51]: ELEMENTY STEROWNICZE MASZYN Powinny być widoczne, rozpoznawalne, odpowiednio oznakowane i rozmieszczone Powinny być umiejscowione poza strefami niebezpiecznymi Działanie, które ma być wykonane powinno być wyraźnie zasygnalizowane i w razie potrzeby potwierdzone Powinny być wskaźniki Uruchomienie maszyny powinno być możliwe tylko wtedy, gdy jest ono zamierzone przez operatora Powinien znajdować się element sterowniczy umożliwiający zatrzymanie niektórych lub wszystkich części maszyny znajdujących się w ruchu ELEMENTY STEROWNICZE ZATRZYMUJĄCE POWINNY MIEĆ PIERWSZEŃSTWO WOBEC ELEMENTÓW URUCHAMIAJĄCYCH Co najmniej jeden wyłącznik awaryjny Funkcja zatrzymania awaryjnego powinna być dostępna cały czas Z każdego stanowiska pracy operator powinien mieć możliwość upewnienia się, że w strefach niebezpiecznych nie przebywają osoby 10. Lista kontrolna Komentarz [D52]: LISTA KONTROLNA Ma na celu dokonania oceny czy maszyny spełniają minimalne wymagania dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania przez pracowników podczas pracy. 11. Oznaczenie CE Komentarz [D53]: OZNACZENIE CE umieszczone na wyrobie jest deklaracją producenta, że oznakowany produkt spełnia wymagania dyrektyw tzw. "Nowego Podejścia" Unii Europejskiej (UE). Dyrektywy te dotyczą zagadnień związanych z bezpieczeństwem użytkowania, ochroną zdrowia i ochroną środowiska, określają zagrożenia, które producent powinien wykryć i wyeliminować. Producent oznaczając swój wyrób znakiem CE deklaruje, że wyrób ten spełnia wymagania wszystkich odnoszących się do niego dyrektyw. Aby oznakować swój wyrób znakiem CE, producent wykonuje analizy i podejmuje działania dla spełnienia odnośnych wymagań, a następnie poddaje produkt procedurze oceny zgodności z odpowiednimi dyrektywami. Przebieg i wyniki działań producent dokumentuje. Strona 25