Piłkarska Liga Finansowa - rok 212 Czy polska piłka ma szansę na sportowy i finansowy sukces? Lipiec 213 Lipiec 213 Lipiec 213
Spis treści 5 Podsumowanie 7 Nota metodologiczna 8 Ranking Przychody polskich klubów i ich zmiany 11 Struktura przychodów poszczególnych klubów Ekstraklasy w 212 roku 12 Perspektywy jak wygląda przyszłość Ekstraklasy? 14 Ekstraklasa na tle innych lig 18 Frekwencja 2 Zarządzanie poziomem wynagrodzeń w Polsce i Europie 24 Przegląd klubów szczegółowe wyniki Piłkarskiej Ligi Finansowej Piłkarska Liga Finansowa Rok 212
4
Podsumowanie Tegoroczny raport Piłkarska Liga Finansowa jest już siódmą edycją badania przygotowanego przez firmę Deloitte. Zestawienie przedstawia przychody polskich klubów piłkarskich grających w rozgrywkach Ekstraklasy i czołowej drużyny I Ligi za rok 212. W tegorocznej edycji rankingu, po raz drugi z rzędu, zwyciężyła Legia Warszawa. Na drugie miejsce powróciło Zagłębie Lubin, wicelider klasyfikacji sprzed dwóch lat. Miejsce na trzecim stopniu podium, po raz pierwszy w historii raportu, zajął Śląsk Wrocław. Pierwszą piątkę uzupełniają Lech Poznań i Wisła Kraków. Legia Warszawa tegoroczne zdecydowane zwycięstwo zawdzięcza zwiększeniu swoich przychodów do poziomu ponad 66 mln PLN. Są to największe wpływy polskiego klubu w historii Piłkarskiej Ligi Finansowej. Przychody Mistrza Polski minionego sezonu były o połowę większe niż drugiego - Zagłębia Lubin. Wynik Legii jest tym bardziej imponujący, że w 212 roku Legia nie zakwalifikowała się do fazy grupowej europejskich pucharów, w których grała w poprzednim okresie. W nadchodzącym sezonie piłkarskim 213/214 Legia Warszawa stanie przed szansą eliminacji do Ligi Mistrzów. Gdyby klubowi udało się przejść do fazy grupowej tych prestiżowych rozgrywek, mógłby zostać pierwszym polskim zespołem, który osiągnął przychody na poziomie 1 mln PLN. Zwycięzca tegorocznego rankingu nie jest jednak jedynym klubem, któremu udało się zwiększyć przychody. Swoje wpływy istotnie zwiększyły także Śląsk Wrocław, Piast Gliwice, Ruch Chorzów i Pogoń Szczecin. Jednakże większość drużyn, które wzięły udział w tegorocznym badaniu osiągnęło niższe, niż w zeszłym roku, wyniki. Przełożyło się to na kilkuprocentowy spadek sumarycznych przychodów klubów Ekstraklasy. W 212 roku przychody osiągane przez kluby grające w najwyższej klasie rozgrywek wyniosły 353 mln PLN. Wzrost przychodów odnotowano jedynie w kategorii wpływów komercyjnych, które urosły o kilkanaście procent. Spadek wartości przychodów pozostałych dwóch kategorii z dnia meczu oraz z praw do transmisji i premii z pucharów był głównie efektem braku polskich drużyn w minionym sezonie w europejskich rozgrywkach. do przychodów uległ znacznemu podwyższeniu do poziomu 76%. Dla porównania, w zeszłym roku wyniósł on 68%. Udział płac w przychodach klubów Ekstraklasy okazał się wyższy niż w pozostałych analizowanych ligach europejskich (np. Anglii, Francji czy Włoszech). Analizując ogólne przychody klubów Ekstraklasy na tle innych lig europejskich nie widać poprawy nadal dzieli nas znaczna różnica. Spadek przychodów klubów z najwyższej klasy rozgrywek w Polsce jeszcze powiększył dystans dzielący nas nawet od mniejszych lig zachodnioeuropejskich (m.in. holenderskiej, belgijskiej i austriackiej). Jednocześnie bardzo daleko nam do europejskich gigantów. Kilkuprocentowe wzrosty ligi angielskiej, niemieckiej czy hiszpańskiej, to więcej niż całkowite przychody osiągane przez polskie kluby. Do najmniejszej z lig Wielkiej Piątki francuskiej Ligue 1, dzieli nas ponad 1 mld EUR. Pomimo nieznacznego spadku przychodów w analizowanym okresie i istotnych różnic w osiąganych przychodach w porównaniu z Europą, polska Ekstraklasa ma przed sobą obiecujące perspektywy rozwoju i duży potencjał powrotu na ścieżkę wzrostu. Od nadchodzącego sezonu 213/214 zmienia się formuła rozgrywek Ekstraklasy. Kluby będą rozgrywały w ciągu roku więcej spotkań niż do tej pory. Oznacza to szansę na poprawę sumarycznej frekwencji na meczach Ekstraklasy, a w konsekwencji większe wpływy z dnia meczu. Dodatkowo od nowego sezonu będzie obowiązywała nowa umowa na sprzedaż praw do transmisji meczów, która poprawi warunki finansowe klubów i dodatkowo zapewni dostęp do transmisji rozgrywek dla jeszcze większej rzeszy widzów. Ciągle rozwijana nowoczesna infrastruktura stadionowa stwarza szansę na generowanie znacznie wyższych wpływów z dnia meczu. Potencjalnie większa liczba kibiców na stadionach i tych, oglądających rozgrywki przed telewizorami, oraz wzrost liczby meczów to szansa na zachęcenie sponsorów i reklamodawców do zwiększenia przekazywanych klubom kwot. Niewielkiemu spadkowi przychodów towarzyszył wzrost kosztów wynagrodzeń w polskich klubach. W konsekwencji, stosunek kosztów wynagrodzeń Piłkarska Liga Finansowa Rok 212 5
6 Kluby Ekstraklasy mają stworzone warunki, aby generować wyższe wpływy z wszystkich kategorii przychodów. Jednak, aby wszystkie te czynniki przełożyły się na wymierne korzyści, niezbędne jest, aby prezentowane widowisko sportowe było na jak najwyższym poziomie. Bez gry na wysokim poziomie w rozgrywkach Ekstraklasy oraz awansu do europejskich pucharów ciężko będzie dokonać znaczącego kroku w przód i w konsekwencji istotnie zwiększyć wartość całej ligi. To czy kluby wykorzystają stojącą przed nimi szansę, zależy już tylko od nich i ich postawy na boisku.
Nota metodologiczna Analogicznie do poprzednich rankingów polskich klubów piłkarskich, tegoroczna edycja jest oparta na wielkości przychodów pochodzących z działalności sportowej. Wpływy klubów nie uwzględniają takich kategorii jak np. transfery bądź wypożyczenia piłkarzy, gdyż są to często wydarzenia jednorazowe i nie odzwierciedlają możliwości generowania stałych przychodów przez klub (transfery nie stanowią trwałego źródła budowania całościowej wartości futbolu, ponieważ przychody z transferu jednego klubu są kosztem innego). Ponadto, w rankingu nie zostały uwzględnione przychody z niesportowej działalności gospodarczej (np. dzierżawa gruntu). Przychody sportowe, które zostały wzięte pod uwagę, podzieliliśmy na trzy kategorie, stanowiące źródło budowania wartości klubu: Dzień meczu wpływy ze sprzedaży biletów, karnetów oraz catering na stadionie. Transmisje wpływy klubów z transmisji telewizyjnych i radiowych, a także z premii za udział w pucharach krajowych oraz zagranicznych. Komercyjne wpływy z umów sponsorskich, reklam, sprzedaży koszulek, pamiątek klubowych itp. Do udziału w rankingu zostały zaproszone kluby, które w sezonie 212/213 grały w Ekstraklasie oraz czołowe drużyny z I Ligi. Dane, w wyżej przedstawionym podziale, zostały dostarczone bezpośrednio przez kluby (cześć danych historycznych pochodzi z poprzednich edycji rankingu). Ze względu na obowiązujący w większości klubów rok finansowy, dane obejmują lata kalendarzowe 27, 28, 29, 21, 211 oraz 212. Poniżej przedstawiamy wyjątki, co do zakresu danych prezentowanych w rankingu: Korona Kielce dane obejmują sezony 27/28, 28/29, 29/21, 21/211, 211/212 oraz 212/213. Dane dla sezonu 212/213 są danymi szacunkowymi (stan na czerwiec 213 roku). Piast Gliwice dane obejmują sezony 29/21, 21/211, 211/212 oraz 212/213. Dane za sezon 29/21 nie zawierają rozbicia na wpływy z praw do transmisji oraz komercyjne (oba źródła są przypisane do kategorii komercyjne ). Dane dla sezonu 212/213 są danymi szacunkowymi (stan na czerwiec 213 roku). W kilku przypadkach występowały drobne różnice pomiędzy danymi dostarczonymi przez kluby w poprzedniej i obecnej edycji rankingu. Każdorazowo takie różnice były wyjaśnianie z klubami, tak aby zawarte w rankingu dane możliwie najpełniej odzwierciedlały rzeczywiste przychody wygenerowane z działalności sportowej. Ze względu na zaokrąglenie wartości przychodów na wykresach przedstawiających strukturę oraz zmianę wpływów klubów w ostatnich latach, mogą pojawić się na nich drobne różnice wartości. Oprócz danych finansowych przekazanych przez kluby, w niniejszym raporcie wykorzystano również szereg publicznie dostępnych informacji oraz opracowania przygotowane przez Deloitte Wielka Brytania: Football Money League (Europa) oraz Annual Review of Football Finance (skala światowa). Wszelkie konieczne przeliczenia z euro na złotówki (bądź odwrotnie) zostały dokonane po średniorocznym kursie PLN/ EUR (np. dla przeliczenia przychodów Ekstraklasy w 212 roku wykorzystano średnioroczny kurs PLN/ EUR z 212 roku). W tegorocznym zestawieniu sklasyfikowaliśmy głównie kluby Ekstraklasy. Dane wykorzystane do stworzenia rankingu pochodzą bezpośrednio od klubów piłkarskich i nie były weryfikowane przez firmę Deloitte. Warto zauważyć, że po raz pierwszy w historii Piłkarskiej Ligi Finansowej wszystkie kluby przekazały swoje dane. Jest to niewątpliwie dowodem na wzrost transparentności w polskiej piłce nożnej w ostatnich latach. Lechia Gdańsk dane obejmują sezony 29/21, 21/211, 211/212 oraz 212/213. Dane dla sezonu 212/213 są danymi szacunkowymi (stan na czerwiec 213 roku). Piłkarska Liga Finansowa Rok 212 7
Ranking przychody polskich klubów i ich zmiany Ranking łącznych przychodów w roku 212 (mln PLN) Pozycja w rankingu Klub Poziom rozgrywek Przychody (mln PLN) Wzrost / spadek przychodów Awans / spadek w rankingu 1 Legia Warszawa Ekstraklasa 66,4 Bez zmian 2 Zagłębie Lubin Ekstraklasa 4,1 Awans 3 Śląsk Wrocław Ekstraklasa 36, Awans 4 Lech Poznań Ekstraklasa 35,4 Spadek 5 Wisła Kraków Ekstraklasa 31,5 Spadek 6 Lechia Gdańsk Ekstraklasa 23,8 Bez zmian 7 Ruch Chorzów Ekstraklasa 16,1 Awans 8 Górnik Zabrze Ekstraklasa 15,4 Nowy klub w rankingu 9 Jagiellonia Białystok Ekstraklasa 13, Spadek 1 Cracovia 1. liga/ Ekstraklasa 11,9 Spadek 11 Widzew Łódź Ekstraklasa 11,7 Nowy klub w rankingu 12 GKS Bełchatów Ekstraklasa 11,4 Spadek 13 Pogoń Szczecin Ekstraklasa 11,4 Awans 14 Podbeskidzie Bielsko-Biała Ekstraklasa 1,5 Spadek 15 Polonia Warszawa Ekstraklasa 1,5 Nowy klub w rankingu 16 Korona Kielce Ekstraklasa 1,1 Spadek 17 Piast Gliwice 1. liga/ Ekstraklasa 9,6 Spadek Źródło: Analiza Deloitte na podstawie danych przesłanych przez kluby. 8
W tegorocznej edycji raportu po raz drugi z rzędu zwyciężyła Legia Warszawa, która poprawiła swój ubiegłoroczny wynik i osiągnęła rekordowy poziom przychodów powyżej 66 mln PLN. Drugie miejsce, awansując o dwie pozycje w stosunku do roku poprzedniego, zajęło Zagłębie Lubin (4 mln PLN). Najniższe miejsce na podium, z przychodami na poziomie 36 mln PLN, zajął Mistrz Polski sezonu 211/212 Śląsk Wrocław. Tuż za klubem z Dolnego Śląska, z przychodami mniejszymi o kilkaset tysięcy złotych, uplasował się Lech Poznań. Zeszłorocznego miejsca na podium nie udało się utrzymać także Wiśle Kraków, która z przychodami powyżej 31 mln PLN zajęła piąte miejsce. Wśród klubów Ekstraklasy największy wzrost przychodów zanotował Śląsk Wrocław. Klub z Dolnego Śląska, m.in. dzięki Mistrzostwu Polski w sezonie 211/212, zwiększył swoje wpływy o ponad 8 mln PLN (prawie 3%). Kolejne trzy zespoły poprawiły swoje przychody o ponad 6 mln PLN Piast Gliwice, Ruch Chorzów i Pogoń Szczecin. Kluby z Gliwic i Szczecina zawdzięczają ten wynik swojemu awansowi do najwyższej klasy rozgrywek, natomiast Ruch zwiększył swoje przychodzi głównie dzięki Wicemistrzostwu Polski w poprzednim sezonie. O kilka procent swoje wpływy zwiększyły kolejne trzy kluby Legia Warszawa, Zagłębie Lubin i Lechia Gdańsk. Pozostałe drużyny Ekstraklasy zanotowały spadek przychodów. W 212 roku, największy spadek przychodów zaliczyła Wisła Kraków (o prawie 24 mln PLN). Jest to kwota wyższa niż średnie przychody klubu Ekstraklasy. Stało się to głównie za sprawą braku występów tego klubu w europejskich pucharach w minionym sezonie (szczegóły dotyczące zmian przychodów poszczególnych klubów w sekcji Przegląd klubów). Analizując całość rankingu, w tej edycji raportu 7 klubów powiększyło swoje przychody, podczas gdy 1 zanotowało spadek wpływów. Różnice w przychodach klubów pomiędzy 212 a 211 rokiem 1 8,1 6,7 6,4 6,3 5 2,4 1,6,9-5 -,3-1,2-1,7-2,5-2,6-3,4-3,9-5,2-5,8-1 -15 mln PLN -2-25 -3-23,9 Wisła Kraków Widzew Łódź Jagiellonia Białystok Cracovia Lech Poznań Polonia Warszawa GKS Bełchatów Korona Kielce Górnik Zabrze Podbeskidzie Bielsko-Biała Lechia Gdańsk Zagłębie Lubin Legia Warszawa Pogoń Szczecin Ruch Chorzów Piast Gliwice Śląsk Wrocław Źródło: Analiza Deloitte na podstawie danych przesłanych przez kluby Piłkarska Liga Finansowa Rok 212 9
Spadek przychodów większości klubów wyhamował kilkuletnią serię wzrostów wpływów całej polskiej Ekstraklasy. Przychody klubów najwyższej klasy rozgrywek w Polsce zmniejszyły się o 1 mln PLN (o 3%) do poziomu 353 mln PLN. W 212 roku, kluby po raz kolejny zwiększyły swoje przychody z umów sponsorskich, reklam i sprzedaży produktów klubowych. W analizowanym okresie wyniosły one 192 mln PLN, w porównaniu do 168 mln PLN w roku poprzednim. Pozostałe dwa spośród analizowanych źródeł przychodów zmniejszyły się. Wpływy z transmisji i premii za puchary spadły o ponad 2%, do poziomu 1 mln PLN (z 126 mln PLN w 211 roku). Tak istotny spadek przychodów z tego źródła był spowodowany brakiem występów polskich drużyn, w minionym sezonie, w fazie grupowej europejskich rozgrywek. Wzrost przychodów komercyjnych przełożył się na zwiększenie ich udziału w strukturze łącznych wpływów klubów Ekstraklasy do 54% (o 8 punktów procentowych). Przychody z transmisji i premii za puchary oraz z dnia meczu odpowiadają odpowiednio za 29% i 17% wpływów drużyn najwyższej klasy rozgrywek w Polsce. Pomimo, że sumaryczne przychody polskich klubów spadły po raz pierwszy po kilku latach dynamicznych wzrostów, przed drużynami Ekstraklasy szansa na znaczne poprawienie swoich wpływów w roku 213. Większa liczba meczów dzięki zmienionej formule rozgrywek ligi, stale unowocześniana infrastruktura stadionowa oraz nowy kontrakt dotyczący praw telewizyjnych, to tylko niektóre z aspektów, które powinny pomóc klubom Ekstraklasy w powrocie na ścieżką wzrostu przychodów w kolejnym roku (więcej szczegółów w rozdziale Perspektywy). Natomiast przychody z dnia meczu obniżyły się o kilkanaście procent, do poziomu 61 mln PLN. Na spadek przychodów z tego tytułu wpływ miały: niższa frekwencja na meczach Ekstraklasy oraz mniejsza liczba meczów w europejskich pucharach niż w roku poprzednim. 4 35 3 25 23 12% Przychody Ekstraklasy (mln PLN) 363 2% 33 16% 262 15% 167,5 227 136,9-3% 353 191,5 Struktura przychodów Ekstraklasy w 212 roku 17% 2 12,3 125,8 54% 29% mln PLN 15 1 12,8 8, 15,2 16,3 126,5 1,2 5 48,1 59,8 69,5 61,1 33,6 44,9 3,6 27 28 29 21 211 212 Źródło: Analiza Deloitte na podstawie danych przesłanych przez kluby 1
Struktura przychodów poszczególnych klubów Ekstraklasy w 212 roku Sytuację finansową klubów oceniać należy nie tylko pod kątem sumy przychodów, ale także ich struktury. Sytuacja optymalna to zbilansowana struktura wpływów z poszczególnych źródeł (przychody komercyjne, z dnia meczu oraz transmisji) tak, aby nie opierać swojego finansowania wyłącznie na jednej czy dwóch kategoriach. Podobnie jak przed rokiem, w każdym z klubów najważniejsze źródło generowało ponad 4% całości wpływów. W roku 212 najbardziej zrównoważony model finansowania występował w Lechu Poznań i Wiśle Kraków. Lechici 43% swoich przychodów uzyskali z tytułu reklam i wpłat od sponsorów. Ta sama kategoria w zespole Białej Gwiazdy stanowiła 42% wpływów. Krakowianie mogą się też pochwalić najmniejszym odchyleniem pomiędzy najbardziej i najmniej istotną kategorią - zaledwie 14 punktów procentowych. Nie ulega wątpliwości, że najważniejszą kategorią w Ekstraklasie pozostały wpłaty od sponsorów i zarobki z reklam. Przychody komercyjne stanowiły ponad połowę ogółu wpływów w ośmiu klubach. Rekordzistą w tej kategorii jest Zagłębie Lubin, którego aż 83% przychodów stanowią wpływy komercyjne. Z transmisji ponad połowę wpływów uzyskały z kolei Piast Gliwice, Polonia Warszawa i Ruch Chorzów. W sumie dla pięciu klubów Ekstraklasy jest to największe źródło przychodów. Najmniej w strukturze przychodów klubów stanowią wpływy z dnia meczu, Tylko w jednym klubie (Lech Poznań) przychody z tego tytułu stanowiły ponad 3% sumarycznych wpływów. Pozycja w rankingu Klub Dzień meczu (%) Transmisje (%) Komercyjne (%) 1 Legia Warszawa 25% 16% 59% 2 Zagłębie Lubin 2% 15% 83% 3 Śląsk Wrocław 19% 25% 56% 4 Lech Poznań 34% 23% 43% 5 Wisła Kraków 3% 28% 42% 6 Lechia Gdańsk 16% 27% 57% 7 Ruch Chorzów 12% 52% 36% 8 Górnik Zabrze 4% 41% 55% 9 Jagiellonia Białystok 7% 2% 73% 1 Widzew Łódź 19% 42% 39% 11 GKS Bełchatów 2% 4% 58% 12 Pogoń Szczecin 16% 2% 64% 13 Podbeskidzie Bielsko-Biała 8% 43% 49% 14 Polonia Warszawa 6% 65% 29% 15 Korona Kielce 12% 48% 4% 16 Piast Gliwice 11% 67% 22% Piłkarska Liga Finansowa Rok 212 11
Perspektywy - jak wygląda przyszłość Ekstraklasy? W 212 roku, po raz pierwszy od kilku lat, sumaryczne przychody klubów Ekstraklasy nie wzrosły. Utrzymanie na podobnym poziomie wpływów drużyn najwyższej klasy rozgrywek to przede wszystkim efekt słabszej postawy polskich zespołów w europejskich pucharach, nieznacznego spadku frekwencji oraz braku poprawy warunków umowy na sprzedaż praw do transmisji meczów obowiązującej w analizowanym okresie. W konsekwencji większość lig Zachodniej Europy zwiększyła dystans do naszej rodzimej ligi. Jednakże wiele argumentów przemawia za tym, że kluby Ekstraklasy powinny zwiększyć swoje przychody w kolejnych latach. W Polsce cały czas poprawia się infrastruktura stadionowa. Nowe areny to nie tylko obiekty wybudowane na Mistrzostwa Europy w Piłce Nożnej, które odbyły się w 212 roku. Większość zespołów Ekstraklasy dysponuje stadionami wybudowanymi w ostatnich 1 latach, mogącymi pomieścić co najmniej 1 tysięcy widzów. Średnia pojemność stadionu drużyny z Ekstraklasy w 213 roku wyniesie około 2 tysięcy miejsc, podczas gdy jeszcze kilka lat temu wartość ta była o połowę niższa. Dodatkowo, od sezonu 213/214 zmienia się formuła rozgrywek Ekstraklasy. Od tego roku kluby będą rozgrywały 296 zamiast 24 spotkań, tak jak to miało miejsce do tej pory. Oznacza to, że gdyby drużynom udało się utrzymać dotychczasową średnią frekwencję per spotkanie, pozwoliłoby to zwiększyć przychody z dnia meczu nawet o około jedną piątą. Ponadto należy zauważyć, że tegoroczni beniaminkowie (Cracovia i Zawisza) nawet w I lidze osiągali wyższą frekwencję na swoich meczach niż spadkowicze z Ekstraklasy. Zakładając, że po awansie na ich mecze będzie przychodziło jeszcze więcej osób, będzie to miało pozytywny wpływ na średnią frekwencją meczów w najwyższej klasie rozgrywek. Wszystkie te aspekty powinny przełożyć się na wzrost sumarycznej frekwencji w Ekstraklasie, a w konsekwencji przychodów z dnia meczu poszczególnych klubów. Potencjał do wzrostu jest znaczący, ponieważ obecnie stadiony w najwyższej klasie rozgrywek nie są zapełniane nawet w połowie. Jednakże warunkiem koniecznym do przyciągnięcia większej liczby kibiców na swoje mecze jest widowisko sportowe na odpowiednim poziomie. Dobra gra i wyniki na boisku są najskuteczniejszą zachęta dla fanów do przyciągnięcia ich na stadion. Bez nich klubom ciężko będzie poprawić aktualnie niezbyt wysoki wskaźnik zapełnienia swoich obiektów. Istotnym czynnikiem mającym wpływ na potencjalny wzrost wartości Ekstraklasy są występy polskich zespołów w europejskich pucharach. Na początku sezonu 213/214 Mistrz Polski rozpocznie zmagania w eliminacjach do Ligi Mistrzów a następne trzy zespoły z poprzedniego sezonu wystąpią w eliminacjach do Ligi Europejskiej. Tylko jeden z nich (Piast Gliwice) będzie debiutował w europejskich rozgrywkach. Ewentualne przychody z awansu do fazy grupowej europejskich pucharów pozwoliłyby klubom na zwiększenie swoich wpływów o co najmniej kilkadziesiąt procent i zdystansowanie drużyn, które występują tylko w rozgrywkach krajowych. Jeżeli żadnemu z polskich klubów nie udałaby się ta sztuka, tak jak to miało miejsce w poprzednim sezonie, to trudno będzie liczyć na znaczący wzrost przychodów klubów Ekstraklasy w 213 roku. Z punktu widzenia przychodów klubu, istotną rolę odgrywają także wpływy ze sprzedaży praw do transmisji telewizyjnych. W marcu tego roku podpisano nową umowę z platformą nc+ na mecze Ekstraklasy do sezonu 214/215. Wartość kontraktu jest wyższa niż obecnie obowiązującego, dzięki czemu już w nadchodzącym sezonie kluby będą mogły liczyć na kilkunastoprocentowy wzrost przychodów z tego tytułu. Dodatkowo zwiększy się dostęp do meczów Ekstraklasy, ponieważ do stacji, które do tej pory pokazywały mecze Ekstraklasy (Canal+, Polsat Sport i Eurosport) dołączył nowy kanał nsport. Dostęp do szerszej grupy kibiców może mieć pośredni wpływ na wzrost przychodów drużyn od sponsorów. Obecna sytuacja ekonomiczna nie sprzyja negocjacjom nowych umów ze sponsorami. Jednakże większa liczba meczów w lidze, a w konsekwencji wzrost frekwencji na stadionach, szerszy dostęp do widowni przed telewizorami oraz ewentualne występy w europejskich pucharach powinny przełożyć się na wzrost atrakcyjności drużyn Ekstraklasy dla potencjalnych reklamodawców. Jednym z pierwszych dowodów na to może być nowa umowa ze sponsorem tytularnym Ekstraklasy T-Mobile, który po dwóch latach zdecydował się przedłużyć współpracę o kolejne 24 miesiące. W ramach nowego kontraktu kluby mogą liczyć na wpływy o około jedną czwartą wyższe niż do tej pory. 12
Piłkarska Liga Finansowa Rok 21 W pogoni za Europą 13
Ekstraklasa na tle innych lig Przychody lig Wielkiej Piątki w sezonie 211/212 (mln EUR) 3 5 9 84 3 2917 8 mln EUR 2 5 2 1 5 1 5 772 1872 1765 157 1469 885 543 447 1136 399 789 546 932 613 676 441 433 84 191 124 Anglia Niemcy Hiszpania Włochy Francja Polska* mln EUR 7 6 5 4 3 2 1 46 24 15 Polska* Zmiana procentowa rok do roku 16% 7% 3% 1% 9% -3% *Dane dla Polski za rok kalendarzowy 212 Źródło: Deloitte Annual Review of Football Finance; analiza Deloitte na podstawie danych przesłanych przez kluby. W sezonie 211/212 ligi Wielkiej Piątki zanotowały sumaryczny wzrost przychodów o 688 mln EUR (o 8%), do rekordowego poziomu 9,4 mld EUR. W analizowanym okresie wszystkie największe ligi zanotowały wzrost przychodów w porównaniu do poprzedniego sezonu. Po raz kolejny z rzędu, najwyższe przychody na europejskim rynku futbolowym wygenerowała angielska Premier League jej kluby osiągnęły wpływy na poziomie 2,9 mld EUR, o 16% więcej niż w poprzednim sezonie (wzrost w lokalnej walucie wyniósł 4%). Wzmocnienie funta brytyjskiego w stosunku do euro pozwoliło jeszcze bardziej zdystansować pozostałe czołowe ligi europejskie. Różnica pomiędzy Premier League a drugą w kolejności niemiecką Bundesligą (1 872 mln EUR) urosła do ponad 1 mld EUR. Liga niemiecka powiększyła z kolei swoją przewagę nad hiszpańska La Liga do ponad 1 mln EUR. Z kolei dystans dzielący Premier League i Ligue 1 urósł do niespełna 1,8 mld EUR, co oznacza, że liga angielska wygenerowała w analizowanym okresie większe przychody niż liga francuska i hiszpańska razem wzięte. 14
Ilu krotnie przychody lig Wielkiej Piątki są większe od Ekstraklasy? 5 1 15 2 25 3 35 4 Anglia 35 Niemcy 22 Hiszpania 21 Włochy 19 Francja 13 Źródło: Raport Deloitte Annual Review of Football Finance ; analiza Deloitte na podstawie danych przesłanych przez kluby. Przychody uzyskiwane przez kluby pięciu największych lig europejskich nadal pozostają wielokrotnie większe od tych wygenerowanych przez drużyny Ekstraklasy. W obliczu stagnacji przychodów klubów najwyższej klasy rozgrywek w Polsce, przy jednoczesnym wzroście wpływów w ligach Wielkiej Piątki, jeszcze bardziej powiększył się dystans dzielący nas do najlepszych w Europie. Kluby angielskiej Premier League uzyskały przychody 35 razy większe niż naszej najwyższej klasy rozgrywek, francuskiej Ligue 1 13 razy. Skalę różnicy obrazuje także m.in. fakt, że wartość wzrostu wygenerowanego przez Ligue 1, najmniejszą z lig Wielkiej Piątki, jest większa niż suma przychodów wszystkich klubów polskiej Ekstraklasy. Na tak znaczącą różnicę wpływów pomiędzy Ekstraklasą a ligami Wielkiej Piątki wpływa wiele aspektów, m.in. bardzo duże kontrakty sponsorskie, lukratywne umowy na sprzedaż praw do transmisji meczów (w kraju i zagranicą) oraz regularne występy drużyn z tych krajów w europejskich pucharach (przede wszystkim w Lidze Mistrzów). W sezonie 211/212 kluby z poszczególnych lig Wielkiej Piątki występujące w Lidze Mistrzów uzyskały od 69 mln EUR (trzy kluby francuskie) do 157 mln EUR (cztery kluby angielskie) wpływów z premii od UEFA oraz transmisji meczów. Do tego należy doliczyć jeszcze wpływy z rozgrywanych u siebie dodatkowych spotkań, nie wspominając o kolejnych klubach z tych krajów, które występowały w Lidze Europejskiej. Pod względem struktury przychodów Ekstraklasa najbardziej z wszystkich lig Wielkiej Piątki zbliżona jest do Bundesligi. Trzonem finansowania pozostają wpływy komercyjne, które w polskiej lidze stanowią większość sumarycznych przychodów (54%) a w lidze niemieckiej odpowiadają ze niespełna połowę (47%). Podobnie jak w lidze niemieckiej, najmniej stanowią wpływy z dnia meczu 17% (24% w Niemczech). W analizowanym okresie najbardziej zrównoważonymi wpływami charakteryzowała się hiszpańska Primera Division. Głównym źródłem przychodów w lidze hiszpańskiej pozostaje sprzedaż praw do transmisji. Tak jak w poprzednich latach, wpływy z tej kategorii stanowiły 45% łącznych przychodów osiągniętych przez grające w niej kluby. Na prawie niezmienionym poziomie pozostały także udziały wpływów komercyjnych i z dnia meczu, które w analizowanym okresie odpowiadały za odpowiednio ponad 3 i niespełna 25 procent przychodów. Piłkarska Liga Finansowa Rok 212 15
Przychody mniejszych lig zachodnioeuropejskich w sezonie 211/212 (mln EUR) 5 45 434 4 35 3 25 264 276 2 15 1 5 132 176 157 52 47 7 4 84 119 118 46 74 89 17 24 21 15 Holandia Belgia Szkocja Austria Polska* Zmiana procentowa rok do roku 1% 26% -3% 1% -3% Źródło: Raport Deloitte Annual Review of Football Finance ; analiza Deloitte na podstawie danych przesłanych przez kluby. * Dane dla Polski za rok kalendarzowy 212 Spadek przychodów Ekstraklasy powiększył także dystans do większości mniejszych lig w Europie. Wśród analizowanych lig najwyższy wzrost zanotowała liga w Belgii (o jedną czwartą), natomiast w Holandii i Austrii zanotowano symboliczne zwiększenie się przychodów (o 1%). W Szkocji, podobnie jak u nas, przychody klubów najwyższej klasy rozgrywek obniżyły się o kilka procent. W konsekwencji Ekstraklasa nadal nie może porównywać się również z większością mniejszych lig w Europie. Holenderska Eredivisie osiągnęła wpływy przychodów ponad pięciokrotnie wyższe niż najwyższa klasa rozgrywek w Polsce. Istotny dystans dzieli nas także do takich krajów jak m.in. Belgia (192 mln EUR różnicy), Szkocja (92 mln EUR) czy Austria (73 mln EUR). Bez powrotu na dynamiczną ścieżkę wzrostów, tak jak to miało miejsce w ostatnich latach, niemożliwe będzie skracanie dystansu do mniejszych lig europejskich. 16
Zróżnicowanie przychodów klubów Wielkiej Piątki i Ekstraklasy Udział wpływów dwóch najbogatszych klubów w przychodach lig Wielkiej Piątki i Ekstraklasy La Liga 56% Ekstraklasa Bundesliga Serie A 3% 3% 29% Premiership Ligue 1 25% 24% % 1% 2% 3% 4% 5% 6% Źródło: Raport Deloitte Annual Review of Football Finance ; analiza Deloitte na podstawie danych przesłanych przez kluby. Chcąc ocenić zróżnicowanie przychodów klubów grających w poszczególnych ligach można przeanalizować udział wpływów dwóch czołowych zespołów w całkowitych przychodach wygenerowanych w danej lidze. Pod tym względem zdecydowanym liderem od wielu lat jest hiszpańska La Liga, w której Real Madryt i FC Barcelona uzyskują przychody znacznie wyższe niż pozostałe drużyny. W sezonie 211/212 oba kluby wygenerowały razem niespełna 1 mld EUR z prawie1,8 mld EUR przychodów drużyn całej ligi hiszpańskiej. Ich przewagę nad pozostałymi drużynami obrazuje fakt, że Real (513 mln EUR) czy Barcelona (483 mln EUR) uzyskały ponad cztery razy wyższe wpływy niż trzecia z hiszpańskich drużyn Valencia (111 mln EUR). Tak znacząca dysproporcja, spowodowana m.in. systemem indywidualnej sprzedaży praw do transmisji meczów, ma przełożenie na rywalizację sportową w La Liga. Od kilku sezonów czołowe dwa miejsca w lidze zajmują właśnie Real i Barcelona, a na koniec analizowanego sezonu (211/212) trzecia Valencia traciła do wicemistrza Hiszpanii aż 3 punktów. Pozostałe ligi Wielkiej Piątki charakteryzują się znacznie mniejszym rozwarstwieniem. W ich przypadku dwie drużyny o największych przychodach wygenerowały od 24 do 3 procent wpływów najwyższej klasy rozgrywek w danym kraju. Bardziej wyrównane przychody w tych ligach mają przełożenie na rywalizację na boisku. W sezonie 211/212, w francuskiej Ligue 1 Mistrz wyprzedził Wicemistrza o trzy punkty, a pomiędzy drugą i trzecią drużyną w tabeli było pięć punktów różnicy. W analogicznym okresie w angielskiej Premier League, na koniec rozgrywek, trzecią i szóstą drużynę ligi dzieliło tylko sześć punktów. W przypadku Ekstraklasy, wskaźnik ten znajduje się na poziomie zbliżonym do Bundesligi - wpływy Legii i Zagłębia stanowiły niespełna jedną trzecią przychodów polskiej ligi. Wartość tego wskaźnika zmalała w porównaniu do roku poprzedniego. Było to wynikiem niższych sumarycznych przychodów dwóch czołowych klubów, co jest efektem braku gry w fazie grupowej europejskich rozgrywek w minionym sezonie. Jednakże, na przestrzeni ostatnich czterech lat zmieniały się regularnie dwie drużyny osiągające największe wpływy w lidze po dwa razy były w tym gronie Lech, Wisła, Legia i Zagłębie. W związku z tym trudno mówić o trwałej dominacji któregoś z zespołów nad resztą. Jedynie regularna gra w Lidze Mistrzów lub Lidze Europejskiej doprowadziłaby do zwiększenia różnic pomiędzy najbogatszymi a najbiedniejszymi drużynami Ekstraklasy. Jednak jak do tej pory, żadnej z polskich drużyn nie udało się chociażby dwa razy z rzędu zagrać z sukcesem w pucharach europejskich. Piłkarska Liga Finansowa Rok 212 17
Frekwencja Frekwencja na meczach jest kluczowym czynnikiem wpływającym nie tylko na grę, ale także kondycję finansową klubów piłkarskich. Większa liczba kibiców oznacza, oprócz oczywistego faktu zwiększonych wpływów z biletów i sprzedaży przekąsek na stadionie, zwiększenie zasięgu reklam na stadionie oraz koszulkach piłkarzy. W Polsce w ostatnich latach zostało oddanych do użytku kilka nowych stadionów piłkarskich a kolejne trzy są obecnie rozbudowywane. W ostatnim czasie poprawa infrastruktury stadionowej przekładała się na wzrost frekwencji na meczach Ekstraklasy. Trend ten został zatrzymany w minionym sezonie. Średnia liczba kibiców oglądających na żywo mecz klubowy spadła o 5%, do poziomu 8,4 tys. osób na spotkanie. Spośród lig Wielkiej Piątki podobny spadek, w ujęciu procentowym, zanotowała w tym czasie jedynie liga niemiecka, jednakże należy pamiętać, że na jej mecze przychodzi średnio najwięcej osób w Europie 42,6 tys. widzów. Nasi zachodni sąsiedzi wyprzedzają pod tym względem angielską Premier League, ale przewaga Bundesligi spadła w ciągu roku z 3% do 18%. Statystyką świadczącą o ogólnym poziomie zainteresowania danym sportem, które ma przełożenie na potencjał komercyjny, jest stosunek średniej liczby fanów na trybunach w jednej kolejce rozgrywek w odniesieniu do całkowitej liczby mieszkańców państwa. Rekordzistą pod tym względem kolejny rok jest angielska Premier League, ze współczynnikiem,68%, która wyprzedza drugą La Liga (,61%). Jak łatwo zaobserwować, trzy czołowe pod względem frekwencji ligi europejskie, które zapewniają wysoką jakość infrastruktury i widowiska sportowego przyciągają na swoje mecze aż,47% -,68% całej populacji ich kraju. W Polsce wskaźnik ten wynosi,17%, czyli cztery razy mniej niż w Anglii. Średnia frekwencja najwyższej ligi piłkarskiej w krajach Wielkiej Piątki i w Polsce 45 4 45 435 353 3 25 25 2 2 15 15 1 1 5 5,68%,61%,69%,6%,47%,47% 42,6 42,7 36 35,3 28,2 28,2,39%,4%,29%,3% 24,3 22,5 19,7 19,2,11% 5,3,17%,18% 8,5 8,4 Anglia Niemcy Hiszpania Włochy Francja Polska 9/1 Polska 1/11 Anglia Niemcy Hiszpania Włochy Francja Polska,8%,8%,7%,7%,6%,6%,5%,5%,4%,4%,3%,3%,2%,1%,1%,%,% Średnia frekwencja na mecz Całkowita średnia frekwencja w 1 kolejce odniesiona do populacji Źródło: Analiza Deloitte na podstawie danych Eurostatu oraz serwisu www.european-football-statistics.co.uk i www.ons.gov.uk. 18
Kluby Ekstraklasy, z nielicznymi wyjątkami, tylko nieznaczną część swoich wpływów czerpią z dnia meczu, czyli biletów i cateringu na stadionach. W zachodnich ligach osiągane przychody są często nawet kilkadziesiąt razy wyższe niż w polskiej Ekstraklasie. Wynika to nie tylko z większej frekwencji. Pod uwagę należy wziąć również większa liczbę meczów w podstawowych rozgrywkach, regularny udział w pucharach europejskich, szerszy wachlarz usług (zwłaszcza dla klientów VIP) podczas rozgrywek na żywo i większą majętność społeczeństwa. Dla przykładu rozgrywki Premier League zgromadziły na stadionach prawie siedmiokrotnie więcej widzów niż Ekstraklasa, a przychody uzyskane z dnia meczu były tam 46 razy wyższe. Polska ma realną szansę na wzrost frekwencji na meczach w kolejnych latach, głównie za sprawą zmiany formuły rozgrywek (większa liczba meczów) oraz rozbudowy kolejnych stadionów. Kwestie te powinny przełożyć się na wzrost wpływów z dnia meczu, jednak nie należy oczekiwać zbliżenia się w tej kategorii do największych lig europejskich. Title of Piłkarska publication Liga Focus Finansowa area of publication Rok 212 19
Zarządzanie poziomem wynagrodzeń w Polsce i Europie Porównując stosunek kosztów związanych z wynagrodzeniami do przychodów, w ligach europejskich widoczne są znaczne różnice pomiędzy poszczególnymi krajami. W analizowanych ligach wartość tego wskaźnika wahała się od 51% do 76%. Największą część przychodów na wynagrodzenia przeznaczają Francuzi, Włosi i Polacy (od 74% do 76%). W przypadku klubów Ligue 1 i Serie A wskaźnik ten utrzymuje się na takim poziomie od kilku lat, natomiast w Polsce urósł on aż o osiem punktów procentowych w porównaniu do poprzedniego okresu. Tak istotny wzrost w Ekstraklasie był spowodowany m.in. inwestycjami klubów w kontrakty zawodników przed grą w eliminacjach do europejskich pucharów, które niestety nie przełożyły się na awans żadnej z drużyn do fazy grupowej. Najniższy stosunek kosztów wynagrodzeń do przychodów charakteryzuje Niemcy, gdzie wynosi on 51% (o dwa punkty procentowe mniej niż przed rokiem). W większości analizowanych lig zagranicznych wskaźnik ten nie zmienił się znacząco w porównaniu do poprzedniego roku i utrzymuje się na poziomie pomiędzy 6% a 7%. Większe zmiany, oprócz Polski, zanotowano jedynie w Szkocji, gdzie wartość wskaźnika urosła o siedem punktów procentowych (z 61 do 68%). Wartość wskaźnika wynagrodzenia/ przychody dla najlepszych lig piłkarskich w wybranych krajach europejskich w sezonie 211/212 8% 7% 6% 59% 6% 6% 65% 68% 7% 74% 75% 76% 5% 51% 4% 3% 2% 1% % Niemcy Austria Hiszpania Holandia Belgia Szkocja Anglia Francja Włochy Polska* Źródło: Raport Deloitte Annual Review of Football Finance ; analiza Deloitte na podstawie danych przesłanych przez kluby. *Dane dla Polski za rok kalendarzowy 212 2