Nowy Wiśnicz - miasto położone na Pogórzu Wiśnickim, w południowej części powiatu bocheńskiego (8km. od Bochni), przy drodze wojewódzkiej nr.965 z Bochni do Limanowej. Przez Nowy Wiśnicz przepływa rzeczka Leksandrówka. Miasto liczy ok. 2582 mieszkańców. Panorama Nowego Wiśnicza w tle panoram Ziemi Główną atrakcją turystyczną miasta jest Zamek Kmitów i Lubomirskich, będący jedną z najcenniejszych w Polsce rezydencji wczesnobarokowych. Nowy Wiśnicz w całości leży na granicy Wiśnicko-Lipnickiego Parku Krajobrazowego. Najcenniejsze jego fragmenty stanowią kompleksy leśne: Bukowiec, tworzący malowniczy rezerwat z grupą skał oraz Kopaliny. Ziemia Wiśnicka to teren pagórkowaty, porozcinany płytkimi dolinami. Zalesione wzgórza i wzniesienia, pocięte wyżłobieniami czystych potoków i strumyków, duża bariera klimatyczna tworzona od strony Krakowa przez obszar lasów, sprzyja utrzymywaniu się przez wiele miesięcy w roku korzystnego klimatu. Malownicze położenie, cenne zabytki i czyste powietrze sprzyjają rozwojowi funkcji turystycznowypoczynkowej regionu. Dębno położone jest po Zamek w Dębnie otoczony parkiem mającym status rezerwatu przyrody południowej stronie szosy E4 w miejscu, gdzie płaski teren Niziny Sandomierskiej przechodzi łagodnie w pagórkowaty krajobraz Pogórza Karpackiego. Wieś ma malowniczy i urozmaicony wygląd, z kolorową siatką pól i zespołami zieleni wysokiej skupionej wzdłuż dróg. Na tym terenie wybijają się dwie dominanty, które tworzą: na pierwszym planie niższe wzniesienie z zamkiem, a na dalszym wyższe kościołem. Melsztyn leży na 49 0 53 N i na 20 0 46 E, na lewym brzegu Dunajca, 3km od Zakliczyna. Jest to mała miejscowość licząca ok.200 osób. Położona jest w malowniczej okolicy przy drodze W drodze do ruin zamku w Melsztynie Biuletyn Szlakami Ziemi Tarnowskiej 1
nr.980. Miejsce to słynie w Polsce z górującymi nad nią ruinami średniowiecznego zamku Spicymirów. Zamek melsztyński wzniesiony został na krawędzi jednego ze wzgórz zamykających od północy rozległą w tym miejscu dolinę Dunajca. Dolina Dunajca jest granicą pomiędzy Pogórzem Wiśnickim (na którym wznoszą się ruiny zamku w Melsztynie), a Pogórzem Rożnowskim. Stoki wzgórz pokryte są przeważnie lasami liściastymi. Czchów (49 0 50 N, 20 0 41 E), miasto położone przy drodze krajowej nr75 Brzesko-Krynica Zdrój, nad Dunajcem i sztucznym zbiornikiem-jeziorem Czchowskim na wysokości 232m n.p.m. Miasto Czchów liczy ok.2200 mieszkańców. Dla całego regionu spełnia rolę głównego ośrodka administracyjno-usługowo-kulturalnego. Nad Jeziorem Czchowskim i Rożnowskim zachowały się ruiny wielu zamków. Zamek w Czchowie był jednym z najstarszych zamków królewskich, strzegących traktu handlowego prowadzącego na Węgry. Do dziś zachowała się wysoka na 28m wieża, która pełniła rolę strażnicy, kontrolując dolinę Dunajca. Nad Jeziorem Czchowskim położony jest również zamek Tropsztyn we wsi Wytrzyszczka z przełomu XIII i XIV w. Baszta zamku w Czchowie Jezioro Czchowskie utworzono w celu wyrównywania odpływów wody z Jeziora Rożnowskiego. Jego powierzchnia wynosi 364ha, a szerokość dochodzi do 650m. Zapora betonowa ma 16m wysokości. Jezioro Rożnowskie ma kształt litery S, 22 km długości i 1 km szerokości. Biuletyn Szlakami Ziemi Tarnowskiej 2
Linia brzegowa wynosi 56km a pojemność akwenu wynosi 190 mln m 3. Znajduje się na nim malownicza wyspa Grodzisko nazywana Małpią Wyspą. Jezioro Rożnowskie i Czchowskie położone są wśród lesistych wzniesień Pogórza Rożnowskiego i Wiśnickiego na Dunajcu. Pełnią one funkcje: - przeciwpowodziową (polega na wyrównywaniu przepływów i ochronie dna dolin przed powodziami, zmniejszenie fali powodziowej Dunajca i Wisły), - energetyczną(wykorzystanie wody do produkcji energii elektrycznej oraz regulowanie dobowych wahań przepływów, wywołanych pracą elektrowni Rożnów, - zaopatrzenia w wodę, - rekreacyjno-turystyczną, - żeglugową(wyrównując przepływy zbiorniki umożliwiają spływ na Dunajcu i żeglugę na Wiśle poniżej ujścia Dunajca). Jezioro Rożnowskie Jezioro Rożnów 49 0 46 N, 20 0 42 E, leży nad Jeziorem Rożnowskim, na wysokości 338m n.p.m. na Pogórzu Rożnowskim. Liczy 1800 mieszkańców. Walorów turystycznych tej miejscowości nadaje Jezioro Rożnowskie, 50 metrowa zapora ruiny zamków Zawiszy. Skałki Rożnowskie tworzą skupisko kilkunastu skał zbudowanych z piaskowców ciężkowickich (obszar fliszu karpackiego). Większość skałek Rożnowskich tworzy długa na ok.250metrów grzęda skalna. Ciągnie się ona z północnego-wschodu na południowy-zachód. W skałkach tych tworzą się jaskinie np. w Rożnowie- jaskinia osiągająca 110 m głębokości. Jaskinia jest bardzo sucha. Występują tam dwa gatunki nietoperzy: podkowiec małyi podkowiec duży. Dolina Dunajca,w którym położone są omawiane miejscowości to miejsce tradycyjnej uprawy fasoli zwane Fasolową Doliną. Ciągnie się ona po obu stronach rzeki od zapory w Czchowie, aż do Wisły. Utworzone przez rzekę mady rzeczne pozwalają na uzyskanie obfitych plonów dochodzących nawet do 3ton fasoli z ha. Ciężkowice miasteczko położone ok. 40 km na południe od Tarnowa, przy linii kolejowej Tarnów-Nowy Sącz i drodze nr977 w kierunku Grybowa. Ciężkowice leżą na łagodnych wzgórzach Pogórza Ciężkowickiego, na prawym brzegu rzeki Białej. Miasteczko stanowi interesujący przykład starego budownictwa w obrębie rynku (domy drewniane z podcieniem) i rozchodzącymi się z jego rogów ulicami, z usytuowanym pośrodku ratuszem XVIII i XIX w. Biuletyn Szlakami Ziemi Tarnowskiej 3
Na południe od centrum Ciężkowic (około 700 m), na północno-zachodnich stokach wzniesienia Skała (365m n.p.m.) położony jest rezerwat przyrody nieożywionej Skamieniałe Miasto. Skałki występujące w rezerwacie zbudowane są z porowatego piaskowca gruboławicowego zwanego ciężkowickim, ponieważ w Ciężkowicach znajduje się największe skupisko tego typu skał. Piaskowiec Ciężkowicki jest zwięzłą, osadową skałą okruchową, powstałą w skutek scementowania ziaren piasku. Głównymi składnikami okruchowymi są: kwarc, skalenie, łyszczyki, glaukonit, okruchy skał, minerały ciężkie(np. rutyl, cyrkon, turmalin), szczątki organiczne i materiał wulkaniczny. Spoiwem jest np. krzemionka, węglany, minerały ilaste, fosforany i związki żelaza. Piaskowiec ten w odróżnieniu od innych skał tego typu jest zbudowany z grubych ziaren - stąd gruboziarnisty. Jest stosunkowo mało odporny na wietrzenie i erozję, dlatego pojedyncze bloki mogą przybierać najróżniejsze formy i niemal bajkowe kształty. Pod względem geologicznym obszar Ciężkowic i okolic leży w obrębie fliszu karpackiego. Najstarsze utwory fliszowe pochodzą z kredy górnej, a najmłodsze z eocenu dolnego. Dla fliszu karpackiego charakterystyczne jest występowanie naprzemianległe ułożonych ławic piaskowcowych i Skały Pogórza zlepieńców oraz łupków ilastych i wapnistych. Skały te pojawiły się już około 30mln lat temu w erze kenozoicznej jako potężne bloki skalne, których grubość dochodzi nawet do około 1000 metrów. Długotrwałe działanie czynników atmosferycznych spowodowało podział niegdyś litej skały na pojedyncze bloki, które z kolei przybrały charakter ostańców o malowniczych formach. Najciekawsze formy można oglądać w rezerwacie Skamieniałe Miasto. Rozrzucone na wzgórzu małe i duże formy skalne sprawiają wrażenie ruin dawnego grodu. Niektórym nadano zwyczajowe nazwy: Skałka z krzyżem, Grzybek, Baszta Paderewskiego, Piramidy, Borsuk, Warownie, Grunwald, Ratusz i Czarownica. Obszar Ciężkowic i okolic pod względem topograficznym jest ilość jednolity. Wierzchowiny utrzymują się w przedziałach 340-400m n.p.m. Między Białą a Dunajcem występuje najwyższe wzniesienie terenu sięgające 514m n.p.m.. Doliny charakteryzują się stromymi zboczami. Dolina Białej jest głęboką doliną Biuletyn Szlakami Ziemi Tarnowskiej 4
z wykształconymi poziomami teras: - terasy zalewowe 1-3m - terasy nadzalewowe 4-6m Wyższe poziomy teras: - od kilku do 20 m- w bardzo niewielkich fragmentach, - ok. 40 m- leży na niej centrum Ciężkowic. Urozmaicona rzeźba terenu sprzyja powstawaniu procesów morfologicznych. Powszechne jest tu występowanie osuwisk, złazisk i innych ruchów masowych. W okolicach Ciężkowic występuje złoża: piaskowców grubo i średnioziarnistych, żwirów oraz wody siarczkowe, które mogą być wykorzystane do zabiegów kąpielowych lub kuracji pitnej. Skutkiem budowy geologicznej i ukształtowania terenu są występujące tu gleby, głównie gleby brunatne, bielicowe, opadowo-glejowe oraz mady. Łagodny klimat o rekordowej liczbie dni słonecznych sprawia, że w okresach letnich studnie wysychają. Dla poprawy zaopatrzenia mieszkańców w wodę, wybudowano dwa główne zbiorniki wód podziemnych. Lesistość w Gminie Ciężkowic jest nieco wyższa od średniej krajowej, wynosi 29,3%. Grunwald słynna skała zbudowana z piaskowca Biuletyn Szlakami Ziemi Tarnowskiej 5
Kąśna Dolna wieś położona na 49 0 46 53 N i 20 0 55 59 E w gminie Ciężkowice u ujścia Jastrzębianki do Białej. Przez Kośną Dolną biegnie linia kolejowa nr96 Tarnów- Leluchów. W miejscowości tej znajduje się dworek z parkiem, który należał do Ignacego Paderewskiego. Park w Kąśnej D l j Biuletyn Szlakami Ziemi Tarnowskiej 6