Program i literatura Geografia polityczna rok akademicki 2013/2014

1 Dr hab. Katarzyna Krzywicka Zakład Stosunków Międzynarodowych Konsultacje: wtorek 14.30-16.00 środa 13.15-14.45 pokój 119. katarzynakrzywicka@yahoo.es katarzyna.krzywicka@poczta.umcs.lublin.pl http://umcs.pl/pl/addres-book-employee,1406.html Program i literatura Geografia polityczna rok akademicki 2013/2014 Zaliczenie na podstawie: Opracowania i przedstawienia na zajęciach zagadnienia ujętego w programie lub wybranego tematu autorskiego obligatoryjne. Aktywnego udziału w zajęciach - dyskusja, sprawdziany cząstkowe - obligatoryjne. Obecności na zajęciach. Sprawdzianu końcowego (3 czerwca 2014). I. Zajęcia organizacyjne (18 lutego) 1. Przedstawienie i omówienie programu. 2. Przedstawienie literatury przedmiotu. 3. Omówienie metod pracy i formy zaliczenia ćwiczeń. II. Przedmiot i założenia metodologiczne geografii politycznej (25 lutego) 1. Pojęcie geografii politycznej 2. Geneza i kierunki rozwoju 3. Zakres geografii politycznej 4. Miejsce geografii politycznej w systemie nauk 5. Metody badawcze 6. Środowisko geograficzne, a zjawiska polityczne i ekonomiczne Barbag J., Geografia polityczna ogólna, Warszawa 1987, s. 7-27. Bartosiewicz P., Geografia polityczna i geopolityka, Chełm 2008, s. 6-26. Blacksell M., Geografia polityczna, Warszawa 2008, s. 15-32. Dobosiewicz Z., Olszewski T., Geografia ekonomiczna świata, Warszawa 1982, s. 12-26. Otok S., Geografia polityczna: geopolityka ekopolityka - globalistyka, Warszawa 2006, rozdz. I. Rykiel Z., Podstawy geografii politycznej, Warszawa 2006, s. 11-15. III. Mapa polityczna świata - państwa - terytoria (4 i 11 marca) 1. Pojęcie państwa suwerenność uznanie 2. Powstanie i upadek państwa 3. Klasyfikacje państw

4. Zmiany na mapie politycznej świata (nowe państwa, zmiany granic, zmiany oficjalnych nazw państw, przenoszenie stolic) liczba państw temat autorski. 5. Geofizyczne i prawno-międzynarodowe kategorie terytoriów 6. Zwierzchnictwo terytorialne i ograniczenia jego wykonywania 7. Nabycie i utrata terytorium 8. Rozkład struktur państwowych upadek, dysfunkcyjność państwa studia przypadków temat autorski do wyboru, np. Haiti, Jemen, Somalia, itd. 9. Sprawdzian mapa polityczna Europy (4 marca). Antonowicz L., Podręcznik prawa międzynarodowego, Warszawa 2000, s. 13-16, s. 56-77, s. 80-82, s. 94-125. Bierzanek R., Symonides J., Prawo międzynarodowe publiczne, Warszawa 2004. Bartosiewicz P., Geografia polityczna i geopolityka, Chełm 2008, s. 72-94, s. 98-117. Bieleń S., Państwa upadłe, w: J. Symonides (red.), Organizacja Narodów Zjednoczonych. Bilans i perspektywy, Warszawa 2006. Bieleń S., Państwa w stanie kryzysu i upadku, w: M. Sułek, J. Symonides (red.) Państwo w teorii i praktyce stosunków międzynarodowych, Warszawa 2009. Derwich K, Problem państw upadłych w regionie Ameryki Łacińskiej i Karaibów, w: P. Łaciński, Latynoameryka u progu trzeciego stulecia niepodległości: przywództwo, idee i systemy polityczne, Studia i Analizy Collegium Civitas 12, Warszawa 2011. Derwich K., Rządy Jean-Bertranda Aristide a a upadek państwowości Haiti, w: M. Śniadecka-Kotarska. S. Kosmynka (red.), Antropologia polityki w Ameryce Łacińskiej na początku XXI w., Łódź 2012. Długosz Z., Przemiany na mapie politycznej świata, Zamość 2000, s. 49-51, 82-84, 119-121, s. 177-179. Gil G., Kryzys w Jemenie przypadek państwa upadającego, Stosunki Międzynarodowe/ International Relations, 2010, nr 3-4, t. 42. Gil G., Upadanie państwa w Ameryce Łacińskiej kazus Kolumbii, w: K. Krzywicka (red.), Dwieście lat niepodległości państw Ameryki Łacińskiej. Perspektywa historyczna i wyzwania współczesności, Lublin 2012. Keller-Krawczyk L., Problem cypryjski w świetle starań Turcji o wejście do Unii Europejskiej, Stosunki Międzynarodowe, 2008, nr 1-2, s. 141-158. Kondrakiewicz D., Państwo, w: Pietraś M. (red.), Międzynarodowe stosunki polityczne, Lublin 2006. Milewski J. J, Państwo w Afryce: dylematy i kierunki przeobrażeń, w: J. J. Milewski, W. Lizak (red.), Stosunki międzynarodowe w Afryce, Warszawa 2002, rozdz. II. Piotrowski M. A., Uwarunkowania oraz konsekwencje rozkładu i rozpadu struktur państwowych, w: M. W. Solarz (red.), Północ wobec Południa. Południe wobec Północy, Warszawa 2005. Potocki R., Problem rekonstrukcji państw dysfunkcyjnych na peryferiach systemu światowego po 11 września 2001 r., w: M. W. Solarz (red.), Północ wobec Południa. Południe wobec Północy, Warszawa 2005. Rykiel Z., Podstawy geografii politycznej, Warszawa 2006, s. 47-56, s. 63-85, s. 92-100, s. 105-109. 2

3 Stankiewicz W., Problemy samostanowienia i suwerenności Somalilandu, Stosunki Międzynarodowe, 2005, nr 3-4. Sulkowski P., Państwa upadłe a bezpieczeństwo, K. Żukrowska (red.), Bezpieczeństwo IV. Geopolityka (18 marca) 1. Geografia polityczna a geopolityka 2. Wybrane koncepcje geopolityczne 3. Sprawdzian mapa Ameryki Południowej, mapa Ameryki Północnej. Bartosiewicz P, Geografia polityczna i geopolityka, Chełm 2008. Gawrycki M. F., Geopolityka w myśli i praktyce politycznej Ameryki Łacińskiej, Warszawa 2007, rozdz. 1. Klasyczne koncepcje geopolityczne. Otok S., Geografia polityczna: geopolityka ekopolityka - globalistyka, Warszawa 2006. V. Granice państwa (25 marca) 1. Pojęcie granicy 2. Typologia granic 3. Funkcje granic 4. Zmienność granic 5. Analiza wybranych sporów granicznych studia przypadków temat autorski do wyboru. Bartosiewicz P, Geografia polityczna i geopolityka, Chełm 2008, s. 118-127. Gawrycki M. F., Geopolityka w myśli i praktyce politycznej Ameryki Łacińskiej, Warszawa 2007, rozdz. 7. Regionalna rywalizacja i konflikty. Kubiak K., Wojny, konflikty zbrojne i punkty zapalne na świecie, Warszawa 2007. Łukaszuk L., Współczesne spory i konflikty międzynarodowe dotyczące obszarów morskich. Wybrane zagadnienia prawne i polityczne, Gdynia 2004. Otok S., Geografia polityczna: geopolityka ekopolityka - globalistyka, Warszawa 2006, rozdz. 3.2-3.3. Rykiel Z., Podstawy geografii politycznej, Warszawa 2006, s. 118-135. Spyra J., Spory terytorialne w Ameryce Łacińskiej, w: M. F. Gawrycki (red.), Ameryka Łacińska we współczesnym świecie, Warszawa 2006. VI. Mapa społeczno-gospodarcza świata (1 i 8 kwietnia) 1. Kryteria siły państwa 2. Mocarstwa, państwa średnie i małe, mini-państwa 3. Obszary bogactwa i zacofania centra i peryferie 4. Stopień otwartości państw 5. Geopolityka wybranych mocarstw - studia przypadków temat autorski do wyboru, np. USA, Rosja, Chiny, Japonia, Brazylia, Indie. 6. Sprawdzian mapa polityczna Azji (8 kwietnia)

4 Czarnocki A., Topolski I., Federacja Rosyjska w stosunkach międzynarodowych, Lublin 2006. Gawrycki M., Geopolityka w myśli i praktyce politycznej Ameryki Łacińskiej, Warszawa 2007, rozdz. 3. Krzywicka K., Ameryka Łacińska u progu XXI wieku. Studia i szkice, Lublin 2009, rozdz. 2. Rola Stanów Zjednoczonych w regionie Ameryki Łacińskiej i Karaibów między dominacją a kooperacją, rozdz. 3. Obecność Rosji w Regionie Ameryki Łacińskiej między ideologią a pragmatyzmem, Lublin 2009. Otok S., Geografia polityczna: geopolityka ekopolityka - globalistyka, Warszawa 2006, rozdz. 6. Rowiński J., Stosunki Chin z Ameryką Łacińską, w: Gawrycki M. F. (red.), Ameryka Łacińska we współczesnym świecie, Warszawa 2006. Rykiel Z., Podstawy geografii politycznej, Warszawa 2006, s. 227-241. Sułek M., Parametry potęgi (siły) państwa stałe czy zmienne?, w: M. Sułek, J. Symonides (red.), Państwo w teorii i praktyce stosunków międzynarodowych, Warszawa 2009. Wiśniewski J., Żodź-Kuźnia K., Mocarstwa współczesnego świata. Problem przywództwa światowego, Poznań 2008. Znojek B., Brazylia i jej międzynarodowe ambicje, Polski Przegląd Dyplomatyczny, nr 2 (60), 2011. VII. Regionalizm wewnętrzny i międzynarodowy (15 kwietnia) 1. Pojęcie regionalizmu, regionalizacji i regionu 2. Czynniki regionotwórcze 3. Regionalizacja świata temat autorski do wyboru: np. Europa, Ameryka Łacińska, itd. 4. Region jako element wewnętrznej struktury państwa. 5. Sprawdzian mapa Afryki. Bojarczyk B. i inni, Region i regionalizm w stosunkach międzynarodowych, w: M. Pietraś (red.), Międzynarodowe stosunki polityczne, Lublin 2006. Dumała H., Regiony międzynarodowe w teorii i praktyce, w: I. Topolski, H. Dumała, A. Dumała (red.), Regiony w stosunkach międzynarodowych, Lublin 2009. Haliżak E., Regionalizm w stosunkach międzynarodowych, w: E. Haliżak, R. Kuźniar (red.), Stosunki międzynarodowe. Geneza, struktura, dynamika, Warszawa 2006. Kalinowska K., Regionalizacja i bezpieczeństwo, K. Żukrowska (red.), Bezpieczeństwo Szatlach M. E., Interregionalizm w międzynarodowych stosunkach politycznych, Bydgoszcz 2012, rozdz. I. Od regionalizmu do interregionalizmu. VIII. Główne religie świata chrześcijaństwo, islam, judaizm, buddyzm, hinduizm (29 kwietnia) 1. Rozmieszczenie i liczebność mapa współczesnych religii świata temat autorski 2. Zasady wiary i formy kultu temat autorski do wyboru: religie chrześcijańskie, islam, judaizm, buddyzm, hinduizm.

5 3. Systemy prawne stosunków państwo-związki wyznaniowe temat autorski do wyboru: modele rozdziału i powiązania państwa z religią. 4. Rola religii we współczesnym świecie - ekumenizm, sekularyzacja, islamizacja temat autorski do wyboru. Glasenapp H.von, Religie niechrześcijańskie, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1996. Libiszowska-Żółkowska M., Konwertyci nowych ruchów religijnych, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2003. Malherbe M., Religie ludzkości, Kraków 1997. Pietrzak M., Prawo wyznaniowe, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2003. Religia. Encyklopedia PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001. Santagada O.D. i inni, Wspólnoty kościelne, niezależne grupy religijne, sekty na przykładzie Ameryki Łacińskiej, VERBINUM, Warszawa 1994. Trocchi Gatto C., Nowe ruchy religijne, Wydawnictwo WAM, Kraków 2002. IX. Spory i konflikty międzynarodowe (6 maja) 1. Pojęcie i cechy konfliktu zbrojnego 2. Czynniki konfliktogenne 3. Rodzaje konfliktów 4. Mapa współczesnych konfliktów międzynarodowych temat autorski do wyboru. 5. Analiza wybranych konfliktów studia przypadków - temat autorski do wyboru. Bieńczyk-Missala A., Pronińska K., Opanowywanie kryzysów i rozwiązywanie konfliktów przykłady, w: red. R. Kuźniar, B. Balcerowicz i inni, Bezpieczeństwo międzynarodowe, Warszawa 2012. Gawrycki M., Geopolityka w myśli i praktyce politycznej Ameryki Łacińskiej, Warszawa 2007, rozdz. 7. Regionalna rywalizacja i konflikty. Górak-Sosnowska K., Konflikty i ich kategoryzacja, w: K. Żukrowska (red.), Bezpieczeństwo Krzyżanowski M., Historyczne korzenie sporu o Falklandy (Malwiny) w okresie rywalizacji imperiów kolonialnych, Ameryka Łacińska, CESLA UW, 2005, nr 1. Kubiak K., Wojny, konflikty zbrojne i punkty zapalne na świecie, Warszawa 2007, rozdz. I. Kubiak K., Wojna falklandzka 1982, Gdańsk 2002. Łoś R., Regina- Zacharski J, Współczesne konflikty zbrojne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010. - Afryka (Somalia, Rwanda, Sierra Leone, Sudan- Czad, pogranicze Etiopia- Erytrea), wojna w Zatoce Perskiej, Afganistanie, Bośni i Hercegowinie, Libanie, konflikt o Górski Karabach, konflikt w Gruzji, wojna domowa w Kolumbii oraz przykład Kosowa (interwencja humanitarna i jej konsekwencje). Malendowski W. (red.), Zbrojne konflikty i spory międzynarodowe w XXI wieku. Analiza problemów i studia przypadków, Wrocław 2003. Pawłowski K., Spory i konflikty międzynarodowe, w: M. Pietraś (red.), Międzynarodowe stosunki polityczne, Lublin 2006. Pronińska K., Współczesne konflikty zbrojne, w: R. Kuźniar, B. Balcerowicz i inni, Bezpieczeństwo międzynarodowe, Warszawa 2012.

X. Międzynarodowe problemy energetyczne (13 i 20 maja) 1. Bilans światowych zasobów surowcowych (rezerwy, konsumpcja, trendy) 2. Bilans energetyczny unii Europejskiej (ropa, gaz, węgiel, OZE, energia nuklearna) 3. Układ sił na międzynarodowym rynku surowców energetycznych eksporterzy, importerzy, państwa tranzytowe. 4. Geopolityka surowców energetycznych trasy dostaw. 5. Wyzwania i zagrożenia bezpieczeństwa energetycznego temat autorski do wyboru 6. Polityka energetyczna wybranych państw - studia przypadków temat autorski do wyboru. Pronińska K., Nowe problemy bezpieczeństwa międzynarodowego: bezpieczeństwo energetyczne i ekologiczne, w: red. R. Kuźniar, B. Balcerowicz i inni, Bezpieczeństwo międzynarodowe, Warszawa 2012. Pronińska K., Geopolityka surowców energetycznych trendy globalne i regionalne po kryzysie finansowym, Rocznik Strategiczny 2010/2011, 261-282. Pronińska K., Układ sił na międzynarodowym rynku surowców energetycznych, Rocznik Strategiczny, 2007/2008, Warszawa 2008, s. 352-375. Pronińska K., Konflikty surowcowe we współczesnych stosunkach międzynarodowych, Sprawy.Międzynarodowe, 2005, nr.3, s. 29 46. Klare M. T., Krew i nafta. Niebezpieczeństwa i konsekwencje rosnącej zależności Ameryki od importowanej ropy naftowej, Warszawa 2006. Krzywicka K., Ameryka Łacińska u progu XXI wieku. Studia i szkice, Lublin 2009, rozdz. 10. Polityka energetyczna Wenezueli. Młynarski T., Bezpieczeństwo energetyczne w pierwszej dekadzie XXI wieku. Mozaika interesów i geostrategii, Kraków 2011. Paszkowski M., Znaczenie Meksyku i Wenezueli dla bezpieczeństwa energetycznego Stanów Zjednoczonych Ameryki, w: K. Krzywicka (red.), Oblicza Ameryki Łacińskiej, Lublin 2010. Paszkowski M., Chiński smok, indyjski słoń czy rosyjski niedźwiedź? Państwa Ameryki Łacińskiej w polityce energetycznej mocarstw, w: K. Krzywicka (red.), Dwieście lat niepodległości państw Ameryki Łacińskiej. Perspektywa historyczna i wyzwania współczesności, Lublin 2012. Wyciszkiewicz E., Rosyjski sektor naftowo gazowy uwarunkowania wewnętrzne i perspektywy rozwoju, w: Geopolityka Rurociągów. Współzależność energetyczna a stosunki międzypaństwowe na obszarze postsowieckim, red. E Wyciszkiewicz, Warszawa 2008. Żukrowska K., Bezpieczeństwo energetyczne, w: K. Żukrowska (red.), Bezpieczeństwo BP, Statistical Review of World Energy 2013, http://www.bp.com/en/global/corporate/aboutbp/statistical-review-of-world-energy-2013.html EIA U.S. Energy Information Administration, International Energy Outlook 2013, http://www.eia.gov/forecasts/ieo/pdf/0484(2013).pdf EIA U.S. Energy Information Administration, Annual Energy Outlook 2013 with Projections to 2040, http://www.eia.gov/forecasts/aeo/pdf/0383(2013).pdf 6

7 XI. Międzynarodowe problemy społeczne (27 maja) 1. Istota, geneza i zakres międzynarodowych problemów społecznych 2. Koncepcja bezpieczeństwa jednostki 3. Deklaracja Milenijna 4. Dysproporcje poziomu rozwoju i problem głodu: stan faktyczny i inicjatywy na rzecz ich rozwiązania temat autorski. 5. Transnarodowa przestępczość zorganizowana, handel narkotykami - temat autorski. 6. Uchodźctwo wewnętrzne, migracje wewnątrzregionalne i międzynarodowe studia przypadków - temat autorski do wyboru. 7. Ochrona środowiska przyrodniczego temat autorski. Haliżak E., Południe (państwa rozwijające się Trzeci Świat), w: E. Haliżak, R. Kuźniar (red.), Stosunki międzynarodowe. Geneza, struktura, dynamika, Warszawa 2006. Heidrich-Hamera D., Uchodźctwo wewnętrzne. Problem Południa wyzwaniem dla Północy?, w: M. W. Solarz (red.), Północ wobec Południa. Południe wobec Północy, Warszawa 2005. Kaczmarek P., Koncepcja bezpieczeństwa jednostki (human security), w: M. W. Solarz (red.), Północ wobec Południa. Południe wobec Północy, Warszawa 2005. Krzywicka K., Ameryka Łacińska u progu XXI wieku. Studia i szkice, Lublin 2009, rozdz. 5. Ameryka Łacińska i Karaiby między integracją a marginalizacją. Legutko-Kobus P., Jastrzębska E., Bezpieczeństwo a ochrona środowiska przyrodniczego, w: K. Żukrowska (red.), Bezpieczeństwo międzynarodowe. Przegląd aktualnego stanu, Warszawa 2011. Ługowska U., Problem narkotykowy w Ameryce Łacińskiej, w: M. F. Gawrycki (red.), Ameryka Łacińska we współczesnym świecie, Warszawa 2006. Marzęda K., Międzynarodowe problemy społeczne, w: Pietraś M. (red.), Międzynarodowe stosunki polityczne, Lublin 2006. Mojsiewicz Cz., Globalne problemy ludzkości, Poznań 1998. Ogonowski P., Deklaracja milenijna. Przyjęcie celów rozwojowych i kierunki reform, w: J. Symonides (red.), Organizacja Narodów Zjednoczonych. Bilans i perspektywy, Warszawa 2006. Tuz E., Współczesne migracje latynoskie do Stanów Zjednoczonych i ich konsekwencje, w: M. W. Solarz (red.), Północ wobec Południa. Południe wobec Północy, Warszawa 2005. XII. SPRAWDZIAN (3 czerwca)