Warszawa, dnia 21 marca 2016 r. RZECZPOSPOLITA POLSKA MINISTER FINANSÓW DD6.054.3.2016.MNX Pan Marek Kuchciński Marszałek Sejmu RP W związku z interpelacją nr 1374 Panów Posłów Piotra Uścińskiego i Pawła Lisieckiego, w sprawie darowizn podatników na kościelną działalność charytatywno-opiekuńczą, uprzejmie przekazuję następujące wyjaśnienia. W powyższej interpelacji Panowie Posłowie poruszają problem odliczania darowizn na kościelną działalność charytatywno-opiekuńczą przez osoby fizyczne i osoby prawne, a w szczególności kwestionowania przez organy podatkowe sprawozdań kościelnych osób prawnych z wydatkowania środków na cele charytatywno-opiekuńcze. W związku z powyższym Panowie Posłowie zadali następujące pytania: 1) Czy znany jest problem i skala zjawiska w tym zakresie? 2) Czy jest możliwość wydania przez Ministra Finansów interpretacji ogólnej dotyczącej wykładni przepisów prawa podatkowego w tym zakresie oraz jednoznaczne wyjaśnienie sposobu dokumentowania darowizn na kościelną działalność charytatywno-opiekuńczą tak aby zarówno podatnicy jak też organy skarbowe nie miały problemu z ich interpretacją? 3) Na jakiej podstawie prawnej podatnicy są zobowiązywani do przedstawiania dowodów zakupu darowanych przedmiotów na cele charytatywno-opiekuńcze Kościoła? 4) Czy Ministerstwo Finansów ma dane dotyczące postępowań podatkowych w stosunku do darczyńców na cele charytatywno-opiekuńcze Kościoła Katolickiego oraz wyniki tych postępowań? 5) Czy wiadomo ile wydano interpretacji podatkowych w tym zakresie oraz ile z nich było pozytywnych dla podatników a ile było negatywnych? Zgodnie z art. 19 ust. 2 pkt 15 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności i sumienia (Dz. U. z 2005 r. Nr 231, poz. 1965 z późn. zm.) wypełniając funkcje religijne, kościoły i inne związki wyznaniowe mogą w szczególności prowadzić działalność charytatywno-opiekuńczą. Obecnie w Polsce działa piętnaście kościołów i związków wyznaniowych działających na podstawie odrębnych ustaw, z czego na rzecz jedenastu kościołów podatnicy podatku dochodowego od osób fizycznych mogą przekazywać darowizny na kościelną działalność charytatywno-opiekuńczą. W przypadku dwóch kościołów z wyżej wymienionych jedenastu tj. Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego i Kościoła Katolickiego Rzeczypospolitej Polskiej, darowizny na działalność charytatywno-opiekuńczą mogą przekazywać także podatnicy podatku dochodowego od osób prawnych. ul. Świętokrzyska 12, 00-916 Warszawa tel.: +48 (22) 694 55 55 e-mail: kancelaria@mf.gov.pl
Z ustaw o stosunku Państwa do poszczególnych kościołów wynika, że osoby prawne danego kościoła mają prawo prowadzenia właściwej dla każdej z nich działalności charytatywnoopiekuńczej, obejmującej np. prowadzenie zakładów dla sierot, starców, osób upośledzonych fizycznie lub umysłowo oraz innych kategorii osób potrzebujących opieki, krzewienie idei pomocy bliźnim i postaw społecznych temu sprzyjających. Środki na realizację działalności charytatywno-opiekuńczej pochodzą między innymi z ofiar pieniężnych i w naturze a także spadków, zapisów i darowizn krajowych i zagranicznych. W świetle art. 40 ust. 7 ustawy o stosunku Państwa do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego i art. 55 ust. 7 ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej darowizny na kościelną działalność charytatywno-opiekuńczą są wyłączone z podstawy opodatkowania darczyńców podatkiem dochodowym, jeżeli kościelna osoba prawna przedstawi darczyńcy pokwitowanie odbioru oraz - w okresie dwóch lat od dnia przekazania darowizny - sprawozdanie o przeznaczeniu jej na tę działalność. W odniesieniu do darowizn na inne cele mają zastosowanie ogólne przepisy podatkowe. Przepisy ustawy o stosunku Państwa do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego i ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej mają charakter szczególny w stosunku do przepisów ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2012 r. poz. 361, z późn. zm.) i ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2014 r. poz. 851 z późn. zm.). Szczególny charakter ma także pozostałych dziewięć ustaw o stosunku Państwa do poszczególnych kościołów wobec ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Potwierdza to uchwała całej Izby Finansowej Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 14 marca 2005 r. sygn. akt FPS 5/04, w której zauważono, że co prawda ustawa kościelna nie należy do gałęzi prawa podatkowego, to jednak przedmiot regulacji zawartej w przytoczonym art. 55 ust. 7 ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, czyni ją przepisami prawa podatkowego. Przechodząc do przepisów prawa podatkowego należy zauważyć, iż w doktrynie prawa oraz w orzecznictwie sądowym utrwalił się pogląd, że wszelkie ulgi i zwolnienia podatkowe są wyjątkiem od zasady powszechności i równości obowiązków podatkowych, a co za tym idzie muszą być interpretowane ściśle z literą prawa, co wyklucza stosowanie wobec tych regulacji zarówno wykładni rozszerzającej, jak i zawężającej. Zgodnie z art. 26 ust. 7 pkt 1 i 2 w związku z art. 26 ust. 6d ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, oraz art. 18 ust. 1c ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych wysokość darowizny pieniężnej dokumentuje się dowodem wpłaty na rachunek bankowy lub rachunek płatniczy obdarowanego, a w przypadku darowizny innej niż pieniężna - dowodem, z którego wynikają dane identyfikacyjne darczyńcy oraz wartość przekazanej darowizny wraz z oświadczeniem o jej przyjęciu. Zastosowanie odliczenia np. na podstawie art. 40 ust. 7 ustawy o stosunku Państwa do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego i art. 55 ust. 7 ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej jest zatem możliwe, jeżeli: - kwota darowizny została przekazana przez darczyńcę na kościelną działalność charytatywno-opiekuńczą, - obdarowana kościelna osoba prawna przedstawi darczyńcy pokwitowanie odbioru oraz w okresie dwóch lat od dnia przekazania darowizny sprawozdanie o jej przeznaczeniu na kościelną działalność charytatywno-opiekuńczą, oraz 2
- sposób udokumentowania darowizny przekazywanych przez osoby fizyczne spełnia również warunki określone w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych. Podkreślić przy tym należy, że przepisy ustawy kościelnej nie zawierają legalnej definicji sprawozdania, ani w żaden sposób nie uszczegółowiają warunków jakie musi ono spełnić. Nie budzi jednak wątpliwości okoliczność, że sprawozdanie musi mieć postać dokumentu zdatnego do uzasadnienia prawa do odliczenia. Według internetowej edycji Słownika Języka Polskiego Wydawnictwo PWN (http://sjp.pwn.pl/sjp/;2523378), sprawozdanie, to «przedstawienie przebiegu jakiejś działalności, szczegółowe zdanie sprawy z czegoś». W konsekwencji dokument ten musi być na tyle rzeczowy i szczegółowy, aby możliwa była kontrola jego prawdziwości. Stąd, oprócz daty i podpisu osoby, która je sporządziła, powinien zawierać dokładny opis zdarzenia. Wyżej przedstawiony pogląd prezentują zarówno organy podatkowe, jak i sądy administracyjne. W wyrokach z dnia 22 kwietnia 2008 r. sygn. akt II FSK 312/07 oraz z dnia 8 listopada 2011 r. sygn. akt II FSK 891/10 Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że sprawozdanie z przeznaczenia darowizny na działalność charytatywno-opiekuńczą musi wskazywać na jaką działalność darowizna została przeznaczona oraz określać podmiot, który był ostatecznym beneficjentem. Sprawozdanie powinno odzwierciedlać nie tylko to, co, ale komu przeznaczono przedmiot świadczenia darowizny w taki sposób, aby w toku postępowania podatkowego było możliwe dokładne zweryfikowanie spełnienia celu charytatywno-opiekuńczego zrealizowanego przez kościelne osoby prawne. Podobnie Naczelny Sąd Administracyjny wypowiedział się w wyrokach z dnia 5 stycznia 2011 r. sygn. akt II FSK 1594/09 oraz z dnia 22 stycznia 2013 r. sygn. akt II FSK 1072/11, akcentując że ewentualne braki takiego sprawozdania nie mogą być uzupełniane dowodem z przesłuchania przyjmującego darowiznę w charakterze świadka. Jest to konsekwencją stanowiska Naczelnego Sądu Administracyjnego, w myśl którego sprawozdanie obdarowanej kościelnej osoby prawnej o przeznaczeniu wartości otrzymanej darowizny na jej działalność charytatywno-opiekuńczą jest w rozumieniu prawa dokumentem prywatnym (wyrok NSA z dnia 23 marca 2006 r. sygn. akt II FSK 1405/05). Tego rodzaju dokument nie jest objęty domniemaniem prawdziwości przedstawionych w nim oświadczeń. W konsekwencji informacje z niego wynikające winny być na tyle dokładne, konkretne i sprawdzalne, aby na ich podstawie można było zweryfikować, ustalić i ocenić, faktyczne przeznaczenie darowizn na kościelną działalność charytatywnoopiekuńczą. Gdyby bowiem przyjąć, że sam fakt otrzymania przez darczyńcę - podatnika przedmiotowego sprawozdania, niezależnie od jego merytorycznej treści, to podstawą analizowanej ulgi byłby tylko fakt złożenia oświadczenia przez kościelną osobę prawną nie zaś rzeczywisty stan rzeczy to jest przeznaczenie darowizny na działalność charytatywnoopiekuńczą (wyrok WSA w Warszawie z dnia 10 października 2013 r. sygn. akt II SA/Wa 917/13). W świetle powyższego, posiadanie ww. sprawozdania jest obowiązkiem prawnym podatnika korzystającego z odliczenia na podstawie poszczególnych ustaw kościelnych. Jednocześnie stopień uszczegółowienia treści sprawozdania zależy od rodzaju działań (mieszczących się w zakresie działalności charytatywno-opiekuńczej), jakie są finansowane ze środków otrzymanych od obdarowanego. W przypadku przekazania przez obdarowanego, uzyskanych w drodze darowizny środków, instytucji zajmującej się np. pomocą społeczną, czy też wspierającej biedne dzieci, oczywista jest konieczność wykazania tej instytucji w sprawozdaniu. (wyrok WSA w Warszawie z dnia 8 lipca 2013 r. sygn. akt III SA/Wa 364/13). Jeżeli ze złożonej deklaracji (zeznania podatkowego) wynika, że podatnik skorzystał z przysługujących mu ulg podatkowych, organ podatkowy może zwrócić się do niego o okazanie dokumentów lub o złożenie fotokopii dokumentów, których posiadania przez podatnika, w określonym czasie, 3
wymaga przepis prawa. Tego rodzaju uprawnienia nadaje organom podatkowym art. 275 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2015 r. poz. 613, z późn. zm.). W sytuacji, gdy podatnik nie posiada wyżej wymienionego dokumentu lub posiadany dokument nie zawiera informacji - które zgodnie z utrwalonym i jednolitym orzecznictwem sądów administracyjnych można uznać za sprawozdanie z przeznaczenia darowizny zastosowanie przedmiotowego odliczenia jest działaniem nieprawidłowym. Jeżeli tego rodzaju nieprawidłowość organ podatkowy stwierdzi w postępowaniu podatkowym uznając jednocześnie, że podatnik, mimo ciążącego na nim obowiązku, nie zapłacił w całości lub w części podatku, albo że wysokość zobowiązania podatkowego jest inna niż wykazana w deklaracji, albo powstałego zobowiązania nie wykazano, organ podatkowy wydaje decyzję, w której określa wysokość zobowiązania podatkowego. Przy czym w sprawach dotyczących określenia wysokości zobowiązania podatkowego w podatkach dochodowych lub stwierdzenia nadpłaty w tych podatkach, postępowanie podatkowe toczy się wyłącznie na poziomie urzędu skarbowego i nadzorującej dany urząd izby skarbowej. Minister Finansów nie posiada legitymacji prawnej do wydawania decyzji w ww. sprawach. Obowiązujące przepisy nie dają Ministrowi Finansów również upoważnienia do ingerowania w postępowanie podatkowe prowadzone w tych sprawach przez uprawnione organy (czyli naczelnika urzędu skarbowego jako organu pierwszej instancji oraz dyrektora izby skarbowej jako organu odwoławczego). Postępowanie podatkowe jest bowiem dwuinstancyjne (art. 127 Ordynacji podatkowej). Każda sprawa rozpoznana i rozstrzygnięta decyzją organu pierwszej instancji podlega w wyniku wniesienia odwołania ponownemu rozpatrzeniu i rozstrzygnięciu przez organ drugiej instancji. Podatnikowi niezadowolonemu z rozstrzygnięcia organu drugiej instancji przysługuje prawo złożenia skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania wyrażone w orzeczeniu sądu wiążą w sprawie organy, których działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania było przedmiotem zaskarżenia, a także sądy, chyba że przepisy prawa uległy zmianie. Istnieje również możliwość wzruszenia decyzji ostatecznej w trybach nadzwyczajnych. Z tym, że stwierdzenie przez Ministra Finansów nieważności decyzji ostatecznej, wznowienie postępowania zakończonego decyzją ostateczną, uchylenie, zmiana lub stwierdzenie jej wygaśnięcia, mogą nastąpić tylko w przypadkach przewidzianych w Ordynacji podatkowej (rozdział 17-20 Działu IV Ordynacji podatkowej). Odnosząc się natomiast do dokonywanych przez organy podatkowe interpretacji przepisów prawa podatkowego, należy zauważyć, iż w takim przypadku organ upoważniony nie prowadzi postępowania podatkowego, którego elementem jest postępowanie dowodowe. Wydając interpretację indywidualną organ upoważniony porusza się wyłącznie w zakresie okoliczności faktycznych wskazanych przez wnioskodawcę. Mając powyższe na uwadze w kontekście sformułowanych pytań należy zauważyć, iż Ministerstwo Finansów nie otrzymuje sygnałów, które wskazywałyby na istnienie problemów w stosowaniu omawianej ulgi. Jednocześnie wobec braku rozbieżności pomiędzy stanowiskiem organów podatkowych oraz sądów administracyjnych w przedmiocie warunków jakie muszą być spełnione dla zastosowania odliczenia, na kościelną działalność charytatywno-opiekuńczą nie występują na ten moment przesłanki do wydania z urzędu, przez Ministra Finansów, interpretacji przepisów prawa podatkowego w powyższej sprawie. Ponadto należy zauważyć, iż zgodnie z art. 122 i 187 1 ustawy Ordynacja podatkowa, organy podatkowe mają obowiązek dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego i w tym celu zgromadzenia kompletnego materiału dowodowego. Realizowanie zasady prawdy obiektywnej 4
nakazuje organowi podatkowemu dążyć do najdokładniejszego ustalenia stanu faktycznego sprawy, zebrania w tym zakresie wszelkich istotnych dowodów i wyjaśnienia wszelkich nasuwających się w sprawie wątpliwości. Prawidłową decyzję można bowiem podjąć tylko wówczas, gdy organ podatkowy rozporządza całokształtem niezbędnych danych, zgodnych ze stanem faktycznym. Nie oznacza to całkowitego zwolnienia strony z ciężaru dowodowego. Jeżeli bowiem strona wywodzi skutki prawne powołując się na określone fakty, obciąża ją również ciężar udowodnienia tych okoliczności. A zatem, w przypadku wystąpienia wątpliwości co do wartości przekazanej darowizny, organ podatkowy może - zgodnie z uregulowaniami art. 155 Ordynacja podatkowa - wezwać stronę lub inne osoby do złożenia wyjaśnień, zeznań, przedłożenia dokumentów lub dokonania określonej czynności osobiście, przez pełnomocnika lub na piśmie, w tym także w formie dokumentu elektronicznego, jeżeli jest to niezbędne dla wyjaśnienia stanu faktycznego lub rozstrzygnięcia sprawy. Minister Finansów dodatkowo informuje, że Biura Krajowej Informacji Podatkowej wydały 17 interpretacji indywidualnych odnoszących się do kwestii odliczeń od dochodu darowizn na kościelną działalność charytatywno-opiekuńczą Kościoła Katolickiego Rzeczypospolitej Polskiej. W dwóch z tych interpretacji indywidualnych przedmiotem zapytania była kwestia sposobu dokumentowania faktu wydatkowania darowizny i oceny otrzymanego sprawozdania - jedno stanowisko podatnika zostało uznane za prawidłowe, drugie zaś za nieprawidłowe. W dziewięciu interpretacjach indywidualnych zagadnienie to zostało poruszone, jednak nie było przedmiotem rozstrzygnięcia, a jedynie elementem stanu faktycznego/stanowiska wskazanym przez wnioskodawcę. Natomiast pozostałe 6 interpretacji indywidualnych nie dotyczyło obowiązku przedłożenia sprawozdania na udokumentowanie poniesionych wydatków, odnosiły się bowiem do możliwości odliczenia darowizny. Dodatkowo Minister Finansów informuje, że w latach 2013-2015 urzędy kontroli skarbowej przeprowadziły 9 postepowań kontrolnych w zakresie rzetelności deklarowania darowizn na kościelną działalność charytatywno-opiekuńczą Kościoła Katolickiego Rzeczypospolitej Polskiej. Nieprawidłowości stwierdzono tylko w jednym przypadku, w którym uszczuplenie podatku wyniosło około 70 tys. zł. Ponadto Minister Finansów informuje, że zgodnie z danymi wynikającymi z rozliczenia podatku dochodowego od osób prawnych oraz podatku dochodowego od osób fizycznych za 2014 r. łączna wartość darowizn na kościelną działalność charytatywno-opiekuńczą, których podstawę stanowią przepisy ustaw o stosunku Państwa do poszczególnych kościołów, odliczonych od dochodu (przychodu) przez podatników: - podatku dochodowego od osób prawnych wyniosła 9 mln zł, co spowodowało obniżenie podatku na kwotę 2 mln zł, - podatku dochodowego od osób fizycznych wyniosła 72 mln zł, co spowodowało obniżenie podatku na kwotę 19 mln zł. 5