Spis treści TOM Zeszyt Zeszyt Zeszyt 3 Zeszyt 4. Zeszyt 4. Zeszyt 5 Zeszyt 6 Zeszyt 7 TOM Zeszyt 8 Zeszyt 9 Zeszyt 0 Zeszyt Zeszyt Zeszyt 3 TOM 3 Zeszyt 4 TABOR TRAMWAJOWY Zestawy kołowe klasyczne. Zestawy kołowe rodziny 3N (Skrót: IGKM T_Z) Blok hamulca szynowego (Skrót: IGKM T_Z) Nakładki ślizgowe do odbieraków prądu (Skrót: IGKM T_Z3) Położenie zestawu kołowego na torze. Część : Kontury bieżni kół (Skrót: IGKM T_Z4.) Położenie zestawu kołowego na torze. Część : Kontury bieżni kół (Skrót: IGKM T_Z4.) Urządzenie sprzęgające tramwaju (Skrót: IGKM T_Z5) Wkładka sprężynująca koła rodziny 3N (Skrót: IGKM T_Z6) Odbierak prądu dla tramwaju (Skrót: IGKM T_Z7) SIEĆ TRAMWAJOWA Sieć jezdna tramwajowa i trolejbusowa. Wymagania (Skrót: IGKM T_Z8) Siec trakcyjna miejska. Symbole graficzne (Skrót: IGKM T_Z9) Elementy osprzętu sieci trakcyjnej tramwajowej i trolejbusowej (Skrót: IGKM T_Z0) Terminologia elementów sieci tramwajowej i trolejbusowej (Skrót: IGKM T_Z) Badania stacji prostownikowych w trakcji tramwajowej i trolejbusowej (Skrót: IGKM T_Z) Stacje prostownikowe tramwajowe i trolejbusowe. Wymagania ogólne (Skrót: IGKM T_Z3) KONSTRUKCJE WSPORCZE TRAKCJI Stalowe konstrukcje wsporcze trakcji tramwajowej i trolejbusowej (Skrót: IGKM T3_Z4) Wydanie I, styczeń 05 r. /7
WPROWADZENIE Niniejsze opracowanie jest pierwszą edycją wydawnictwa Zeszyty Techniczne IGKM - Komunikacja tramwajowa zawierającego zbiór wytycznych technicznych, standardów i rozwiązań technologicznych, stanowiących pomoc dla pracowników i służb w firmach zajmujących się techniką tramwajową, m.in. przy formułowaniu opisów technicznych do Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia. Opracowanie stanowi efekt pracy zespołu ekspertów powołanego przez Izbę i zawiera wspólne, uzgodnione stanowisko sektora komunikacji miejskiej odnośnie metodologii i techniki spełniania wymogów zawartych w tramwajowych aktach prawnych. Ma ono na celu zaspokojenie oczekiwań przedsiębiorstw eksploatujących tabor tramwajowy oraz producentów taboru, jego części i zespołów, szczególnie pod kątem prowadzonych przez nich działań rozwojowych. Opracowanie uwzględnia nowoczesne rozwiązania techniczne i technologie stosowane w Europie i na świecie w technice tramwajowej. Zniesienie obowiązkowego charakteru Polskich Norm, jak również wstąpienie Polski do Unii Europejskiej, które wyeliminowało ograniczenia w handlu z krajami unijnymi, nadało relacjom zamawiający - dostawca charakter ogólnych reguł rynkowych. Zmienił się tym samym sposób formułowania wymagań technicznych oraz zmniejszyło znaczenie uszczegółowień normatywnych. Zamawiającemu i dostawcy pozostało uzgodnienie wszelkich wymagań dla przedmiotu zamówienia w umowie podpisywanej na dostawę towarów lub usług. Wnioski dotyczące konieczności opracowania Zeszytów Technicznych były zgłaszane na spotkaniach Komisji Tramwajowej IGKM, podczas których nasi Członkowie mówili o potrzebie uporządkowania oraz usystematyzowania wiedzy zawartej dotychczas w Polskich Normach i innych przepisach oraz posiadanej przez doświadczonych fachowców z branży. Wychodząc naprzeciw tym właśnie postulatom i wnioskom, w 0 roku Izba podjęła się opracowania Zeszytów Technicznych, rozpoczynając swą pracę od powołania zespołu ekspertów (nazwanego Zespołem Wspierającym), koordynatora jego prac oraz ustalenia sposobu weryfikowania przygotowywanych materiałów. W skład Zespołu Wspierającego weszli: Franciszek Lipiński - koordynator prac zespołu Zbigniew Dąbrowski - Tramwaje Szczecińskie Sp. z o.o. Jarosław Giec - Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Poznaniu Sp. z o.o. Andrzej Gola - Tramwaje Warszawskie Sp. z o.o. Jerzy Krajewski - Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne Sp. z o.o. we Wrocławiu Krzysztof Naprawski - Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne S.A. w Krakowie Andrzej Sawicki - Tramwaje Elbląskie Sp. z o.o. Piotr Szyszka - Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne Sp. z o.o. we Wrocławiu Witold Talar - Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne - Łódź Sp. z o.o. Mariusz Uziębło - ZKM w Gdańsku Sp. z o.o. Efekty pracy Zespołu Wspierającego opracowującego Zeszyty Techniczne IGKM były również na bieżąco konsultowane z działającym przy Polskim Komitecie Normalizacyjnym - Komitecie Technicznym ds. komunikacji miejskiej (tzw. Komitecie 65). Jest to podmiot odpowiedzialny za tworzenie, weryfikację i treść Norm Polskich wydawanych przez Polski Komi- Wydanie I, styczeń 05 r. /7
tet Normalizacyjny w zakresie komunikacji miejskiej. Komitet 65 działa w następującym składzie: Zygmunt Tarchalski - Przewodniczący Komitetu Technicznego, Instytut Gospodarki Przestrzennej i Mieszkalnictwa Marian Dudziński - Instytut Pojazdów Szynowych TABOR w Poznaniu Stanisław Jurga - Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne S.A. w Krakowie Jarosław Bakinowski - MODERTRANS Poznań Sp. z o.o. Bogdan Grzywocz - Tramwaje Śląskie S.A. Zbigniew Szydłowski - Tramwaje Warszawskie Sp. z o.o. Zespół ekspertów pod kierownictwem Franciszka Lipińskiego w okresie od grudnia 0 roku do czerwca 04 roku przekazywał sukcesywnie do konsultacji wszystkim zainteresowanym Członkom Izby, zajmującym się techniką w komunikacji tramwajowej, materiały, do których mogli oni wnosić własne uwagi i sugestie, wykorzystane później przy formułowaniu wspólnej, końcowej wersji Zeszytów Technicznych IGKM. Uwagi do tekstu zapisów w Zeszytach Technicznych IGKM przesłali m.in.: Operatorzy komunikacji tramwajowej, w tym: Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Poznaniu Sp. z o.o. Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne S.A. w Krakowie Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne - Łódź Sp. z o.o. Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne Sp. z o.o. we Wrocławiu Tramwaje Warszawskie Sp. z o.o. Tramwaje Szczecińskie Sp. z o.o. Tramwaje Śląskie S.A. Producenci taboru tramwajowego: Solaris Bus & Coach S.A. Pojazdy Szynowe PESA Bydgoszcz S.A. ALSTOM KONSTAL S.A. Bombardier Transportation Polska Sp. z o.o. Zakład Aparatury Elektrycznej - ERGOM Sp. z o.o. w Łodzi Placówki naukowo-badawcze: Instytut Gospodarki Przestrzennej i Mieszkalnictwa, Zakład Komunikacji Miejskiej w Warszawie Instytut Pojazdów Szynowych TABOR w Poznaniu Biura projektowe sieci tramwajowych: ELEKTROPROJEKT S.A. Oddział w Łodzi Uwagi i propozycje, przekazane przez wyżej wymienione podmioty w trakcie prac nad poszczególnymi tematami obejmującymi zakres opracowania Zeszytów, pozwoliły na prawidłowe ukierunkowanie dokumentu. Wydaje się wyjątkowo ważne i cenne, że w procesie konsultacji Zespół Wspierający IGKM otrzymał odpowiedzi zarówno od instytucji naukowobadawczych, jak i od największych operatorów, eksploatujących zróżnicowany pod względem technicznym tabor tramwajowy. Równie istotne uwagi przekazały biura projektowe i firmy związane z przemysłem elektroenergetycznym. Kwestie wymagające szczególnego omówienia i wnikliwej uwagi, czy wzbudzające kontrowersje, wynikające ze zróżnicowanego stanowiska poszczególnych opiniujących, były rozstrzygane Wydanie I, styczeń 05 r. 3/7
ostatecznie w porozumieniu z Instytutem Gospodarki Przestrzennej i Mieszkalnictwa. składa szczególne podziękowania następującym osobom, które podzieliły się z osobami opracowującymi treść Zeszytów swoimi uwagami, poglądami i wskazówkami do niniejszego pierwszego wydania Zeszytów Technicznych IGKM : Bartosz Firlik - Politechnika Poznańska, Zakład Pojazdów Szynowych Jan Firlik - Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Poznaniu Sp. z o.o. Jarosław Giec - Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Poznaniu Sp. z o.o. Andrzej Gola - Tramwaje Warszawskie Sp. z o.o. Bogdan Grzywocz - Tramwaje Śląskie S.A. Stanisław Jurga - Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne S.A. w Krakowie Tomasz Kuminek, Adam Mańka - pracujący pod kierownictwem Profesora Marka Sitarza z Katedry Transportu Szynowego Politechniki Śląskiej Franciszek Lipiński - ekspert, koordynator zespołu Marcin Lis - Zakład Aparatury Elektrycznej - ERGOM Sp. z o.o. w Łodzi Adam Majchrzycki - Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Poznaniu Sp. z o.o. Krzysztof Naprawski - Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne S.A. w Krakowie Marek Paluszkiewicz - Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Poznaniu Sp. z o.o. Piotr Szyszka - Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne Sp. z o.o. we Wrocławiu Zygmunt Tarchalski - Instytut Gospodarki Przestrzennej i Mieszkalnictwa Mariusz Uziębło - Zakład Komunikacji Miejskiej w Gdańsku Sp. z o.o. Zeszyty Techniczne IGKM w obecnym wydaniu posiadają następujące cechy: Zeszyty powstały w celu doprecyzowania kompleksowych warunków technicznych, dotyczących projektowania, budowy i eksploatacji sieci tramwajowych wraz z eksploatowanym na nich taborem tramwajowym. Zarówno ogólny układ, jak i poszczególne zapisy zostały oparte na opisywanym w Polskich Normach stanie techniki z zakresu budowy i eksploatacji tramwajów. Treść Zeszytów zawiera wiedzę wynikającą z wieloletniego doświadczenia zarówno ze strony projektantów, jak i producentów oraz specjalistów od eksploatacji. Zapisy w tekstach Zeszytów nie przywołują Norm Polskich, Europejskich w rozumieniu obowiązku ich stosowania, wskazują jednak na istnienie norm PN- EN, o ile ma to znaczenie dla poszerzenia wiedzy na dany temat. Każdy rozdział Zeszytów zawiera klauzulę o obowiązku stosowania norm uznawanych przez prawo w danym momencie za obowiązkowe. Zapisy Zeszytów nie unieważniają wyszczególnionych w wykazie Norm Polskich dotyczących techniki w komunikacji tramwajowej. Aktualizacja tych norm odbywa się równolegle pod kierunkiem Komitetu Technicznego 65, we współpracy z IGKM. Zeszyty zostały opracowane przede wszystkim jako wsparcie dla przedsiębiorstw eksploatujących tramwaje przy opracowywaniu Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia (SIWZ). SIWZ jest jednym z podstawowych dokumentów w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego i jednym z głównych dokumentów, na podstawie którego wykonawca przygotowuje swoją ofertę. Wydanie I, styczeń 05 r. 4/7
W odróżnieniu od zapisów Polskich Norm, z których przejęły tematykę techniczną, Zeszyty Techniczne IGKM są bardziej ukierunkowane na praktykę w zakresie stosowania systemów określających i egzekwujących wymagania jakościowe produktów i usług, szczególnie w relacjach dostawca - zamawiający. Biorąc pod uwagę obecną złożoność procesów produkcji i handlu, w Zeszytach zastosowano określenie dostawca/producent. Jest to partner przyszłego właściciela urządzenia technicznego lub usługi technicznej, który zobowiązany jest do ustanowienia, wyegzekwowania i udokumentowania jakości dostawy produktu lub usługi. Zeszyty opracowano w formie otwartej. Oznacza to, że niektóre części opracowania wymagają w przyszłości rozszerzenia. Aby tego dokonać, konieczna będzie szeroko pojęta współpraca przemysłu, eksploatacji i instytucji naukowo-badawczych. Ponadto zapisy Zeszytów będą dostosowywane zgodnie z ewentualnymi zmianami w ustawach i rozporządzeniach regulujących funkcjonowanie systemów tramwajowych. Zeszyty powołują się w wybranych przypadkach na wycofane przez PKN Normy Polskie. Zarówno Zespół Wspierający IGKM, jak i organizacje opiniujące aktualizacje Norm uznały, że wiedza zawarta w tych normach powinna zostać utrwalona z pożytkiem dla praktyki eksploatacyjnej. Ważna jest w tej sprawie okoliczność, że Prezes PKN wskazał takie postępowanie jako właściwe. Ponieważ wiele rozwiązań i koncepcji związanych z techniką w komunikacji tramwajowej jest nieusystematyzowanych, a operatorzy transportu i producenci taboru mają wypracowane indywidualne założenia, prosimy o przekazywanie do Izby opinii, uwag i sugestii do treści Zeszytów Technicznych IGKM. Będą one pomocne przy dalszych pracach nad normalizacją z zakresu techniki w komunikacji tramwajowej. Wydanie I, styczeń 05 r. 5/7
Wykaz norm objętych działaniem Komitetu Technicznego PKN nr 65 ds. komunikacji miejskiej Pozycja wykazu norm Numer normy PN Tytuł normy Przyporządkowanie do tomu PN-K 9008:998P PN-K 9009:998P 3 PN-K 90:998P 4 PN-K 900:997P Komunikacja miejska. Skrajnia kinematyczna wagonów tramwajowych Komunikacja miejska. Skrajnia budowli. Wymagania Torowiska tramwajowe. Wymagania i badania Komunikacja miejska. Sieć jezdna tramwajowa i trolejbusowa. Wymagania 5 PN-K 90:997P Sieć trakcyjna miejska. Symbole graficzne 6 PN-K 900:997P 7 PN-K 900:998P 8 PN-K 9007:998P 9 PN-K 9006:998P 0 PN-K 900:997P PN-K 9003:997P PN-K 9005:997P 3 PN-K 885:99P Norma wycofana 4 PN K 906:997P Komunikacja miejska. Osprzęt sieci trakcyjnej tramwajowej i trolejbusowej. Wymagania i badania Elementy sieci tramwajowej i trolejbusowej. Terminologia Trakcja tramwajowa i trolejbusowa. Stacje prostownikowe. Badania pomontażowe podstawowych urządzeń elektroenergetycznych Trakcja tramwajowa i trolejbusowa - Stacje prostownikowe - Wymagania ogólne Uniwersalne podkładki żebrowe PT 80 do szyn tramwajowych 80S. Wymagania i metody badań Tabor tramwajowy. Hamulec szynowy. Wymagania i badania Tabor tramwajowy. Nakładki ślizgowe do odbieraków prądu. Główne wymiary Zestawy kołowe taboru tramwajowego. Kontur bieżni kół elastycznych wagonów tramwajowych Obręcze obrobione. Wymagania i badania Wydanie I, styczeń 05 r. 6/7
5 PN K-90:997P 6 PN K-8850:99P Norma wycofana 7 PN K-905:997P 8 PN K-908:997P 9 PN K-9000:997P 0 PN K-9004:997P PN K-904:997P PN K-903:997P 3 PN K-907:997P 4 PN K-909:997P Tabor tramwajowy. Zestawy kołowe. Wymagania i badania Tabor tramwajowy. Urządzenie sprzęgające tramwajowego międzywagonowego sprzęgu Tarcze środkowe obrobione. Wymagania i badania Wkładki sprężynujące stalowo-gumowe. Wymagania i badania Tabor trolejbusowy. Wkładki węglowe do odbieraków prądu. Główne wymiary Tabor tramwajowy. Odbierak prądu tramwajowy. Wymagania i metody badań Tarcze wewnętrzne obrobione. Wymagania i badania Tarcze zewnętrzne obrobione. Wymagania i badania Łącznik tarcz. Wymagania i badania Mostek elektryczny. Wymagania i badania Wydanie I, styczeń 05 r. 7/7