Sektor metalurgiczny w Polsce Departament Informacji Gospodarczej Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych S.A. Warszawa 2011
Sektor metalurgiczny w Polsce 2011 :: s. 2 Przemysł metalurgiczny jest jedną z istotniejszych gałęzi Polskie przemysłu. Produkcja w polskiej branży metalurgicznej wzrastała w ciągu ostatnich 2 lat i przewidywany jest dalszy wzrost sektora przynajmniej do 2015 roku. W s t ę p Większość, ok. 23% przedsiębiorstw, ma swoją siedzibę na terenie woj. śląskiego. W porównaniu do średniej krajowej, w branży metalurgicznej dominują bardzo duże przedsiębiorstwa. Wyroby metalurgiczne stanowią znaczącą pozycję w polskich obrotach handlowych, odnotowano jednak odpływ inwestycji zagranicznych z tej branży. C h a r a k t e r y s t y k a b r a n ż y m e t a l u r g i c z n e j Przemysł metalurgiczny, jest jedną z ważniejszych gałęzi przemysłu przetwórczego, zajmuje się przygotowaniem wydobytych z ziemi rud do uzyskania z nich czystego metalu, rafinacją metali, ich obróbką cieplną i chemiczno-cieplną (hartowanie itp.) oraz odlewaniem w celu nadawania im określonych kształtów oraz produkcją stopów. Przemysł metalurgiczny dzielimy na hutnictwo żelaza i hutnictwo metali nieżelaznych. W Polskich warunkach zdecydowana większość produkcji hutniczej przypada na stal (91%), zauważalna jest także produkcja miedzi (7%). Udział pozostałych metali w branży wynosi poniżej 1%. Od 2009 roku, kiedy zamknięta została huta aluminium w Koninie, Polska nie posiada na swoim terytorium żadnej huty aluminium. :: Rysunek 1. Struktura produkcji polskiej branży metalurgicznej. :: Rysunek 2. Produkcja stali i miedzi w Polsce w latach 2006-2010. Cynk 1% Miedź 7% 10008000 10632000 9728000 Ołów 1% 7098000 7996000 Stal surowa 91% 578000 555000 550000 520000 568000 Źródło: Opracowanie własne na postawie GUS 2006 2007 2008 2009 2010 Stal surowa Miedź W ciągu pierwszych siedmiu miesięcy 2011 roku produkcja stali wzrosła o 7,2% i była to kontynuacja trendu z 2010 (wzrost o 12,3%). Pomimo wzrostu produkcji w dwóch ostatnich latach, poziom produkcji nie wrócił do wysokości sprzed załamania w kryzysowym roku 2009. Przyszłość rozwoju w dużej mierze zależy od sytuacji w przemyśle samochodowym, który jest kluczowym odbiorcą polskiej branży stalowej. Przewidywany jest wzrost produkcji w tym sektorze w latach 2011-2015 na poziomie 5% rocznie 1. Wyraźnym zagrożeniem są rosnące ceny energii elektrycznej, które stanowią dużą część kosztów hut stali. Wzrost akcyzy na prąd wpływa na obniżenie konkurencyjności polskich firm, szczególnie tych korzystających z technologii EAF. Z kolei sektor produkcji miedzi w ciągu ostatnich lat był o wiele bardziej stabilny, bez względu na stan światowej gospodarki. Roczna produkcja tego metalu wynosiła w Polsce ok. 550 tys. ton. 1. Poland Metals Report Q4 2011, BMI Industry Forecast Scenario
S t r u k t u r a g e o g r a f i c z n a Sektor metalurgiczny w Polsce 2011 :: s. 3 Na koniec III kwartału 2011 roku w Polsce działało 1918 przedsiębiorstw w branży metalurgicznej 2. Zdecydowanie najwięcej z nich zarejestrowanych było w województwie śląskim (22,84%). Relatywnie dużo jest ich także w województwie mazowieckim (13,9%), małopolskim (10,6%) i wielkopolskim (10,10%). Najmniejszy udział mają z kolei województwo podlaskie (1,20%), lubuskie oraz warmińsko-mazurskie (w obu 2,24%). :: Rysunek 3. Liczba podmiotów prowadzących działalność związaną z sektorem metalurgicznym. (stan na II kwartał 2011 r.) 3,13 5,42 2,24 4,17 1,20 2,24 10,01 13,9 9,20 3,13 4,28 4,21 2,82 22,84 10,6 4,12 <3% 3-5% 5-10% >10% 3/4 przedsiębiorstw działających w tej branży to mikroprzedsiębiorstwa (zatrudniające do 9 pracowników). Odsetek ten jest jednak wyraźnie niższy, niż w ogólnopolskiej średniej dla wszystkich przedsiębiorstw (ok. 95%). Tendencja ta jest zachowana także w pozostałych kategoriach w sektorze metalurgicznym istnieje więcej dużych firm, niż średnio w polskiej gospodarce. W przedziale 10-49 jest to 16% firm (dla całej gospodarki ok. 4%), w przedziale 50-249 - 7 % (odpowiednio 0,8%) a firm największych, posiadających ponad 250 pracowników, jest 3%, w porównaniu do 0,13% dla całej gospodarki 3. 2. 3. Dane rejestru REGON, GUS 2011 Ibidem
Sektor metalurgiczny w Polsce 2011 :: s. 4 :: Rysunek 4. Firmy działające w sektorze metalurgicznym w Polsce według wielkości zatrudnienia. 3% 7% 16% 0-9 10-49 50-249 250 i więcej 74% P o t e n c j a ł r y n k u p r a c y :: Rysunek 5. Mediana miesięcznych wynagrodzeń na poszczególnych stanowiskach w sektorze metalurgicznym. Dyrektor ds. produkcji 14080 Kierownik ds. produkcji 7580 Mistrz/Kierownik zmiany produkcyjnej 5235 Formierz/Odlewnik 4177 Brygadzista 3937 Ślusarz 3315 Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Ogólnobranżowy Raport Płacowy Wiosna 2011, Advisory Group TEST HR, 2011 S t u d e n c i i a b s o l w e n c i Według stanu na 2010 rok, studiowało w Polsce 1,84 mln osób, z czego 1853 (0,1%) studiowało na kierunku metalurgia. Najwięcej, bo ponad 75% studiowało w woj. Małopolskim, 16% w woj. Śląskim. W roku 2009/2010, na 478000 absolwentów, kierunek metalurgia zakończyło 468 osób 222 w woj. Śląskim i 214 w woj. Małopolskim 4. Płace Płace w sektorze metalurgicznym można uznać za przeciętne, w stosunku do płac w innych 4. Według GUS 0 2000 4000 6000 8000 10000 12000 14000 16000 branżach. Biorąc pod uwagę medianę płac kierowników produkcji (7580 PLN) w stosunku do zarobków kierowników z innych 12 branż, płace w produkcji lokują się po środku. Większe zarobki odnotowywane są np. w branży IT czy konsultingu, niższe w marketingu i obsłudze klienta. Wysokość płac była ściśle związana poziomem stanowiska, na którym zatrudnieni byli pracownicy. Najwyższe pobory otrzymywała kadra zarządzająca, niższe były różnice między robotnikami wykwalifikowanymi. Płace robotników wykwalifikowanych plasowały się na zauważalnie wyższym poziomie w porównaniu do innych branż 5. 5. Ogólnobranżowy Raport Płacowy Wiosna 2011, Advisory Group TEST HR, 2011
Sektor metalurgiczny w Polsce 2011 :: s. 5 B e z p o ś r e d n i e i n w e s t y c j e z a g r a n i c z n e w s e k t o r z e, h a n d e l :: Rysunek 6. Napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych w sektorze przetwórstwa przemysłowego do Polski w 2009 r. Drewno, papier, poligrafia 485,3 Maszyny i urządzenia 230 Wyroby chemiczne 223,7 Pojazdy mechaniczne 431,7 Artykuły spożywcze, napoje i wyroby tytoniowe 1711,3 Metale i wyroby z metali -108,8 Źródło: Opracowanie własne na podstawie NBP -500 0 500 1000 1500 2000 :: Rysunek 7. Polskie obroty handlowe w branży metalurgicznej. Metale nieszlachetne ogółem -445 13937 13492 Żeliwo, stal i materiały z żeliwa i stali Miedź i artykuły z miedzi -1428 1284 3320 2036 8196 6768 Bilans Eksport Import Aluminium i materiały z miedzi 2196 1440-756 Napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych w 2009 roku wyniósł ok. 9,9 mld EUR, z czego w branży przetwórczej 3,4 mld EUR. W przemyśle metalurgicznym odnotowano jednak odpływ zagranicznego kapitału na poziomie 108,8 mln EUR. Tendencja ta stawia w niekorzystnym świetle tę branże, szczególnie w porównaniu do pozostałych gałęzi przemysłu przetwórczego, które w zdecydowanej większości zanotowały przypływ inwestycji zagranicznych. Skumulowane inwestycje zagraniczne w polski przemysł metalurgiczny wyniosły 5,8 mld EUR, co stanowiło ok. 12% inwestycji w branży przetwórczej i 4% w ogóle inwestycji zagranicznych 6. -4000-2000 0 2000 4000 6000 8000 10000 12000 14000 16000 Obroty polskiego handlu zagranicznego w branży metalurgicznej wyniosły 24,7 mld EUR, przy czym Polska odnotowała niewielki deficyt w wysokości 445 mln EUR. Obroty te stanowią niecałe 10% polskiego handlu. Największy udział w wymianie zagranicznej miały żeliwo, stal i wyroby z żeliwa i stali. Kolejną pozycję stanowiła miedź i wyroby z miedzi, warty zauważenia jest pozytywny bilans handlowy w tym obszarze eksport ponad dwukrotnie przewyższał import 7. 6. Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce w 2009 roku, NBP 2010 r. 7. Rocznik statystyczny handlu zagranicznego 2011, GUS 2011
Sektor metalurgiczny w Polsce 2011 :: s. 6 P o m o c r z ą d o w a O wsparcie w formie rządowych dotacji mogą ubiegać się inwestycje z sektorów priorytetowych, tj.: W s p a r c i e motoryzacyjny, elektroniczny, lotniczy, biotechnologii, nowoczesnych usług i sektor badawczo-rozwojowy. Pomoc jest otrzymywana na podstawie minimalnej liczby utworzonych nowych miejsc pracy lub wielkości poniesionych nakładów inwestycyjnych. Wspierany sektor Minimalna liczba miejsc Minimalna wartość i pracy inwestycji Wsparcie na tworzenie nowych miejsc pracy motoryzacyjny, lotniczy, biotechnologia, 250 40 mln PLN IT i elektroniczny BPO 250 2 mln PLN R&D 35 3 mln PLN Inny 500 1 mld PLN Maksymalna wielkość pomocy od 3 200 PLN do 15 600 PLN na jedno miejsce pracy Wspierany sektor motoryzacyjny, lotniczy, biotechnologiczny, IT i elektroniczny Minimalna liczba miejsc i Minimalna wartość inwestycji pracy Wsparcie na inwestycje w środki trwałe Maksymalna wielkość pomocy 50 160 mln PLN 2-10,5% wartości inwestycji Inny 500 1 mld PLN Uwaga: średni kurs 1 EUR = ok 4,00 PLN (sierpień 2010) F u n d u s z e z U n i i E u r o p e j s k i e j Z w o l n i e n i a o d p o d a t k u o d n i e r u c h o m o ś c i Polska na lata 2007-2013 ma zagwarantowany olbrzymi dopływ środków unijnych ponad 67 mld EUR. Przedsiębiorcy mogą ubiegać się o środki z następujących Programów Operacyjnych (PO): 5 ogólnokrajowych Programów Operacyjnych: o Infrastruktura i Środowisko, o Innowacyjna Gospodarka, o Kapitał Ludzki, o Rozwój Polski Wschodniej, o Pomoc Techniczna, 16 Regionalnych Programów Operacyjnych, Programy Europejskiej Współpracy Regionalnej. Zwolnienia z podatku od osób prawnych CIT (stopa 19%) Dostępne w Specjalnych Strefach Ekonomicznych, tj. w wybranych regionach Polski gdzie działalność gospodarcza prowadzona jest w specjalnych warunkach. Zwolnienia z podatku dochodowego wynoszą 30%-50% nakładów inwestycyjnych albo dwuletnich kosztów zatrudniania pracowników w zależności od tego które są wyższe. Zwolnienie to zależy od liczby utworzonych nowych miejsc pracy i czy samorząd lokalny stosuje politykę zwolnień podatkowych. Stawki podatku od nieruchomości są ustalane lokalnie w ramach maksymalnych stawek na dany rok. W roku 2011 r. maksymalne stosowane stawki wynoszą PLN 21,05/ m2 dla budynków PLN 0,80/ m2 dla ziemi 2% dla budowli.