Budowa i remonty szlaków elementy konstrukcyjne załącznik nr 6 Konstrukcja szlaku Powierzchnia deptania: jest to strefa bezpośredniego kontaktu turysty z podłożem. Powierzchnia ta powinna być umocniona, dobrze zdefiniowana w przestrzeni, odporna na erozję, o szerokości dostosowanej do ilości turystów przemieszczających się po niej. Szerokość szlaku: jest to strefa obejmująca powierzchnię deptania oraz oczyszczony z gałęzi, kosodrzewiny i innych przeszkód pas buforujący po obu stronach tej powierzchni. Drenaż Kanały odprowadzające wodę: jest to drenaż wykonany wzdłuż powierzchni deptania, kanały budowane są wtedy gdy naturalne ukształtowanie terenu uniemożliwia przepływu wody od ścieżki. 1. Powinny wykorzystywać naturalne obniżenia terenu 2. Powinny być skonstruowane tak aby odprowadzać wodę od szlaku, żeby woda z kanału nie miała możliwości erodowania partii szlaku leżącej poniżej kanału 3. W przekroju poprzecznym powinny mieć kształt wachlarza (o ile podłoże na to pozwala): szeroką górną krawędź, delikatnie zakrzywiające się ścianki i płaskie dno. Bariery i przepusty wodne: są to przecinające szerokość szlaku instalacje odprowadzające nadmiar wody z powierzchni szlaku. Montowane w miejscach gdzie jest to konieczne aby przeciwdziałać erozji wodnej. 1. Przepusty na stokach o nachyleniu powyżej 12% winny być wzmocnione kamienną bądź drewnianą barierą 2. Na stokach o nachyleniu mniejszym niż 12% można budować przepusty gruntowe, z gruntów mineralnych 3. Przepusty muszą odpowiadać otaczającej topografii i charakterowi ścieżki 4. Planując przepusty należy: a. Znaleźć na stoku miejsca gdzie widać pozostałości erozji i depozycji wodnej i. Kanały erozyjne ii. Miejsca depozycji gruzu b. Zbadać przepływ wody w trakcie intensywnych opadów deszczu bądź roztopów śniegu c. Zaplanować przepusty tak aby wykorzystać naturalne predyspozycje szlaku np. na zakręcie, bądź przed jakąś barierą (fig. 1.) fig. 1 Bariera zainstalowana na rogu łatwo odprowadza wodę
5. Na stromych stokach należy stosować kombinację stopni kamiennych i przepustów, tak aby zminimalizować zabieranie przez wodę materiału podłoża. Stopnie i przepusty winny być umocnione blokami skalnymi po obu stronach powierzchni deptania (fig.2.). fig. 2 Kombinacja kamiennych stopni i bariery wodnej to dobre połączenie stabilizacji gruntu i drenażu 6. Przepusty winny być ustawione pod odpowiednim kątem do osi szlaku 30-50 stopni. Im większe nachylenie tym większy kąt (efekt niewłaściwego montażu - fig. 3.) fig. 3 Efekt niewłaściwego zamontowania przepustu to przelewanie się wody przez barierę i erozja szlaku. Przepust winien być nachylony pod kontem 30 do 50 stopni w stosunku do osi szlaku 7. Budowa przepustu winna odbywać się za następującym porządkiem: a. 1,2 1,8 m powyżej planowanej bariery należy zacząć modelować powierzchnię deptania tak aby delikatnie obniżała się w kierunku bariery drenującej b. Powierzchnia kanału musi być gładka, bez korzeni i nierówności które mogły by spowodować depozycję gruzu c. Miejsce ujścia wody musi być zorganizowane tak aby zminimalizować dalszą erozję, po odprowadzeniu wody ze szlaku strumień najlepiej rozproszyć albo doprowadzić do naturalnego kanału drenującego d. Budując przepust gruntowy, niewzmocniony należy używać drobnych kamyków i gruntu uzyskanego z przekopu (może to być wyłącznie grunt mineralny),
powierzchnię deptania poniżej bariery należy wymodelować tak aby stopniowo zniwelować wypukłość bariery przepustu (około 1,2 m, fig.4.) fig. 4 Przepust gruntowy winien być wykonany z gruntów mineralnych, nie można wykorzystywać do tego celu elementów organicznych korzeni, gałęzi etc. e. Kanał odprowadzający wodę musi być dostosowany do warunków terenowych i wykonany tak aby woda nie wracała na ścieżkę 8. Bariera przepustu nie może wystawać wyżej niż 12 cm ponad powierzchnię gruntu 9. Umocnienie przepustu a. Metoda kawałków ciastka: stosujemy tą metodę gdy dysponujemy blokami skalnymi o grubości przynajmniej 30 cm i mającymi przynajmniej jedną płaską powierzchnię. Kamienie z których wykonana jest bariera muszą ściśle do siebie przylegać, bądź zachodzić na siebie jak dachówki, tak aby woda przepływała w pożądanym kierunku nie podmywając ich (fig.5.). Bariera przepustu musi być umocniona blokami skalnymi po obu stronach szlaku tak aby ani piesi ani woda nie obchodzili przepustu. fig. 5 Skalna bariera winna być wykonana ze ściśle przylegających do siebie bloków, aby woda nie wymywała materiału z pomiędzy kamieni b. Metoda tostowa: może być stosowana tylko wtedy gdy dysponujemy jedynie płaskimi szerokimi kamieniami (margle, łupki, gnejsy). Kamienie należy wkopać głęboko w ziemię i dobrze ustabilizować. Sposób ich ułożenia należy wykonać na zasadzie rybiej łuski aby poszczególne bloczki nachodziły na siebie powodując przepływ zgodny z ich ułożeniem (fig.6.)
fig. 6 Bariera tego typu jest mniej stabilna niż bariera wykonana poprzednią metodą, należy pamiętać o dobrym posadowieniu poszczególnych tostów c. Bariera drewniana: używamy belek o średnicy przynajmniej 20 cm, bariera powinna być dłuższa od powierzchni deptania co najmniej 30 cm. Belka powinna być wkopana na kilka do kilkunastu centymetrów od strony prowadzącej wodę i zakopana równo z powierzchnią deptania po drugiej stronie (fig. 7) fig. 7 Przepust z drewnianej belki winien być wzmocniony głazami stabilizującymi belkę po obu stronach szlaku
d. Metoda dwóch kamieni: stosujemy gdy mamy do czynienia z ciągłym strumieniem przecinającym szlak. Należy wykopać rów na tyle głęboki aby umożliwić przepływ wody przy wysokich stanach wód. Odstęp pomiędzy głazami winien być nie większy niż 40 cm (fig. 8.) fig. 8 rów przecinający szlak i dwa kamienie stabilizujące nawierzchnię i ułatwiające przejście nad rowem 10. Gdy zaistnieje taka konieczność można przekopać rów wzdłuż szlaku do najbliższego przepustu (fig. 9.) fig. 9 Poza dobrym przepustem ważne jest dobre zaplanowanie odprowadzenie wody tak aby nie powodowała zniszczeń gdzie indziej Stabilizacja szlaku - umocnienia Schody: mogą być wykonane na stromych stokach, tam gdzie jest to konieczne, w celu zmniejszenia erozji. Budując stopnie musimy być pewni, że turysta będzie ich używał. Musimy być też pewni, że nie będzie deptał ścieżki na około. Stopnie muszą być wygodne i atrakcyjne dla turysty. Wysokość stopnia nie może przekraczać 25 cm przy czym optymalna wysokość to 20 cm. Schody
winny być umocnione głazami bądź innym materiałem naturalnym korespondującym z charakterem krajobrazu aby utrudnić turystom rozdeptywanie obszaru okalającego ścieżkę (fig.10.). fig. 10 Stopnie skalne to sposób na ochronę szlaku przed erozją Schody kamienne: muszą być skonstruowane z dużych dobrze osadzonych w ziemi bloków skalnych o masie przynajmniej 45 kg. Wykonanie schodów: 1. Zmierzyć parametry fig.11. i zaplanować konstrukcje schodów według schematów, fig. 12., 13. fig. 11 Aby prawidłowo zbudować schody potrzebne są parametry wyszczególnione na rysunku powyżej. Szerokość to parametr odpowiadający sumie szerokości wszystkich schodów; wysokość to różnica wysokości pomiędzy początkiem i końcem schodów jest równy wysokości wszystkich schodów; długość to parametr odpowiadający rzeczywistej długości odcinka szlaku gdzie mają być zbudowane schody.
fig. 12 Parametry pojedynczego stopnia: optymalna wysokość stopnia: 20 cm, ilość stopni obliczamy dzieląc parametr wysokości przez 20 cm, szerokość stopni otrzymujemy dzieląc parametr szerokości przez ilość stopni. fig. 13 Aby schody za bardzo nie wbiły się w zbocze albo nie wyszły zbyt strome należy stosować sznurki pomocnicze po obu stronach szlaku. 2. Znaleźć bloki skalne o wymiarach przynajmniej 30 x 30 cm. 3. Pod stopień należy wykopać dziurę w kształcie trójkąta (fig.14.) aby opierał się na bokach w przeciwnym razie stopień będzie niestabilny fig. 14 Blok skalny musi mieć wolną przestrzeń aby prawidłowo osiadać, w przypadku gdy brak jest takiej przestrzeni po latach blok wesprze się na środku i zaczyna się kołysać na boki.
4. Schody nie mogą iść perfekcyjnie prosto w górę bo nie będą się mogły łatwo wkomponować w krajobraz, poza tym nie będą dobrze odprowadzać wody, schody muszą być dopasowane do otoczenia 5. Budując schody należy brać pod uwagę drenaż, aby uniknąć problemów z erozją wodną Schody drewniane: dopuszczalna wysokość stopni i sposób obliczania parametrów tak jak w przypadku schodów kamiennych. Ponieważ drewno jest materiałem który szybko ulega rozkładowi, a poza tym stanowi dużą ingerencję w krajobraz używamy tego materiału tylko wtedy gdy jest to konieczne, gdy brak jest kamienia. Średnica belek do budowy schodów powinna wynosić od 15 do 30 cm. Belki powinny być dłuższe od powierzchni deptania, umocowane poza powierzchnią za pomocą głazów, bądź palików. Przykłady drewnianych schodów i drabin fig.15., 16., 17. fig. 15 Schody drewniane przy niewielkim spadku terenu
fig. 16 Schody drewniane duże nachylenie terenu fig. 17 krótkie schody drewniane pokonujące lokalne przestromienie terenu Okrawędziowanie Kamienne i drewniane: stosuje się po to aby wyznaczyć powierzchnie deptania w obszarze o otwartej przestrzeni gdy nawierzchnia szlaku jest gruntowa, bądź żwirowa a ruch jest na tyle duży, że nie jesteśmy w stanie przeciwdziałać erozji w inny sposób.