NADLEŚNICTWO ZWIERZYNIEC

NADLEŚNICTWO ZWIERZYNIEC

Wiosna na Roztoczu w pobliżu Szczebrzeszyna Nadleśnictwo Zwierzyniec podzielone jest na 13 leśnictw i gospodarzy w lasach skarbu państwa o pow. 17,2 tys. ha, położonych w województwie lubelskim, w powiatach Zamość, Biłgoraj i Tomaszów Lubelski. Pod względem fizjograficznym są to obszary Roztocza Środkowego i częściowo Zachodniego, z fragmentami Wyżyny Lubelskiej oraz Kotliny Sandomierskiej. W zasięgu terytorialnym Nadleśnictwa ( 104 tys. ha) lasy grupują się na Roztoczu i Puszczy Solskiej, podczas gdy część Wyżyny Lubelskiej w pobliżu Zamościa to tereny o intensywnym rolnictwie i niskiej lesistości. W centralnej części otoczonej przez lasy Nadleśnictwa znajduje się Roztoczański Park Narodowy będący jedną z pereł przyrody kraju. Urozmaicona budowa geologiczna Roztocza, której skutkiem jest różnorodność gleb oraz stosunków wodnych, doprowadziła do wytworzenia się pełnej palety typów siedliskowych lasów nizinnych i wyżynnych. Roztocze jest nie tylko ważnym działem wodnym, jest też naturalną granicą zasięgów gatunków drzew jak buk, jodła i świerk, a tutejsze lasy zawierają wszystkie krajowe gatunki lasotwórcze. Oprócz warunków naturalnych duży wpływ na bogactwo przyrodnicze regionu miała miejscowa gospodarka leśna. Większość terenów Nadleśnictwa wraz z Parkiem Narodowym już od roku 1589 należała do Ordynacji Zamoyskiej, która przetrwała do roku 1944. Racjonalna na miarę ówczesnej wiedzy gospodarka w Ordynacji, nie dopuszczała do dewastacji lasów tak częstej w innych regionach, toteż tutejsze knieje dotrwały do naszych czasów w stanie wysokiej naturalności i należą do najbogatszych pod względem flory i fauny obszarów w kraju. Także idea ochrony przyrody sięga tu czasów Ordynacji. Już w toku 1934 powstał pierwszy rezerwat przyrody, a w roku 1938 ochroną objęto wszystkie gatunki ptaków drapieżnych. W roku 1974 z inicjatywy przyrodników i leśników utworzono Roztoczański Park

Narodowy z pięcioma dużymi rezerwatami ścisłymi. W roku 1988 powołano Krasnobrodzki Park Krajobrazowy którego 70 % obszaru leży w zasięgu terytorialnym Nadleśnictwa, a w roku 1991 powstał Szczebrzeszyński Park Krajobrazowy, w którym dominują tereny rolnicze. Wśród lasów Nadleśnictwa z użytkowania gospodarczego wyłączono trzy rezerwaty przyrody: Debry, Św. Roch i Szum. Planuje się również utworzenie kolejnego Wielkie Bagno w Puszczy Solskiej, będącego ostoją głuszców. Obecnie w Lasach Państwowych obowiązują zasady trwale zrównoważonej wielofunkcyjności lasu, łączące racjonalną gospodarkę drewnem z funkcjami ochrony środowiska oraz służebnościami lasów na rzecz społeczeństwa w zakresie nauki, turystyki i wypoczynku. W lasach Nadleśnictwa kierunek ten to prosta kontynuacja dobrych tradycji z przeszłości na rzecz ochrony i wzbogacania zasobów tutejszej przyrody w powiązaniu z rozwojem turystyki i edukacji przyrodniczo leśnej. W imieniu załogi Nadleśnictwa zapraszam w nasze lasy celem poznawania ich bogactwa i różnorodności przyrodniczej, na odpoczynek wśród pięknej przyrody. Nadleśniczy Jesień w borze bukowo-jodłowym leśnictwo Podzamcze

Podsadzenia jodłowe na gniazdach w przebudowywanej sośninie leś. Nowiny Szkółka jodłowa-podokapowa leśnictwo Podzamcze Nalot bukowy w odnowieniu podokapowym Zwierający się młodnik jodłowy na gnieździe leśnictwo Nowiny Odnowienia naturalne jodłowe pod okapem buków leśnictwo Adamów Stożki bukowe i jodłowe na gniazdach leśnictwo Nowiny Pierwsze szyszki na plantacji nasiennej świerkowej Nowo założona plantacja nasienna świerkowa leśnictwo Nowiny

Świeże zasiewy na szkółce leśnictwo Nowiny Zbiór nasion na płachty w WDN bukowym leśnictwo Adamów Podstawowym założeniem gospodarki w lesie wielofunkcyjnym jest traktowanie lasu jako ekosystemu rządzącego się swoimi naturalnymi prawami, a prawa te mają być respektowane i wspierane w trakcie działań gospodarczych. Wzorcem dla lasów wielofunkcyjnych są lasy naturalne, a podstawą tej naturalności jest zgodność gatunkowa drzewostanu z zajmowanym siedliskiem. Zgodność ta na pewnych obszarach leśnych została zaburzona w trakcie dwóch ubiegłych wieków. W miejscu wyciętych lasów mieszanych o bogatym składzie gatunkowym posadzono jednogatunkowe sośniny jako najwydajniejsze pod względem ekonomicznym. Obecnie takie sośniny gdy osiągną dojrzałość do wyrębu wymienia się na wielogatunkowe uprawy, z których wyrośnie las o składzie zbliżonym do naturalnego. Proces ten nazywamy przebudową drzewostanów. W młodszych sośninach rosnących na siedlisku lasu mieszanego wprowadza się podokapowe podsadzenia produkcyjne jodłowe i bukowe, które z czasem stworzą wspólny drzewostan. W borach i lasach o właściwym składzie gatunkowym proces wymiany pokoleń lasu oparty jest na odnowieniach naturalnych, przy zastosowaniu skomplikowanych rębni rozciągniętych na wiele lat. Zachowaniu naturalności miejscowych ekotypów drzew służy program nasiennictwa i selekcji. Obrót nasionami i sadzonkami drzew może się odbywać tylko w granicach rejonów nasiennych. Do obsiewu szkółek używa się nasion zebranych w kwalifikowanych gospodarczych drzewostanach nasiennych, a jest ich w Nadleśnictwie 228 ha siedmiu gatunków. Wyższą formą selekcji jest wybór najdorodniejszych drzewostanów jako stałej bazy nasiennej w postaci Wyłączonych Drzewostanów Nasiennych (WDN). W Nadleśnictwie 33 ha bukowe, 51 ha jodłowe, 10 ha świerkowe, 7 ha olszowe. Na bazie nasion zebranych w WDNach zakłada się bloki ściśle ewidencjonowanych upraw pochodnych, będących potomstwem tych najpiękniejszych drzewostanów w Nadleśnictwie 106 ha. Pojedyncze drzewa o cechach wybitnych (gonność, zasobność, pokrój) ewidencjonuje się jako drzewa doborowe lub mateczne w Nadleśnictwie 15 jodeł, 7 świerków, 2 olsze, 2 czereśnie 1 buk - razem 28 szt. Na bazie zrazów pobranych z tych drzew zakłada się plantacje nasienne. W Nadleśnictwie założono dwie plantacje nasienną świerkową o pow. 10,3 ha. Coroczne odnowienia na powierzchniach otwartych i podokapowych (ok 140 ha), oraz poprawki (15 ha) wymagają dużych ilości sadzonek w szerokim wachlarzu gatunkowym. Dostarczają ich szkółki gospodarcze otwarte i podokapowe o powierzchni 4,27 ha i produkujące rocznie około 1 milion sadzonek.

Gospodarka leśna obejmuje odnowienie, pielęgnację upraw, młodników, drzewostanów przedrębnych oraz użytkowanie. Całość tego procesu oparta jest na ekologicznych zasadach wypracowanych w ciągu ponad 300-letniej praktyki leśnej. Nadleśnictwo pozyskuje około 70 tys. m 3 drewna rocznie w tym 15 tys. na zrębach zupełnych, 23 tys. w rębniach złożonych i 32 tys. w rębniach pielęgnacyjnych. Sprzedaż tego drewno umożliwia Nadleśnictwu samowystarczalność finansową oraz zaopatruje liczne zakłady przetwórcze lokalne i krajowe. Od 2001 roku Nadleśnictwo posiada certyfikat FSC. Daje on gwarancję że sprzedawane drewno jest efektem proekologicznej gospodarki zrównoważonego rozwoju. Użytkowanie lasu jako odnawialnego źródła surowca podyktowane jest nie tylko zapotrzebowaniem na drewno ale również potrzebami hodowlanymi. Podstawą poziomu użytkowania jest zasada trwałości lasów oraz zwiększania ich zasobów. Coroczne zadania hodowlane obejmują: Odnowienia i zalesienia na powierzchniach otwartych : 62 ha Odnowienia pod osłoną: 69 ha Poprawki i uzupełnienia: 15 ha Wprowadzanie podszytów: 10 ha Pielęgnowanie gleby: 170 ha Czyszczenia wczesne: 103 ha Czyszczenia późne: 147 ha W zakresie struktury klas wieku dominują drzewostany starsze (od 60 do 100 lat, patrz wykres) przeciętny wiek 74 lata, średnia zasobność 265 m 3 /ha Gospodarka łowiecka jest integralną częścią gospodarki leśnej i prowadzona jest w Nadleśnictwie w trzech ośrodkach hodowli zwierzyny OHZ o łącznej powierzchni 22,7 tys. ha. Ośrodki dysponują wygodną kwaterą myśliwską w leśnictwie Nowiny i zapewniają profesjonalną obsługę polowań komercyjnych. Na terenach ośrodków występują gatunki chronione: wilki w ilości do 15 sztuk i bobry około 50. % 79% 30 25 20 15 10 5 0 So Dg, Jd Md, w Bk Brz Db Gb Ol Poz. Li c. Struktura pozyskania drewna w % wg. gatunków I II III IV V VI VII i st. KO, KdO 6% 1% 5% 4% 1% 1% 2% 1% Struktura udziału powierzchniowego wg. klas wieku w Lasach Państwowych i w Nadleśnictwie Zwierzyniec Gatunek Liczebność Plan pozyskania Łoś 7 0 Jeleń 177 42 Sarna 667 198 Dzik 68 62 Liczebność i plan pozyskania zwierzyny łownej w ośrodkach hodowli zwierzyny

Szyszki w magazynie Komora chłodnicza z nasionami drzew iglastych Wyłuszczarnia szyszek Obsługa urządzeń wyłuszczarni Z nasiennictwem i selekcją ściśle wiąże się konieczność łuszczenia szyszek i przechowywania nasion, bez których trudno wyobrazić sobie racjonalną gospodarkę leśną. Wyłuszczarnia nasion w Zwierzyńcu powstała w roku 1904 z myślą o potrzebach lasów ordynackich i czynna jest do dziś. W międzyczasie dokonano dwóch modernizacji, zaopatrując wyłuszczarnię w komplet najnowocześniejszych urządzeń zwielokrotniający jej przepustowość i przekształcając w Regionalny Bank Genów obsługujący wszystkie nadleśnictwa Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Lublinie. Proces łuszczenia szyszek kontrolowany jest elektronicznie i pozwala na przerób dużych ich partii 500-1600 kg a także dziesiątków partii mniejszych z poszczególnych WDN oraz pojedynczych drzew doborowych, co ma podstawowe znaczenie dla realizacji programu selekcji. Ze względu na nieregularność urodzaju nasion urodzaj poszczególnych gatunków występuje raz na kilka lat konieczne jest przechowywanie nasion przez okres co najmniej kilkuletni by zapewnić ciągłość produkcji sadzonek na szkółkach. W Banku Genów nasiona po wstępnej obróbce przechowuje się w komorach chłodniczych iglaste do 5, a nasiona buka do 10 lat.

Czartawa drobna Jodłowo-bukowy las mieszany wyżynny w rez. Św. Roch Żywiec gruczołowaty roślina wskaźnikowa buczyny karpackiej Widłak wroniec Lilia złotogłów Buławnik wielkokwiatowy storczyk Starzec leśny i pawik Groszek wiosenny

Bór mieszany bukowo-jodłowy w rez. Św. Roch Puszczyk Kapliczka Św. Rocha Wśród licznych fitocenoz Nadleśnictwa jak i całego Roztocza do najlepiej zachowanych i najcenniejszych pod względem przyrodniczym i gospodarczym należą bory i lasy wyżynne zajmujące w Nadleśnictwie 26% powierzchni. Głównymi gatunkami lasotwórczymi są w nich jodła i buk ze znaczącą domieszką świerka, modrzewia i jaworu, a także dębów, sosny i innych. Wyróżniające się naturalnością uroczyska tych lasów objęto ochroną w rezerwatach przyrody Święty Roch i Debry. Rezerwat Św. Roch o pow. 202 ha powołany w roku 1983 chroni starodrzewia bukowo-jodłowe o cechach naturalnych reprezentujące zbiorowiska: wyżynny jodłowy bór mieszany, żyzna buczyna karpacka, kontynentalny bór mieszany postać jodłowa. Rezerwat znajduje się w centrum Roztoczam w pobliżu Krasnobrodu i obejmuje pasmo wzgórz wapiennych o wysokości do 335 m n.p.m., częściowo przykrytych piaskami lodowcowymi. Pomimo że jodła i buk, a także świerk występują tu na północnej granicy swojego naturalnego zasięgu, tworzą drzewostany wyróżniające się strzelistością i zasobnością, a liczne drzewa osiągają wymiary pomnikowe. W runie tych urozmaiconych lasów występuje wiele gatunków rzadkich i chronionych, oraz charakterystyczna grupa roślin górskich. Na skraju rezerwatu znajduje się kapliczka Św. Rocha, a przez rezerwat prowadzi ścieżka przyrodnicza odwiedzana przez tysiące turystów.

Paprotka zwyczajna Jodłowy bór mieszany w rez. Debry Kopytnik pospolity 10 Wilczomlecz migdałolistny Kokoryczka okółkowa Widłak jałowcowaty Przylaszczka Łuskiewnik różowy

Popielica Dzięcioł zielonosiwy Debra w rez. Debry Orzesznica Mroczek późny Podobnie jak w rezerwacie Św. Roch, rezerwat Debry o pow. 179 ha chroni zbiorowiska wyżynnego jodłowego boru mieszanego oraz żyznej buczyny karpackiej w formie podgórskiej. Rezerwat charakteryzuje się licznymi stromościennymi wąwozami w kształcie litery V, powstałymi na skutek erozji wodnej. W miejscowej gwarze wąwozy te zwane są debrami, stąd nazwa rezerwatu. Zbocza wąwozów i pochyłe stoki są siedliskami żyznej buczyny, podczas gdy na wierzchowinach i łagodnych stokach panuje bór jodłowy. Z roślin runa występujących na terenie rezerwatu na uwagę zasługują gatunki elementu górskiego jak: wilczomlecz migdałolistny, starzec gajowy, kokoryczka okółkowa, narecznica górska, tojeść gajowa, przetacznik górski, szałwia lepka, lepiężnik biały, paprotnik kolczysty. 11

Lepiężnik biały Potok Szum w rezerwacie Szczyr trwały 12 Śnieżyczka przebiśnieg Wawrzynek wilczełyko Parzydło leśne Szałwia lepka Storczyk listera jajowata

Dzięcioł białogrzbiety Bocian czarny Terasa łęgowa nad potokiem Szum w rezerwacie Zimorodek Strzyżyk Rezerwat przyrody Szum o pow. 18 ha powołany w roku 1958 chroni malowniczy krajobraz przełomowego odcinka potoku Szum wraz z terasą nadrzeczną oraz lasem zboczowym. Dno doliny potoku pokrywa las łęgowy i olsy, a zbocza wyżynny mieszany bór jodłowy przechodzący w wyższych partiach w bór sosnowy. Liczne drzewa jodły, sosny, świerki, olsze osiągają tu wymiary pomnikowe. Wśród roślin runa liczną grupę stanowią gatunki rzadkie i chronione, wśród nich liczne taksony górskie. 13

Wełnianki na torfowisku przejściowym Tokujący głuszec Wysiadująca głuszyca 14 Żuraw Uroczysko Wielkie Bagno Tokujący głuszec

Widłak torfowy i rosiczki Bór na skraju uroczyska Wielkie Bagno Żmija zygzakowata Kolejnym obiektem cennym przyrodniczo i czekającym na uznanie za rezerwat przyrody jest obszar 392 ha torfowisk i borów w uroczysku Wielkie Bagno w Puszczy Solskiej. Planowany rezerwat obejmuje głównie torfowiska wysokie i przejściowe porośnięte rzadkim drzewostanem sosnowym, ale także bory bagienne, wilgotne, świeże oraz suche rosnące na grzędach wydm. Zwarty obszar borów Puszczy Solskiej pomimo intensywnego użytkowania dotrwał do naszych czasów w stanie wysokiej naturalności, czego dowodem jest bogata flora i fauna tutejszych ekosystemów. Głównym obiektem ochrony jest stosunkowo mocna populacja głuszca, jedna z czterech w kraju. Uroczysko Wielkie Bagno jest stałą ostoją tych ginących w Środkowej Europie ptaków, tu też znajdują się ich tokowiska i tereny lęgowe. Bagnica torfowa Bobrek trójlistkowy Czermień błotna 15

Głowienka wielkokwiatowa Szczodrzeniec rozesłany Zarośla kserotermiczne w rezerwat Kąty kwitną tarniny i szczodrzeńce. 16 Pierwiosnka lekarska Zawilec wielkokwiatowy Sasanka łąkowa Storczyk obuwik Storczyk kukawka

Czapla biała w rez. Wieprzec Irys syberyjski Suseł w rezerwat Hubale Janowiec barwierski Dzwonek boloński Cyranka kaczor Zaskroniec W zasięgu terytorialnym Nadleśnictwa, lecz na gruntach obcych, w pobliżu Zamościa funkcjonują kolejne rezerwaty. Rezerwat Wieprzec o pow. 32 ha, chroni torfowisko niskie o cechach naturalnych z udziałem gatunków chronionych. Bliskość kompleksu stawów rybnych sprawia, że rezerwat jest ostoją licznych ptaków wodno-błotnych. Rezerwat Hubale o pow. 35 ha, chroni kolonię susła perełkowanego przedstawiciela fauny stepowej jedną z nielicznych w kraju. Również charakter stepowy ma projektowany rezerwat Kąty zlokalizowany na wychodni wapieni trzeciorzędowych. Jest on ostoją roślinności wapieniolubnej i kserotermicznej (światłolubna odporna na suszę), z gatunkami elementu pontyjskiego (stepowego). 17

Rzekotka Użytek ekologiczny Belfont w leśnictwie Podzamcze Gody żab płowych 18 Grzebiuszka Czapla z kijanką grzebiuszki Kosaciec żółty Admirał na sadźcu konopiastym

Bóbr Zimoziół północny Krzyżówki Perkozek Grzybienie białe Sosna pomnik przyrody Mniejsze powierzchniowo obiekty o wysokich walorach przyrodniczych i na ogół znikomej wartości gospodarczej obejmuje się ochronnym statusem użytków ekologicznych. Są to na ogół śródleśne oczka wodne, moczary i torfowiska, wychodnie skał, gołe wydmy czy zarastające łąki. W Nadleśnictwie za użytki ekologiczne uznano 85 obiektów o łącznej powierzchni 134 ha. Wśród nich wyróżnia się użytek ekologiczny Belfont obszar źródlisk z przyległymi mokradłami i oczkami wodnymi będący między innymi ostoją rodziny bobrów. Pojedyncze wyróżniające się rozmiarami i wiekiem drzewa, głazy narzutowe, samotne skały itp. obejmuje się ochroną jako pomniki przyrody. W Nadleśnictwie za pomniki uznano 6 drzew oraz stanowisko zimoziołu północnego. Ustanowiono tu również 7 stref ochronnych dla głuszca, orła bielika, orlika krzykliwego i bociana czarnego. 19

Paź królowej Orlik krzykliwy Barwinek 20 Łasica łaska Powojnik prosty Dziki bez hebd i kruszczyca Pełnik europejski

Widok na roztocze środkowe od strony Szczebrzeszyna Orlik Storczyk szerokolistny Miodownik melisowaty Storczyk podkolan zielonawy Storczyk podkolan biały Wąż gniewosz Padalec turkusowy Ochrona przyrody w Lasach Państwowych nie ogranicza się do chronionych prawem obiektów, lecz jest jednym z podstawowych składników gospodarki wielofunkcyjnej, obejmującej cały teren Nadleśnictwa. W dziesiątkach uroczysk ochronie podlegają całe ekosystemy (głównie zbiorowiska lasów wilgotnych i bagiennych), a także rozproszone w tysiącach nisz ekologicznych stanowiska rzadkich zwierząt, roślin i grzybów. 21

W Szczebrzeszynie chrząszcz brzmi w trzcinie... Widoki w Szczebrzeszyńskim PK 22 Lessowy ostaniec

Przyroda Roztocza Środkowego chroniona jest głównie w granicach Roztoczańskiego Parku Narodowego oraz kilku rezerwatach przyrody, natomiast w celu ochrony specyficznych krajobrazów Roztocza powołano cztery parki krajobrazowe, spośród których dwa Krasnobrodzki PK i Szczebrzeszyński PK znajdują się w zasięgu Nadleśnictwa. Krasnobrodzki Park Krajobrazowy o pow. 9,4 tys. ha obejmuje duży obszar leśny wraz z rezerwatami Debry i Św. Roch. Wąwóz lessowy w Szczebrzeszyńskim PK Szczebrzeszyński Park Krajobrazowy o pow. 22,2 tys. ha obejmuje pasma wzgórz pokrytych grubą warstwą, lessu, w większości zagospodarowanych rolniczo. Głównym obiektem ochrony są tu specyficzne krajobrazy wąskich pasm pól pokrywających łagodne stoki i wierzchowiny wzniesień oraz charakterystyczne wąwozy lessowe powstałe na skutek erozij. 23

24 Późnobarokowy Kościół na wyspie z połowy XVIII wieku

Willa plenipotenta Ordynacji w stylu tyrolskim, obecnie siedziba Dyrekcji Roztoczańskiego Parku Narodowego Klasycystyczna siedziba Ordynacji Zamoyskiej z XIX wieku Turystycznym centrum Roztocza Środkowego jest miasto Zwierzyniec, którego nazwa nawiązuje do ogrodzonego zwierzyńca w Ordynacji Zamoyskiej, funkcjonującego od XVI do początku XX wieku. Chcąc odwiedzić Roztoczański Park Narodowy, a także opisane wcześniej obiekty na terenie Nadleśnictwa Zwierzyniec, nie sposób nie znaleźć się w Zwierzyńcu, gdzie mamy okazję zwiedzić szereg bardzo interesujących obiektów architektonicznych, kulturowych i pamiątek burzliwej historii tych ziem. Do najoryginalniejszych choć niepozornych zabytków należy pomnik z roku 1711 upamiętniający zwalczenie plagi szarańczy. Wśród napisów pokrywających głaz czytamy:... wyniszczono szarańczy żywej korcy 658, wykopano jaj tego owada 555 1/2 garcy... Pomnik zwalczenia plagi szarańczy 25

Ośrodek Jodła 26 Jadalnia w Ośrodku Parking w leśnictwie Podzamcze

Młodzież na ścieżce przyrodniczo-dydaktycznej w leśnictwie Senderki Mniej znanym obiektem zabytkowym w Zwierzyńcu jest park przy osadzie Nadleśnictwa z trzema egzotycznymi drzewami uznanymi za pomniki przyrody. W parku znajdują się ponadto dwie zabytkowe wille z okresu Ordynacji Zamoyskiej, które z trzecim budynkiem już współczesnym tworzą Leśny Ośrodek Szkoleniowo-Wypoczynkowy Jodła. Ośrodek Jodła dysponujący 50 miejscami noclegowymi czynny jest przez cały rok, i nastawiony jest głównie na zaspokajanie potrzeb administracji Lasów Państwowych w zakresie zjazdów i szkoleń. Ponadto pełni również usługi na rzecz grup zorganizowanych oraz turystów indywidualnych zapewniając wygody i organizację interesujących imprez. Tereny Nadleśnictwa będące naturalną otuliną Roztoczańskiego Parku Narodowego odznaczają się wysokimi walorami przyrodniczo-krajobrazowymi i należą do atrakcyjnych pod względem turystycznym. Istnieje tu wspólna z Parkiem Narodowym sieć szlaków turystycznych pieszych i rowerowych oznakowanych przez PTTK, a także liczne obiekty turystyczne ułatwiające wędrówki i wypoczynek w kontakcie z przyrodą. W celu popularyzowania w społeczeństwie wiedzy przyrodniczej oraz przedstawienia roli lasów i gospodarki leśnej w zakresie ochrony przyrody i kształtowania środowiska na terenie Nadleśnictwa urządzono trzy ścieżki dydaktyczno-przyrodnicze, w miejscach szczególnie licznie odwiedzanych przez turystów. Ścieżka przy rezerwacie Św. Roch o długości 6 km zapoznaje głównie z walorami przyrodniczymi rezerwatu. Podobną rolę pełni ścieżka przy rezerwacie Szum o długości 2 km, której tematyka poszerzona jest o zagadnienia ekologii lasu. Trzecia ścieżka w leśnictwie Senderki o długości 2,5 km omawia zagadnienia ekologii lasu oraz gospodarki leśnej. Ponadto przy osadzie Nadleśnictwa czynny jest przez cały rok obiekt edukacyjno-rekreacyjny, gdzie dla grup młodzieży szkolnej organizowane są lekcje przyrody przy współudziale leśników. Lekcja przyrody w obiekcie edukacyjnym przy osadzie Nadleśnictwa 27

Ujazdów Duża Gruszka Złojec Sułów Sąsiadka Zawada Klemensów ZAMOŚĆ NA D L E Ś N I C T WO Z W I E R Z Y N I E C ul. Zamojska 6; 22-470 Zwierzyniec tel.: 084 68-72-019, 68-72-077 fax: 084 68-72-124 e-mail: zwierzyniec@lublin.lasy.gov.pl Szczebrzeszyn Niedzieliska Roztoczański Lipowiec Zwierzyniec Zaorenda Szozdy Bukownica Wólka Wieprzecka Rudka Park Krasnobród Suchowola Narodowy Krasnobród Majdan Górecko Leśniczówka Nowiny Dofinansowano ze środków: Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Lublinie ISBN-10 83-60068- ISBN-13 978-83-60068- Aleksandrów Róża Autor Włodzimierz Łapiński Zdjęcia Włodzimierz i Rafał Łapińscy Opracowanie Bartosz Łapiński Druk: Energopol-Trade-Poligrafia Olsztyn Wydawnictwo Włodzimierz Łapiński 2006 r. Bryzgiel 41b, 16-305 Monkinie, tel (087) 641-00-55