Temat: Ty, ja, my samorząd!

Temat: Ty, ja, my samorząd! Samorząd szkolny tworzą wszyscy uczniowie, samorząd gminy wszyscy jej mieszkańcy ale co to naprawdę oznacza? Podczas lekcji uczniowie dowiadują się o tym, jakie wydarzenia historyczne wypłynęły na ukształtowanie się polskiego ustroju samorządu terytorialnego, a także w praktyce przekonują się, w jaki sposób mogą wpływać na swoje najbliższe otoczenie. Rezultatem lekcji ma być przygotowanie szkolnej debaty o lokalnych problemach i sposobach ich rozwiązywania. Powiązanie z wcześniejszą wiedzą: Uczniowie powinni posiadać podstawowa wiedzę na temat samorządu terytorialnego oraz idei samorządności, w tym kompetencji poszczególnych jednostek samorządu. Przed lekcją warto poprosić uczniów, aby przejrzeli jedną z lokalnych gazet oraz przypomnieli sobie najważniejsze wydarzenia z życia społeczności lokalnej w ciągu ostatniego roku. Powiązanie z podstawą programową: Wiedza o społeczeństwie, III etap: 5.Udział obywateli w życiu publicznym. Uczeń: 4) wyjaśnia, podając przykłady, jak obywatele mogą wpływać na decyzje władz na poziomie lokalnym, krajowym, europejskim i światowym; 16. Samorządy i ich znaczenie. Uczeń: 1) uzasadnia potrzebę samorządności w państwie demokratycznym i podaje przykłady działania samorządów zawodowych i samorządów mieszkańców; 2) wyjaśnia, na czym polegają zasady decentralizacji i pomocniczości; odnosi je do przykładów z życia własnego regionu i miejscowości. 17. Gmina jako wspólnota mieszkańców. Uczeń: 2) wymienia najważniejsze zadania samorządu gminnego i wykazuje, jak odnosi się to do jego codziennego życia; Cele szczegółowe 1. Uczniowie poznają historyczny wpływ przemian 1989 roku na kształt polskiego ustroju samorządowego oraz jego przemiany. 2. Uczniowie utrwalają wiedzę na temat kompetencji organów samorządu terytorialnego. 3. Uczniowie zdają sobie sprawę z dwoistości idei samorządności rozróżniają pojęcie samorząd terytorialny od samorządów szkolnych i zawodowych. 4. Uczniowie potrafią wskazać, jak w praktyce mogą wypływać na swoje najbliższe

otoczenie i rozwiązywać jego problemy. Cele sformułowane w języku ucznia: 1. Będziecie wiedzieli, w jakich okolicznościach historycznych ukształtował się obecny ustrój samorządowy. 2. Przypomnicie sobie, jakie są kompetencje poszczególnych organów samorządu terytorialnego. 3. Będziecie umieli wskazać rozwiązania różnych problemów waszego otoczenia. Na Co Bezu (co uczniowie będą potrafili po aktywności dydaktycznej): 1. Będziesz potrafił wskazać 2 najważniejsze wydarzenia związane z kształtowaniem się polskiego samorządu terytorialnego. 2. Będziesz potrafił wskazać po 3 kompetencje samorządu gminnego, szkolnego i zawodowego. 3. Będziesz potrafił w zespole opracować rozwiązania konkretnych problemów lokalnych i zaprezentować je na forum klasy. Przebieg: W 1. Wydarzenia naszej gminy (7 minut) poproś uczniów o przypomnienie sobie najważniejszych wydarzeń mających miejsce w Waszej gminie/mieście w ostatnim roku. Wypisz podawane przez uczniów wydarzenia na tablicy. Postarajcie się podzielić je na kategorie pod względem tego, jakiej dziedziny życia dotyczyły (np. życie szkolne, polityka, sport etc.) 2. Cele lekcji (2 minuty) przedstaw uczniom cele lekcji i wyjaśnij, czym będziecie się zajmować w czasie zajęć. ROZWINIĘCIE 1. Burza mózgów (10 minut) zapisz na tablicy/flipcharcie słowo samorządność i poproś uczniów o podanie swoich skojarzeń związanych z tym słowem. Zapisz je wszystkie na tablicy, a następnie postarajcie się wspólnie pogrupować je, w zależności od tego, do jakiego typu samorządów się odnoszą. Bardzo dobrze byłoby, gdyby podczas tego ćwiczenia uczniowie wprowadzili rozróżnienie na typy samorządu: terytorialny, szkolny, zawodowy. Jeżeli tego nie zrobią, postaraj się podczas dyskusji naprowadzić ich na różnice pomiędzy tymi typami samorządów. 2. Układanka (15 minut) podziel uczniów na 5-osobowe grupy i rozdaj im puzzle (Materiał pomocniczy 1). Zadaniem uczniów jest dopasowanie poszczególnych zadań do typu instytucji, która je wykonuje. Następnie niech każda z grup zaprezentuje jedną z instytucji i zadania, które jej przydzieliła. Zastanówcie się nad tym, czemu te konkretne zadania przydzielone są tym instytucjom. Jeżeli uczniowie nie wspomną o zasadzie pomocniczości i decentralizacji, przywołaj ją i zapytaj uczniów, co oznacza ona w praktyce. 3. Mapy (20 minut) pokaż uczniom mapy podziału terytorialnego Polski z lat 1975-1999 i od 1999 roku (Materiał pomocniczy 2). Poproś ich, aby wskazali różnicę między tymi dwoma mapami. Zastanówcie się wspólnie, jakie były

przyczyny takiego kształtu podziału terytorialnego w PRL i jaki wpływ na jego zmianę miały przemiany roku 1989. Poproś uczniów o narysowanie w zeszytach osi czasu i o zaznaczenie na nich okresu obowiązywania tych map. Następnie zaznaczcie na wspólnie następujące wydarzenia: wybory 1989 roku, wprowadzenia ustawy o samorządzie gminnym w 1990 roku, uchwalenie Konstytucji w 1997 roku i wprowadzenie trójszczeblowej struktury samorządu w 1999 roku. Poproś uczniów o zastanowienie się nad tym, dlaczego zachodziły widoczne na osi przemiany. 4. Konstytucja (10 minut) rozdaj uczniom fragmenty Konstytucji dotyczące samorządu terytorialnego (Materiał pomocniczy 3). Poproś ich, aby znaleźli w podanym fragmencie informację o podstawowej jednostce samorządu terytorialnego. Zapytaj uczniów o to, czemu według nich akurat gmina jest wspomniana w Konstytucji jako podstawowa jednostka samorządu. Czy ma to coś wspólnego z kompetencjami gminy? 5. Kazusy (25 minut) podziel uczniów na maksymalnie 3 osobowe grupy i rozdaj im kazusy (Materiał pomocniczy 4). Daj uczniom 5 minut na przedyskutowanie ich w grupach i wybranie najlepszego sposobu rozwiązania tych problemów, w oparciu o swoją wiedzę na temat różnych rodzajów samorządów. Następnie poproś każdą z grup, aby zaprezentowała wybrane przez siebie rozwiązanie, argumentując, czemu akurat ono odniesie najlepsze skutki. W zależności od liczebności klasy prezentacje powinny trwać 1-2 minuty. ZAKOŃCZENIE 1. Pytanie o samorząd (5 minut) poproś uczniów, aby zastanowili się nad tym, co robi samorząd w ich okolicy. W zależności od odpowiedzi, których udzielą uczniowie, skupcie się na samorządzie szkolnym lub terytorialnym. Zapytaj uczniów, jakie inicjatywy powinny być podejmowane, a nie są. Spisujcie swoje pomysły na tablicy/flipcharcie. 2. Przygotowanie do debaty (5 minut) spisane na tablicy pomysły podzielcie na jakieś obszary tematyczne. Następnie podziel uczniów na grupy i przydziel im po jednym obszarze. Ich zadaniem będzie opracowanie stanu faktycznego oraz proponowanych rozwiązań problemu na debatę, która odbędzie się w szkole. Materiały dotyczące organizacji debaty znajdziesz na stronie http://www.ceo.org.pl/pl/samorzad/materialy-o-debatach Materiały i pomoce dydaktyczne: Materiał pomocniczy 1 Układanka Materiał pomocniczy 2 Mapy Polski Materiał pomocniczy 3 Fragment Konstytucji Materiał pomocniczy 4 Kazusy Pomoce dydaktyczne potrzebne do przeprowadzenia lekcji: tablica / flipchart, markery lub kreda w różnych kolorach.

Materiał pomocniczy nr 1 - Układanka GMINA PRZEDSZKOLA SZKOŁY PODSTAWOWEJ GIMNAZJUM NOCLEGOWNI DLA BEZDOMNYCH PRZYCHODNI I PORADNI SAMORZĄD SZKOLNY REPREZENTOWA NIE UCZNIÓW PRZED DYREKCJĄ SZKOŁY I NAUCZYCIELAMI POWOŁYWANIE RZECZNIKA PRAW UCZNIA POWOŁYWANIE OPIEKUNA SAMORZĄDU ORGANIZACJA WYBORÓW DO ORGANÓW SAMORZĄDU SZKOLNEGO ORGANIZACJA SZKOLNYCH DYSKOTEK ZWIĄZEK ZAWODOWY REPREZENTOWAN IE PRACOWNIKÓW PRZED PRACODAWCAMI KONTROLA PRZESTRZEGANIA PRAWA PRACY REPREZENTOWAN IE PRACOWNIKÓW NA FORUM PUBLICZNYM ORGANIZACJA STRAJKÓW NEGOCJOWANIE WARUNKÓW ZATRUDNIENIA I PŁACY RZĄD POLITYKA ZAGRANICZNA TWORZENIE BUDŻETU USTALANIE KANONU LEKTUR SZKOLNYCH OCHRONA INTERESÓW SKARBU PAŃSTWA KOORDYNACJ A DZIAŁALNOŚC I ADMINISTRAC JI PUBLICZNEJ OŚRODKÓW OPIEKI SPOŁECZNEJ OPINIOWANIE DECYZJI DYREKCJI DOTYCZĄCYCH UCZNIÓW ZASIADANIE W KOMISJI TRÓJSTRONNEJ USTALANIE WYSOKOŚCI PŁACY MINIMALNEJ

BIBLIOTEKI WSPARCIE REALIZACJI PROJEKTÓW UCZNIOWSKICH WODOCIĄGI I KANALIZACJA ZASIADANIE W KOMISJI TRÓJSTRONN EJ ROBÓT PUBLICZNYCH OCHRONA ZABYTKÓW ORGANIZACJA TRANSPORTU LOKALNEGO BUDOWNICTW O KOMUNALNE

Materiał pomocniczy nr 2 Mapy terytorialne Polski z lat 1975-1999 i od 1999 roku Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/plik:wojewodztwa.svg#filelinks

Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/plik:pol_voivodships_1975.svg

Materiał pomocniczy nr 3 Fragment Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 roku Rozdział VII SAMORZĄD TERYTORIALNY Art. 163. Samorząd terytorialny wykonuje zadania publiczne nie zastrzeżone przez Konstytucję lub ustawy dla organów innych władz publicznych. Art. 164. Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest gmina. Inne jednostki samorządu regionalnego albo lokalnego i regionalnego określa ustawa. Gmina wykonuje wszystkie zadania samorządu terytorialnego nie zastrzeżone dla innych jednostek samorządu terytorialnego. Art. 165. Jednostki samorządu terytorialnego mają osobowość prawną. Przysługują im prawo własności i inne prawa majątkowe. Samodzielność jednostek samorządu terytorialnego podlega ochronie sądowej. Art. 166. Zadania publiczne służące zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej są wykonywane przez jednostkę samorządu terytorialnego jako zadania własne. Jeżeli wynika to z uzasadnionych potrzeb państwa, ustawa może zlecić jednostkom samorządu terytorialnego wykonywanie innych zadań publicznych. Ustawa określa tryb przekazywania i sposób wykonywania zadań zleconych. Spory kompetencyjne między organami samorządu terytorialnego i administracji rządowej rozstrzygają sądy administracyjne. Art. 167. Jednostkom samorządu terytorialnego zapewnia się udział w dochodach publicznych odpowiednio do przypadających im zadań. Dochodami jednostek samorządu terytorialnego są ich dochody własne oraz subwencje ogólne i dotacje celowe z budżetu państwa. Źródła dochodów jednostek samorządu terytorialnego są określone w ustawie. Zmiany w zakresie zadań i kompetencji jednostek samorządu terytorialnego następują wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochodów publicznych. Art. 168. Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo ustalania wysokości podatków i opłat lokalnych w zakresie określonym w ustawie. Art. 169.

Jednostki samorządu terytorialnego wykonują swoje zadania za pośrednictwem organów stanowiących i wykonawczych. Wybory do organów stanowiących są powszechne, równe, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym. Zasady i tryb zgłaszania kandydatów i przeprowadzania wyborów oraz warunki ważności wyborów określa ustawa. Zasady i tryb wyborów oraz odwoływania organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego określa ustawa. Ustrój wewnętrzny jednostek samorządu terytorialnego określają, w granicach ustaw, ich organy stanowiące. Art. 170. Członkowie wspólnoty samorządowej mogą decydować, w drodze referendum, o sprawach dotyczących tej wspólnoty, w tym o odwołaniu pochodzącego z wyborów bezpośrednich organu samorządu terytorialnego. Zasady i tryb przeprowadzania referendum lokalnego określa ustawa. Art. 171. Działalność samorządu terytorialnego podlega nadzorowi z punktu widzenia legalności. Organami nadzoru nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego są Prezes Rady Ministrów i wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych regionalne izby obrachunkowe. Sejm, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, może rozwiązać organ stanowiący samorządu terytorialnego, jeżeli organ ten rażąco narusza Konstytucję lub ustawy. Art. 172. Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo zrzeszania się. Jednostka samorządu terytorialnego ma prawo przystępowania do międzynarodowych zrzeszeń społeczności lokalnych i regionalnych oraz współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw. Zasady, na jakich jednostki samorządu terytorialnego mogą korzystać z praw, o których mowa w ust. 1 i 2, określa ustawa. Źródło: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 roku http://www.sejm.gov.pl/prawo/konst/polski/kon1.htm

Materiał pomocniczy nr 4 - Kazusy Jesteście uczniami Gimnazjum nr 1 w miejscowości Stumilowy Las. Rada gminy zdecydowała właśnie, że wasza szkoła będzie nosiła imię Kłapouchego. Nie zgadzacie się z tym wyborem i chcielibyście, żeby patronem waszej szkoły został Tygrysek. Co robicie? Jesteście pracownikami supermarketu Żuczek. Pracodawca zmusza was do pracowania w ramach nadgodzin, ale nie płaci za nie, albo płaci za mało. Ponadto zmusza was do tego pod groźbą zwolnienia. Co możecie w tej sytuacji zrobić? Jesteście mieszkańcami miasteczka Zielonkowo. Bardzo nie podobają wam się działania waszego burmistrza, który zamiast zbudować nową przychodnię i szkołę wydaje pieniądze na podróże służbowe i nową elewację ratusza. Co robicie? Jesteście uczniami pewnej szkoły i założyliście niedawno własny zespół muzyczny. Chcielibyście zorganizować koncert, na który zaprosilibyście rodzinę i znajomych, ale nie wiecie, skąd wziąć lokal na takie wydarzenie. Do kogo możecie zwrócić się z prośbą o pomoc? Jesteście uczniami klasy trzeciej A. Wasz nauczyciel matematyki robi wam niezapowiedziane sprawdziany na każdej lekcji, co jest niezgodne z regulaminem szkoły. Chcielibyście, aby przestał to robić, ale nie chce on z wami rozmawiać i grozi wstawianiem jedynek. Do kogo możecie zwrócić się z prośbą o pomoc? Jesteście mieszkańcami dzielnicy Rozkosznej. Urząd Dzielnicy ogłosił właśnie, że w kilku punktach dzielnicy będą umieszczone siłownie plenerowe. Chcielibyście, aby taka siłownia stanęła obok waszej szkoły. Co robicie? Jesteście górnikami, którzy właśnie dowiedzieli się, że ich kopalnia zostanie zamknięta, a oni stracą pracę. Dyrekcja kopalni nie chce z wami rozmawiać. Co możecie zrobić w tej sytuacji? Jesteście uczniami szkoły w miasteczku Mrówkowo. Właśnie dowiedzieliście się, że władze gminy planują zamknięcie jedynej linii autobusowej, którą duża część uczniów waszej szkoły dojeżdża na zajęcia. Co w takiej sytuacji robicie? Jesteście nauczycielami w szkole podstawowej. Właśnie dowiedzieliście się, że władze gminy w związku z oszczędnościami

planują połączyć ze sobą klasy i zwolnić niektórych nauczycieli. Uważacie, że wpłynie to źle na poziom edukacji, poza tym jesteście zagrożeni zwolnieniem. Co robicie? Jesteście uczniami Gimnazjum nr 4. Zbliżają się wybory parlamentarne i chcielibyście zorganizować w swojej szkole prawybory, w których wezmą udział uczniowie. Co zrobicie?