Wybrane choroby wirusowe u ryb Marek Matras Państwowy Instytut Weterynarii Państwowy Instytut Badawczy Zakład Chorób Ryb Kielce 2010r.
Gospodarstwa rybackie w Polsce Procent gospodarstw karpiowych Procent gospodarstw pstrągowych 0.5/41% 0.38/18% 3.1/2.7% 2.4/3% 1.9/6.3% 1.5/1.5% 0.4/1.5% 6.5/1% 4.9/3% 10.7/1.3 19,7/3% 6.9/0.5% 6.8/1.25% 20/3.3% 3.3/6.15% 7.8/9.5%
Wirusowa posocznica krwotoczna VHS
Czynnik etiologiczny VHS 1. wirus z rodziny Rhabdowiridae, należacy do rodzaju novirhabdovirus, posiadajacy otoczke. 2. genom: pojedyńczy łańcuch RNA. 3. wirus w kształcie pocisku o wymiarach 180 x 70 nm. 4. wrażliwy na np. substancje: eter, chloroform, kwasy, jodofory, glicerol. 5. w temp. 60 C inaktywacja wirusa następuje po 30 minutach, w 20 C po 3 24 dniach, w temp. -20 C np. w martwym pstrągu wirus przez wiele miesięcy zachowuje właściwości infekcyjne. W temp. 10 C wirus przeżywa 49 dni, w mule 40 dni, w temp. - 4 C wirus może około 1 tyg przeżyć na sprzęcie rybackim
Gatunki ryb wrażliwe na infekcję śródlądowych izolatów wirusa VHS Pstrąg tęczowy (Oncorhynchus mykiss) Pstrąg potokowy (Salmo trutta morpha fario) kilka przypadków Szczupak (Esox lucius) 2-3cm rzadziej większe do 13 cm Lipień (Thymallus thymallus) kilka przypadków Głebielowate (Coregonidae): - Sieja (Coregonus laveratus) - Sielawa (Coregonus albula) - Peluga (Coregonus peled)
Wystepowanie W postaci klinicznej choroba ta może wystąpić w każdej porze roku zwykle przy temperaturze wody 2 C-15 C Przypadki VHS występują również w ciągu lata przy wahaniach temperatury, np. w nocy 13-14 C, a w dzień 18 C. Czynnikiem usposabiającym do wystąpienia VHS, oprócz wyżej wspomniane temperatury, może być stres związany ze zmianą warunków fizykochemicznych środowiska.
Rozprzestrzenienie przypadków zakażenia VHS w Polsce w latach 2004-2008 11 26 3 1 1 1 1 5 2 5 8 2
Rozprzestrzenienie przypadków zakażenia VHS w Polsce w roku 2009 7 4 1 2 3 1 1 4
Sposoby rozprzestrzeniania się wirusa VHS - Kontakt bezpośredni ryb. - Za pośrednictwem wody. - Na dziobach i szponach ptaków żywiących się rybami. - Za pośrednictwem sprzętu rybackiego, basenów i skrzynek do transportu ryb.
Patogeneza Brama wejścia: Skrzela i skóra Okres inkubacji : 5-14 dni (2-11 C 1-2 tygodnie) W dużym stopniu zależy od temperatury wody, miana wirusa oraz bramy wejscia. Śmiertelność: u wlęgu do 100% u ryby handlowej do 80%
Objawy kliniczne pociemnienie powłok wysadzenie gałek ocznych i wylewy krwawe w gałce ocznej ruchy spiralne, gwałtowne szusy obrzęk ciała anemia skrzeli wybroczyny u nasady płetw
Zmiany anatomopatologiczne Wybroczyny w: skrzelach mięśniach tłuszczu otrzewnowym wątrobie pęcherzu pławnym w okolicy wyrostków pylorycznych i otrzewnej ściennej Anemia narządów wewnętrznych Obrzęk nerek
Zakaźna martwica układu krwiotwórczego IHN
Czynnik etiologiczny IHN 1. wirus z rodziny Rhabdowiridae, należacy do rodzaju novirhabdovirus, posiadajacy otoczke. 2. genom: pojedyńczy łańcuch RNA. 3. wirus w kształcie pocisku o wymiarach 150-190 x 65-75 nm. 4. wrażliwy na działanie: eteru, chloru, ozonu, jodofory, glicerol. 5. w środowisku przeżywa od 3 dni do kilku miesięcy, w temp. 60 C inaktywacja wirusa następuje po 15 minutach, w 32 C po 10 godzinach, w temp. -80 C wirus długo zachowuje właściwości infekcyjne.
Gatunki ryb wrażliwe na infekcję wirusa IHN Wiele gatunków łososi oceanu spokojnego Pstrąg tęczowy (Oncorhynchus mykiss) w temp. 10-12 C do 1 miesiąca, rzadziej chorują starsze ryby Pstrąg potokowy (Salmo trutta morpha fario) średnio wrażliwy Łosoś atlantycki (Salmo salar) w wieku 1-2 miesięcy
Występowanie Na IHN chorują najczęściej młode łososie oraz młode pstrągi w wieku do 2-ch miesięcy IHN występuje najczęściej w okresie od późnej jesieni do wiosny przy temperaturze wody 10 C - 12 C Rozprzestrzenienie geograficzne: - Północna Ameryka - Azja (Japonia, Tajwan, Korea, Chiny) - Europa (Austria, Belgia, Czechy, Francja, Niemcy, Polska, Słowenia, Szwajcaria, Włochy)
Sposoby rozprzestrzeniania się wirusa IHN - Za pośrednictwem ikry - Kontakt bezpośredni - Za pośrednictwem wody
Patogeneza Brama wejścia: Okres inkubacji : Skrzela, przewód pokarmowy, skóra. 5-14 dni W dużym stopniu zależy od temperatury wody, miana wirusa oraz bramy wejścia. Śmiertelność: - ryby od wyklucia do 2 miesięcy życia - śmiertelność przewyższa 90%, - ryby od 2 do 6 miesięcy życia - ponad 50%, - ryby powyżej 1 roku do 2 lat życia - do 10%. - ryby powyżej 2 roku życia - choroba zwykle nie występuje w postaci klinicznej
Objawy kliniczne Wysadzenie gałek ocznych Pociemnienie skóry Obrzęk jamy ciała w przedniej 1/3 części Wychudzenie Anemia skrzeli Pseudoodchody
Zmiany anatomopatologiczne. Wybroczyny w: tłuszczu otrzewnowym, pęcherzu pławnym, otrzewnej narządowej, osierdziu, na oponach mózgowych mięśniach. W żołądku i w jelicie chorych ryb nie stwierdza się pokarmu, a zamiast niego jedynie żółtawobiały, wyglądający jak mleko wysięk. Wątroba, nerki i śledziona są blade (anemia), a w jamie ciała gromadzi się płyn wysiękowy.
Czynnik etiologiczny infekcji KHV - wirus z rodziny Herpesviridae CyHV-3 określany jako KHV-koi herpeswirus lub CNGV - wirus zapalenia nerki i martwicy skrzeli - genom: linearny dwuniciowy DNA - 20-ścienny nukleokapsyd o średnicy 80-110nm - całkowita wielkość wirusa 180-230 nm - inaktywacja wirusa: UV oraz w temperaturze 50 C następuje w ciągu 1 minuty jodofory 200mg/litr w ciągu 20 minut chlorek benzakolu 60mg/litr w ciągu 30 minut alkohol etylowy 30% w ciągu 20 minut
Wrażliwe gatunki KARP (Cyprinus carpio) KOI KARP (Cyprinus carpio)
Występowanie wirusa KHV na świecie i w Europie państwa, w których stwierdzono KHV państwa, w których nie stwierdzono KHV państwa z podejrzeniem wystąpienia KHV
Rozprzestrzenienie przypadków zakażenia KHV w Polsce w roku 2009 6 2 2 4 4 Ilość przypadków KHV w poszczególnych województwach 5 3 7 7 6
- częstotliwości występowania KHV w poszczególnych miesiącach 35 30 25 35 31 liczba obiektów zakażonych KHV 20 15 13 10 6 9 5 0 0 0 0 0 2 0 0 Częstotliwość występowania KHV w poszczególnych miesiącach na podstawie danych w latach 2005-2009
Patogeneza Brama wejścia: Skrzela, skóra Okres inkubacji 5-21 dni W dużym stopniu zależy od temperatury wody śnięcia po 24-48 godzinach od wystąpienia objawów Zjawisko latencji Śmiertelność około 90%
Objawy kliniczne 1 bezładne pływanie tuż pod powierzchnią wody 2 gromadzenie się tuż przy dopływie wody 3 przyspieszone ruchy wieczka skrzelowego 4 zmiany w skórze i skrzelach
Martwica i zanik naskórka oraz martwica skrzeli
Martwica skrzeli oraz niewielkie ogniska martwicze w skórze głowy
Zniszczenie ponad 50% skrzeli i zapadnięcie gałek ocznych
Dziękuję za uwagę