Darłowo r.

Transkrypt

1 Darłowo r.

2 J. Szarek 1, J. Guziur 1, K. Goryczko 2, K.A. Skibniewska 1, I. Babińska 1, A. Wiśniewska 1, E. Terech- Majewska 1, S. Dobosz 2, J. Zakrzewski 1, J. Koc 1, E. Strzyżewska 1, E. Siemianowska 1, M. Sidoruk 1 Katedra Patofizjologii, Weterynarii Sądowej i Administracji, UWM w Olsztynie 2

3 1 Uniwersytet Warmińsko- Mazurski w Olsztynie 2 Instytut Rybactwa Śródlądowego im. S. Sakowicza w Olsztynie Zakład Hodowli Ryb Łososiowatych w Rutkach 3

4 Przeprowadzając badania kompleksowe i interdyscyplinarne nt. Testowanie technologii produkcji pstrąga stosowanych w Polsce w świetle Rozporządzenia Komisji (WE) Nr 710/2009 m.in. oceniano stan zdrowotny i kondycję pstrąga tęczowego zarówno w stosunku do całej populacji w gospodarstwie rybackim jak i poszczególnych ryb. 4

5 Badania realizowano w ramach Programu Operacyjnego Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nad- brzeżnych obszarów rybackich Badania przeprowadzano w latach

6 Badania dotyczyły aspektów: v technologiczno- hodowlanych, v immunologicznych z problematyką v bakteriologiczną i wirusologiczną v patomorfologicznych makroskopowych, mikrosko- powych, histochemicznych i ultrastrukturalnych, v chemicznych, sensorycznych i konsumenckich. 6

7 Zasadniczą genezą ich było: r. _ Rozporządzenie Komisji (WE) Nr 710/2009 ustanawiające szczegółowe zasady dotyczące ekologicznej produkcji w sektorze akwakultury. Zgodnie z tym aktem normatywnym nie zezwala się na używanie takich systemów (systemu recyrkulacji wody przypisek autorów) w produkcji ekologicznej do czasu uzyskania szerszej wiedzy. 7

8 Akwakultura jest obecnie najszybciej rozwijającym się sektorem przemysłu rolno- spożywczego na świecie. Wg założeń FAO w 2021 r. wielkość produkcji w tym sektorze żywności wyniesie 80 mln ton. 8

9 Wg danych FAO już połowa ryb i owoców morza spożywanych na świecie pochodzi z chowu i hodowli, a do 2030 r. będzie ona stanowić 65%. Akwakultura jest i powinna pozostać najszybciej rozwijającym się segmentem produkcji żywności. 9

10 UE ma ogromny deficyt w obrocie rybami. UE importuje 60% konsumowanych ryb, a powinniśmy się sami wyżywić! Około 25% wszystkich ryb i owoców morza konsumowanych w UE pochodzi z chowu i hodowli (produkcja unijna plus import). 10

11 Tendencja rozwoju produkcji pstrąga: produkcja AKWAKULTURY w Unii Europejskiej sięga 1,3 miliona ton i ma wartość około 3,2 mld, światowa produkcja ryb 154 mln ton 2% pstrąga tęczowego. 11

12 Pstrąg tęczowy obok karpia jest najczęściej hodowaną rybą w Polsce. Polska obok Danii jest największym na świecie producentem pstrągów wędzonych. 12

13 Ø do polskiej akwakultury został wprowadzony w rejonach podgórskich w drugiej połowie XIX w., Ø Mikroklimat poszczególnych rejonów Polski jest zróżnicowany - warunki chowu ryb nie są jednolite. 13

14 Rok karpie pstrągi Produkcja ryb słodkowodnych (tys. ton) inne gatunki razem akwakul- tura połowy jeziorowe połowy wędkar- skie razem ryby słodko- wodne ,33 15,69 2,50 36,52 2,99 16,50 56, ,58 17,06 2,55 35,19 2,81 16,10 54, ,43 16,51 2,60 34,54 2,61 14,80 52, ,16 15,11 3,70 35,96 2,52 14,70 53, ,30 14,05 2,77 35,12 2,39 14,40 51, * 16,60 15,20 3,20 35,00 2,30 14,30 51,60 Seremak- Burge J., 2009,

15 Akwakultura na śródlądziu to 22% wielkości produkcji całej akwakultury w Europie. Na liście 10 głównych gatunków ryb znajdują się dwa śródlądowe: pstrąg (blisko 200 tys. ton) karp (70 tys. ton). Ich łączna wartość stanowi ok. ¼ wartości. całej unijnej produkcji akwakultury. 15

16 PRODUKCJA HANDLOWEGO PSTRĄGA TĘCZOWEGO W WOJEWÓDZTWACH W 2009 R. (W TONACH) Liczba podmiotów chów lub hodowla ryb w akwakulturze Województwo 255 dolnośląskie, pomorskie 194 pomorskie ok. 100 zachodniopomorskie, małopolskie, wielko- polskie, kujawsko- pomorskie 68 podkarpackie ok. 50 ok. 30 i mniej lubuskie, śląskie, warmińsko- mazurskie, świętokrzyskie, mazowieckie, opolskie, łódzkie, lubelskie podlaskie, 16

17 Lirski A., Wałowski J.,

18 Ø Zasadnicze czynniki determinujące jakość i właściwości odżywcze pstrąga: - warunki środowiskowe, - technologia chowu. Źródło: h"p:// Zloty- Potok 18

19 OOH - otwarte obiekty hodowlane - jednokrotne wykorzystanie wody, woda przepływa przez zbiorniki tylko raz, wychodząc jako woda poprodukcyjna na zewnątrz systemu. Ryc. M. Sidoruk Źródło: h"p:// Zloty- Potok 19

20 RAS - obieg zamknięty - system recyrkulacji, woda krąży między zbiornikami i jest wykorzystywana ponownie po przetworzeniu (np. przez filtrowanie). Źródło: Schemat produkcji ryb łososiowatych w oparciu o kilkustwww.terazpstrag.pl 20

21 Ponad 70% gospodarstw pobiera wodę z cieków naturalnych - rzek, strug, strumieni, potoków lub innych wód płynących, ok. 7% gospodarstw wykorzystuje wodę ze źródeł, ok. 5% gospodarstw pobiera wodę z jezior, ok. 4% gospodarstw wykorzystuje wodę z kilku miejsc, np. cieków naturalnych, jezior, studni, kanałów elektrowni. 21

22 Utworzenie bazy poznawczej w zakresie środowiska chowu pstrąga końcowego produktu - efektu chowu: " ekstensywnego na wodzie przepływowej: OOH, " intensywnego przy użyciu recyrkulacji wody: RAS. 22

23 _ Rozporządzenie Komisji (WE) Nr 710/2009 _ Ekologiczna produkcja zwierzęca w sektorze akwakultury powinna zapewniać zwierzętom zaspokojenie ich potrzeb gatunkowych. _ Należy ustanowić szczegółowe przepisy uwzględniające szeroki wachlarz gatunków o szczególnych potrzebach. 23

24 _ Szczegółowy opis warunków hodowli i działań producenta wymaganych dla uzyskania certyfikatu NATURLAND organiczności pstrąga zawiera publikacja Krysińskiego _ referowana w Jastrzębiej Górze w 2008 r. 24

25 ZAKAŹNA MARTWICA UŁADU KRWIOTWÓRCZEGO (IHN), WIRUSOWA POSOCZNICA KRWOTOCZNA (VHS) IHN i VHS wywoływane są przez wirusy z rodzaju Novirhabdovirus zaliczane do rodziny Rhabdoviridae, występują w formie klinicznej u ryb łososiowatych, w tym pstrągów tęczowych i łososi, a VHS także u szczupaków i kilku innych gatunków ryb. 25

26 ZAKAŹNA MARTWICA UŁADU KRWIOTWÓRCZEGO (IHN), WIRUSOWA POSOCZNICA KRWOTOCZNA (VHS) Choroby mogą klinicznie ujawniać się przez cały rok, ale najczęściej są stwierdzane wiosną lub jesienią, IHN przy temperaturze wody 10-12ºC, a VHS przy zmiennej temperaturze wody w przedziale 2 15ºC, rzadziej 15-18ºC. Młode ryby śmiertelność do 100%. 26

27 ZAKAŹNA MARTWICA UŁADU KRWIOTWÓRCZEGO (IHN), WIRUSOWA POSOCZNICA KRWOTOCZNA (VHS) Inaktywacja występujących w wodzie wirusów wywołujących IHN lub VHS zależy od temperatury wody - tym szybsza im wyższa jest jej temperatura. Wirusy wywołujące IHN mogą przeżywać w wodzie od 3 dni do kilku miesięcy, wirusy wywołujące VHS od 1 do 10 dni, a nawet krócej przy wysokiej zasadowości lub kwasowości wody. 27

28 ZAKAŹNA MARTWICA UŁADU KRWIOTWÓRCZEGO (IHN), WIRUSOWA POSOCZNICA KRWOTOCZNA (VHS) Choroby szerzą się przez kontakt bezpośredni, w tym podczas odłowów lub sortowania ryb oraz pośrednio poprzez skażoną wodę, sprzęt rybacki, osady denne, zwierzęta wodne, w tym ptaki oraz ryby z gatunków niewrażliwych na takie choroby. Wirusy mogą być przenoszone także między zbiornikami wodnymi - sprzęt rybacki, ptaki bytujące w środowisku wodnym, woda używana do transportu ryb. 28

29 ZAKAŹNA MARTWICA UŁADU KRWIOTWÓRCZEGO (IHN), WIRUSOWA POSOCZNICA KRWOTOCZNA (VHS) Bramą zakażenia wirusami wywołującymi VHS i IHN są: oskrzela, jama gębowa oraz skóra, w szczególności zraniona przez ptaki np. czaple lub kormorany. Nie wyklucza się zakażeń alimentarnych, poprzez skarmianie paszy. 29

30 WIRUSOWA POSOCZNICA KRWOTOCZNA (VHS) VHS objawy kliniczne: pociemnienie powłok, wysadzenie gałek ocznych i wylewy krwawe w gałce ocznej, ruchy spiralne, gwałtowne szusy, obrzęk ciała, anemia skrzeli, wybroczyny u nasady płetw. 30

31 WIRUSOWA POSOCZNICA KRWOTOCZNA (VHS) VHS zmiany makroskopowe: wybroczyny w: skrzelach mięśniach, tłuszczu otrzewnowym, wątrobie, pęcherzu pławnym, w okolicy wyrostków pylorycznych i otrzewnej ściennej, anemia narządów wewnętrznych, obrzęk nerek. 31

32 WIRUSOWA POSOCZNICA KRWOTOCZNA (VHS) VHS zmiany makroskopowe 32

33 ZAKAŹNA MARTWICA UŁADU KRWIOTWÓRCZEGO (IHN) IHN zmiany makroskopowe: Wybroczyny w: mięśniach tłuszczu otrzewnowym, pęcherzu pławnym, otrzewnej narządowej, Osierdziu na oponach mózgowych W żołądku i w jelicie chorych ryb nie stwierdza się pokarmu, a zamiast niego - żółtawo- biały płyn, wyglądający jak mleko. Wątroba, nerki i śledziona są blade (anemia), w jamie ciała gromadzi się płyn wysiękowy. 33

34 ZAKAŹNA MARTWICA UŁADU KRWIOTWÓRCZEGO (IHN) IHN - objawy kliniczne: wysadzenie gałek ocznych, pociemnienie skóry, obrzęk jamy ciała w przedniej 1/3 części, wychudzenie, anemia skrzeli, pseudoodchody. 34

35 ZAKAŹNA MARTWICA UŁADU KRWIOTWÓRCZEGO (IHN), IHN zmiany makroskopowe 35

36 ZAKAŹNA MARTWICA UŁADU KRWIOTWÓRCZEGO (IHN), Czynniki osłabiające odporność ryb i predysponujące do zakażenia VHS/IHN: v podwyższona temperatura i obniżona koncentracja tlenu, v podwyższona koncentracja amoniaku i azotynów, v zbyt duży przepływ wody, v zawiesiny, v gwałtowne zmiany w koncentracji azotu i tlenu w wodzie. 36

37 ZAKAŹNA MARTWICA UŁADU KRWIOTWÓRCZEGO (IHN), Profilaktyka: v pozyskiwanie wiarygodnego materiału zarybieniowego, ikry z obiektów uznanych za wolne, v zabezpieczenie gospodarstw przed dostaniem się wolno żyjących zwierząt, v czyszczenie i dezynfekcja, v siatki ochronne oraz urządzenia zabezpieczające przed ucieczką ryb, v minimalizowanie stresu. 37

38 _ Określone w prawie obowiązkowe środki zwalczania IHN, VHS są ukierunkowane przede wszystkim na ograniczenie rozprzestrzeniania się tych chorób z obszarów skażonych, co w razie stwierdzenia choroby - praktycznie ogranicza się do ich umiejscowienia w gospodarstwie - lub na określonym obszarze. _ Wykorzystanie środków umożliwiających likwidację IHN i VHS także na obszarach uznanych za wolne od nich, pozostaje w swobodnej decyzji 38 - właściwych organów.

39 _ Dotychczas nie została przyjęta żadna krajowa strategia uwalniania obszarów od chorób nieegzotycznych wytyczająca priorytety w ich likwidowaniu, ani nie został opracowany i nie jest realizowany program zwalczania żadnej z chorób nieegzotycznych. 39

40 . _ Za przyjęciem strategii ukierunkowanej na zapobieganie rozprzestrzenianiu się choroby i obowiązkową likwidację nieegzotycznych chorób ryb przemawia nie tylko zniesienie barier pozataryfowych w handlu. _ Istotniejszym argumentem uzasadniającym przyjęcie strategii ukierunkowanej na likwidację choroby lub nadzór zmierzający do uznania terytorium kraju za wolny od choroby, - jest potrzeba zapewnienia ochrony wysokiego poziomu krajowej produkcji pstrągów tęczowych - oraz jednego z najwyższych w Europie poziomu produkcji karpi. 40

41 . _ Należy sądzić, że efektem realizacji tak ukierunkowanej strategii zwalczania chorób nieegzotycznych, będzie w pierwszej kolejności znaczne ograniczenie ich występowania, a tym samym: - zmniejszenie kosztów produkcji ryb oraz - zwiększenie podaży wolnego od zakażeń krajowego materiału zarybieniowego. 41

42 . _ Celem stworzenia programów uwalniania obszarów od chorób nieegzotycznych zwierząt wodnych konieczne jest opracowanie: ü uwarunkowań ekonomicznych, społecznych, technologicznych, ü uwarunkowań epizootycznych skorelowanych z uwarunkowaniami hydrologicznymi i prawnymi. 42

43 . _ Kompleksowe rozpoznanie uwarunkowań hydrologicznych w kontekście uwarunkowań epizootycznych i prawnych oraz wynikających z nich ograniczeń w realizacji zwalczania chorób zwierząt akwakultury nie zostało dotychczas przeprowadzone. _ Potrzebę ich przeprowadzenia uzasadnia nieporównywalność doświadczeń z opracowania i realizacji programów zwalczania chorób zakaźnych zwierząt lądowych. 43

44 . _ Obecna strategia skupia się na stosowaniu bezwzględnie obowiązujących minimalnych środków zapobiegających rozprzestrzenianiu chorób zwierząt wodnych. 44

45 Rozporządzenie Komisji (WE) Nr 710/2009 _ Opieka nad zdrowiem zwierząt akwakultury powinna przede wszystkim opierać się na zapobieganiu chorobom. 45

46 _ Rozporządzenie Komisji (WE) Nr 710/2009 Wszelkie czynności przy zwierzętach akwakultury należy ograniczyć do minimum i wykonywać je bardzo ostrożnie przy użyciu odpowiednich narzędzi i procedur, dzięki którym: - unika się stresu - i szkód fizycznych związanych z tymi czynnościami. 46

47 _ Rozporządzenie Komisji (WE) Nr 710/2009 Dzięki postępowi technicznemu coraz częściej w produkcji w sektorze akwakultury używa się zamkniętych systemów z recyrkulacją wody systemów zależnych od dostaw z zewnątrz oraz wysokich nakładów energii, ale pozwalających na ograniczenie zrzutów odpadów i zapobieganie ucieczce zwierząt. 47

48 Baza poznawcza - to wnikliwe poznanie środowiska chowu pstrąga końcowego produktu - efektu chowu: " ekstensywnego na wodzie przepływowej: " intensywnego przy użyciu recyrkulacji wody: OOH, RAS. 48

49 49

50 50